İçeriğe atla

Eşref Sencer Kuşçubaşı

Eşref Sencer Kuşçubaşı
Doğum1883
İstanbul
Ölüm1964 (80-81 yaşlarında)
Söke
Diğer ad(lar)ıKuşçubaşı Eşref
Meslekİstihbaratçı
EvlilikFeride Hanım Pervin Hanım
Çocuk(lar)Feridun Sencer
AileSelim Sami(kardeş)

Eşref Sencer Kuşçubaşı ya da bilinen adıyla Kuşçubaşı Eşref (1883, İstanbul - 15 Nisan 1964, İzmir), Çerkes asıllı Türk istihbaratçı ve savaşçıdır.[1]

Hayatı

Çerkes Mustafa Nuri Bey'in oğludur. Çerkeslerin Ubıh boyundandır. Harp okulunun son sınıfındayken Jön Türkler'le ilişkisi yüzünden II. Abdülhamid tarafından Hicaz'a sürgüne gönderildi. Sürgünde bulunduğu zindandan kaçıp, II. Abdülhamid'in başyaverinin oğlunu üç tabur korumanın arasından kaçırmayı başardı. Arabistan'da II. Abdülhamid'e karşı giriştiği isyan hareketi sırasında tüm Arabistan'ı dolaştı, yerel şeyhlerle dostluk kurdu. Her an her yerde ortaya çıkabildiği için kendisine şeyhi't tuyyur (uçanların efendisi) denildi.

II. Abdülhamid meşrutiyeti ilan etmek zorunda bırakılıp, aralarında Kuşçubaşı'nın da bulunduğu pek çok kişiye af çıkarmasıyla birlikte isyanına son verdi. İsyan sırasında etrafına topladığı kendisine bağlı silah arkadaşlarıyla beraber, kurulan Teşkilat-ı Mahsusa adlı istihbarat örgütüne katıldı.

1911 yılında Trablusgarp'ta Enver Bey ile birlikte direniş hareketlerini örgütledi. 1912 yılında İkinci Balkan Savaşı sırasında Enver Bey, kardeşi Sami Kuşçubaşı, Cihangiroğlu İbrahim ve Süleyman Askeri ile birlikte Çorlu, Tekirdağ, Malkara, Hayrabolu ve Edirne'nin kurtarılmasında yer aldı. Aynı yıl Süleyman Askeri ve yörenin ileri gelenleri ile beraber Batı Trakya'da, Batı Trakya Bağımsız Hükûmeti adıyla ilk Türk Cumhuriyeti'nin kurulmasında rol oynadı.

I. Dünya Savaşı'nın çıkmasıyla birlikte 1914-1915 yılları arasında Teşkilat-ı Mahsusa'nın Arap Yarımadasında görev yaptı, Süleyman Askeri Bey'in ölümünü takiben Teşkilat-ı Mahsusa başkanı olmuştur. 1915-1918 yılları arasında bu görevi sürdürdü.

Oturanlar, (sağdan sola); Sabık Yenice Kaymakamı Süreyya Bey, Kuşçubaşızade Hacı Eşref Bey, Suriye İttihat ve Terakki Müfettişi Mümtaz Bey, Piyade Yüzbaşı Hacı Emin Bey.
Orta sıra ayakta duran pantolonlu zevat (sağdan sola); Edirne ve Kosova İstidlaat Komisyonu azasından Yüzbaşı Ali Bey, Trabzonlu mücahit Veysel Bey, Süvari Mülazımlarından Kasım Bey, Muharririn-i Askeriyeden Bahriye Yüzbaşısı Muhittin Bey (Trablusgarp, 1912)

I. Dünya Savaşı sırasında İngilizlere karşı girişilen İkinci Kanal Harekâtı'nda öncü birliklere komutanlık etti. 1917 yılında Hayber'de Faysal'ın (sonradan Irak Kralı olacaktır) 20 bin kişilik birliğine karşı 40 kişilik Teşkilat-ı Mahsusa birliği ile beş saatten fazla savaştıktan sonra yaralı olarak ele esir düştü. Bir savaş gemisi ve bir denizaltı eşliğinde Malta'ya sürgüne gönderildi. Sürgünlüğü sırasında Arabistan'daki macerasını, yakalanışının ve sürgün hayatının ayrıntılarını anlatan bir eser yazdı.

Yakalandıktan sonra Lawrence'a "Lawrence, kazandığını sanıyorsun. Fakat henüz hiçbir şey bitmedi. Hükûmetinin başına öyle musibetler salacağım ki, 2 asır uğraşsanız bitiremeyeceksiniz." dediği iddia edilmektedir.

İngilizlerle imzalanan esir değiş-tokuş anlaşması gereği serbest bırakıldı. Deniz yoluyla Anadolu'ya döndü ve hemen Türk Kurtuluş Savaşı'na katıldı. 1920 yılı boyunca kendi yetiştirdiği Çerkez Ethem'le beraber Kuva-yi Seyyare'de Yunan işgaline karşı savaştı. Özellikle Adapazarı civarındaki Kuvâ-yi Milliye'nin başarıları ona mal edildi. Çerkes Ethem'in Türk kuvvetlerine isyan edip yenilmesinden sonra onunla birlikte Yunan kuvvetlerine sığındı.

Lozan Antlaşması'ndan sonra Yunan ve İngiliz iş birlikçisi olması iddiasıyla, Çerkez Ethem'le birlikte Yüzellilikler listesinde yer alarak vatandaşlıktan çıkarıldı. Türkiye'ye girişi 1936 yılına kadar yasaklandı. 1936 affıyla yurda girişi serbest bırakıldığı hâlde "Hiçbir zaman af dilemedim, hain değilim ki affedileyim." dedi ve yurda dönmedi.

1950 yılında Demokrat Parti'nin iktidar olmasından sonra Türkiye'ye döndü. Yurda dönene kadar Mısır'ın İskenderiye şehrinde ikamet etmiş olup bu zaman içerisinde herhangi bir istihbarat faaliyetine katılmamış olduğu tahmin edilmektedir.

Granta Mezarlığı'ndaki kabri

1950-1964 yılları arasında Türkiye'de yaşadı ve beraber savaştığı silah arkadaşlarının mezarlarını dolaştı. 1964 yılında öldü. Kabri Aydın'da Söke-Kuşadası yolu Yaylaköy Caferli Granta Mezarlığı yanındadır.

Eserleri

Popüler kültürdeki yeri

2023'te Tabii'de yayınlanan Mahsusa: Trablusgarb dizisinde Ali Ersan Duru tarafından canlandırılmaktadır.

İlgili Kaynak ve Kitaplar

  1. TSK Genelkurmay Başkanlığı Arşivi, I. Dünya Savaşı'nda Güney Cepheleri Savaşları
  2. İngiliz Harp Tarihi Arşivi, I. Dünya Savaşı'nda Arabistan Bölgesi Savaşları
  3. Cemal Kutay, Trablusgarb'da Bir Avuç Kahraman
  4. Cemal Kutay, Trakya'da İlk Türk Cumhuriyeti
  5. Cemal Kutay, Teşkilat-ı Mahsusa
  6. Cemal Kutay, Lawrence'a Karşı Kuşçubaşı
  7. Philip H. Stoddard, Teşkilat-ı Mahsusa: İstanbul'un Doğusunda Bitmeyen Oyun
  8. Enver Paşa Dergisi, "Eşref Sencer Kuşçubaşı", Kasım 2008
  9. Ahmet Efe, Efsaneden Gerçeğe Kuşçubaşı Eşref ISBN 9750111433
  10. Polat Safi, Eşref - Kuşçubaşı'nın Alternatif Biyografisi ISBN 9786057635709
  11. Benjamin C.Fortna, Kuşçubaşı Eşref

Kaynakça

  1. ^ "Eşref Sencer Kuşçubaşı - Islam Ansiklopedisi". İslam Ansiklopedisi. 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2022. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çerkez Ethem</span> Kuvâ-yi Milliye üyesi

Çerkez Ethem, Çerkes asıllı Osmanlı askeri. Kurtuluş Savaşı'nda Kuvâ-yi Milliye birliklerinde komutanlık yapmıştır. Kuvâ-yi Seyyâre'nin kurucusu ve lideridir.

<span class="mw-page-title-main">Rauf Orbay</span> Türk asker ve siyasetçi

Hüseyin Rauf Orbay, Türk asker, siyasetçi. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde, Kurtuluş Savaşı'nda ve Türkiye Cumhuriyeti döneminde önemli görevlerde bulunmuştur. Trablusgarp ve Balkan Savaşları'nda gösterdiği başarıdan ötürü Hamidiye Kahramanı olarak tanındı. 1918 Ekim'inde Osmanlı Devleti'nin Bahriye Nazırı olarak görev yapan Orbay, devletin çöküş belgesi olan Mondros Mütarekesi'ni hükûmet adına imzalayan kişidir.

Cemal Kutay, Türk tarihçi ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Yüzellilikler</span> Türkiyeden sürgün edilen İtilaf işbirlikçileri

Yüzellilikler, Türk Kurtuluş Savaşı sonrası düşman iş birlikçisi olarak görülen ve Türkiye'den sürgün edilen, hepsi üst düzey makamlarda yer alan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Bahaddin Şakir</span> Türk hekim ve siyasetçi

Bahaeddin Şakir, Türk hekim ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Teşkîlât-ı Mahsûsa</span> Osmanlı İmparatorluğu’nda faaliyet göstermiş gizli bir örgüt

Teşkîlât-ı Mahsûsa, İttihat ve Terakki Cemiyeti bünyesinde Enver Paşa'ya bağlı olarak kurulan gizli teşkilattır. II. Meşrutiyet dönemi sonrası 1913-1918 yılları arasında etkinlik gösteren istihbarat ve propaganda işleri yürüten bir topluluktur. İttihat ve Terakki'nin Türkçü ve İslamcı siyasi görüşleri doğrultusunda, yurt içi ve yurt dışında, karşı istihbarat, propaganda, örgütlenme, suikast eylemlerinde bulunmuştur. Oluşumun isim babası Miralay Rasim Bey’dir. Çeşitli şahit ifadelerine göre 1911'den itibaren etkin olmuş, 17 Kasım 1913’te resmen kurulmuş ve daha sonrasında da 5 Ağustos 1914'te Harbiye Nezareti'ne bağlı resmî bir örgüte dönüştürülmüştür. 8 Ekim 1918'de İttihat ve Terakki hükûmetinin iktidardan ayrılması ile birlikte Teşkîlât-ı Mahsûsa da resmen tasfiye edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Karakol Cemiyeti</span> Osmanlı İmparatorluğu‘nda istihbarat örgütü

Karakol Cemiyeti, Mütareke döneminde Osmanlı istihbarat örgütüdür.

<span class="mw-page-title-main">İttihat ve Terakki</span> Osmanlı İmparatorluğunda siyasal teşkilat

İttihat ve Terakki Cemiyeti, sonraları İttihat ve Terakki Fırkası, Osmanlı İmparatorluğu'nda İkinci Meşrutiyet'in ilanına önayak olup 1908-1918 yılları arasında faaliyet gösteren, 21 Mayıs 1889 tarihinde kurulmuş bir siyasal hareket ve siyasi partidir. Triumvira sistemi ile yönetilen bir meclis yapısında egemenlik sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes Reşit</span>

Çerkes Reşid Bey, Çerkes asıllı Osmanlı askeri ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Doktor Nâzım</span> Türk doktor, siyasetçi ve bürokrat

Doktor Nâzım veya Selanikli Mehmed Nazım Bey, Türk siyasetçi, hekim, 22 Temmuz 1918-8 Ekim 1918 arası Maârif Nazırı ve 1915-16 dönemi Fenerbahçe SK fahri başkanı. İttihat Terakki Cemiyeti'nin kurucu liderlerinden ve Jön Türk Devrimi'nin öncü isimlerindendir. Askeri Tıbbiye'de okuduğu dönemlerde, daha sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'nun bir dönemine hükmedecek İttihat Terakki Fırkası'nın ve Teşkîlât-ı Mahsûsa'nın kurulmasında, örgütlendirilmesinde ve Osmanlı toplumunda büyük bir dönüşüm sağlayan meşrutiyetin yeniden ilanında oldukça önemli rol almış birkaç yöneticisi arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Yakub Cemil</span> Osmanlı subayı

Yakub Cemil, Çerkes asıllı Osmanlı subayı ve İttihat ve Terakki'nin fedailerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Süleyman Askerî</span> Osmanlı askeri ve istihbaratçısı (1884–1915)

Süleyman Askerî, Osmanlı askeri.

<span class="mw-page-title-main">Trablusgarp Vilayeti</span>

Trablusgarp Vilayeti, 1864 yılında gerçekleşen yönetim reformu sonucu Trablusgarp Eyaleti yerine kurulan Osmanlı vilayetidir.

<span class="mw-page-title-main">Sapancalı Hakkı</span> Osmanlı asker ve siyaset adamı

Sapancalı Hakkı Bey, (1882-1937) Osmanlı Asker ve siyaset adamı.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu dağılma dönemi</span>

Osmanlı İmparatorluğu dağılma dönemi, Rus İmparatorluğu ile Yaş Antlaşması'nın imzalandığı 1792 yılından, saltanatın kaldırılarak devletin lağvedildiği 1922 yılına kadar sürer. Bu dönemde devlet en büyük toprak kayıplarını yaşamış ve Kurtuluş Savaşı sayesinde yalnızca Anadolu kurtarılabilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şadiye Sultan</span>

Şadiye Sultan veya Şadiye Osmanoğlu, II. Abdülhamid'in ve Emsalinur Kadınefendi'nin kızı.

<span class="mw-page-title-main">Zenci Musa</span> Osmanlı döneminde asker

Zenci Musa ya da Sudanlı Zenci Musa Teşkîlât-ı Mahsûsa mensubu ve Osmanlı Ordusu'nda gönüllü askerdi. Kuşcubaşı Eşref'in emir eri olarak tanınmaktadır.

Zekeriya Zihni Bey, Türk bürokrat ve siyasetçi.

Dramalı Rıza bey,, Türk asker.

<i>Mahsusa: Trablusgarb</i>

Mahsusa: Trablusgarb, A23 Medya imzalı, 29 Ekim 2023 tarihinde TRT'nin dijital platformu tabii'de yayınlanan tarihî türdeki Türk yapımı internet dizisidir. 1911-1912 yıllarında geçen bir ajan hikâyesi anlatılan dizinin yapımcısı Uğur Veli ve Raif İnan, yönetmeni ise Şafak Bal, senaristleri Ozan Bodur ve Enes Şengönül'dür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.