İçeriğe atla

Duygusal zekâ

Duygusal zekâ veya yaygın İngilizce ifade edilişiyle EQ (emotional quotient), bir insanın kendisine veya başkalarına ait duyguları anlama, sezinleme, yönetme ve yönlendirme yetisi, kapasitesi ve becerisinin ölçümünü tanımlamaktadır. Göreceli olarak yeni bir kavram olan duygusal zekâ'nın tanımlanışı sürekli değişmekte ve güncellenmektedir. Bazı psikologlar, duygusal zekâ ve duygusal bilgi olmak üzere iki ayrı terimin kullanılmasını tercih etmektedirler.

Zihinsel yeteneklerin ölçümünde (bkz. IQ), bilgi ve zeka arasındaki fark oldukça açıktır. Psikolojik araştırmaların ışığında zeka seviyesi ölçümü veya IQ testleri, zihinsel biliş kapasitesinin değerlendirilmesinde güvenilir bir ölçüttür ve zaman içinde sabit kalır. Duygusal zekâ veya EQ'nun ölçümünde ise duygusal bilgi veya tecrübe ile zekâ arasındaki fark oldukça belirsizdir. Bu nedenlerle güncel EQ tanımlamaları uzmanların aralarında uzlaşamadıkları bir konudur. Bazı uzmanlar (Bradberry ve Greaves 2005[1]) EQ'nun değişken, zamanla kazanılabilen ve artabilen bir yeti olduğunu iddia ederlerken; diğerleri (örneğin Mayer[2]) EQ'nun sabit olduğunu ve artırılamayacağını öne sürmektedirler.

Duygusal zekâ 5 ana faktör altında değerlendirilebilmektedir.[3] Bunlar;

  • Öz Yönetim
  • Öz Farkındalık
  • Sosyal Farkındalık
  • İlişki Yönetimi
  • Motivasyon

Tarih

Duygusal güç kavramı 1950'lerde Abraham Maslow tarafından ortaya atılmıştır.[4]" "Duygusal zeka" terimi ilk olarak Michael Beldock'un 1964 tarihli bir makalesinde[5] ve B. Leuner'in 1966 yılında The Practice of Child Psychology and Child Psychiatry adlı psikoterapi dergisinde yayınlanan "Emotional Intelligence and Emancipation" başlıklı makalesinde yer almıştır."

1983 yılında Howard Gardner'ın Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences[6] adlı kitabı IQ gibi geleneksel zeka türlerinin bilişsel yeteneği tam olarak açıklayamadığı fikrini ortaya atmıştır. Hem kişilerarası zekayı (başkalarının niyetlerini, motivasyonlarını ve arzularını anlama yeteneği) hem de içsel zekayı (kendini anlama, kişinin duygularını, korkularını ve motivasyonlarını takdir etme yeteneği) içeren çoklu zeka fikrini ortaya atmıştır.

1989 yılında Stanley Greenspan EI'yi tanımlamak için bir model önermiş, bunu ertesi yıl Peter Salovey ve John Mayer tarafından geliştirilen başka bir model izlemiştir.[7][8] EI terimi Stanley Greenspan tarafından yazılan kitabın yayınlanmasından bu yana yaygın olarak tanınmaktadır.

Ancak terim, Goleman'ın Duygusal Zeka - Neden IQ'dan Daha Önemli Olabilir (1995) adlı kitabının yayınlanmasından sonra yaygın olarak tanınmaya başlamıştır. Terimin popülerliği, bu kitabın en çok satanlar listesine girmesine bağlanabilir.[9] Goleman'ı, terimin kullanımını güçlendiren birkaç benzer yayın takip etmiştir.

Kaynakça

  1. ^ "Bradberry ve Greaves 2005". 30 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2007. 
  2. ^ "Mayer". 28 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2007. 
  3. ^ "Duygusal Zeka: Başarılı İş Liderlerinin Temel Özelliği". Karlı Yeni İş Fikirleri 2021. 1 Şubat 2021. 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021. 
  4. ^ "Emotional intelligence; history, models and measures". www.researchgate.net. 18 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2023. 
  5. ^ "Social Encounters". books.google.com. 7 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2023. 
  6. ^ "Frames Of Mind". books.google.com. 7 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2023. 
  7. ^ "Emotional intelligence". umock.com. 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2023. 
  8. ^ "Yale Center for Emotional Intelligence (YCEI)". medicine.yale.edu. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2023. 
  9. ^ "Daniel Goleman on Leadership and The Power of Emotional Intelligence". www.forbes.com. 7 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2023. 

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Zekâ geriliği</span> nörogelişimsel bozukluk

Zihin yetersizliği veya mental retardasyon, zihinsel işlev kapasitesi, normal kabul edilen sınırların anlamlı ölçüde altında olan ve uyumsal davranışlarda yetersizlikleri olan bireyleri tanımlamak için kullanılır. Zihinsel işlevlerde görev alan beyin bölgelerinin, sinir hücrelerinin ve beyin ağında meydana gelen bir sapma veya zihinsel işlevlerde görev alan beyin bölgelerinde meydana gelebilecek bir zedelenme sonucu oluşan ve 18 yaşından önce gelişim dönemlerinde farklılık olarak kendisini gösteren Nörogelişimsel bir bozukluktur.

<span class="mw-page-title-main">Yapay zekâ</span> insani zekaya sahip makine ve yazılım geliştiren bilgisayar bilimleri dalı

Yapay zekâ ya da kısaca YZ,, insanlar da dahil olmak üzere hayvanlar tarafından, doğal zekânın aksine makineler tarafından görüntülenen zekâ çeşididir. İlk ve ikinci kategoriler arasındaki ayrım genellikle seçilen kısaltmayla ortaya çıkar. Güçlü yapay zeka genellikle Yapay genel zekâ olarak etiketlenirken, doğal zekayı taklit etme girişimleri yapay biyolojik zekâ olarak adlandırılır. Önde gelen yapay zeka ders kitapları, alanı zeki etmenlerin çalışması olarak tanımlar: Çevresini algılayan ve hedeflerine başarıyla ulaşma şansını en üst düzeye çıkaran eylemleri gerçekleştiren herhangi bir cihaz. Halk arasında, yapay zekâ kavramı genellikle insanların insan zihni ile ilişkilendirdiği öğrenme ve problem çözme gibi bilişsel eylemleri taklit eden makineleri tanımlamak için kullanılır.

Siber uzay, terimi bilgisayarların ve onu kullanan insanların İnternet ve benzeri ağlar içinde kurduğu iletişimden doğan sanal gerçeklik ortamını anlatan metaforik bir soyutlamadır. Siber uzay kavramı Türkçede zaman zaman "siber ortam" olarak da kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Daniel Goleman</span> Amerikalı psikolog

Dr. Daniel Goleman, Amerikalı psikolog ve danışmandır. Özellikle, duygusal zekâyla ilgili yazdığı kitapları farklı dillerde tercüme edilmiştir.

Manipülasyon, başkalarını kendi yararı için kullanmak, kontrol etmek veya başka bir şekilde etkilemek için tasarlanmış davranış.

Zekâ ya da ruh biliminde anlak, zihnin öğrenme, öğrenilenden yararlanabilme, yeni durumlara uyabilme ve yeni çözüm yolları bulabilme yeteneğidir. Başka bir deyişle zeka, zihnin birçok yeteneğinin uyumlu çalışması sonucu ortaya çıkan bir yetenekler birleşimidir. En geniş anlamıyla, genel zihin gücü olarak da tanımlanabilir. Zihnin algılama, bellek, düşünme, uslamlama, öğrenme gibi birçok işlevini içerir. Sözcük çok geniş anlamda kullanılsa da psikologlar tarafından yaratıcılık, kişilik, bilgi ve akıl gibi değişik kategorilere ayrılmıştır.
Zekâ araştırmacılarının asıl alanı insanlardır, fakat hayvanların da öğrenme, anlama vs. yetenekleri üzerinde çalışmalar yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çoklu zekâ teorisi</span> 1983te Howard Gardnerin önerdiği model

Çoklu zekâ kuramı 1983 yılında Howard Gardner tarafından zekâyı tek ve baskın bir yetenek olarak görmekten ziyade, çeşitli ve özel boyutlardan oluştuğunu öneren bir modeldir.

Yüksek işlevli otizm beceri seviyeleri yüksek olan otistikler için kullanılan resmî olmayan bir terimdir. Yüksek işlevli otizm olanlar için bir başka tanım da IQ'larının 85’in üzerinde olmasıdır. Tanımlaması üzerinde bir uzlaşı yoktur ve yüksek işlevli otizm ile Asperger sendromunun örtüşüp örtüşmediği çok açık değildir.

<span class="mw-page-title-main">IQ</span> zekâ Katsayısı

IQ, zekâ katsayısı veya zekâ seviyesi, zekâyı ölçme amaçlı birkaç farklı standartlaştırılmış testlerden çıkarılan değer.

<span class="mw-page-title-main">Öz farkındalık</span> bireyin kendi karakterini, duygularını, güdülerini ve arzularını bilinçli olarak bilme ve anlama kapasitesi

Öz farkındalık iç gözlem yapabilme yeteneği ve kendini çevre ile diğer bireylerden ayırıp bir birey olarak görebilme kabiliyetidir.

<span class="mw-page-title-main">Toplu zekâ</span> Toplu çabalarla ortaya çıkan grup zekâsı

Toplu zekâ (TZ), birçok bireyin işbirliği, toplu çabası ve rekabetinden ortaya çıkan ve fikir birliğine varılan karar alma sürecinde beliren paylaşılan zekâsı veya grup zekâsıdır (GZ). Bu terim sosyobiyolojide, siyaset biliminde ve akran denetimi ve kitle kaynak uygulamaları bağlamında kullanılır. Bu, uzlaşma, sosyal sermaye ve seçim sistemleri, sosyal medya ve kitlesel etkinliklerini ölçmeye yarayan diğer araçlar gibi biçimsellikleri içerebilir. Toplu IQ toplu zekânın ölçümü olmasına rağmen, çoğu zaman toplu zekâ kavramıyla aynı mânâda kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Alfred Binet</span> Fransız psikolog (1857-1911)

Alfred Binet, asıl adı Alfredo Binetti, ilk pratik IQ testi olan Binet-Simon testini icat eden Fransız bir psikologdur. 1904'te Fransa Eğitim Bakanlığı, psikolog Alfred Binet'ten, hangi öğrencilerin normal sınıf eğitiminden etkili bir şekilde öğrenemediklerini belirleyerek onlara telafi çalışmaları yapılabilecek bir yöntem geliştirmesini istedi. Binet, iş arkadaşı Théodore Simon ile birlikte 1908 ve 1911'de testinin revizyonlarını yayınladı; bunların sonuncusu ölümünden hemen önce yayınlandı.

Zeka ve zihinsel güç, uzun zamandır araştırmacılar ve akademisyenler arasında bir tartışma konusu oldu. Genel Zeka konseptinin doğmasıyla deney şansı da doğdu. Erkeklerin ve kadınların ortalama IQ puanları arasında çok az fark vardır. Bununla birlikte, belirli bağlamlarda bazı matematik ve sözel yetenek testlerinde ortalama farklılıklar bildirilmiştir. İnsan zekasındaki cinsiyet farklılıkları uzun zamandır araştırmacılar ve bilim adamları arasında bir tartışma konusu olmuştur. Çoğu psikolog artık genel zekada önemli cinsiyet farklılıkları olmadığına inanıyor.

Sosyal zekâ, kendini ve başkalarını tanıma kapasitesi, nesne veya sesleri bilme kapasitesi gibi insani koşulların vazgeçilmez parçasıdır ve pek çok yönüyle araştırılmaya değerdir. Sosyal bilimci Ross Honeywill'e göre sosyal zekâ, kendinin ve toplumsal farkındalığın, gelişen sosyal inançların, tutumların ve karmaşık sosyal değişimi yönetme kapasitesin toplu bir ölçüsüdür. Psikolog Nicholas Humphrey, insan olarak kim olduğumuzu tanımlayanın, niceliksel zekâdan ziyade sosyal zekâ olduğunu öne sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Yapay genel zekâ</span>

Yapay genel zeka (YGZ), bir insanın yapabileceği herhangi bir zihinsel görevi başarıyla gerçekleştirebilecek bir makinenin zekasıdır. Günümüzdeki bazı yapay zeka araştırmalarının temel amacıdır ve bilimkurgu ve fütüroloji'de de ortak bir konudur. Bazı araştırmacılar Yapay genel zekâyı "güçlü yapay zekâ", "tam yapay zekâ" veya bir makinenin "genel akıllı eylem" gerçekleştirme kabiliyeti olarak adlandırmaktadır; diğerleri ise sadece bilinci deneyimleyen makineler için "güçlü yapay zekâ" tabirini kullanmaktadır.

Flynn etkisi, 20. yüzyılda dünyanın birçok yerinde ölçülen akışkan ve kristalize zeka testi puanlarındaki kayda değer ve uzun süreli artıştır. Zekâ seviyesi (IQ) testleri, katılımcılarından oluşan bir örneklem kullanılarak standartlaştırıldığında, geleneksel olarak test sonuçlarının ortalaması 100 ve standart sapma 15 veya 16 IQ puanı olacak şekilde ayarlanır. IQ testleri yeniden düzenlendiğinde, genellikle önceki katılımcılarla yakın zamanda doğmuş örnekler kullanılarak tekrar standartlaştırılır. Her seferinde, ortalama sonuç 100 olarak ayarlanır. Bununla birlikte, yeni denekler eski IQ testlerini çözdüklerinde hemen hemen her durumda 100'ün önemli ölçüde üstünde puan alırlar.

<span class="mw-page-title-main">Yapay zeka felsefesi</span> Overview of the philosophy of artificial intelligence

Yapay zeka felsefesi, yapay zekayı ve yapay zekanın, etik, bilinç, epistemoloji ve özgür irade bilgi ve anlayışı üzerindeki etkilerini araştıran teknoloji felsefesinin bir dalıdır. Ayrıca teknoloji, yapay hayvanların veya yapay insanların yaratılmasıyla ilgilidir, bu nedenle disiplin, filozoflar için oldukça ilgi çekicidir. Bu faktörler yapay zeka felsefesinin ortaya çıkmasına katkıda bulunmuştur. Bazı akademisyenler, AI topluluğunun felsefeyi reddetmesinin zararlı olduğunu savunur.

Catharine Morris Cox Miles Amerikalı psikolog, zeka ve deha üzerine yaptığı çalışmalarla tanınmaktadır. Cox, Lydia Shipley Bean ve Charles Elwood Cox'un çocuğu olarak San Jose, Kaliforniya'da doğdu ve 1927'de psikolog Walter Richard Miles ile evlendi. Kız kardeşi ise eğitim görmüş ve Quaker yöneticisi olan Anna Cox Brinton'dı.

<span class="mw-page-title-main">Charles Spearman</span> İngiliz psikologu

Charles Edward Spearman, FRS, istatistik alanındaki çalışmalarıyla, faktör analizinin öncüsü olarak ve Spearman'ın sıra korelasyon katsayısıyla tanınan bir İngiliz psikologdu. Ayrıca, farklı bilişsel test puanlarının tek bir genel zeka faktörünü yansıttığı teorisi ve g faktörü terimini türetmesi de dahil olmak üzere, insan zekası modelleri üzerinde ufuk açıcı çalışmalar yaptı.

Aşağıda, engellilikleri veya engelli bireyleri tanımlamak için kullanılan ve bazı durumlarda olumsuz çağrışımlar veya insanları rahatsız edebilecek terimlerin bir listesi bulunmaktadır.