İçeriğe atla

EOKA

1971-1974 dönemleri için EOKA-B maddesine bakınız.
EOKA
Kuruluş1955-1959
Lider(ler)Georgios Grivas
AmaçEnosis
Etkin bölgelerKıbrıs
İdeolojiYunan milliyetçiliği
Anti-Komünizm
İrredantizm
İslamofobi
Türk düşmanlığı
Siyasi yelpazeSağ

EOKA (Yunanca: Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών - Ethniki Organosis Kiprion Agoniston: Kıbrıslı Savaşçıların Millî Örgütü), Kıbrıs'ta Britanya sömürge yönetiminin sonlanması ve adanın Yunanistan'a bağlanması (Enosis) için uğraşan Kıbrıslı Rum silahlı örgüttür.[1][2][3]

Oluşumu

Liderlik

EOKA, Yunan ordusundaki Rum bir subay olan; I. Dünya Savaşı, II. Dünya Savaşı'nda ve komünist karşıtı silahlı mücadelede faaliyet göstermiş Yeoryos Grivas liderliğinde kuruldu ve faaliyet gösterdi. Grivas, Bizans söylencelerinin kahramanı, işgalcileri Bizans topraklarından atmasıyla bilinen Digenis Akritas'a atfen "Digenis" takma adını kullandı.[4] Grivas'tan sonra komuta kademesinin ikinci sırasında, yine Yunan ordusunda subay olan, ancak saha tecrübesi bulunmayan Grigoris Afksentiu vardı.[5]

Amaçlar

Filistin'de gerilla yöntemlerini kullanarak İngilizler ile savaşan ve sonunda İngilizlerin Filistin'i terk etmek zorunda bırakan Irgun'u örnek almıştır.[] Yunan İç Savaşı'nda Yunan komünistlere karşı mücadele eden Grivas, 1951 yılında adada gönüllüler toplayarak Yunanistan'a eğitime götürmüştür. 1954 yılında eğitimi alan savaşçılar ile Kıbrıs'a geri dönmüştür. EOKA 1 Nisan 1955 tarihinde ilk sabotaj eylemini gerçekleştirmiştir.[6]

Faaliyetler

Ayrıca bakınız: 1955-1959 Kıbrıs olayları

Yunanistan'da eğitilen mensuplar İngilizlere saldırmışlardır. Ayrıca AKEL taraftarlarını ve İngilizler için çalışan Kıbrıslı Rumları öldürmeye çalışmıştır. Grivas, 1958 yılından sonra ise Kıbrıs Türklerini hedef alan saldırılara başlamıştır.

İlk başlarda Rum nüfusunu güvenlik güçleriyle iş birliğinde bulunmama konusunda korkutma taktikleri uygulayan EOKA, 1956 sonlarında Britanya güçlerinin bazı başarılar elde etmesiyle "hain" tanımını genişletti.[7] Sorgulama sırasında güvenlik güçlerine bilgi veren EOKA üyeleri de hain olarak görülmeye ve Grivas'ın emirleri doğrultusunda infaz edilmeye başlandı. EOKA üyelerinin, diğer EOKA'cıları veya "hainleri" halk arasında, kahvehane gibi yerlerde öldürdüğü olaylar gerçekleşti.[8][9] Bu faaliyetler özellikle 1956 yılının yaz ve sonbahar mevsimlerinde yoğunlaştı.[10] AKEL partisine mensup solcu Kıbrıslı Rumlar da EOKA'nın hedefleri arasında yer aldı. Bu dönemde üyeliği artan AKEL'in maksadı, Makarios'un toplumun tek lideri olma iddiasını zayıflatarak toplumun siyasi yaşamında rol almaktı. Sömürge yönetiminin de kışkırtıcı adımlar atmasıyla 1957 yazında Kıbrıslı Rumlar arasında şiddet olayları yeniden baş gösterdi.[11] Sivilleri hedef alan korkutma taktikleri nedeniyle bazı akademisyenler tarafından EOKA bir terör örgütü olarak nitelendi.[12]

Mirası

EOKA'nın verdiği mücadele, günümüzde Kıbrıs Cumhuriyeti otoriteleri tarafından ulusal bir kurtuluş mücadelesi olarak görülmekte ve EOKA üyeleri özgürlük savaşçıları olarak anılmaktadır.[13] EOKA'nın faaliyetlerine başladığı gün olan 1 Nisan günü resmî tatil ilan edilmiştir ve kutlanmaktadır.[14][15]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel
  1. ^ French, David. Fighting EOKA: The British Counter-Insurgency Campaign on Cyprus, 1955-1959. United Kingdom: OXFORD University Press, 2015. s. 71-74.
  2. ^ https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/235819[]
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2020. 
  4. ^ Beaton 2003, s. 370; Sherratt & Bennett 2016, s. 161.
  5. ^ Newsinger 2016, s. 106.
  6. ^ Oran, Baskın. Türk Dış Politikası 1.Cilt 1919-1980. 15.baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009. s. 600.
  7. ^ French 2015, s. 158-59.
  8. ^ French 2015, s. 163-64.
  9. ^ Holland 1998, s. 148:According to Holland "In early August [1956] EOKA had unleashed a series of urban assassinations in which twenty-one Greek 'traitors' had been killed—the victims often sought out in cafes to accentuate the public ritual of the horror"
  10. ^ French 2015, s. 163.
  11. ^ Holland 1998, s. 203.
  12. ^ Abrahms & Lula 2012, ss. 46-62; Crenshaw & Pimlott 2015, Chapter Terrorism in Cyprus; Cronin 2009, s. 73-93; Edwards 2018, Abstract.
  13. ^ Richter 2011, s. 983.
  14. ^ "ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΥΠΡΟΥ - Ομιλίες". www.police.gov.cy. police.gov.cy. 5 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2020. 
  15. ^ "Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης". www.moec.gov.cy. Ministry of Education, Repuplic of Cyprus. 5 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Nikos Sampson, EOKA-B isimli örgütün komutanıdır. Karpaz'ın Vasili (Gelincik) köyünde doğmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Türk Mukavemet Teşkilatı</span> EOKA örgütüne karşı mücadele etmek için kurulan silahlı örgüt

Türk Mukavemet Teşkilatı ya da Türk Direniş Örgütü, Kıbrıs Türk toplumunun taksim hedefini gerçekleştirmek için faaliyet gösteren silahlı örgüttür. Kıbrıslı Rumların EOKA örgütüne karşı faaliyet göstermek üzere 1957'de kurulan TMT, 1958'de fiilî olarak faaliyet göstermeye başladı. Daha sonraları Millî Muhafız Ordusu, Akritas örgütü ve EOKA-B ile mücadele etti. 1 Ağustos 1976 tarihinde Kıbrıs Türk Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı'na dönüştürüldü. Üyelerine "mücahit" denmekteydi. Kıbrıs Harekâtı'nın başladığı 20 Temmuz 1974 tarihinde TMT üyesi 17.151 mücahit bulunuyordu.

Enosis 1930'lu senelerde Birleşik Krallık idaresinde bulunan Kıbrıs adasının "Yunanistan'a bağlanması" anlamında kullanılmıştır. Genel anlamı ise politika açısından "bir ülkenin sınırlarına dahil olma, birleşme" anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">III. Makarios</span> Kıbrıs Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı ve Kıbrıs Ortodoks Kilisesi başpiskoposu

(Başpiskopos) III. Makarios asıl adı Mihail Hristodulu Muskos veya III. Makaryos, Kıbrıs Ortodoks Kilisesi başpiskoposu ve bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Kıbrıs'ın Yunanistan ile birleşmesi amacıyla başlatılan Enosis hareketinin önderleri arasında yer almıştır.

Kanlı Noel, 20 Aralık 1963'ü 21 Aralık'a bağlayan gece Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumları'nın Kıbrıs Türkleri'ne karşı başlattığı çatışmalardır. Saldırılar Akritas Planı doğrultusunda gerçekleşti ve Türklerin adadan silinmesi hedeflendi. Olaylarda toplam 364 Kıbrıs Türk'ü ile 174 Kıbrıs Rum'u ölmüştür. 1963-64 yıllarındaki çatışmalar, çeşitli aralıklarla 10 Ağustos 1964 tarihine kadar devam etse de "Kanlı Noel" adıyla tasvir edilen ilk çatışmalar; 27 Aralık 1963 tarihinde imzalanan ateşkes ve 30 Aralık 1963 tarihinde imzalanan Yeşil Hat Anlaşması'yla sonuçlandı.

<span class="mw-page-title-main">Yeoryos Grivas</span> Kıbrıslı Rum EOKA lideri

Yeoryos Grivas, Kıbrıslı Yunan asker. EOKA örgütünün kurucusu ve lideridir.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Rumları</span> etnik grup

Kıbrıs Rumları veya Kıbrıslı Rumlar, Kıbrıs'ta bulunan Yunanca konuşan toplum. Adanın en büyük etnik topluluğunu oluştururlar, adanın tamamını kapsayan son nüfus sayımı olan 1960'taki sayıma göre ada nüfusunun yaklaşık %78'lik kesimine denk gelirler. Kıbrıs Rumlarının çoğunluğu Hristiyanlığın Ortodoks mezhebinden olmak üzere Kıbrıs Ortodoks Kilisesi'ne mensuptur ve kilisenin başpiskoposu geleneksel olarak cemaat liderleridir.

PEKA ; Yunanistan ile Kıbrıs Adası'nın birleşmesi için Birleşik Krallık'ın yönetimine karşı 1956-1959 yılları arasında faaliyetlerde bulunan EOKA'nın siyasi kanadıdır. 1956 yılında şu amaçlar doğrultusunda kurulmuştur:

Akritas Planı, 1963 senesinin başlarında Kıbrıs Cumhuriyeti Hükûmetinde çoğunluğa sahip Kıbrıs Rumlarının, Kıbrıs Türklerini yönetimde zayıflatarak daha sonra Kıbrıs Cumhuriyeti'ni Yunanistan ile birleştirmeyi amaçlayan plan. Enosis fikrinde olduğu gibi, Yunanistan ile Kıbrıs'ın birleşmesi şeklinde anılır.

<span class="mw-page-title-main">Andros Kiprianu</span>

Andros Kiprianu, Kıbrıslı Rum politikacı ve Ocak 2009'daki seçimlerden sonra AKEL Genel Sekreteri.

Kıbrıs Sorunu, Akdeniz'in doğusunda bulunan Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumlarıyla Kıbrıs Türkleri arasında yaşanan siyasi tabanlı sorun. Britanyalıların Kıbrıs Sözleşmesi sonrasında adayı kolonileştirmeleri ile halklar arası çatışmalar artış gösterdi. Bu tarihlerde taksim isteğinde bulunan Türkler ile enosis isteyen Rumlar birbirleri ile çatışmaya başladı. Kıbrıslılar tamamen öz belirtim hakkı istiyordu. Britanyalılar, sorunu "Rum-Türk anlaşmazlığına" bağladı ve sonunda 16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs; Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki 3 anlaşmayı imzalaması ile bağımsızlığını kazandı.

ANE, Enosis için mücadele eden EOKA'nın 1955 ve 1959 tarihleri arasında faaliyet gösteren gençlik hareketi.

Grigoris Pieris Afksentiu (Yunanca: Γρηγόρης Πιερής Αυξεντίου; 22 Şubat 1928 – 3 Mart 1957) Kıbrıs'ta İngiliz egemenliğine karşı savaşan ve Kıbrıs Rumlarınca ulusal kahraman olarak görülen gerilla savaşçısı. EOKA hiyerarşisinde Yeoryos Grivas'tan sonra ikinci sıradaydı. Zidros (Ζήδρος) takma adını kullanırdı.

<span class="mw-page-title-main">1955-1959 Kıbrıs olayları</span> Britanya Kıbrısında gerçekleşen askeri harekat

1955-1959 Kıbrıs olayları, 1955-1959 yılları arasında Britanya Kıbrısı'nda yaşanan bir çatışma dizisiydi.

1931 Kıbrıs isyanı veya Ekim Olayları 21 Ekim ile Kasım 1931 arasında, İngiliz kraliyet kolonisi olan Kıbrıs'ta gerçekleşen sömürge karşıtı bir ayaklanmadır. Ayaklanmaya adanın Yunanistan ile Enosis'i (Birliğini) savunan Kıbrıslı Rum milliyetçiler öncülük etti. İsyancıların yenilgisi, İkinci Dünya Savaşı'nın başlangıcına kadar sürecek olan baskıcı bir İngiliz yönetimi dönemine yol açtı.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Türk milliyetçiliği</span>

Kıbrıs Türk milliyetçiliği, Kıbrıs'ta Rumlar'ın domine ettiği Kıbrıs Cumhuriyeti'nden ayrı bir ülke kurmayı hedefleyen bir tür etnik milliyetçiliktir. Adanın iki entite arasında bölüşülmesi fikrine taksim denmektedir. Kıbrıs Türk milliyetçilerinin bir özelliği de Türkiye Cumhuriyeti'ne bağlı olmayan bir ülkede yaşamayı istemeleridir.

Kıbrıs Helenizmi olarak da bilinen Kıbrıs Rum milliyetçiliği, Kıbrıs ulusunun Rumluğunu vurgulayan bir etnik milliyetçiliktir ve Kıbrıs'ı bir numaralı hedefi olarak Yunanistan'a entegre etmeyi amaçlayan Yunan milliyetçiliğine zıttır. Enosis fikrinden vazgeçen Kıbrıslı Rum milliyetçileri, artık Yunanistan ile yakın ilişkileri olan Kıbrıs Rum kontrolündeki bir devlet, "anavatan" olma hedefine sahipler. Milliyetçiliğin çeşitli fraksiyonları, merkez sağ Demokratik Parti (DİKO), sağcı Yeni Ufuklar, Sosyalistler (EDEK), Kıbrıs Rum Ortodoks Kilisesi ve merkez sağ Demokratik Seferberlik içindeki milliyetçi unsurlar tarafından benimsendi.

<span class="mw-page-title-main">Mihalis Karaolis</span>

Michalis Karaolis, Kıbrıslı Rum devlet memuru ve EOKA üyesi. 10 Mayıs 1956'da Andreas Dimitriou ile birlikte idama mahkûm edilerek asılan ilk kişi oldu.

Bu madde 1878'den günümüze Kıbrıs'ın tarihi hakkındadır.

PEO, Tüm Kıbrıs İşçi Federasyonu Kıbrıs Cumhuriyet'indeki sendikaları kapsayan bir şemsiye örgüttür. Tüm Kıbrıs Sendikalar Komitesi'nin devamı olarak kurulmuştur. 1948'de Kıbrıs Maden Şirketi'nin madenlerinde yapılan grevlerde etkili olmuş ve AKEL'le yakın ilişki içerisinde olmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.