İçeriğe atla

Durukuli

Aotus
Aotus lemurinus zonalis, Panama
Aotus ses kaydı, Madre de Dios, Peru
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:Primates
Alt takım:Haplorhini
İnfra takım:Simiiformes
Familya:Aotidae
Poche, 1908 (1865)
Cins:Aotus
Illiger, 1811
Tip tür
Simia trivirgata

Durukuli veya Gece maymunu (Aotus), Yeni Dünya maymunları grubundaki monotipik Durukuligiller (Aotidae) familyasına bağlı bir primat cinsidir. Durukuligiller, Haplorhini alt takımındaki içerisinde Cadı makigiller'nin yanında, tek gececil türleri içeren familyadır. Bu Orta ve Güney Amerika'da yaşayan familyanın tür sayısı tam olarak açıklığa kavuşmuş değildir; güncel sınıflandırmada 14 ayrı tür kabul edilmektedir.

Özellikleri

Aotuslar küçük maymunlardır; boyları 24 – 37 cm (artı 31 – 40 cm kuyruk), ağırlıkları 0,7 - 1,2 Kiloya kadar varır. Dağlık bölgelerde yaşayan türlerde post daha uzun olur. Renkleri kahverengi ve koyu gri arası değişir. Göğüs ve göbek kısmı sarımsı veya kavuniçi tonlar ile daha açık renkli olur. Gerdan kırmızımsı veya gri olabilir; bu fark ile türler ikiye bölünür (sınıflandırmaya bakınız). Kuyruk uzun ve yünlüdür, birçok diğer yeni dünya maymunlarından farklı olarak tutunmak için kullanılamaz. Arka bacaklar atlayarak ilerleme yöntemine uyum sağlamış ve bundan dolayı uzundur.

Dağılım

Aotus Orta ve Güney Amerika'da yaşar. Panama ve Kolumbiya'dan, Brezilya ve Peru üzerinden Bolivya, Paraguay ve Arjantin'in kuzeyine kadar varan bir coğrafyada yaygındırlar. Çeşitli orman türlerinde bulunurlar; Tropik yağmur ormanları yanında daha kuru ormanlarda da raslanılırlar. Dağlık bölgelerde 3200 metre yüksekliğe kadar raslanırlar.

Yaşam şekli

Aotus trivirgatus

Aotus ağaçta yaşar. Ağaçta dört ayak üstünde veya atlayarak ilerlerler. Neredeyse hepsi gece faaldir. Sadece yayılım alanının en güneyinde yaşayan popülasyonlarda belli bir gece-gündüz ritimi yoktur. Geceleri ayışığına muhtaçtırlar; karalık gecelerde daha az faal olurlar.

2 - 5 bireyden oluşan aile grupları içinde yaşarlar. Grup içerisinde anlaşmazlık çok nadir görülür. Birbirlerinden hiçbir zaman 10 metreden fazla uzaklaşmazlar ve uyurken de birbirlerine yaslanırlar.[1]

Çok sayıda farklı seslerle anlaşırlar. Kendi bölgelerini savunmak, diğerlerini bir tehlikeye karşı uyarmak veya bulunan bir gıda kaynağını diğerlerine göstermek için ayrı sesleri tespit edilmiştir. En çok dikkati çeken sesleri, geceleri çıkardıkları baykuşa benzer seslerdir. Bu seslerle çiftleşmek için partner aradıkları tahmin edilir. İngilizce adları owl monkeys (=„Baykuş maymunları“) bu seslerinden dolayı verilmiştir.

Beslenme

Aotus en fazla meyve ile beslenir. Meyvenin kıt olduğu zamanlarda yaprak, çiçek veya başka bitki bölümleri ile de beslenirler. Bunun yanında uçan böcekleri havadan kaparlar. Beslendikleri av hayvanlarının bazıları çekirgeler, gece kelebekleri, böcekler ve örümceklerdir.

Üreme

Aotus üremesi sırf tutsak yaşayan türlerden tanılır ve bundan dolayı tanılan üremeleri doğada yaşayanlardan farklı olabilir. 130 - 140 günlük bir gebelikten sonra tek bir yavru doğar. Nadir olarak ikiz de doğabilir. Yeni doğan yavru 100 Gram olur ve içgüdüsel annenin karnına tutunur. Birkaç gün içinde yavruya bakma işini baba ele geçirmeye başlar. Baba yavrusunu sürekli kucağında taşır, onunla oynar, kucağında uyutur ve sadece emzirilmesi için anneye verir. İlk haftalarda büyük kardeşleride yavruyu taşır ama fazla ağırlaşmaya başlayınca bu işi babaya burakırlar. 6 hafta sonra ilk kez katı gıdalarla da beslenmeye başlayıp, 7 ay sonra sütü tamamen bırakırlar. Diğer maymun familyalarıyla karşılaştırıldığında bu familyanın yavrularında ilk 6 ay içinde ölüm oranı çok daha azdır. Bunun sebebi ailenin yoğun bakımı olduğu düşünülür.[1] Tutsak yaşayan bireyler 25 yaşına kadar varmakta.[2]

Sınıflandırma

Aotus, Yeni Dünya maymunları (Platyrrhini) içinde yer alır. Bazen Aotidae yerine Nyctipithecidae olarak adlandırıldıkları da olur.[3]

  • Aotus
    • Aotus lemurinus
    • Aotus lemurinus
    • Aotus zonalis
    • Aotus griseimembra
    • Aotus jorgehernandezi
    • Aotus brumbacki
    • Aotus trivirgatus
    • Aotus vociferans
    • Aotus azarae
    • Aotus miconax
    • Aotus nancymai
    • Aotus nigriceps

Kitaplar

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b "K. A. Cawthon Lang: Primate Factsheets: Owl monkey (Aotus) Behavior". 17 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2010. 
  2. ^ Nowak (1999), S. 552
  3. ^ Geissmann (2003), S. 134

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Makigiller</span> primat familyası

Makigiller (Lemuridae), makimsiler (Lemuriformes/Lemuroidea) grubunun en çok tanınan primat familyası. Tüm makimsiler gibi sadece Madagaskar'da bulunurlar. Eskiden bu familya'ya koyulan kedi makisigiller ve oyuncu makigiller artık ayrı familyalara ayrılmaktalar. Böylece makigiller familyası artık 20 yaşayan ve 2 soyu tükenmiş türden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Primat</span> memeli takımı

Primatlar veya iri beyinli yüksek memeliler, memeliler sınıfının Euarchontoglires üst takımına ait bir takımdır. Maymun adı kimi zaman bütün primatları kapsarken yalnızca simiyenler için de kullanılabilir. Primatları inceleyen bilim dalı primatolojidir.

<span class="mw-page-title-main">İnsansılar</span> Eski Dünya maymunlarından bir primat üst familyası

İnsansılar veya insansı maymunlar (Hominoidea), Eski Dünya maymunlarından bir primat üst familyası. İnsansılar üst familyası iki familyaya bölünür: Gibongiller veya küçük insansı maymunlar (Hylobatidae) ve insangiller veya büyük insansı maymunlar (Hominidae).

<span class="mw-page-title-main">Çizgili ishak kuşu</span>

Çizgili ishak kuşu, baykuşgiller familyasına ait küçük kulaklı bir baykuş türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Makak maymunu</span> Genel olarak Asyada yaşayan köpeksi maymun cinsi

Macaca, Şebek veya Makak, köpeksi maymunlar (Cercopithecidae) familyasından bir primat cinsi. Cebelitarık'tan Endonezya Adalarına kadar yayılmışlardır, ancak çoğunlukla Asya ve Doğu Hint adalarında yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Makimsiler</span> Madagaskarlı gececil primatlar

Makimsiler veya lemursular, nemli burunlu maymunların yaklaşık 100 türünü kapsayan bir infra takımı. Bu taksonun üyeleri yalnızca Madagaskar adası ve çevresinde bulunan küçük adalarda yaşarlar. Bilimsel adını Roma Mitolojisi'nde yer alan lemures adlı hayaletlerden almıştır. Bu ad, makilerin gece etkin olup, iri gözleriyle bakışları ile tüyler ürpertici çığlıklarından dolayı onlara yakıştırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kedi makisigiller</span> primat familyası

Kedi makisigiller (Cheirogaleidae) makimsiler (Lemuriformes) grubundan bir primat familyası. Madagaskar adasının farklı orman türlerinde çoğu ağaçta yaşayan, gece aktif, küçük boy hayvanlardır. Şu an familyanın 30 türü tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İndrigiller</span> primat familyası

İndrigiller (Indriidae) makimsiler (Lemuriformes) grubundan bir primat familyası. Familya üç yaşayan cinsten oluşmakta: Yünlü makiler, sifakalar ve indriler.

<span class="mw-page-title-main">Lorisiler</span> primat üst familyası

Lorisiler, primatlar (Primates) takımının bir infra takımı veye üst familyası. Lorigiller ve Galagogiller familyalarını kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kuru burunlu primatlar</span> primat alt takımı

Kuru burunlu primatlar, primatlar (Primates) takımının, Simiiformes ve Tarsiiformes infra takımlarını içeren bir alt takımı. Nemli burunlu primatlar alt takımı ile birlikte, primatlar (Primates) takımını oluşturular.

<span class="mw-page-title-main">Cadı makigiller</span> gececil, uzun bacaklı primatlar

Tarsiidae bir primat familyasıdır. Güneydoğu Asya'nın adalarında yaşayan, küçük, gece faal hayvanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Dünya maymunları</span> mevcut tüm (insan hariç) Amerikalı primatlar

Yeni Dünya maymunları veya yassı burunlu maymunlar (Platyrrhini), bir maymun grubudur. Bu grup Amerika kıtasında yaşayan insan hariç tüm primatları kapsar. Eski Dünya maymunları ve cadı makigiller ile birlikte kuru burunlu maymunlar grubunu oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Marmosetgiller</span> Yeni Dünya maymunları (Platyrrhini) infra takımına ait bir familya

Marmosetgiller Yeni Dünya maymunları (Platyrrhini) infra takımına ait bir familya. Sınıflandırılmaları hala tartışılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kapuçingiller</span> primat familyası

Kapuçingiller (Cebidae), Yeni Dünya maymunlarına (Platyrrhini) dahil bir primat familyası. Bu familyanın sınıflandırılması çok kez değiştirilmiştir. Bu madde'de kullanılan şekli 14 türü içeren iki cinsi kapsamaktadır: Cebus ve Saimiri.

<span class="mw-page-title-main">Sakigiller</span> primat familyası

Sakigiller (Pitheciidae), Yeni Dünya maymunları grubundan bir primat familyası.

<span class="mw-page-title-main">Örümcek maymunugiller</span> primat familyası

Atelidae, Yeni Dünya maymunları grubundan bir primat familyası. Orta- ve Güney Amerika'da yaşarlar. Familyanın 25 türü beş cinse ayrılır: Ateles, Brachyteles, Lagothrix, Oreonax ve Alouatta.

<span class="mw-page-title-main">Köpeksi maymunlar</span> primat familyası

Köpeksi maymunlar veya uzun kuyruklu maymungiller (Cercopithecidae), Eski Dünya maymunları grubundan bir maymun familyasıdır. Kuyruklu Eski Dünya maymunlarının (Cercopithecoidea) tek yaşayan familyası ve 135 türü ile en kalabalık maymun familyasıdır. Üyeleri Afrika ve Asya'da yaşamaktadır. En tanınmış cinsleri uzun kuyruklu maymun, babun, şebek, mandril, langur ve uzun burunlu maymunlardır.

<span class="mw-page-title-main">Maymun</span> bazı primatlar için kullanılan terim

Maymun, Primatlar takımındaki kimi memelileri kapsayan bir terimdir. Kimi kullanımlarda terim tüm primatları kapsarken genelde Simiiformes infra takımındaki primatlar için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Simiyen</span> primat infra takımı

Simiyenler, antropoidler ya da yüksek primatlar (Simiiformes); köpeksi maymunlar (Cercopithecoidea) ve insansılar üst familyalarından oluşan Eski Dünya maymunlarını (Catarrhini) ve Yeni Dünya maymunlarını (Platyrrhini) içeren bir primat infra takımıdır. Genelde "maymun" adıyla anılır.

Thomas R. Defler Kolombiya'da yaşayan ve çalışan Kuzey Amerikalı primatolog.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.