İçeriğe atla

Dört Büyük Buluş

Dört Büyük Buluş (Çince (basitleştirilmiş): 四大发明; Çince (geleneksel): 四大發明; pinyin: Sì Dà Fāmíng), Çin kültüründe tarihsel önemi nedeniyle ve antik Çin'in ileri bilim ve teknolojisinin sembolü olarak kutlanan antik Çin icatlarıdır.[1] Dört Büyük Buluş kavramı barut,[2] kâğıt,[3] matbaa[4] ve pusula[5] icatlarından oluşur.

Bu dört keşfin dünya çapında medeniyetin gelişimi üzerinde derin bir etkisi olmuştur. Bununla birlikte, bazı modern Çinli akademisyenler, diğer Çin icatlarının belki de daha sofistike olduğunu ve Çin medeniyeti üzerinde daha büyük bir etkiye sahip olduğunu düşünmektedir - bu görüşe göre, "Dört Büyük Buluş" kavramı sırf Doğu ile Batı arasındaki teknolojik etkileşimi vurgulamaya hizmet eder.[6]

Buluşlar

Barut

Ana madde: Barut

Kâğıt

Matbaa

Pusula

Ming Hanedanı denizci pusulası diyagramı
Ana madde: Pusula

M.Ö. 2. yüzyıl ile M.S. 1. yüzyıl arası Han Hanedanı Çini'nde "güney buyurucusu" (sīnán 司南) olarak bilinen, mıktanıs taşından yapılmış bir pusula kullanılırdı.[7] Navigasyondan çok, toprak falı ve diğer fal okuma eylemleri için kullanılırdı.[7] Navigasyon için manyetik bir cihazın kullanımına ilk yazılı atıf, 1040-1044 yıllarına dayanan bir Song Hanedanı kitabında yer alır; burada, bir kâse suyun içinde yüzen, kendisini güneye doğru yönelten ve demirden oluşan bir "güneye dönük balık" tasvir edilir. Bu cihaz, "gece karanlığında" kullanılabilen bir yönlendirme aracı olarak önerilir.[8] Shen Kuo'nun 1088 yılında kâğıda aktardığı Rüya Akışı Denemeleri'nde asılı manyetik iğne barındıran ilk pusuladan bahsedilir.

Çin tarihinin çoğu boyunca kullanılan pusula çeşidi, bir kâse suyun içinde yüzen manyetik bir iğne idi.[9] Joseph Needham'a göre Song Hanedanı ve ondan sonraki Yuan Hanedanı'nda yaşayan bazı Çinliler, kuru bir pusula kullansa da, bu Çin çapında hiç ıslak pusula kadar yaygın kullanım görmedi.[10]

Çin'de kullanılan kuru pusula türü kuru asma pusulasıydı; bir tahta tarafından baş aşağı asılı bir kaplumbağa şeklinde hazırlanmış ahşap bir çerçevenin içerisinde konulur, mıktanıs taşı ise balmumu ile kapatılır ve döndürüldüğünde kuyruktaki iğne her zaman kuzey yönüne işaret eder.[10] Avrupalıların 14. yüzyılda ürettiği kutu çerçeveli, içinde dönen kuru iğne içeren kart pusulası, 16. yüzyılda bunu Avrupalılardan alıp Çin'e getirmiş Japon korsanlar vasıtasıyla Çin'de kullanılmaya başlasa da, Çinlilerin ürettiği kuru asma pusulası 18. yüzyıla dek kullanılmaya devam etti.[11]

Kaynakça

Literatür

  • Needham, Joseph (1962). Physics and Physical Technology, Part 1, Physics. Science and Civilisation in China (İngilizce). 4. Cambridge, İngiltere: Cambridge University Press. 

Atıflar ve diğer kaynaklar

  1. ^ "The Four Great Inventions". China.org.cn. 14 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2007. 
  2. ^ "Four Great Inventions of Ancient China -- Gunpowder". ChinaCulture.org. 28 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2007. 
  3. ^ "Four Great Inventions of Ancient China -- Paper". ChinaCulture.org. 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2007. 
  4. ^ "Four Great Inventions of Ancient China -- Printing". ChinaCulture.org. 25 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2007. 
  5. ^ "Four Great Inventions of Ancient China -- Compass". ChinaCulture.org. 9 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2007. 
  6. ^ "Do We Need to Redefine the Top Four Inventions?". Beijing Review, 35. 26 Ağustos 2008. 2 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2008. 
  7. ^ a b Merrill, Ronald T.; McElhinny, Michael W. (1983). The Earth's magnetic field: Its history, origin and planetary perspective (İngilizce) (2. basım bas.). San Francisco: Academic press. s. 1. ISBN 0-12-491242-7. 
  8. ^ Shu-hua, Li (Temmuz 1954). "Origine de la Boussole 11. Aimant et Bousso". Isis. Cilt 45. Oxford: Oxford Student Publications. ss. 175-196. doi:10.1086/348315. 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  9. ^ Kreutz, Barbara M. (Temmuz 1973). "Mediterranean Contributions to the Medieval Mariner's Compass". Technology and Culture (İngilizce). 14 (3). s. 373.  (note 21)
  10. ^ a b Needham (1962), s. 255.
  11. ^ Needham (1962), s. 290

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çin (bölge)</span>

Çin (Geleneksel Çin yazısı: 中國; Basitleştirilmiş Çince:

<span class="mw-page-title-main">Çin Seddi</span> Ayrı Çin krallıklarının inşa ettiği dünyanın en uzun savunma duvarı

Çin Seddi, Çin'in kuzeybatısı boyunca uzanan, dünyanın en uzun savunma duvarıdır. Kalıntıları Po Hay Körfezi'nde deniz kıyısında başlar. Pekin'in kuzeyinden geçerek batıya yönelir ve Huang-Ho Nehri'ni ikiye bölerek güneybatıya uzanır. Gobi Çölü'nün güneyinden batıya yönelerek devam eder.

<span class="mw-page-title-main">Sincan Uygur Özerk Bölgesi</span> Çin Halk Cumhuriyetinde özerk bölge

Sincan veya Şincan Uygur Özerk Bölgesi, Türkiye Türkçesinde yazılmış resmi Çin devlet kaynaklarında Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi veya sadece Xinjiang olarak geçer, Çin'in kuzeybatısında bulunan bir özerk bölge. Güneyde Tibet Özerk Bölgesi, güney doğuda Çinghay ve Gansu eyaletleri, doğuda Moğolistan, kuzeyde Rusya, kuzeybatıda Kazakistan ve batıda Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan kontrolündeki Keşmir bölgesiyle komşudur. 1.664.897,17 km² yüzölçümü ile Çin Halk Cumhuriyeti'nin en geniş idari bölgesidir. Başkenti Urumçi, resmî dilleri Uygurca ve Standart Çincedir.

<span class="mw-page-title-main">Pusula</span>

Pusula, başlıca olarak ulaşımda ve arazi incelemesinde kullanılan, dünya üzerinde yön tespit etmeye yarayan cihaz. Pusulalar; manyetik veya cayroskopik olarak ya da bir yıldıza göre yön belirleme prensipleriyle çalışırlar. En eski pusula türü, Dünya'nın manyetik alanına göre yönleri gösteren manyetik pusuladır ve sıklıkla pusula sözcüğü, manyetik pusula ile eşanlamlı olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Han Çinlisi</span> Çin nüfusunun % 92sini ve dünya nüfusunun yaklaşık %19unu oluşturan etnik grup

Han Ulusu ya da Han Çinlisi Çin'de yaşayan en büyük etnik gruptur. Çin nüfusunun %92'sini ve dünya nüfusunun yaklaşık %19'unu oluştururlar. Türkçede Çinli kelimesi Han Ulusuna eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tang Hanedanı</span> 618-907 yılları arasında Çinde hüküm sürmüş bir hanedanlık

Tang Hanedanı, Sui Hanedanı'nın ardından Çin'e hüküm sürmüş hanedandır. 618'de Li Shimin, Sui Hanedanı'nı devirerek Tang Hanedanı'nı kurdu. Li Shimin daha çok Tang Hanedanı'nın kurucusu İmparator Taizong olarak bilinir. Çin imparatorlarının en ünlülerinden biridir. Tang Hanedanı döneminde Çin'in komşularının üzerinde çok büyük etkisi vardı ve birçok komşu krallıkları vergiye bağlamıştı. Bununla birlikte Göktürk Kağanlığı 659 yılında, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ise 744 yılında Tang Hanedanı'nın egemenliği altına girmiştir. Yaklaşık 300 yıl yönetimde kalan Tang Hanedanı zamanında Han Hanedanı'ndan bile daha parlak bir dönem yaşandı. Bu dönemde imparatorluk toprakları genişletildi; değişik ırk, kültür ve dinlerden halklarla ilişkiler kuruldu ve sonradan Batılı toplumları şaşkınlığa uğratacak bir yönetim sistemi kuruldu. Bazı kaynaklarda Tang Hanedanı'nın Çinleşmiş Türk-Tabgaç kökenli olduğu geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Manyetizma</span> class of physical phenomena

Manyetizma, manyetik alan tarafından oluşturulan fiziksel bir olgudur. Elektrik akımı ya da temel bir parçacık herhangi bir manyetik alan yaratabilir. Bu manyetik alan aynı zamanda diğer akımları ve manyetik momentleri de etkiler. Manyetik alan her maddeyi belli bir ölçüde etkiler. Kalıcı mıknatıslar üzerindeki etkisi en çok bilinen bir durumdur. Kalıcı mıknatıslar ferromanyetizmadan dolayı kalıcı manyetik momente sahiptir. Ferromanyetizma kelimesinde yer alan “ferro” ön eki demir elementinin isminden türetilmiştir. Çünkü kalıcı mıknatıs ilk olarak “manyetit – Fe3O4” adı verilen demir elementinin doğal bir formu olarak gözlemlenmiştir. Çoğu madde kalıcı momente sahip değildir. Bazıları manyetik alan tarafından çekilirken (paramanyetizm); bazıları manyetik alan tarafından itilir (diyamanyetizm). Bazıları ise herhangi bir manyetik alana maruz kaldığında daha karmaşık durumlara sevk olur. Manyetik alan tarafından ihmal edilecek ölçüde etkilenen maddeler ise manyetik olmayan maddeler olarak bilinir. Bunlar bakır, alüminyum, gazlar ve plastiktir. Ayrıca, saf oksijen sıvı hale kadar soğutulduğunda manyetik özellikler gösterir.

Hitaylar, Hıtaylar, Kitanlar , 4. yüzyıldan itibaren modern Moğolistan, Kuzeydoğu Çin ve Rusya'nın Uzak Doğu bölgelerine tekabül eden bir bölgede yaşayan Kuzeydoğu Asya'dan tarihsel bir Moğol göçebe halkıydı.

Çinliler ; çoğunlukla soy, etnisite, uyrukluk, vatandaşlık veya diğer bağlılık vasıtasıyla Çin ile ilişkili çeşitli kişiler veya gruplardır.

<span class="mw-page-title-main">Song Hanedanı</span>

Song İmparatorluğu, Song Hanedanı ya da kısaca Song, 960'tan 1279'a kadar Çin'i yöneten hanedandır. Hanedan, Sonraki Zhou Hanedanı'nın verasetini gasp eden ve On Krallık'ın geri kalanını fetheden, Beş Hanedan On Krallık dönemini sona erdiren Taizu tarafından kuruldu. Song, kuzey Çin'deki çağdaş Liao, Batı Şia ve Kin hanedanlarıyla sık sık çatışırdı. Song, Kin Hanedanı'nın saldırılarının ardından Güney Çin'e çekildikten sonra sonunda Moğol İmparatorluğu'na bağlı Yuan Hanedanı tarafından fethedildi.

Çin coğrafi keşifleri, Çin İmparatorluğu'nun MÖ 2. yüzyıl ile MS 15. yüzyıla kadar ülke dışında karadan veya deniz yoluyla keşfettiği yerleri kapsar.

Suunto Oy., açık sahalar için kol saatleri, dalış bilgisayarları, hassas elektronik ve optik cihazlar gibi ölçme aygıtları üreticisi olan bir şirkettir.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Çin kültürü</span>

Çin kültürü, modern dünyadaki en eski jeopolitik varlık olan Çin'in topraklarında yer alan, en zenginleri 10.000 yıl öncesine dayanan, çok çeşitli alanlardaki muazzam ve karmaşık başarıları kapsar. Nitekim günümüz Çin, hanedanların ve siyasi rejim değişiklikleriyle Çin Şi Huang'ın M.Ö. 221 yılında kurduğu Çin İmparatorluğu'nun doğrudan vârisi olarak görülebilir. Pratiklerin, nesnelerin ve kavramların etkili bir şekilde yayılmasına olanak sağlayan bu süreklilik, Çin kültürünün belli unsurlarına bölgesel ve tarihsel farklılıkların ötesine geçen genel bir görünüm kazandırmaktadır. Bu unsurlardan bazı örnekler, mandarin rejiminde ve toplumsal ve ailevi ilişkilerin kavranmasında görünebilen Konfüçyüsçü etkiler ya da Çin dünyası genelinde benimsenmiş felsefi veya metafizik kavramların ve dini pratiklerinin kökeninde bulunan Taoizm damgası. Çin İmparatorluğu'nun prestiji, bu ortak kültürünün Uzak Doğu ve Güneydoğu Asya'ya yayılmasına katkıda bulunmasının yanı sıra Çin uygarlığını zenginleştirmiş birçok yabancıyı cezbetmiştir. Diğer kültürel başarılar ancak belli bir bölgeye ya da bir döneme özgüdür. Bu açıdan, Çin kültürünün çeşitli alanlarının 19. yüzyıldan beri Batılı nüfuza ve moderniteye yaklaşma biçimi ve küreselleşmeye karşı göstermeye devam ettiği tepki büyük bir ilgi meselesidir. Çin'in ekonomik gelişimi popüler geleneklere ve sanatlara meydan okumaktadır. Nakış veya tiyatro gibi birçok kültür biçimi kaybolma sürecindedir.

Üç Yıllık Büyük Çin Kıtlığı, Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde 1959 ile 1961 arası, yaygın kıtlıkla karakterize edilen bir dönem. Çin Komünist Partisi tarafından Üç Yıllık Doğal Afet ya da Üç Yıllık Sıkıntı olarak anılır. Kuraklık, kötü hava ve Çin Komünist Partisi politikaları kıtlığın oluşmasında etkili oldu, ancak Büyük İleri Atılım nedeniyle bu katkıların göreceli ağırlıkları tartışılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sarı İmparator</span> efsanevî Çin hükümdarı

Sarı İmparator veya Huang Di, efsanevî Çin hükümdarı ve kültürel kahramandır. MÖ 2697–2597 veya 2698–2598 yılları arasında hüküm sürdüğü tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de bilim ve teknoloji tarihi</span>

Eski Çinli bilim adamları ve mühendislik, doğa bilimleri, tıp, askeri teknoloji, matematik, jeoloji ve astronomi dahil olmak üzere çeşitli bilimsel disiplinlerde önemli bilimsel yenilikler, bulgular ve teknolojik ilerlemeler kaydetti.

<span class="mw-page-title-main">Guo Shoujing</span> Çinli gökbilimci ve matematikçi (1231-1316)

Guo Shoujing, Çin'de Yuan Hanedanı döneminde yaşamış Çinli astronom, hidrolik mühendisi ve matematikçi.

<span class="mw-page-title-main">Wang Zhen (mucit)</span>

Wang Zhen, Yuan Hanedanı döneminde yaşamış bir Çinli mucit, mühendis, agronomist, siyasetçi ve yazar. Ahşap hareketli tip baskı teknolojisinin ilk yenilikçilerinden biriydi. Resimli tarım tezi, aynı zamanda, 13. yüzyılın sonlarında ve 14. yüzyılın başlarında mevcut olan çok çeşitli ekipman ve teknolojileri kapsayan, zamanının en gelişmişlerinden biriydi.

Pek çok orijinal buluşun yanı sıra Çinliler aynı zamanda insan vücudunda, dünyanın çevresinde ve yakın Güneş Sisteminde bulunabilen doğal olayların keşfinde de ilk orijinal öncülerdi. Ayrıca matematikte birçok kavramı keşfettiler. Aşağıdaki liste kökenleri Çin'de bulunan keşifleri içerir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.