İçeriğe atla

Dus-Dag (sum)

Dus Dag sumu
Дус-Даг сумузу (Tıva Türkçesi)
Дус-Дагский сумон (Rusça)
Dus Dag sumu bayrağı
Bayrak
Üst idare Övür kojuunu
Üst idare Övür kojuunu
Ülke Tuva
KojuunÖvür kojuunu
sumTuz Dağı sumu
Yüzölçümü
 • Toplam23,30 km²
Nüfus
 • Toplam978
Zaman dilimiUTC+07.00 (DAZD)

Dus Dag sumu (Tuva Türkçesi: Дус-Даг сумузу), Tuva Cumhuriyeti'nde Övür kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmaktadır.

Tek nüfuslu yerleşim ve yönetim merkezi — Dus-Dag.[1]

Söz tanımı

Tıva'da köy ve kasaba türü yerleşimler için ködee suur denilmektedir. İlçe, belediye, belde türüne karşılık olarak ise sum, rayon adlandırmaları kullanılır. Tıva'da eski dönemlerden kalma idari birim adları halen kullanılmaktadır. Eskiden bu adlandırmalar şöyle idi.

  • 10 ailelik yer — arban,
  • 150 kişi üzeri — sumon(sum,sumu),
  • 2 ve daha fazla sum — hoşun (kojuun).

Şimdi Tıva Cumhuriyeti'nde idari bölge birimleri ve belediyeleri (kırsal yerleşim statüsünde) sumu, sumon olarak adlandırılıyor.

Dus Dag sözü Tıva Türkçesinde Tuz Dağ demektir.

Tuva-Moğolistan sınır değişikliği

Temmuz 1932'de Sovyetler Birliği'nin arabuluculuğuyla Tuva bir anlaşma imzaladı ve iki ülke arasında sabit bir sınır oluşturulduğu için Moğolistan'dan önemli bir toprak kazancı elde etti. Moğolistan, Sovyet baskısı altında imzalamak zorunda kaldı ve Moğol Büyük Devlet Khural'ı anlaşmayı onaylamadı. Yeni bölge, özellikle Tuva'nın tek tuz madenciliği kaynağı olan Dus-Dag Dağı'nı içeriyordu. Tuva ile Moğolistan arasındaki sınır 1930'larda tartışmalı olmaya devam etti; Moğolistan, dağın mülkiyetini iddia etmek için Qing hanedanı belgelerine atıfta bulundu. Tartışma sonraki yıllarda alevlenmeye devam etti ve Moğol liderliği, 1932 anlaşmasını Moğolistan'ın imzalaması için Sovyet baskısı nedeniyle adaletsiz olmakla eleştirerek "Tuvalılar tarafından keyfi olarak ele geçirilen" dağın geri verilmesini talep etti. Sovyet yetkilileri, Moğolistan'ın 1932 anlaşmasını revize etmek için hiçbir nedeni olmadığı ve tuz dağına ihtiyacı olmadığı şeklindeki resmi tutumunu yineleyerek Tuva'dan anlaşmayı revize etmemesini istedi. Moğolistan konuyu bir daha gündeme getirmeyeceğine söz verdi ancak Tuva ile arasındaki ilişkiler oldukça gerginleşti. Tuva hükûmeti komşusuyla çatışmayı önlemek için taviz verdi ve 1940 yılında iki hükûmet "Tarihi malzeme ve belgelere dayalı sınırda" yeni bir anlaşma imzaladı. Ancak Tuva 1932'de belirlenen sınırı netleştirmeye çalışırken Moğolistan onu tamamen revize etmeye çalıştı; bu uzlaşmaz pozisyonlara yol açtı ve yeni anlaşmanın onaylanması durduruldu. Her iki taraf da arabuluculuk için Sovyetler Birliği'ne başvurdu, ancak II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle Sovyet yetkilileri, özellikle Dus-Dag Dağı ile ilgili olmak üzere sınır anlaşmazlığına ilişkin her türlü tartışmanın durdurulmasında ısrar etti. 1943'te Moğol büyükelçisi, "Tuz Dağı yaklaşık on yıldır Tuvalılar tarafından sömürülüyor ve aynı zamanda tartışmalı bir bölgede yer alıyor, bu nedenle Tuva hükümetinin onu iade etme talebi çok sert" dedi. Bu, tartışmalı konuyu az çok sona erdirdi, ancak bazı küçük anlaşmazlıklar, 1944'te Tuva'nın Sovyetler Birliği'ne dahil edilmesine kadar devam etti; bu noktada Moğolistan, 1932'deki orijinal anlaşmayı onayladı ve o zaman bile 1946'da bölgeye alarmlı çitler gibi sınır korumasının getirilmesi gerekiyordu.

Coğrafya

Torgalıg akarsuyu ve Tuz Dağ yakınındadır.

Sokakları

Gagarin, Dorjukay, Komsomolskaya, Novaya, Seven-ool.

Kişi yerleşimi olmayan yer adları: Adır-Tey, Ak-Kara-Sug, Ak-Çıraa, Arıg-Bajı, Arıg-İşti, Baglaaştıg, Beş-Beldir, Biçe-Kadıgbay, Boop-Çiir, Büzeeleer, Büürelçin, Dag-Baarı, Dag-Dozu, Don-Terek, Dörgünek, Durug-Baarı, Dustaar-Sayır, Kadıgbay, Kadıgbay-Aksı, Kara-Dag, Kara-Dıt, Kara-Sug, Kara-Tal, Kovurug-Adaa, Köjeelig-Şat, Köngüreeş, Koğş-Terek, Kuzutu, Kuu-Dag, Kızıl-Şat, Mozur, Ogorod, Ödektig-Oy, Oorga, Sayır-Aksı, Sarıg-Iygıl, Segirtiir, Soguna, Taldıg-Sayır, Tey-Uju, Turug, Üjen-Iyaş, Üş-Horum, Havan-Kaajazı, Hovujuk, Çoduraalıg-Kejig, Çoza.[2]

Nüfus

Toplam Nüfusu 2002[3] yılında 1081 iken 2020 yılı — 978 kişi.[4]

Yıllara göre kişi sayısı:

200220102011201220132014201520162017201820192020
1081974972963961965970968978983975978

Altyapı

Övür Kojuunu Dus-Dag Orta Öğretim Okulu

Övür Kojuunu Dus-Dag Çocuk Sanat Okulu

Dus-Dag Postanesi 668132

Övür Kojuunu Dus-Dag Kırsal Belde Yönetimi

„Dus-Dag“» Tuz Ocağı Açık Anonim Şirketi (kamu ve özel teşebbüs ortaklı)

Ulaşım

Çadaana- Handagaytı otoyolu, 84 km mesafede doğuda Samagaltay'a giden otoyolu (Dus-Dag vasıtasıyla M4 «Yenisey»).

Tanınmış kişiler

Kaynakça

  1. ^ "İdari yönetim". 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Harita". 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Nüfus verileri". 13 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "2020 yılı Nüfus sayımı". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Festivalde höömey". 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Övür (il)</span>

Övür İli — Tıva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biri olup ülkenin güneyinde yer alır. Bölgenin idari merkezi — Handagaytı.

<span class="mw-page-title-main">Tuva Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span> SSCBe bağlı bir özerk devlet

Tuva Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, — Altay Dağları-Sayan Dağları dolayında 10 Ekim 1961 tarihinde kurulan 31 Mart 1992 tarihinde yıkılan ve Sovyetler Birliği'nin özerk bir cumhuriyeti.

Tuva Cumhuriyeti idari yapılanması — Sovyetler Birliği devrinden kalma bir yönetim birimi olan rayon denilen ilçe tipi idari yapılanma görülür. Sumon köy tipi yerleşimlerdir.

Kejege dağ - Tıva Cumhuriyeti Erzin kojuununda kutsi yerlerinden bir yer, giriş ağzında bir ılıca olan dağ içinde girilecek kuylançak bir kapı bulunmakta, eşikten geçince yuvarlak şekilde gözükmektedir. Dağ üzerinden bakıldığında, örülmüş bir örgü gibidir. Tsagaan-Tologoy sınır karakolundan uzak değildir. Kejege dağ, Tıva Cumhuriyeti için yerli "Dokuz Hazine" diye kutsal, hayranlık uyandıran yerler arasında bahsedilen listede yer almaktadır. Erzin kojuunundaki Narın köyü yakınındadır.

Kızıldag sumu, Tuva Cumhuriyeti'nde Baytayga kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmakta olup sumu idari merkezi de Kızıldağdır. 2020 yılı nüfusu 771 kişidir. Kızıl-Dag belediyesinin idari merkezi ve tek nüfuslu yerleşimi de Kızıldağdır.

Hemçik sumu, Tuva Cumhuriyeti'nde Baytayga kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Handagaytı(sum)</span>

Handagaytı sumu, Tuva Cumhuriyeti'nde Övür kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmaktadır.

German Kuular ; 3 Nisan 1962 yılında Tıva'da Övür'e bağlı Dus-Dag köyünde doğmuştur – Tıva Cumhuriyeti'nin höömeycisidir.

<span class="mw-page-title-main">Saglı (sum)</span>

Dus Dag sumu ,Kızıl Tey (Кызыл-Тей) — Tuva Cumhuriyeti'nde Övür kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Sınır bölgesinde yer almaktadır.

Kara-ool Tumat ; 15 Ekim 1935'te Tıva'da Övür'e bağlı Dus-Dag'da doğmuştur – Tıva Cumhuriyeti'nin halk höömeycisidir.

Gennadiy Tülüşoğlu Çaş ; 23 Şubat 1960'ta Tıva 'da Övür'e bağlı Dus-Dag – Tıva Cumhuriyeti'nin halk höömeycisidir.

<span class="mw-page-title-main">Solçur (sum)</span>

Solçur sumu — Tuva Cumhuriyeti'nde Övür kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Sınır bölgesinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sarıg-Höl(sum)</span>

Sarıg-Höl sumu — Tuva Cumhuriyeti'nde Övür kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Çaa-Suur (sum)</span>

Çaa-Suur sumu — Tuva Cumhuriyeti'nde Övür kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Sınır bölgesinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kargı (sum)</span>

Kargı sumu — Tuva Cumhuriyeti'nde Teregöl kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Şınaa (sum)</span>

Şınaa sumu — Tuva Cumhuriyeti'nde Teregöl kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Emi (sum)</span>

Emi sumu — Tuva Cumhuriyeti'nde Teregöl kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Beldir Çazı</span>

Beldir Çazı — Tuva Cumhuriyeti'nde Teregöl kojuununa bağlı Kargı beldesinin yönetim merkezi olan köy.

<span class="mw-page-title-main">Ottuk Daş, Tere Höl kojuun</span>

Ottuk Daş — Tuva Cumhuriyeti'nde Teregöl kojuununa bağlı Emi beldesinin yönetim merkezi olan köydür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.