Eşit Bakım Emeği Günü

Eşit Bakım Emeği Günü (Equal Care Day), bakım emeğinin takdir eksikliğine ve haksız dağılımına dikkat çeken bir eylem günüdür ve 29 Şubat’ta kutlanmaktadır.

Eşit Bakım Emeği Günü'nün kutlanması için 29 Şubat'ın seçilmesi, her 4 yılda bir “artık gün” olan ve aradaki yıllarda atlanan bu günün, bakım çalışmalarının genellikle fark edilmeyen ve karşılığı ödenmeyen, büyük ölçüde “görünmeyen iş” olmasını sembolize etmektedir. Bu gün aynı zamanda bakım çalışmalarının dağılımında 4:1 oranını sembolize etmektedir^[1] ve bize bir yıl içinde kadınların yaptığı tüm özel, profesyonel ve gönüllü bakım emeği karşılığında erkeklerin aynı işi yapmasının dört yıl alacağını hatırlatmaktadır. Girişimin amacı, bakım emeği ve bakım görevlerini iki cinsiyet arasında daha eşit bir şekilde dağıtmak ve genel olarak daha çok takdir edilmesini sağlamak, aynı zamanda da iş hukukundaki yerini ve sosyo-politik çerçevesini geliştirmektir.

Eşit Bakım Emeği Günü 2016 yılında Almut Schnerring ve Sascha Verlan tarafından başlatıldı. Temelleri kadınların, erkeklerle kıyaslandığında ortalama olarak önemli ölçüde daha az gelir elde ettiğini hatırlatan Eşit Ücret Günü’ne dayanmaktadır. Eşit Bakım Emeği Günü, 2018'den bu yana klische* esc eV 26 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tarafından organize edilmektedir ve 2019'da bir yıl boyunca Federal Siyasi Eğitim Merkezi tarafından finanse edilmiştir. 2020 yılında, Eşit Bakım Emeği Günü çatısı altında ülke çapında (Almanya) 20'den fazla şehirde etkinlikler düzenlenmiştir. Bonn'da gerçekleşen iki günlük konferansın amacı, bir manifesto yazımı için talepler ve olası çözümler geliştirmek amacıyla Almanya'daki bakım durumunun tartışılmasıdır. Temel olarak, doğumdan ölüme kadar gerçekleşen bakım çalışmalarını gösteren sekiz atölye gerçekleştirilmiştir: 1. Doğum ve obstetrik, 2. Aile emeği ve çocuk yetiştirme, 3. Zihinsel yük ve öz bakım, 4. Bakım ve bakıcılık, 5. Temel gelir ve bakım hesapları, 6. Bakım şirketleri, 7. Bakım ve çevre, 8. Yaşlı bakımı ve yaşam sonu bakımı.^[2]

Eşit Bakım Emeği Manifestosu (Equal Care Manifest) 20 Mayıs 2020'de yayınlanmıştır ve bakım çalışmalarının sosyal bir temelde tanınması çağrısında bulunmuştur.^[3] Meslek örgütleri, bilim insanları ve yardım kuruluşlarının katılımıyla nihayetinde 18 talepte bulunulmuştur. Bu talepler; bakım mesleklerinde daha iyi ücret ve cinsiyetler arasında karşılıksız bakım emeği çalışmalarının eşit dağılımının yanında, "ulusal seviyede karşılıksız bakım emeği çalışmaları, bakım emeği çalışmalarının iş deneyimi olarak sayılması yoluyla değer yaratma ve bakım emeği sorumluluğunun özel sektör tarafından da üstlenilmesi" konularını da içermektedir. Eşit Bakım Emeği Günü girişimi, Bakım Devrimi Ağı’nın (Care Revolution) bir üyesidir. Ayrıca pek çok alandaki temsilciler tarafından da desteklenmektedir.

Eşit Ücret Günü’nün odak noktası ücretli iş için eşit ücret olsa da, Eşit Bakım Emeği Günü aynı zamanda aile içinde gerçekleşen ve gönüllü olarak sağlanan karşılıksız bakım emeğini de göz önünde bulundurur.^[4] Eşit Bakım Emeği Günü ücretli ve ücretsiz hizmetlerin koşullarının karşılıklı bağımlı, birbirine bağımlı ve bazen de birbirleriyle rekabet ettiğine dikkat çekmektedir: "Birçok politikacı ve ekonomist, ailede çalışmanın paha biçilmez olduğunu iddia ediyor- iki anlamda [...]. Her şeyden önce, aile için 'sevgiden' ya da 'insanlığın kurtuluşu' için gönüllü olan ve genellikle biraz daha sessizce, milyarlarca ödenmemiş çalışma saatinin, eğer gerçekten ödenmek isteniyorsa, erişilemez olduğu gerçeğinden bahsedilir. Cinsiyete özgü ücret farkı kısmen de olsa, ödenmemiş olmaması ve ücretli işler arasında rekabet yaratmaması ve bunun sonucunda profesyonel bakım çalışmalarının hafife alınmasından kaynaklanmaktadır. Cinsiyete ve bunun sonucunda sektöre özgü ücret farklılıklarına ek olarak, Eşit Bakım Emeği Günü, Almanya'daki kadınların karşılıksız yaptıkları günlük ortalama 4,5 saat olan ücretsiz çalışmaya da dikkat çekmektedir (2019 yılındaki durum). Oxfam 2020 tarafından yayınlanan bir sosyal eşitsizlik çalışması, dünyanın dört bir yanındaki kadınların karşılıksız olarak 12 milyar saat çalıştığını göstermiştir.^[5]

Toplumsal cinsiyet bakım açığı toplumsal cinsiyet eşitliğinin bir göstergesidir. Karşılıksız bakım emeği çalışmalarına harcanan zamandaki cinsiyete özgü farkı ölçer.^[6] Alman Federal Hükûmeti tarafından 2019 yılında yayınlanan Eşitlik Raporu, kadınların erkeklerden daha fazla bakım emeği sağladıklarını göstermektedir. Bu rapora göre, cinsiyet bakım emeği açığı yüzde 52,4'tür ve Federal İstatistik Ofisi tarafından 2012 ve 2013 yılları arasında hesaplanan bir zaman kullanımı anketi temelinde belirlenmiştir. Cinsiyet bakım emeği açığı yaşa ve yaşam durumuna bağlı olarak değişir. 34 yaş grubunda yüzde 110.6 ile en yüksek değerine ulaşır ve yaşla birlikte azalır. Çocuklu ailelerde, bakım emeği açığı yüzde 83,3 ile en yüksek değerindedir, ancak yalnız yaşayan kadınlar da bakım emeği faaliyetlerine yalnız yaşayan erkeklerden daha fazla zaman harcarlar.^[7] Küresel Acil Yardım ve Kalkınma Örgütü Oxfam, dünyanın dört bir yanındaki kız çocuklarının ve kadınların öncelikle karşılıksız bakım emeği çalışmalarından sorumlu olduğunu ve bunun da kız çocuklarının eğitime daha az erişime sahip olması anlamına geldiğini, bunun da mesleki gelişimlerini olumsuz yönde etkilediğini ve sosyal eşitsizliğin daha da kötüleştiğini belirtmektedir.

Bakım emeği, duygusal, hane içi ve bakım görevlerinin dağılımındaki cinsiyetler arasındaki hiyerarşik dengesizliğe ki bu cinsiyet haricinde etnik köken ve sosyal statü özelliklerini de içerir, tekabül eder ve bakım emeği sektöründeki emek göçüne yansır. Sosyolojide, ücretli ve ücretsiz bakım emeği görevlerinin belirli nüfus grupları içinde küresel olarak yeniden dağıtılması, küresel bakım zinciri olarak adlandırılır. Tipik bir ulus ötesi bakım emeği düzenlemesinde, sanayileşmiş bir ülkeden zengin bir aile, ekonomik açıdan daha fakir bir ülkeden bir göçmeni işe alır ve göçmenin geride bıraktığı evdeki bakımı ise daha yoksul, yaşlı veya kırsal kesimden kadınlar tarafından üstlenilir.

Zihinsel yük (mental load), görünür görevlerin arkasında yatan tüm yönetim süreçlerini içeren görünmez bakım alanını tanımlar. Günlük yaşamda birçok kez yinelenen basit ve karmaşık yapılacaklar listesi ve sorular vardır: “Hangi gıdalar satın alınmalı ve ne zaman?”, “Hangi faturaların ödenmesi gerekiyor?”, “Ev sahibine yaz!”, “Yeni diş macunu satın al!” gibi. Türkiye özelinde de zihinsel yük konusunda çalışmalar yapılmaya başlanmıştır.^[8]

TED Üniversitesi bünyesindeki Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları Merkezi’nin Almut Schnerring ve Sascha Verlan ile iş birliği içerisinde 2021 yılında bu günü kutlaması ile Eşit Bakım Emeği Günü ilk kez uluslararası bir değer kazanmış ve Eşit Bakım Emeği farkındalığı Türkiye’ye kadar uzanmış oldu.^[9] Türkiye'de Bakım Emeği üzerine bilgilendirici çalışmalar da 2021 yılı itibarıyla yayımlanmaya başlamıştır.^[10][11][12]

TED Üniversitesi, bahsi edilen işbirliği kapsamında günlük yaşantının çok önemli bir kısmını meşgul eden bakım işlerinin arka planında yatan düşünme, planlama ve organize etme emeğini araştırmak ve bakım emeğinin kadın-erkek çiftleri arasında ne şekilde bölüşüldüğünü anlamak amacıyla, “Zihinsel Yük Araştırması: TED Üniversitesi Örneği]” başlıklı bir çalışma gerçekleştirmiştir.^[13] Bu çalışma Eşit Bakım Emeği Günü Kutlaması kapsamında 01 Mart 2021 tarihinde TED Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları Merkezi tarafından yapılmıştır.^[14] İkinci Eşit Bakım Emeği Günü 1 Mart 2023 tarihinde kutlanmıştır.^[15] Yine bu bağlamda TED Üniversitesi akademisyenleri tarafından çeşitli makale ve çalışmalar yayımlanmıştır.^[16][17] Görünmeyen bakım emeğinin daha görünür olmasını ve değer verilmesini talep eden Eşit Bakım Emeği Manifestosu bu etkinlik kapsamında tanıtılmıştır. Almanca orijinalinden farklı olarak COVID-19 sürecinin yarattığı bakım emeği sorunları da bu Türkçe manifestoya dahil edilmiş ve manifesto Türkiye’nin yasalarına ve toplum yapısına uyarlanmıştır. Bu manifesto “Görünürlük ve Takdir” “Adil Bölüşüm” ve “Yapısal Destek” gibi somut sosyal, siyasi ve ekonomik talepleri içermektedir.^[18]