e-öğrenme

E-öğrenme, elektronik ortam aracılığı ile yapılan öğretim denilebilir. Örgün öğrenimden en büyük farkı zaman, mekan ve süre sınırı olmamasıdır. E-öğrenme, dijital ortamda aktarılır ve internet olan her yerden erişim sağlanabilir.

Günümüzde gittikçe yaygınlaşan ve çoğu üniversitenin de hızla altyapı hazırlıklarını tamamladığı e-öğrenmenin birçok olumlu yönü vardır. Bunlardan bazıları:

• Öğrenci merkezlidir.
• Öğrenci konuyu öğrenene kadar, konu üzerinde çalışabilir.
• Zaman sınırsızdır.
• Herkes kendi öğrenme hızında öğrenebilir.
• Öğrenci, konuyu anlamadığı zaman, iletişim araçları ile öğretmen ve diğer öğrenciler ile bağlantı kurabilir.
• Dünyanın diğer ucundaki bir kişinin bilgilerinden faydalanılabilir.
• Bağlantılar aracılığıyla, doğru ve istenilen kaynağa kısa sürede erişilir.
• Eğitim maliyetlerini dikkate değer anlamda düşürmektedir.
• Zaman ve mekandan bağımsızdır.
• Kişi kendini en rahat hissettiği zaman ve mekanda konuyu öğrenebilir.
• Öğrenim faaliyeti daha zevkli olabilir.
• Öğrenim materyalleri, hızlı değişen koşullara göre, kısa sürede güncellenebilir.
• Kişisel testler ile öğrenci kendi kendini sınayabilir.
• Konunun anlaşılıp anlaşılmadığına dair geri bildirimin hızlı bir şekilde yapılması

motivasyonu artırır.

• Kişinin tüm öğrenim faaliyetleri raporlanabilir.
• Her tür altyapıdan ve toplumun farklı kesimlerinden gelen öğrencilere fırsat eşitliği.

Olumlu yönleri olduğu gibi e-öğrenme bazı olumsuz özelliklere de sahiptir. Bunlar :

• Eğitmenler, etkili birer e-öğrenmenin nasıl olacağını öğrenmek zorundadırlar.
• Eğitmenler için geleneksel olan ders içeriğini çevrimiçi ortama aktarmak zordur.
• Bireysel geri bildirim sağlama konusunda eğitmenler açısından, çok fazla zaman alır (çünkü aktif bir katılım için daha çok öğrenci gereklidir).
• Öğrencilerin ve eğitim sağlayanların araç-gereç ihtiyaçları,
• Öğrenciler ve eğitmenler için teknik eğitim ve destek,
• Akademik anlamdaki dürüstlük,

Online eğitim alan öğrenciler için;

• Ölçme ve değerlendirmelerin türleri ve etkililiği
• Etkileşim eksikliği

Alanyazına bakıldığında farklı kavramlar ile karşılaşılmaktadır. Araştırmacılar; eğitim teknolojilerinin gelişimine göre yeni kavramlar ortaya çıkarmıştır. Aydın (2002) ‘a göre alanyazında; web destekli öğretim (web based instruction), eşzamanlı öğretim (syncronize instruction), eşzamansız öğretim (asyncronize instruction), sanal eğitim (virtual education), bilgisayar destekli uzaktan eğitim (computer based distance education), bilgisayar ortamlı/destekli iletişim (computer-mediated communicaitons), İnternetle eğitim İnternete dayalı/destekli eğitim (İnternet based/aided education), çevrimiçi eğitim (online education) kavramları ile sık karşılaşılmaktadır.

E-öğrenme çeşitleri yer ve zaman açısından ele alındığında değişik şekillerde tanımlanabilir. Bunları bir tablo şeklinde gösterebiliriz.

E-öğrenmenin dizaynı, geliştirilmesi ve gerçekleştirilmesi, insan kaynaklarının dışında donanım ve yazılım araçları gerektirmektedir. Donanım araçları genelde multimedia uygulamalarını kullanabilen ve İnternet tarayıcısı olan bir kişisel bilgisayarı gerektirir. Tabi bunların kullanılabilmesi için ağ sağlayıcılar ve kullanıcıların sürekli ulaşabileceği İnternet sunucular da gerekmektedir. Yazılım araçları ise genellikle çeşitli web düzenleme ve grafik araçlarını içerir. Bunlar basit yapılı ya da karmaşık olabilirler. Brandon Hall'un yaptığı son çalışma yaygın olarak kullanılan bazı araçları aşağıdaki gibi göstermektedir.

Adobe Flash™

Adobe Dreamweaver™

Macromedia Authorware™ Nedir ve Örnekler

TrainerSoft from Outstart™

Lectora Publisher™

Adobe Captivate™

Adobe Presenter™

Articulate™

Raptivity™

Camsmith Camtasia™

En çok tanınan yazılım simülasyon araçları ise aşağıdaki gibidir.

Adobe Captivate™

Techsmith Camtasia™

OnDemand™ (Global Knowledge)

FireFly™ (KnowledgePlant)

Assima™

STT Trainer™ (STT: A Division of Kaplan)

InfoPak Simulator™ (RWD Technologies) ^[1]

• İstanbul Boğaziçi Enstitüsü
• Udemy
• Edx
• Coursera
• Khan Academy
• Open Culture Online Courses
• Academic Earth
• Udacity
• Harvard Online Learning
• General Assembly

10–15 yıldır daha iyi bilinmekte olan e-öğrenme, 10–15 yıldan fazla bir geçmişe sahiptir.

Bilgisayarlar için önemli görülen rollerden çoğunun 1960'lı yıllarda açıkça söylenmiş olduğu iddia edilebilir. Bilgisayarlar icat edildikten biraz sonra, ruh bilimciler ve eğitimciler, bilgisayarların eğitimsel güçlerine dikkat çekmişlerdir. Bilgisayar tabanlı öğretim gelişimleri, sırasıyla, öğrenmenin ve öğretmenin temel kanılarının otomatikleşmesine odaklanmıştır. Ne var ki, bilgisayar tabanlı eğitimin ilk grubunun teknik bilim adamları iki gruba ayrılmıştır: uygulamalı bilim adamları (mühendisler), ileri düzey araştırmacılar.^[2][3]

1960'lar, daha sonra eğitim alanında geliştirilecek politikaları (kilometre taşı sayılan olayları) doğurdu. Her başarılı teknolojik yenilikle birlikte, yeni yetenekler ve şekiller teknolojinin desteklediği öğrenme işlemini artırmayı ulaşılır hâle getirdi. Aşağıdaki zaman çizelgesi İngiltere'deki bazı önemli olayları listelemektedir:

• 1963: The British Computer Society(İngiltere Bilgisayar Derneği), Schools' Committee adındaki okul birliğini, bilgisayar eğitimini okullarda ilerletmek için kurdu.
• 1965: İlk bilgisayar, bir İngiliz okuluna kuruldu.
• 1967: The National Council for Educational Technology(NCET) kuruldu.
• 1969: NCET eğitimde bilgisayar kullanımı ile ilgili üç adet rapor yayınladı.
• 1969: The Scottish Office, “Okulda Bilgisayar” adında geçici bir rapor yayınladı.

10 yıl süre zarfında, bu konuda çalışan bilim adamları grubu, araçlarını geliştirip düzenlediler. NCET, yaptığı çalışmaların birinde bilgisayar tabanlı öğrenme sistemlerini konu almıştır. Buna yönelik hazırladığı raporda geçen bazı ifadeler aşağıdaki gibidir:

• Öğrencilerin kullanımı için bilgi depolama,
• Öğrencileri bilgisayar konusunda eğitme,
• Karışık durumları (zaman alacak, pahalı olacak, imkânsız) örneklendirme.^[4]

İkinci grup araştırmacılar, insan biliş ve öğrenmesini göstermek için, bilgi-yapısal- yönelimli yaklaşıma odaklandılar. Becerileri nasıl öğrenip, onlarda ne şekilde uzmanlaştığımıza dair yapay zeka çalışmalarına dayanan bu yaklaşım, Akıllı yardım sisteminin (ITS) gelişmesine öncü oldu. Akıllı yardım sisteminin işlevleri geleneksel yaklaşımlardan farklıdır. Bu işlevler, öğrencinin gereksinimi doğrultusundagerçek zamanda öğrenim oluşturmak için Akıllı yardım sistemine ihtiyaç duyarlar. Ayrıca, Akıllı yardım sistemi teknoloji ve kullanıcı arasında tartışmayı veya diyalogu sağlamalıdır. Ancak, bazı faktörler Akıllı yardım sistemi teknolojisinin gelişimini engellemiştir. İnsan bilişinin bilimi nispeten olgunlaşmamıştı ve karmaşık modelleme ve kural tabanlı sistemlerin önemli hesaplama güçleri gerektirmesi bu faktörler arasındadır.Akıllı yardım sistemleri kontrol mantığını öğretimsel içerikten ayırma eğilimiyle nitelendirilmiştir. ^[5]

Internet ve WWW gelişmekte olan her iki grup için gündemi baştan tanımlamıştır. Internet geliştikçe, bilgiye ve veriye kolay erişim sağlayan ortak standartlar üzerine kurulmuş, geniş erişilebilir iletişim yapısı sağladı. Bilgisayar tabanlı öğretim sistemleri, sunucu tabanlı öğrenme yönetim sistemleri ortaya çıktıkça, içerik ve kontrolü ayırarak, CD-Romdan İnternete doğrudan adaptasyondan web tabanlı yazılım diline ilerlemiştir. ^[6]

Hızla gelişen bilim ve teknoloji etkisini eğitim alanında da göstermiştir. 20. yüzyılın sonlarında başlayan e-öğrenme, 21. yüzyılın başlarında özellikle İngiltere ve Avustralya gibi bazı ülkelerde ileri seviyede kullanılmaktadır. Özellikle 21. yüzyılın başlarında geleneksel (yüz yüze) eğitimden yeni yöntem eğitim sistemi sayılan uzaktan eğitime geçiş süreci yaşanmaktadır. Artık yüz yüze eğitimin varlığını devam ettirebilmesi konusunda insanların kafasında sorular yükselirken e-eğtimin insan hayatına her geçen gün daha etkili bir biçimde girdiği ise tartışma gerektirmeyen bir konudur. 21. yüzyıl yüz yüze ve uzaktan eğitimi bir arada yaşadığımız ilk yüzyıl olmakla birlikte son yüzyıl olma olasılığı da oldukça yüksektir.

E-öğrenme teknoloji tabanlı birçok eğitim biçimini (bilgisayar tabanlı öğrenme, web tabanlı öğrenme, sanal sınıflar) kapsayan geniş bir uygulama sürecidir.^[7] Bu durum göz önüne alınarak, aşağıdaki örnek uygulamada, e-öğrenmenin kapsadığı eğitim biçimlerinden biri olan web-tabanlı e-öğrenme sunulmaktadır. Burada tanıtılacak ürün sadece örnek amaçlı kullanılacaktır. Web-tabanlı e-öğrenme süreci beş aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar sırasıyla, e-sorgulama, e-yönetim, e-kayıtlama, e-ders ve e-mezuniyettir. Aşağıdaki uygulamalı örnekte bu aşamalardan e-ders kısmına değinilmektedir.

Bu web-tabanlı e-öğrenme uygulaması Çevrimiçi Mühendislik Kursu Yönetim Sistemi^[8] tarafından hazırlanmıştır. Dersi alan öğrenciler, öğretim görevlilerine danışarak şifre edindikten sonra sisteme giriş yaparak kurs sayfasından derslerine erişmektedirler. Şifre alarak derslerine erişmenin yanı sıra, misafir öğrenciler de e-kitap ve e-ders etkinliklerinden yararlanabilmektedirler. Kursun giriş sayfasında, ders bağlantılarıyla öğrenciler, derslerine yönlendirilebilmektedirler. Öğrenciler öğrenme sırasında, e-kitaplardan ve multimedya ürünlerinden web sitesi aracılığıyla yararlanabilmektedir.

Çevrimiçi öğrenme ya da e-Öğrenme; İnternet teknolojileri, TV, hücre telefon vb. elektronik ortamlarda, eğitimin materyalinin metin, ses, hareketli video, stil grafikleri, animasyon gibi elektronik araçlarla dağıtılması ile gerçekleşen öğrenme ve öğretim faaliyetine verilen addır. Kullanılan çoklu ortam teknolojisi ile veri değiş-tokuşu ve işbirliği kolay sağlanmaktadır. Öğrenciler konumlandırmadan uzaktırlar, kendi imkanları ile çevrimiçi derslere eş zamanlı veya eş zamansız olarak erişirler (Özkul, 2003; Morrison, 2003; Wright, 2005; Gondon ve Lin, 2005; Watkins, 2005; Dabbagh ve Banan-Ritland, 2005).|12|.

"Öğretimin tasarımlanması sürecinde etkileşim ve etkileşim olanaklarının düzenlenmesi çok önemli bir basamaktır."^[9] Bu durum temel alınarak, e-kitaplar ve e-dersler dinamik olup, öğrencilere görsel ve yazınsal bilgiler sunulmuştur. Animasyonlarla konu içeriği zenginleştirilmiştir. Bu öğrencilerin motivasyonunu artırmaktadır. Böylece öğrencilerin e-öğrenme süreçlerine katkı sağlanmaktadır

Ekranda gördüğümüz bu resimler bize e-öğrenme konusunda bir örnek olabilir. Bu sayfa O.D.T.Ü online eğitim sayfasıdır. Öğrenciler bu sayfayı kullanarak derslerin içeriğinde neler olduğunu, ders dışı yapılacak aktiviteleri ve ders notları gibi birçok özellikten kolaylıkla faydalanabilirler. Ayrıca forum sayfaları yardımıyla da öğretmen ve arkadaşları ile de rahatlıkla iletişim kurabilirler. Bunu yapması için kullanıcı hesabı ile sayfaya giriş yapması gerekiyor. Kullanıcı hesabı öğrenciye okul tarafından verilir. Sayfaya girdikten sonra mevcut linkler sayesinde kolayca ders takibi yapılmış olacaktır.

Mobil bilişim alanında gelişme olduğu gibi, bu gelişmeleri e-öğrenme alanında kullanınca "Mobil Öğrenme" alanı doğmuş oldu.Kısaca M-öğrenme de denilebilir.

M-öğrenme, e-öğrenme'den sonra ortaya çıkan, belirli bir alanda veya noktada durmayan, hareketli öğrencilerin ya da taşınabilir mobil teknolojilerden (notebook, mobil telefonlar, PDA, DAP-IPod, WAP, GPRS, bluetooth) faydalanan öğrencilerin öğrenmeyi alış biçimi olarak tanımlanır. Türkiye'de Anadolu Üniversitesi tarafından yürütülen açıköğretim e-Öğrenme Portalında sunulan e-Kitap, e-Alıştırma, e-Sınav, e-Danışmanlık, e-Televizyon ve e-SesliKitap hizmetleri mevcuttur ve bu hizmetler çevrimiçi ve çevrimdışı kullanılabilir. çevrimdışı kullanılanlar; e-Televizyon ve e-SesliKitap hizmetleridir.Çevrimiçi olarak tüm hizmetler kullanılabilir. Tabii bu hizmetleri kullanmak için Mobil Öğrenme araçları kullanılır, bu araçları şöyle sıralayabiliriz ;

1.Dizüstü bilgisayarları
2.Tablet bilgisayarları
3.Telefonlu cep bilgisayarları
4.Cep bilgisayarları
5.Taşınabilir medya oynatıcıları
6.Taşınabilir MP3 çalarlar
7.Akıllı telefonlar

çevrimdışı kullanım aşağıdaki tablo gibidir. çevrimdışı kullanılan hizmetler, Mobil bilişim aygıtlarına indirilerek kullanılabilir.

Çevrimiçi kullanım aşağıdaki tablo gibidir.

Mobil bilişim araçlarının avantajları arasında taşınabilirlik, el yazısı kullanabilme, diğer aygıtlarla kolay iletişim kurabilme, herhangi bir yerde ve zamanda kullanılabilir durumda olma, bilgiye ihtiyaç duyulduğu anda erişebilme, ucuzluk ve yaygınlık sayılabilir. ^[10]

Web tabanlı öğrenme genellikle cevrimiçi öğrenme veya E-öğrenme olarak bilinir. E-öğrenme sistemlerinin alanı açık, esnek ve dağıtılmış öğrenme ortamlarıdır. E-öğrenme Web-tabanlı Eğitim (WTE), Web-tabanlı Öğrenme (WTÖ), İnternet-tabanlı Eğitim Dağıtılmış Öğrenme, Gelişmiş Dağıtılmış Öğrenme ve online (çevrimiçi) eğitim gibi çeşitli adlar altında anılmaktadır. Açık, esnek ve dağıtılmış öğrenme sistemlerinin tasarlaması, geliştirmesi, uygulaması ve değerlendirmesi, öğretim tasarımı ilkeleri ve çevrimiçi öğrenme ortamlarının çeşitli boyutlarına uygun olarak Web'in potansiyelinin nasıl kullanılabileceği konusunda derinlemesine analiz ve araştırma gerektirir. Ders içeriğinin çevrimiçi olarak yayınlanması buna en büyük sebep olarak gösterilebilir.

Öğretmen öğrenci ilişkisi geleneksel sınıf ortamında öğrencinin başarısı açısından her zaman önemli bir faktör olmuştur. Öğretmen her öğrencinin derse gösterdiği tepkiyi anlık olarak takip edebilmektedir. Bu süreç Web-tabanlı öğrenmede aynı kolaylıkta uygulanamamaktadır. Bu yüzden her öğrencinin kendine uygun öğrenme şeklini keşfedebilmesi için temel metotlar veya programlar dersin içeriğinde yer almalıdır. Değişik öğrenim şekillerine sahip öğrencilerin dersten yararlanabilmeleri için öğretmenler dersin içeriğini ve veriliş metotlarını tasarlarken değişik öğretim şekillerini dersin içeriğine eklemelidir.

Web-tabanlı öğrenimde öğretmenin rolünü tespit etmek amacıyla yapılan kapsamlı bir araştırma sonucunda öğretmenin rolü :

• Teknik beceriler

• Kolaylaştırıcı beceriler

• Yönetimsel beceriler

olarak üç ana başlık altında toplanmıştır (Kemshal-Bell, 2001)

Teknik beceriler öğretmenin ders araçlarını kullanma becerisine sahip olabilme yetisidir. Özellikle e-posta ve forum buna örnek olarak verilebilir.

Öğrencilerin öğrenme kapasitelerini arttırmaya yönelik kullanılan becerilerdir. Bunların en önemlileri :

• Öğrenciyi öğrenme sürecine aktif olarak dahil etmek

• Öğrenciyi sorgulatmak

• Öğrenciyi dinlemek

• Öğrenciyi yönetmek

• Online (çevrimiçi) tartışmalar düzenlemek

• Online (çevrimiçi)) takımlar oluşturmak

• Öğrenciyi sosyalleştirmek

• Öğrencinin motivasyonunu artırmak (Berge & Collins, 1995; Collins & Berge, 1996)

Öğrencilerin kolay öğrenebilmesini sağlamak için yapılan düzenlemelerin tümüdür, temel dört ana başlık içerir :

• Öğrenci ve öğretmenler için zaman yönetimi;

• Öğrenim süreci için rehberler hazırlamak

• Öğrenim aşamalarını planlama,gözlemleme,düzenleme

• Öğrencilerin farklı ihtiyaçlarına göre öğrenim tekniklerini şekillendirmek(Kemshal-Bell, 2001).

Web-tabanlı eğitimde öğrencilerin başarı ve tatminlerini etkileyen pek çok değişken bulunmaktadır. İlişki seviyesi ve öğrenme şekilleri örnek olarak gösterilebilir. (Moore & Kearsley, 1996). Bu faktörlerin öğrenim sürecini nasıl etkilediğini anlayabilmek, gerekli düzenlemelerle öğrenim sürecinin iyileştirilmesinde büyük rol oynar. Web tabanlı öğrenimde öğrencinin rolünü tespit etmek amacıyla Yapılan araştırmalar sonucunda öğrencinin başarısını arttırmadaki rolü :

• Öğrenim araçlarına erişim

• Teknolojiyi kullanabilme

• Öğrenme tercihleri

• Çalışma şekil ve alışkanlıkları

• Öğrencinin amaç ve hedefleri

• Yaşam tarzı

• Kişisel özellik ve karakter temaları

olarak yedi ana başlık altında toplanmıştır. (Schrum and Hong,2002)

Yapılan araştırma sonucunda şehirlerde yaşayan öğrencilerin kırsal alandakilere oranla öğrenim sürecinde daha başarılı olduğu ve daha tatminkâr sonuçlar elde ettikleri gözlenmiştir. İnternet bağlantı hızı buna verilebilecek en büyük örnektir. (Irons, et al., 2002)

Teknoloji yatkınlığı göz önüne alındığında bilgisayar kullanabilme becerilerinin öğrenme üzerinde gözle görülür bir fark yaratamamasına rağmen öğrencinin memnuniyetini arttırdığı gözlenmiştir. (Fredericksen, et al., 2000; Swan, et al., 2000; Sturgill, et al., 1999)

• Öğrenme tercihleri

• Çalışma şekil ve alışkanlıkları

• Öğrencinin amaç ve hedefleri

• Yaşam tarzı

• Kişisel özellik ve karakter temaları

Bu etmenler hakkında yapılan araştırma sonuçları tutarlılık göstermemektedir. Bu konularda daha ileri araştırmaların yapılması gerekmektedir. (Fredericksen, et al., 2000; Karuppan, 2001; Swan, et al., 2000; Blum, 1999; Kearsley, 2000).

Eş-zamanlı iletişim öğretim ve öğrenim süreçleri aynı anda gerçekleşir. Öğretmen ve öğrenci öğrenme süreci sırasında birbirleriyle anlık olarak iletişime geçebilirler.

• Canlı dersler

• Videokonferanslar

• Sohbet odaları

Eş-zamansız iletişim öğretim ve öğrenim süreçleri aynı anda gerçekleşmez. Taraflar arasındaki iletişim karşılıklı gecikmelerle sağlanır.

• Tartışma forumları

• Elektronik posta

• M-öğrenme
• E-öğrenme
• Uzaktan eğitim
• Uzaktan eğitimin tarihsel gelişimi
• Uzaktan eğitim ile yüz yüze öğrenme arasındaki farklar, avantaj, dezavantajlar
• Senkron uzaktan eğitim
• Asenkron uzaktan eğitim
• İnternet Destekli Öğretim
• Uzaktan Eğitimin Ticari Ortamlardaki Uygulamaları
• Harmanlanmış öğrenme

• Holmes, B., Gardner, J.(2006). E-Learning concepts and practice. SAGE Publication.
• E-öğrenme. Namahn.
• e-Öğrenme Kaynaklar.28 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• (İngilizce)[11]
• (İngilizce)[12]