İçeriğe atla

Eşref Musa

Kontrol Edilmiş
Eşref Musa
Eyyubiler Mısır Sultanı
Hüküm süresi1250-1254
Önce gelenMuazzam Turanşah
Sonra gelenSonra gelen yoktur
Doğum1240
Kahire
Ölüm1254
Tam adı
Melik Eşref Muzaffereddin Musa bin Nasır Yusuf bin Mesud Yusuf bin Kamil bin Adil bin Necmeddin Eyyub
HanedanEyyûbîler
BabasıNasır Yusuf
DiniSünni İslam (Eş'ari)

Eşref Musa veya Melik Eşref Musa (Tam ismi: "Melik Eşref Muzaffereddin Musa bin Nasır Yusuf bin Mesud Yusuf") (d.1240 - ö.1254) çocuk yaşında Emir Aybeg tarafından ismen son Eyyubiler Mısır Sultanı olarak 1250-1254 döneminde Mısır Sultanı olarak tahta geçirilmiş ve tahttan indirilmiş hükümdar.

Yaşamı

Aslı

Eşref Musa'nin ailesinin aslı hakkında tarihçiler arasında tartışmalar bulunmaktadır. Bazı tarihçilere göre babası Yusuf olup dedesi Mesud Yusuf Eyyubilerin son Yemen Emiriydi. Eyyubilerin Yemen'deki hakimiyeti sona erince ailece Mısır'a yerleşmişlerdi.

Diğer tarihçiler Eşref Musa'nın babasının önce Halep Emiri sonra Suriye Sultanı olan Aziz Muhammed olduğu; dedesinin Halep Emiri olan Aziz Muhammed ve dedesinin babasının Halep Emiri Zahir Gazi olduğunu bildirirler.[1]

Tahta çıkartılması

Mısır'da Eyyubilerin hükümdarlık yapmalarının efektif olarak sona ermesi 1249'da Yedinci Haçlı Seferi sırasında Mısır'da Dimyat kalesine hücum edip Mısır'ı istila etmek için harekâta başlamaları sırasında Eyyubiler Mısır Sultanı Salih Eyyub'un 22 Kasim 1249'da ölmesi ve veliahtı olan Muazzam Turanşah'ın Hasankeyf'te olması dolayısıyla Mısır'ı ve Mısır ordusunu idare eden kölemen memluklu emirlerin yardım desteği ile Sultan Salih Eyyub'un dul eşi olan Şecer-üd-Dürr'un Mısır tahtına geçtiğinin kabul edilmesi ile efektif olarak sona ermiştir. Sultan Salih Eyyub'un ölümünü Şecer-üd-Dürr önce gizli tutmuştur.

Şubat 1250'da Mısır Sultanı olması gereken Muazzam Turanşah Mısır'a gelene kadar tek olarak Sultana Şecer-üd-Dürr efektif olarak Mısır hükümdarı olmuştu. Şubat 1250 Muazzam Turanşah Mısır'a erişince Sultan Salih Eyyub'un ölümüü halka ilan edilmiştir. 6 Nisan 1250 "Fariskur Muharebesi" ile "Yedinci Haçlı Seferi" ile gelmiş olan Haçlı orduları büyŭk bir mağlubiyete uğratılıp, en önemli komutanları olan Fransa Kralı IX. Louis dahil, ordu esir alındı. Bu tarihten sonra Muazzam Turanşah ile Şecer-üd-Dürr ve etrafındaki memlüklü kölemen emirler arasında çatışma iyice ortaya çıktı. Muazzam Turanşah 2 Mayıs 1250'de memlüklü emirleri tarafından suikasta maruz kalıp öldürüldü.

Şecer-üd-Dürr Kahire Kalesinde memlüklü kölemen emirler tarafından Mısır Sultanı olarak ilan edildi ve memluklu emirlerinden İzzeddin Aybeg Mısır orduları "Başkomutanı (Atabek el-Asakir)" oldu. Fakat Şam, Suriye ve Filistin'de bulunan Eyyubiler hanedan mensubu emirler ona biat etmeyi kabul etmediler. Bağdat'ta bulunan Abbasiler Halifesi Mustasım Billah'da Şecer-üd-Dür'ün Mısır hükümdarlığını onaylamadı. Memluklular bu onayı sağlamak için bu tahta geçme olayından üç ay sonra Emir İzzeddin Aybeg'i Mısır Sultanı olarak ilan ettiler. Aybeg Mısır tahtından feragat ettiğini ilan eden Şecer-üd-Dür ile evlendi.

Şam sehri idarecileri şehre Eyyubiler Halep Emiri olan Nasır Yusuf'u çağırdılar ve o da Eyyubiler Suriye Sultanlığı görevine geçtiğini ilan etti. Eyyubiler Hama Emiri II. Mansur Muhammed de Şam'a geldi ve en yaşlı Eyyubiler lideri olarak bir Eyyubiler hükümdarları grubu toplanmasına başlandı ve gruba daha az önemli Eyyubiler Hanedanı mensubu hükûmet idarecileri de katıldı. Bu grup Mısır'ı ele geçirip Eyyubiler idaresini Mısır'da yeniden kurma amacı ile Mısır'a bir sefer tertip etme hazırlıklarına başladı.

Mısır'ı idare eden Kahire'de yerleşmiş olan Memlük emirleri ve özellikle kısa bir zaman önce Mısır Sultanı ilan edilmiş olan Aybeg, bu gelişmeden hiç hoşlanmadılar. Kahire ve Mısır'da bulunan Eyyubiler destekçilerini tutukladılar. Suriye ve Filistin'den gelen bir Eyyubiler ordusu Kahire'yi eline geçirse bu şehirde onları çok sevinçle karşılayacak bir kalabalık halk bulunacağından ve kendilerinin sadece siyasi iktidar güçlerini kaybetmekle kalmayıp hayatlarını da kaybedeceklerinden korkmakta idiler. Bu nedenle temkinli davranarak kendi idarelerinin meşruluğuna işaret etmek üzere Kahire'de göstermelik ismen bir Eyyubiler hükümdarının bulunmasını kabul ettiler. Bunu sağlamak için Mısır Sultanı ilan edilmiş olan memluklu Aybeg'in bir hafta gibi geçici bir süre için sultanlıktan ayrıldı ve onun yerine Mısır Sultanı olarak Eyyubiler hanedanı mensubu olan 6 yaşında bir çocuk olan Eşref Musa Mısır Sultanı olarak ilan edildi. Ama Aybeg "Ortak hükümdar" olarak Eşref Musa'nın dört yıllık hükümdarlığı boyunca ülkeyi yönetti.

Tahttan indirilmesi

Eyyubiler Suriye ordusu ve diğer daha az önemli Eyyubiler hükûmet idarecilerinin orduları Suriye Sultani ilan edilmiş Nasır Yusuf komutasında Mısır'a girdi ve Kahire'ye ilerlemeye koyuldu. Bu ordular Kahire'den gelen ve memlüklü emirler komutasındaki ordu ile Kahire dışında "Salihiye Muharebesi" adı verilen bir muharebeye girişti. Salihiya Muharebesi'nden memluklular ordusu galip çıktı ve Nasır Yusuf komutasındaki Eyyubbiler ordusu geri püskürtüldü. Nasır Yusuf en son olarak "Kora Muharebesi"'nde yenildi. Sonraki birkaç yılda Memlüklüler ellerinde bulunan arazileri genişleterek Filistin ve Suriye'nin güney kısımlarının idaresini ellerine geçirdiler. Suriye'de bulunan Eyyubiler hükümdarları bir Memlükler ordusunun Suriye'yi istila etmesinden korkmaya başladılar.

1254'te Mısır Sultanlığı devletini efektif olarak idare eden Aybeg'in idaresine karşı bir başka tehdit ortaya çıktı. Aybeg, Bahri Memluklularının lideri olan Emir Fariseddin Aktai'in ve ona bağlı olan memlüklülerin gayet ün kazanıp devlet içinde devlet olup Aybeg'in idaresine karşı geleceğinden korkmaya başladı. Emir Fariseddin Aktai yeni evlenmek istediği kişi ile Kahire kalesinde ikamet etmek için Aybeg'den izin istedi. Bu evlenmek istediği kadın Eyyubiler Hama Emiri Mansur'un kız kardeşi idi. Mısır'ın efektif lideri olan Emir Aybeg Emir Aktai'in bu evlilikle kendini meşru Eyyubiler Sultanı olarak ilan edeceğinden korktu. Emir Aybeg, Emir Kutuz ve diğer memlukluler bir komplo hazırladılar ve Emir Fariseddin Aktai sultanlık sarayında öldürüldü. Emir Fariseddin'e bağlı olan memlüklüler, Fariseddin'in yakın arkadaşı olan Emir Baybars Bundukdarî dahil, ya Kerek'a ya da Suriye'ye kaçtılar.

Böylece Aybeg iktidarını sağlamlaştırdı ve bundan sonra, hükümdarlık gücünü sadece kendi adına kullanmaya ve ismen de olsa bu iktidar gücünü diğer bir kişi ile paylaşmamaya karar verdi. Aybag sonra Eşref Musa'yı tahttan indirerek tek başına Mısır'ı yönetmeye başladı.

Eşref Musa'nın tahttan indirilmesiyle Eyyubi egemenliği resmen Mısır da bitti ve Memlûk Sultanlığı yönetimi başladı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Lane Poole, Stanley, (1894) The Mohammedan Dynasties, Londra: Constable and Co. s.77

Dış bağlantılar

  • İbn Kesîr, (Tr.Hz: Mehmet Keskin) (2000) Büyük İslam Tarihi - El Bıdaye Ve´n-Nihaye 15 Cilt, İstanbul:Çağrı Yayınları c.13 b.7 s.355. PDF
  • Lane Poole, Stanley, (1894), The Mohammedan Dynasties, Londra:Constable and Co. (İngilizce)
  • Humphreys, R.Stephen, (1977), From Saladin to the Mongols: The Ayyubids of Damascus 1193-1260, New York:SUNY Press, ISBN 0873952634 (İngilizce)
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Muazzam Turanşah		Eyyubiler Mısır Sultanı
1250-1254 		Sonra gelen:
'

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Eyyûbîler</span> Orta Doğuda hüküm sürmüş olan geç dönem Orta Çağ Kürt devleti (1171–1250)

Eyyûbîler, Eyyûbîler Devleti veya Eyyûbî Sultanlığı, Zengî Devleti'nin komutanı ve daha sonradan Fâtımî Devleti'nin veziri olan Selahaddin Eyyubi'nin 1171 yılında kurduğu Eyyûbî Hanedanı'nın Mısır ve Suriye'de egemen olduğu Sünni Müslüman bir devlettir. En güçlü olduğu dönemde Mısır, Suriye, Irak, Hicaz, Filistin, Libya, Yemen ve Levant bölgelerini egemenliği altında tutmuştur. 1171'de Selahaddin Eyyubi tarafından Mısır'daki Şii Fâtımî Hâlifeliği'nin ortadan kaldırılmasının ardından doğan bir iktidar boşluğuyla tarih sahnesine çıkan devlet, 1187'de Hıttin Muharebesi ile Kudüs'ü Hristiyanlardan geri almış ve Orta Doğu'da önemli bir güç hâline gelmiştir. Hanedanlık, bölgedeki hâkimiyetini 13. yüzyılın ortalarına kadar sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">I. Baybars</span> 1260-1277 arasında Memlûk Devleti sultânı

I. Baybars ya da tam künyesiyle el-Melikü'z-Zâhir Rüknüddîn Baybars el-Bundukdârî, Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüş Kıpçak asıllı Memlûk Devleti sultanıdır. Baybars, muhtemelen 15 yaşında köle olarak satın alınıp bir memlûk olarak yetiştirilmiş, yeteneği sayesinde hızla terfi ederek emirliğe kadar yükselmiştir. Mansure Muharebesi ve Ayn Calut Muharebesi'ni başarılı sevk ve idaresiyle bu muharebelerin kazanılmasında başrol oynamış ve ün kazanmıştır. Mısır Eyyûbî sultanı Turanşah'ı bir suikastla öldürmesinden sonra Kutuz sultan olmuş, Baybars çeşitli nedenlerle onu da öldürerek Memluk Sultanlığı hükümdarı olmuştur. Devletin gerçek anlamda kurucusu olarak kabul edilir. Pek çok Haçlı kalesini ve kentini ele geçirmiş, Levant'daki Haçlı varlığını birkaç sahil kentine kadar daraltmış, İlhanlılar'ın Kuzey Suriye'deki varlığına son vermiştir. Anadolu Selçuklu Devleti'ni İlhanlı işgalinden kurtarmak için Anadolu'ya bir sefer düzenlemiş olmasına rağmen Anadolu Selçuklu yöneticilerinden vadedilen desteği göremeyince ülkesine geri dönmüştür.

Muizzuddin El-Mansur Aybeg, Mısır Memlûk Sultanlığı'nın kurucusu ve ilk sultanı olan Türkmen kökenli hükümdar. 1250 ve 1257 yılları arasında hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Şecerüddür</span> Memlûk Sultanlığının ilk hükümdarı

Şecerüddür, Memlûk Sultanlığı'nın ilk hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Yedinci Haçlı Seferi</span>

Yedinci Haçlı Seferi 1248 - 1254 yılları arasında Mısır'a yönelik olmuştur.

Berkuk, tam adı Melikü'z-zahir Seyfeddin El-Osmani El-Yelboğavî Berkuk, Çerkes kökenli Burcî Memlûkler hanedanının ilk Memlük hükümdarı. İç çekişmelerle yıpranan Memlûk Devleti'ni merkezi bir devlet durumuna getirmeye çalışmıştır. "Berkuk" ismi Çerkesçedir ve onun doğuştan ismidir.

Ketboğa, Mısır ve Suriye'de 1294 ile 1296 yılları arasında hüküm sürmüş Bahri hanedanından onuncu Memluk Sultanıdır.

Nûreddin Ali ya da tam adıyla El-Mansur Nureddin Ali Bin Aybeg Mısır ve Suriye'de 1257-1259 döneminde hüküm sürmüş ikinci Kıpçak Türk asıllı Bahri hanedanından Memluk Sultanıdır. Babası Aybeg'in eşi Şecer-üd-Dürr'ün komplosu sonucu öldürülmesi üzerine 13 yaşındayken tahta çıkmış ve naip atabeği olan Seyfeddin Kutuz tarafından tahttan indirilmiştir.

Adil Tumanbay tam ismiyle Malik Àdil Sayfeddin Tumanbay 1501'de bir komployla Memlûk Sultanı Eşref Canbulat'ın yerine geçen ve 1501'de yüz günlük bir dönem için saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memlûk hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">I. Muhammed (Memlûk sultanı)</span> Memlûk Sultanı

I. Muhammed ya da Muhammed bin Kalavun, Mısır ve Suriye'de üç dönem saltanat sürmüş olan Türk asıllı Bahri hanedanından dokuzuncu Memluklu sultanı.

II.Baybars veya Baybars Çeşnigar tam ismiyle Malik Muzaffer Rukneddin Baybars Çeşnigar Mansuri 1309da bir komployla Memluk Sultanı Nasır Muhammed bin Kalavun'un yerine geçen ve 10 ay 24 gün gibi kısa bir dönem için saltanat süren Çerkes kökenli ama Bahri Hanedanı'ndan onikinci Memlûk Devleti hükümdarı.

Nasır Ferec tam ismiyle Melik Nasır Zeynedin Ebu-Saadet Ferec bin Berkuk 1399'de ölen babası Berkuk'un yerine daha 10 yaşında iken tahta çıkan ve 1405'te 2 ay süren kısa ara hariç 1412'de bir darbe ile öldürülünceye kadar saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memlük Devleti hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Kamil bin Adil</span> Eyyûbiler Devletinin Mısır Sultanı

Kamil bin Âdil (Arapça: "الملك الكامل" محمد بن سيف الدين أحمد" 1218-1238 döneminde dördüncü Eyyubiler Mısır Sultanı olarak, 1237-1238 yılları arası ise sekizinci Eyyubiler Suriye Sultanı olarak hüküm sürdü. Melik Kâmil feraseti ve siyasetteki ustalığıyla kardeşleri arasında temayüz etmiş, zekâsını ve dürüstlüğünü fark eden babası tarafından veliaht tayin edilmiştir. Sultan Adil henüz sağlığında ülkeyi oğulları arasında bölüştürmüş, Bilädü'şâm bölgesindeki Eyyübi topraklarını Melik Muazzam İsa'ya; Cezire'nin bir kısmını, Meyyafärikîn, Ahlât ve civar bölgelerini Melik Eşref Musa'ya; Ruha'yı Şihäbüddin Gâzi'ye; Caber Kalesi'ni Hafız Arslanşah'a, Mısır'ı ise Melik Kâmil'e bırakmıştır. Yemen ve Mekke, Mısır, Suriye, Anadolu ve el-Cezîre gibi çok geniş bir alanda hâkimiyet kurmayı başaran el-Melikü'l-Kâmil Mekke'de okunan bir hutbede “sultânü’l-kıbleteyn, rabbü’l-alâmeteyn, hâdimü’l-haremeyni’ş-şerîfeyn, Halîlü emîri’l-mü’minîn” lakaplarıyla anılmış ondan fazla hükümdar tarafından metbû tanınmıştır.

Efdal bin Selâhaddîn, tam adı Ebū Hasan Nūreddīn Melik el-Efḍal Alī bin Salāḥaddīn Yūsuf, Selahaddin Eyyubi'nin 17 oğlundan en büyüğüdür. 1186–1196 döneminde Eyyubiler Suriye Sultanı ve üst Eyyubiler Sultanı olarak hükümdarlık yapmıştır.

Eyyubi hanedanı Orta Doğu ve Kuzey Afrika'nın birçok yerinde 12. ve 13. yüzyıllarda hüküm sürdü. Aşağıdaki liste yönettikleri Ülke ve Şehirlere göre Eyyubi hükümdarları listesini oluşturur.

Muazzam bin Adil, 1218-1227 döneminde dördüncü Eyyubiler Suriye Sultanı olarak hüküm sürdü.

II. Adil Seyfeddin Sultan Kamil bin Adil'in oğlu ve vârisi olarak 1238-1239 döneminde Eyyubiler Mısır Sultanı olarak ve 1238-1239 döneminde Eyyubiler Suriye Sultanı olarak hükümdarlık yapmıştır.

es-Sâlih Eyyûb ya da tam adıyla Ebü'l-Fütûh el-Melikü's-Sâlih Necmüddîn Eyyûb b. Muhammed 1240-1249 döneminde Eyyubiler Mısır Sultanı olarak ve 1239 ile 1245-1224 döneminde Eyyubiler Suriye Sultanı olarak hükümdarlık yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Muazzam Turanşah</span>

Muazzam Turanșah 1250 yılında önce çok kısa zaman için Eyyubiler Suriye Sultanı sonra Eyyubiler Mısır Sultanı olarak hükümdarlık yapmış ve bir Memluklu kliğinin komplosu ile suikaste kurban gitmiştir.

Nasır Davud, babası ölünce 1227 – 1229 döneminde kısa bir süre beşinci Eyyubiler Suriye Sultanlığı yapmış; bu sultanlıktan azlinden sonra 1229 – 1248 döneminde Kerek Emirliği görevine geçmiş; 1248'de bu emirlikten azledilikten sonra 21 Mayıs 1259'da Moğollardan kaçmakta iken Şam yakınlarında Buvayda köyünde ölmüştür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.