İçeriğe atla

Ebû Bekir Sûlî

Ebû Bekr Muhammed b. Yahyâ b. Abdillâh b. Abbâs b. Muhammed b. Sûl-Tegin el-Bağdâdî eş-Şatrancî es-Sûlî
أبو بكر محمد بن يحيى بن العباس الصولي
Doğumy. 870
Gürgan, İran
Ölüm941-948 arası
Basra, Irak
MeslekAbbâsî saray mensubu
Etkin yıllar908 – 941
Dönemİslam'ın Altın Çağı
(Orta Abbâsî dönemi)
Tanınma nedeniÜç Abbasi halifesinin saray arkadaşı: Müktefî, Muktedir ve Râzî ve halife Râzî'nin öğretmeni
Önemli eser(ler)Kitâbü'l-Evrâk
Kitâbü’ş-Şaṭranc

Ebû Bekr Muhammed b. Yahyâ b. Abdillâh b. Abbâs b. Muhammed b. Sûl-Tegin el-Bağdâdî eş-Şatrancî es-Sûlî (Arapça: Arapçaأبو بكر محمد بن يحيى بن العباس الصولي ), (870 Gürgan - 941 ile 948 arasında Basra) bir Türk alimi ve üç Abbâsî halifesi Müktefî, onun halefi Muktedir ve daha sonra, aynı zamanda öğretmenlik yaptığı Râzî'nin saray arkadaşıydı. Ebû Bekir kitap dostuydu, mektuplar yazdı, editör-şair, tarihçi ve bir shatranj oyuncusuydu.[1] Dönemin biyografi yazarı İbnü'n-Nedîm bize onun "erkeksi bir duruşu" olduğunu söyler.[2] [3][4][5][6] En ünlüleri Kitāb al- Awrāq ve Kitāb al-Shiṭranj olmak üzere birçok kitap yazdı.

Hayatı

Ebû Bekir Sûlî, Türk kökenli ünlü bir ailede doğdu, büyük büyükbabası Türk prensi Sul-Tekin ve amcası şair İbrahim ibn el-Âbbas as-Sûlî idi.[7]

Ona hayran olan ve derleme sanatında onu kopyalayan Suli'nin başlıca öğrencilerinden biri olan El-Marzubani, Kitâbu'l-Muvaşşah için Sûlî'nin materyallerinin çoğunu ödünç aldı. Ebu'l-Faraj el-Isbahani, Kitâb al-Aghānī'de malzemesinden kapsamlı bir şekilde yararlandı.[8]

Halife Râzî'nin 940'ta ölümü üzerine Sûlî, Şii sempatisi nedeniyle yeni hükümdarın gözünden düştü ve Âlî hakkında bir pasajdan alıntı yapması kamuda bir skandala neden olduğu için[9] Basra'da saklanarak öldü.[2]

Satranç[10][11]

Sûlî, shaṭranj yani “satranç” oyunu hakkında kitaplar yazan bir grup onuncu yüzyıl satranç oyuncusu arasındadır.[n 1][10]

Sûlî'nin kitapları şunlardı:

  • Kitāb al-Shiṭranj al-Nisḥa al-Awala (Arapçaكتاب الشطرنج النسحة الاولة ) 'Satranç, ilk el yazması';
  • Kitāb al-Shiṭranj al-Nisḥa ath-Tānīa (Arapçaكتاب الشطرنج النسحة الثانية ) Satranç, ikinci el yazması; Satranç stratejisi, yaygın satranç açılışları, oyunun ortasındaki standart problemler, açıklamalı son oyunlar ve şövalye turu probleminin bilinen ilk açıklaması üzerine kitap.

902 ile 908 yılları arasında Sûlî, Halife Müktefî ve Bağdat Halifesi'nin sarayında hüküm süren shaṭranj şampiyonu el-Maverdi ile oynadı ve yendi. El-Maverdi'nin kraliyet gözünden düşmesi, Sûlî'nin kazancıydı. Müktefî öldüğünde, Sûlî, sonraki hükümdarlar olan Halife Muktedir'in ve ardından Halife Râzî'nin lütfunu elinde tuttu. Biyografisini yazan İbn Hallikân (ö. 1282), hayattayken bile "Sûlî gibi oynamak" ifadesinin shaṭranj'da büyük bir beceri göstermek olduğunu anlatır. Oyun sonu stratejileri hala incelenmektedir. Dönemin biyografi yazarı, gözleri bağlı satrançtaki becerisinden bahseder. Al-Ṣūlī ayrıca shaṭranj öğretti. Daha sonraki birçok Avrupalı yazar çalışmalarını modern satranç üzerine Sûlî'nin çalışmasına dayandırdı.

Sûlî'nin Elması

a b c d e f g h
8 a8b8c8d8e8f8g8h88
7 a7b7c7d7e7f7g7h77
6 a6b6c6d6e6f6g6h66
5 a5b5c5d5e5f5g5h55
4 a4b4c4d4e4f4g4h44
3 a3b3c3d3e3f3g3h33
2 a2b2c2d2e2f2g2h22
1 a1b1c1d1e1f1g1h11
a b c d e f g h
Beyaz hareket eder, Beyaz kazanır

Sûlî'nin "Sûlî'nin Elması" olarak adlandırılan shaṭranj sorunu, bin yıldan fazla bir süredir çözümsüz kaldı.[12] Bu shaṭranj olduğundan, "vezir" çapraz olarak yalnızca tek bir kare hareket edebilen çok zayıf bir taştır. Rakibin bir sonraki hamlede aynısını yapmadığı sürece şah dışındaki tüm taşları ele geçirerek shaṭranj'da kazanmak mümkündür.

Bu kadim konum o kadar zor ki, dünyada benim öğrettiklerimden başka çözebilecek kimse yok. Bunu benden önce kimsenin yaptığından şüpheliyim. Bu, el-Suli tarafından söylendi.

— Sultan Abdülhamid'in kütüphanesinden 12. yüzyıla ait el yazması[13]

David Hooper ve Ken Whyld 1980'lerin ortalarında bu sorunu incelediler ancak çözemediler. Sonunda Rus Büyük Usta Yuri Averbah tarafından çözüldü.[13][14] Çözüm, 1'den başlayarak. Şb4, Hans Ree'nin "Satrancın İnsan Komedyası"nda ve internette verilmektedir.[15][16]

Notlar

  1. ^ Genellikle shaṭranj olarak yazılan shiṭranj kelimesi, başlangıçta askeri bir terim olan Hintçe chaturanga kelimesinin bozuk bir şeklidir. "Satranç" kelimesi şâh veya şeyh kelimesinden türemiştir.

Kaynakça

Özel
  1. ^ Khallikān (Ibn) 1868, s. 70, III.
  2. ^ a b Nadīm (al-) 1970, s. 329.
  3. ^ Yāqūt 1993, s. 136, VI (7).
  4. ^ Mas'ūdī (al-) 1861, s. 161, I.
  5. ^ Yāqūt 1907, s. 2677, Irshād, 1134.
  6. ^ Nadīm (al-) 1970, s. 1105.
  7. ^ Osaulai, Muohammad Ibn Yaohyaa (2015). The Life and Times of Abu Tammam. Library of Arabic Literature. ISBN 9780814760406. 
  8. ^ Ṣūlī (al-) 1936, s. 10.
  9. ^ Nadīm (al-) 1970, s. 330.
  10. ^ a b Nadīm (al-) 1970, s. 341.
  11. ^ Nadīm (al-) 1872, s. 566.
  12. ^ Shenk, David, The Immortal Game: A History of Chess 
  13. ^ a b Damsky, Yakov (2005), The Book of Chess Records, Batsford, ss. 166-167, ISBN 0-7134-8946-4 
  14. ^ Ree, Hans (2000), The Human Comedy of Chess, Access Publishers Network 
  15. ^ DrDave (2013). "Exeter Chess Club blog". 26 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2022. 
  16. ^ John Tromp (2013). "John's Chess Playground". 5 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2022. 
Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hârizmî</span> Fars matematikçi, astronom ve coğrafyacı

Hârizmî ya da tam künyesiyle Ebû Ca'fer Muhammed bin Mûsâ el-Hârizmî ; matematik, gök bilim, coğrafya ve algoritma alanlarında çalışmış Fars bilim insanı. Hârizmî 780 yılında Harezm bölgesinin Hive şehrinde dünyaya gelmiştir. 850 yılında Bağdat'ta ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Cahiz</span> Basra doğumlu Arap bilim insanı

Cahiz veya el-Cahız gerçek ismi ve tam künyesi Ebu Osman Amr bin Bahr el-Kinani el-Fukaimi el-Basri olan, Basra doğumlu Afro-Arap yazar ve bilim insanı.

Yâkût el-Hamevî, 12 ila 13. yüzyılda yaşamış gezgin, coğrafya ve tarih bilgini.

Kâşî ya da tam künyesiyle Gıyâsüddîn Cemşîd bin Mes'ûd el-Kâşî 14. yüzyılın son yarısında, Kaşan'da doğmuş hekim, matematikçi ve gökbilimcidir.

Abdülhamîd bin Vâsi bin Türk ya da tam adıyla Ebü'l-Fazl Abdülhamîd bin Vâsi' bin Türk el-Huttelî el-Hâsib, dokuzuncu yüzyılda yaşamış Türk matematikçi. Öz geçmişi hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. Onunla ilgili iki kayıt vardır, biri Farslı İbn el-Nedim ve diğeri İbn el-Kefti tarafından, fakat bilgiler aynı değildir. Ancak İbn el-Kefti onun adını ʿAbd al-Hamid ibn Wase ibn Türk Jili olarak bahseder. Jili, Gilan anlamına gelir. D. Pingree'ye göre, o Ḵottal 'nın kuzeyinde ve Badaḵšān batısındadır) veya Gilan doğumludur. Abū Barza Fażl b. Moḥammad b. ʿAbd-al-Ḥamīd b. Tork 'un onun torunu olduğu görünür.

<span class="mw-page-title-main">Arapça isim</span>

Eski Arapça isimler uzun bir adlandırma sistemine dayanır; çoğu kökleşik Arapça adlar genellikle birkaç bölümden oluşur ve bu düzen, bütün Arap dünyasında kullanılmaktadır. Basit bir Arapça isim, verilmiş - orta - aile isiminden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Nesih</span>

Nesih, neshi veya neshî, özellikle Osmanlılar tarafından yazmalarda kullanılan, yumuşak, köşeleri yuvarlaklaşmış, işlek bir yazı türü ve Arap harflerinin, basımda ve yazma kitaplarda en çok kullanılan çeşidi olarak tanımlanır. Nasaḫ terim kökü "kaldırma, hükümsüz kılma" ve "kopya" anlamına gelen nesih yazı türü, Osmanlı İmparatorluğu'nda da özellikle kitap kopyalamak için kullanılmıştır.

Muhammed bin Abdullah el-Mehdî veya Muhammed en-Nefsüzzekiyye, Abbasiler'e karşı Medine'de başlatılan isyanın lideridir.

<span class="mw-page-title-main">İbn-i Mülcem</span>

İbn-i Mülcem, Havârîc fırkası mensuplarından biri ve Ali bin Ebu Tâlib’in katili.

İbn Şihab Zuhrî, ilk Siyer toplayıcılar arasında merkezi bir figürdür. Sahabeleri görmüş Tabiindendir. Hadis üzerine en büyük Sünni otoritelerden sayılır. Önde gelen hadis tenkitcileri arasında İbn el-Medini, İbn Hibban, Abu Hatim, El-Dahabi ve İbn Hacar el-Askalani dahil, hepsi İbn Şihab Zuhri'nin tartışılmaz otoritesi hakkında mutabık kalmışlardır. Birçok Sahabeden hadis almıştır. Sahabe'den sonraki birinci ve ikinci kuşak çok sayıda alim ondan rivayet etmişlerdir. Emevi Halife Abdülmelik zamanında Medine'den Şam'a taşınmıştır.

İbn Huzeyme,, Sahih ibn Huzeyme ile tanınan, hadis ve Şafii mezhebi Fıkıh alimi.

Muhyîl‐Millet ved‐Dîn Yahyâ Ebû Abdullah ibn Muhammed ibn Ebî El‐Şükr el‐Mağribî el‐Endelüsî ya da kısaca Muhyiddin el-Mağribî, İslam'ın Altın Çağı'nda yaşamış Endülüslü bir astronom, astrolog ve matematikçidir. Meraga Rasathanesi'nde çalışan ve en meşhurları Nasîrüddin Tûsî olan bir grup astronomdan biriydi. Muhyiddin, astronomi alanında geniş çaplı ve sistematik bir gezegen gözlemi projesi yürüttü ki bunlar sayesinde yeni astronomik parametreler geliştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İfrikiye</span> Kuzey Afrikada tarihi ülke

İfrikiye, profesyonel olarak el-Maghrib el-Adna bilinir, Orta Çağ tarihi boyunca, Constantinois ve Aurès, Tunus şehri ve Tripolitana'dan oluşan bölgeydi - hepsi daha önce Roma İmparatorluğu'nun Afrika Eyaleti'ne dahil edilmiş olanların bir parçasıydı.

Teymoğulları veya Beni Teym Kureyş kabilesinin alt kollarından olan bir aşirettir.

Bu sayfada, İslam dininin peygamberi Muhammed'in amcasının oğlu ve damadı ileriki dönemde İslam Devleti'nin dördüncü halifesi Ali bin Ebu Talib (599-661)'in soy ağacı yer almaktadır.

Ebu Ca'fer Muhammed ibn Hüseyin Hazin (900-971), el-Hazin olarak da anılır, İranlı Horasanlı Müslüman astronom ve matematikçi. Hem astronomi hem de sayılar teorisi üzerinde çalıştı.

Sir Hamilton Alexander Rosskeen Gibb, H. A. R. Gibb olarak bilinir, İskoç tarihçi ve Oryantalisttir.

el-Hürr b. Yûsuf b. Yahyâ b. el-Hakem b. Ebi'l-Âs el-Ümevî, sekizinci yüzyıl başlarında Emevî devlet adamıydı. Akrabası Hişâm'ın hilafeti sırasında 724 ile 727 yılları arasında Mısır valisi olarak görev yaptı daha sonra Musul'un başına getirildi ve ölümüne kadar burada kaldı. Musul'da Mervanî döneminde tamamlanan şehrin en önemli gelişmelerinden bazıları da dahil olmak üzere bir dizi büyük ölçekli inşaat projesini üstlenmesiyle tanınır.

Bu listede Dört Halife, Emevî ve Abbasi dönemlerinin Medine valileri gösterilmektedir.

Rayta bint el-Saffah, ilk Abbasi halifesi el-Saffah'ın kızı, ikinci Abbasi halifesi el-Mansur'un yeğeni ve üçüncü Abbasi halifesi el-Mehdi'nin ilk karısı olan bir Abbasi prensesiydi.