İçeriğe atla

Ebü'l-Hayr Han (Küçük Jüz hanı)

Ebü'l-Hayr Muhammed Bahadır Gazi
Küçük Jüz'ün 1. hanı
Hüküm süresi1718-1748
Taç giymesi1718
Önce gelenKayıp Han (Kazak Hanlığı'nın tek hakanı olarak)
Sonra gelenNurali Han
Kazak Hanlığı'nın sultanı
Hüküm süresi1693-1748
DoğumEbülhayr
1693
Yesi
Ölüm12 Ağustos 1748
Han molası, Aktöbe eyaleti
Eş(ler)iBopay Hanım, Bayan Hanım
Çocuk(lar)ıbakınız: Ailesi
HanedanTöre Hanedanı
BabasıHacı Sultan
AnnesiBilinmiyor
DiniSünni İslamın Hanefi mezhebi

Ebülhayr Han, Küçük Jüz'ün ilk hanıdır. Tüm Kazak Hanlığı'nın hanı Kayıp Han'ın ölümünden sonra Kazak Hanlığı üç bağımsız hanlığa bölündü: Ulu, Orta ve Küçük Jüzler. Küçük Jüz'ün Kazak Türkleri kendileri Sultan[1] Ebülhayr'ı hakan seçtiler. O, yalnızca Küçük Jüz'ün kağanı olsa da, Çungarlara (Moğollar) karşı savaşlarda diğer iki jüzle de ittifaka girmiş ve onlara komutanlık yapmıştır. Ebülhayr Han, Kazaklar tarafından Millî Kahraman kabul ediliyor.

Ailesi

  • Babası — Sultan Aytak Hacı
  • Annesibilinmiyor
  • Eşleri — Bopay Hatun, Bayan Hatun
  • Oğulları — Küçük Jüz'ün hakanları Nurali Han, Jarmuhammet Han, Yerali Han, Ayşuak Han
  • Nurali Han'dan torunları:
    • II. Yesim Han — Küçük Jüz'ün dörcüncü hakanı.
    • Karatay Han — Küçük Jüz'ün 13. hakanı.
    • Bökey Han — Küçük Jüzün hakanı
    • Şigay Han — Küçük Jüzün hakanı
    • Cihangir Han — Küçük Jüzün hanı
    • Übeydullah Cengizhan — Rus İmparatorluk ordusunun generali.
  • Kızları:
    • Karaşaş Hatun (Abılay Han'ın eşi)
    • Namurun Hatun
    • Züleyha Hatun

Popüler kültürdeki yeri

Galeri

Kaynakça

  1. ^ Kazak Hanlığında "sultan" unvanını hükümdarlar değil, prensler (şehzadeler) taşıyordu.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Mengli Giray</span>

I. Mengli Giray 15. yüzyıl sonlarında 1467; 1469-1475 ve 1478-1515) dönemlerinde üç kez Kırım Hanlığı tahtına oturdu.

<span class="mw-page-title-main">Hokand Hanlığı</span> Türkistan coğrafyasında toprakları olmuş eski bir monarşi

Hokand Hanlığı,, bugünkü Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan ve Doğu Türkistan'ı da kapsayan bölgede 1709 ile 1876 yılları arasında hüküm sürmüş Mangıt-Ming Hanedanlığı. Buhara Hanlığı ve Hive Hanlığı ile birlikte Buhara Hanlıkları olarak anılmıştır. Başkenti Hokand olan hanlığın yönetimi içerisinde Tacikler, Özbekler, Kırgızlar, Kazaklar, Farslar, Kıpçaklar, Soğdlar, Uygurlar bulunmaktaydı. Yönettiği şehirler arasında; Hokand, Taşkent, Buhara, Semerkand, Margilan, Namangan, Fergana, Andican, Türkistan, Çimkent, Taraz(Talas), Bişkek, Oş, Zaferabad, İsfara, Aksu, Kaşgar, Hoten vb şehirler bulunmaktaydı.,

<span class="mw-page-title-main">Kırım Hanlığı</span>

Kırım Hanlığı veya Taht-i Kırım ve Deşt-i Kıpçak, 1441-1783 yılları arasında Kırım'da hüküm sürmüş Kırım Tatar devletiydi. Altın Orda Devleti'nin yerini alan dört Hanlıkların en uzun süre hüküm süreni idi. Bazı kaynaklarda 1475'ten 1774 yılında Küçük Kaynarca Antlaşması'nın imzalanışına kadar Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı kaldığı belirtilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hive Hanlığı</span> Orta Asyada 1512-1920 yılları arasında var olmuş Özbek devleti

Hiva Hanlığı, günümüz Özbekistan, Türkmenistan ve Kazakistan sınırları içinde kalan bir alanda, 1512-1920 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan Özbek devleti. Buhara Hanlığı ve Hokand Hanlığı ile birlikte "Özbek üç hanlığı" olarak anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kazak Hanlığı</span>

Bu madde Kazak Hanlığı adlı Türk devleti hakkındadır. Dizi için "Kazak Hanlığı (dizi)" maddesine bakınız.

<span class="mw-page-title-main">Yarkand Hanlığı</span>

Yarkand Hanlığı de denilen Doğu Türkistan'da 1514 ile 1680 yılları arasında Altışehir (Altıshahr) olarak bilinen Hotan, Yarkent, Yengihisar, Kaşgar, Aksu ve Uçturfan gibi şehirleri içine alan bölgede egemenlik sürmüş bir hanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Çağatay Hanlığı</span>

Doğu Çağatay Hanlığı ya da Moğolistan Hanlığı, Tuğluk Temür 1363 yılında oğlu İlyas Hoca'yı Çağatay Hanlığı'na bağlı Doğu Çağatay Hanlığı'nın başına getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Giray Hanedanı</span>

Giray Hanedanı ya da Âl-i Cengiz, Kırım hanlarının mensubu bulunduğu hanedanın adı. 'Cengiz Han'ın soyundan gelen Giray Hanedanı'nın kurucusu olarak 1449 tarihi temel alınır ve kurucusu I. Hacı Giray Han kabul edilir. Cengiz Han geleneğinden gelen Altın Ordu Hanlığının, Kazan Hanlığı ve Kırım Hanlığı olarak bölünmesi üzerine, 'Giraylar' tarih sahnesine çıkar. Giraylar'dan seçilen hükümdar 'Han' unvanını taşır. Hanlığın merkezi bu gün Ukrayna sınırları içerisinde kalan, Kırım'ın Bahçesaray şehridir. Bahçesaray'da bulunan ve günümüze kadar korunabilen Hansaray hanların yönetim merkezidir. Hanedanda, Han'dan sonra tahta geçecek veliaht Kalgay unvanına sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">I. Mehmed Giray</span> 1515-1523 arasında Kırım hanı

I. Mehmed Giray, 1515-1523 döneminde sekiz yıl Kırım Hanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. Devlet Giray</span>

I. Devlet Giray Han, 1551-1577 yılları hüküm süren Kırım hanıdır. I. Devlet Giray döneminde Kırım Hanlığı Osmanlı ile birlikte yükseliş devrini yaşadı. Temel siyasetini Moskova merkezli bir gelişme politikası izleyen Rusların Karadeniz'e inmelerine karşı mücadele oluşturuyordu.

I. Gazi Giray, 1523-1524 yılları arasında altı ay hüküm süren Kırım hanıdır.

<span class="mw-page-title-main">III. İslâm Giray</span>

III. İslâm Giray 1644-1654 yılları arasında hüküm süren Kırım hanı.

Canıbek Giray, Kırım hanı. 1568- 1636 yılları arasında yaşamıştır. 1610-1623, 1624 ve 1628-1635 yılları arasında üç kez hanlık yapmıştır. Ancak, 1624 yılında filen tahta oturması III. Mehmet Giray'ın isyanı nedeni ile mümkün olmadığından, iki kez hanlık yaptığı kabul edilmiştir. Hanlığı I. Ahmet, I. Mustafa,II.Osman ve IV. Murat dönemlerine rastlar. I. Devlet Giray Han'ın torunudur.

<span class="mw-page-title-main">Kazak Cüzleri</span>

Cüz üç ana Kazak topluluklarının, Kıpçak Obası'nda kontrol ettikleri alanlara denir. Bu alanların büyük kısmı bugünkü Kazakistan sınırlarını kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Çungar Hanlığı</span>

Çungar Hanlığı, 1620'de Oyrat olarak bilinen Batı Moğollarının Çungarya bölgesine yerleşmeleri ve zamanla bu kabilelerin birleşmelerinin sonucunda kurulan bir bozkır hanlığıydı. Hanlık, 1634'te Oyrat Hanlığı'nın nihayete ermesi sonucunda Erdeni Batur tarafından kuruldu. Çungarlar, 1680 ve 1688 yılları arasında Tarım Havzası'nı fethettiler. 1717'de Tibet'i fethettiler ve Moğol devleti olan Khoshut Hanlığı'nı yıktılar. 1653-1677 yıları arasında hanlıkta taht kavgaları baş göşterdi. Kaldan Batur ülke idaresini eline geçirdi ve Boshogtu Han unvanını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Taşkent Hanlığı</span> kısa ömürlü bir ortaçağ devleti

Taşkent Hanlığı Özbekistan devletinin başkenti Taşkent'de Orta Çağ Özbek-Kazak devletidir. Hanlığın tarihi üç döneme ayrılabilir.

Kazak Hanlığı, 2019 yapımı toplam 2 sezondan ve 20 bölümden ibaret Kazakistan dizisidir. Dizi, Anadolu Türkçesinde altyazılarla TRT 2 ve TRT Avaz'da yayınlanmıştır. Dizi, Kazakistan Cumhurbaşkanı, İlbaşı Nursultan Nazarbayev'in teşebbüsü ile çekilmiştir. Dizide Kazakistan Hanlığı'nın kuruluşundan ve Türk Kazak Bahadırları Kerey ve kuzeni Janibek'in bu devleti kurmak için verdiği mücadeleden söz edilir.

Altınorda Hanlığı hükümdarı Janibek Han'la karıştırılmamalıdır.

Kazak Hanlığı'nın bölgesel-idari yapısının temeli yüzlerdir. Yüzlerce aşiret ve klan derneklerinden oluşur. Kazak nüfusu ağırlıklı olarak 15. - 16. yüzyıllarda oluşan Büyük Yüz, Orta Yüz ve Küçük Yüz'den oluşmaktadır.Büyük, Orta ve Küçük yüzler, eski zamanlardan beri Kazakistan'da yaşayan birkaç ilgili kabileyi içeriyordu. Bu kabilelerin her birinin tarihi daha da başlar. Her kabilenin, her klanın kendi sloganı ve sembolü vardı.

<span class="mw-page-title-main">Kazak hanlarının listesi</span> Vikimedya liste maddesi

15. yüzyılın ortalarından itibaren Kazak hanları hem birleşik Kazak Hanlığı'na hem de daha sonra üç ana Kazak tümenine liderlik etmişlerdir. Han, Orta Asya'daki göçebe ve yarı göçebe gruplar tarafından kullanılan bir yönetici unvanıdır.