İçeriğe atla

Ebla dili

Ebla dili, Kuzey Suriye'de Doğu Sami halkları tarafından MÖ 3000'li yıllarda konuşulmuş ölü bir Sami dilidir.[1] İsmini günümüz Suriye sınırları içinde kalan antik şehir Ebla'dan alır.[1]

Cyrus H. Gordon'a göre Ebla dili çok fazla konuşulmamış ve muhtemelen Doğu ve Batı Sami özelliklere sahip yazılı ve ortak bir dil olarak kullanılmıştır.[2]

Ebla dili Sargon Öncesi Akadcaya çok yakın bir dil olarak da tanımlamıştır. Richard I. Caplice, Ignace Gelb ve John Huehnergard'ın görüşü Ebla'nın Erken Akad lehçesi olmadığıdır[3] çünkü diğer Akkad lehçeleri ile ilişkilendirilebilir.[4] Manfred Krebernik, Ebla dilinin Akadcayla çok yakın bir ilişkisi olduğunu ve bu dilin Erken Akadca diyalekti olarak sınıflandırılabileceğini söyler.[5]

Ebla dili, hem Batı hem de Doğu Sami dil özelliklerine sahip Doğu Semitik bir dil olarak düşünülür.[6][7] Gramatik bağlamda, Ebla dili Akadca ile benzerlik gösterir fakat sözdizimsel bağlamda ve bazı gramatik şekiller konusunda Ebla dili Batı Semitik dillere daha yakınlık gösterir.[8]

Ayrıca bu dile ait çivi yazısı şeklinde çoğunluğu Ebla şehrine ait kalıntılarda 1970'li yıllarda bulunan 15.000 tablet bulunmaktadır.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b Keith Brown, Sarah Ogilvie (2010). Concise Encyclopedia of Languages of the World. s. 313. 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2017. 
  2. ^ a b Gordon, "Amorite and Eblaite", sayfa 101
  3. ^ Robert Hetzron (2013). The Semitic Languages. s. 7. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2017. 
  4. ^ Jerrold S. Cooper, Glenn M. Schwartz (1996). The Study of the Ancient Near East in the Twenty-first Century: The William Foxwell Albright Centennial Conference. s. 259. 20 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2017. 
  5. ^ Krebernik, "Linguistic Classification"
  6. ^ Alan S. Kaye (1991). Semitic studies, Volume 1. s. 550. 20 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2017. 
  7. ^ Robert Hetzron (2013). The Semitic Languages. s. 101. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2017. 
  8. ^ Watson E. Mills,Roger Aubrey Bullard (1990). Mercer Dictionary of the Bible. s. 226. 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Süryanice</span> modern Aramicenin batı lehçesi

Süryanice, ayrıca Sürya-Aramice veya Klâsik Süryanice, Afroasya dil ailesinin Kuzeybatı Semitik dillerinde bulunan ve Arami alfabesinin bir türevi olan Süryani alfabesi ile yazılan bir dildir.

<span class="mw-page-title-main">İbranice</span> Afro-Asyatik dil ailesinin Kenan koluna bağlı bir dil

İbranice (עִבְרִית‎,

Aramca veya Aramice, Sâmî (Semitik) dil ailesinin Kuzeybatı grubundan bir dil. Suriye ülkesinin eski adı olan Aram sözcüğüne izafeten adlandırılmıştır.

Utu, Akadca Şamaş adıyla da bilinen eski Mezopotamya Güneş tanrısıdır. Her gün dünyada olan biten her şeyi gördüğüne inanıldı ve adaletten ve gezginlerin korunmasından sorumluydu. İlahi bir yargıç olarak, yeraltı dünyasıyla ilişkilendirilebilirdi. Ek olarak, tipik olarak hava tanrısı Adad ile birlikte kehanet tanrısı olarak hizmet edebilirdi. Evrensel olarak birincil tanrılardan biri olarak kabul edilirken, özellikle Sippar ve Larsa'da saygı görüyordu.

Akadca, Doğu Sami dillerine ait Antik Mezopotamya'da, özellikle Asur ve Babil imparatorluklarında kullanılmış ölü dil. Dil, kayda geçmiş ilk Sami dili olup, aslen soysal açıdan akraba olmadığı Sümerce için kullanılmış çivi yazısı ile yazılmıştır. Akadca ismini Akad İmparatorluğu'nun başkenti Akad şehrinden almıştır. Bir izole dil olan Sümerce ve Akadcanın birbirleri üzerindeki karşılıklı etkileşimleri, bu iki dilin bir dil birliği içerisinde sınıflandırılmasına yol açmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kürt dilleri</span> Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren dil

Kürt dilleri veya Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Suriye'nin kuzeyi, Irak'ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran'ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil koludur. Kürtçe Irak'ta, Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ve de facto özerk olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde resmî dil statüsüne sahiptir. Kürt dillerinin yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.

Sümerce, Sümerlerin ana dili. Güney Mezopotamya'da MÖ 4000 yılında konuşuluyordu. MÖ 2000'li yılların başlarında yerini konuşma dili olarak Akadcaya bıraktı ancak Mezopotamya'da MS 1. yüzyıla kadar kutsal, şölensel, edebî ve bilimsel bir dil olarak kullanılmaya devam etti. Daha sonra ise bu dil 19. yüzyıla kadar unutuldu. Mezopotamya'da konuşulan diğer dillerin aksine Sümercenin izole dillerden olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Maltaca</span> Maltanın resmî dili

Maltaca (Malti), Maltalılar tarafından kullanılan, Malta ve Avrupa Birliği'nin resmî dillerinden birini oluşturan Latinleşmiş Sami dili. Latin alfabesi kullanılarak yazılan dilin kökenleri tarihi Sicilya Arapçasına dayanmakta olup, tarih boyunca Latin dilleri ve İngilizceden yoğun ödünçlemeler almıştır. İlk olarak 15. yüzyılda yazılmaya başlanmış dil, 1934'te Malta'nın resmî dili olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ur (antik kent)</span> Sümer şehir devleti

Ur, Güney Irak'ta yer alan Zi Kar'daki Tel el Mukayyer bölgesinde bulunan antik Mezopotamya'ya ait önemli bir Sümer şehir devletidir. Ur, bir zamanlar Basra Körfezi'nde Fırat'ın ağzına yakın bir kıyı şehri olmasına rağmen kıyı şeridi değişmiş ve şehir, günümüzde oldukça iç kesimlerde Fırat'ın güney kıyısında kalmıştır. Günümüz modern Irak'ında yer alan Nasıriye'ye 16 kilometre uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Peştuca</span> dil

Peştuca ya da Afganca, Afganistan’da ve Pakistan’ın batı kesiminde yaşayan Peştunların konuştuğu dil. Hint-Avrupa dillerinin Hint-İran dilleri öbeğine bağlıdır. Kırk beş harfli bir alfabesi vardır. Bazı sesler Sanskritçede de bulunur.

Elul veya İlul, İbrani takvimine göre resmî yılın on ikinci ayıdır ve dini yılın altıncı ayıdır. 29 gün süren bu ay Gregoryen takviminde Ağustos-Eylül aylarına düşer. İsmini Babil Akadcasından alır ve Akadca "hasat" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Mâzenderanca</span> Kuzeybatı İran dili

Mazenderance Hint-Avrupa dil ailesinin İrani diller grubunun Kuzeybatı İran dilleri koluna bağlı bir dildir. Hazar Denizi'nin güney kesiminde başta Mazenderan olmak üzere Gilan ve Gülistan eyaletlerinde konuşulur. Mazenderanca, Farsçadan çok büyük ölçüde etkilenmiş olmasına rağmen, kuzeybatı İran kökenli bağımsız bir dil olarak varlığını sürdürmektedir.

Ugaritçe veya Ugarit dili, 1929'da Fransız arkeologlar tarafından keşfedilmiş Ugarit metinleri ile tasdik edilmiş, Amorice'nin nesli tükenmiş bir lehçesidir. Neredeyse sadece Ugarit şehrinde bulunmuş Ugarit metinlerinde kullanılmış dil aynı zamanda Amori dilinin yazıya geçirilmiş tek lehçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ebla Tabletleri</span> Vikimedya liste maddesi

Ebla tabletleri Suriye sınırları içerisinde yer alan antik kent Ebla'da 1800 tam kil tablet, 4700 parça ve binlerce küçük parçadan oluşan bir saray arşivi koleksiyonudur. Tabletler İtalyan arkeolog Paolo Matthiae ve onun ekibi tarafından 1974-75 yılları arasında antik kent Tell Mardikh kazıları sırasında keşfedildi. Hepsi MÖ 2500 ve şehrin yıkıldığı MÖ 2250 yılları arasında tarihlendi. Bugün, tabletler Suriye'de Halep, Şam ve İdlib müzelerinde tutulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Amoriler</span> Suriye ve Güney Mezopotamya kökenli eski bir halktır

Amoriler, Sami dilleri konuşmuş Suriye ve Güney Mezopotamya kökenli eski bir halktır. MÖ 21. yüzyıldan MÖ 17. yüzyıla kadar bölgenin büyük bir kısmına hükmetmiş halk içinde Babil'in de dahil olduğu pek çok şehir devlet kurmuşlardır. Akad ve Sümer metinlerinde geçen Amurru kelimesi hem halkı hem de halkın ana tanrısını tanımlamak için kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kaldea</span> MÖ. XX. yy ile VI. yy arasında yaşamış Sami halkı

Kaldea veya Chaldea ülkede yaşayanlar absorbe ve asimile olup Babil'i oluşturmadan önce, MÖ 10. yy sonu veya 9. yy başı ile 6. yüzyılın ortaları arasında var olmuş bir ülkedir. Kaldea halkı Sami dilini konuşmaktaydı. Ülke, Mezopotamya'nın uzak güneydoğu köşesindeki bataklık bölgede kurulmuştur. İbrani Kutsal Kitabı (Tanah) bölgeyi tanımlamak için İbranice: כשדים (Kaśdim) terimini kullanır ve Yunan Eski Ahit'te (Septuaginta'da) Kaldaeanlar olarak çevrilmiştir, Kasdim kelimesinin aslında Chaldean çevirisi olduğu veya Mezopotamyanın güneyine verilen Kaldu adının karşılığı olup olmadığı konusu tartışmalıdır.

Kuzeybatı Sami dilleri, Levant'ın yerli dillerini içeren Sami dillerin bir alt sınıfıdır. İlk Tunç Çağı'nda Proto-Sami dilinden çıkmıştır. İlk olarak Orta Tunç Çağı'nda bu gruba ait Amorice adı verilen dil ile tasdik edilmiştir. Bu sınıfta yazılmış en eski tutarlı metinler, Geç Tunç Çağı'na tarihlenen Ugaritik dilinde yazılmıştır. Bunu Tunç Çağı çöküşü sırasında Eski Aramice ve Demir Çağı'nda Kenan dilleri izlemiştir.

Amorice ya da Amori veya Amorit dili, Tunç Çağı boyunca Antik Yakın Doğu tarihinde öne çıkan Amori kabileleri tarafından konuşulmuş soyu tükenmiş erken bir Sami dilidir. Dilin bilinen tek formu Ugaritçe adlı yazı ile korunmuş batı lehçesidir. Ancak Amorice kelimeler Akadlar tarafından MÖ 3000 civarında Babil'in Amori yönetimi altındaki dönemlerinde kaydedilmış Akadca kökenli olmayan kelimelerden yola çıkılarak da bulunabilir. Zaman zaman, bu tür isimler erken Mısır metinlerinde de bulunur.

Antik Semitik din, antik Yakın Doğu ve Kuzeydoğu Afrika'daki Semitik halkların çok tanrılı dinlerini kapsar. Semitik terimi, kültürlere atıfta bulunurken dillerin aksine kaba bir kategoriyi temsil ettiğinden, "antik Sami dini" teriminin kesin sınırlara yalnızca yaklaşıktır.

<span class="mw-page-title-main">İşhara</span>

Ishara modern Suriye'nin kuzey bölgelerinde bulunan belirsiz bir tanrıçadır. İlk olarak Ebla'da göründüğü ve buradan da Hurri panteonuna dahil edildiği söylenir.