Durdy Bayramov
| Durdy Bayramov | |
|---|---|
| Doğum | 14 Nisan 1938 Baýramaly, Türkmenistan |
| Ölüm | 14 Şubat 2014 (75 yaşında) Aşkabat, Türkmenistan |
| Uyruk | Türkmen |
| Evlilik(ler)i | Dunyagozel “Gozel” Bayramova |
| Alanı | Resim - Kağıt üzerinde çalışmalar |
| Sanat eğitimi | Shota Rustaveli Turkmen State College of Arts, Surikov Art Institute |
| Katıldığı akımlar | Realizm |
Durdy Bayramov (14 Nisan 1938 - 14 Şubat 2014), ülkesınde en yüksek onur unvanı olan “People’s Artist of Turkmen SSR”ı kazanan bir akademisyen ve sanatçı. Anadili olan Türkmence'de, Durdy Bayramov’un ismi Durdy Bayram'dır. Bayram ismi Türkçe olup "kutlama" anlamına sahiptir.
Hayatı ve Eğitimi
Bayramov zamanında Sovyetler Birliği’nin bir parçası olan Türkmen Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin Bayramaly şehrinde doğmuştur. Anne ve babasını küçük yaşta kaybeden Bayramov, Serdar’da bir yetimhaneye yerleştirilmeden önce evsiz bir çocuk olarak yaşamıştır. Büyürken açlık ve İkinci Dünya Savaşı nın etkileriyle yüzleşmiştir. Daha sonra sıra dışı yeteneklerinin farkına varan öğretmenlerinin rehberliğinden faydalanmıştır. İlk sanat öğretmeni Ashgabat ın Shota Rustaveli Türkmen Sanat Koleji’nde eğitim veren Gennadiy Brusentsov’du. Bayramov ve Brusentsov hayat boyu süren bir arkadaşlık geliştirdi ve Brusentsov, Bayramov’a rehberlik etmeye devam etti. Brusentsov’un “Genç Bayramov” portresi Young Soccer Player Moskova’nın State Tretyakov Galerisi’ndedir.[1] Bayramov öğretmeninin üç önemli resmini boyamıştır. Bunlardan en ünlüsü 1997-98 yıllarında yarattığı Portrait of My First Teacher’dır.[2]
Bayramov’un ilham kaynaklarından biri Bayramov’un 1959 ve 1965 yılları arasında gittiği Surikov Sanat Enstitüsü’nde sanat öğretmenliği yapan Dmitri Mochalski’dir. Mochalski eski Sovyet Birliği’nde en yüksek onur unvanı olan "People s Artist of the USSR" a sahiptir ve "detayları bir kenara bırakıp öz ve esası göz önüne koyma yeteneği" ile genişçe saygı duyulmaktadır.[3]
Kariyeri
1960’lar
1965'te resmi eğitimini bitirdikten sonra, Bayramov USSR Union of Artists’e katıldı ve profesyonel sanatçı olarak kariyerine başladı. Manzara tarzı Bayramov’u ilk etkileyendi. Erken manzara çalışmalarından birçoğu eleştirmenler tarafından beğenilmiştir. Bayramov’un kutlanan resmi Peaceful Land (1969) Türkmen manzara resimlerinin klasik örneği olarak kabul edilmektedir.[4]
1966’da Bayramov ilham perisi olan Dunyagozel "Gozel" Ilyasova ile evlendi. Ilyasova Bayramov’un en çok çizdiği resimlerden biri ve ilham kaynağı olmaya devam etti. Bayramov içinde Gozel’in 53 portresi ve 4 çiçek resmi bulunan "Gozel" isimli çalışmasını eşine adamıştır. 1965-1968 yılları arasında Bayramov Shota Rustaveli Turkmen State College of Arts’ta (Ashgabat) öğretmenlik yapmıştır.
1970’ler
Bayramov’un ilk büyük sanatsal onuru 1970’te Türkmen SSR Lenin Komsomol ve 1972’de USSR kazanırı olunca elde edildi.[5] 1971’de daha önce USSR Union of Artists (Moskova) koleksiyonunda bulunan, “ilk” kabul edilen Türkmen self-portresini tamamlamıştır.[6]
Bu süre içerisinde Bayramov II. Dünya Savaşı temasını Türkmen sanatçıları arasında başlatmıştır. Frontline Assistance resmi Türkmen kadınlarının askerler için en değerli varlıklarını feda etmeye göze aldıklarını ve milliyetçiliklerini göz önüne sunmuştur. Bu dönemde Bayramov tarafından geliştirilen temalardan biri Türkmen halılarının yapımıdır.[7] Bu tema 1971’de çizdiği ünlü Türkmen Carpet Makers isimli resiminde görülmektedir. Bu Sovyet-dönemi Türkmen sanat eseri başlangıçta State Museum of Oriental Art’da (Moskova) sergilenmiştir. Daha sonra State Tretyakov Gallery tarafından 1979 yılında alınmıştır.[8]
1971’den 1973’e kadar yeni ve yükselmek isteyen sanatçılara yardımcı olmak isteyen Bayramov, Shota Rustaveli Turkmen State College of Arts’a (Ashgabat) geri dönmüştür. Orta 1970’li yıllarda en çok kutlanan çalışmaları olan Cultural Figures serisine adım atmıştır. Bu seri yirminci ve yirmi birinci yüzyılda Türkmen kültürüne katkıda bulunan ve Bayramov tarafından benimsenmiş kişilerin portrelerini içerir. Cultural Figures serisi 40 yıldan uzun sürmüş ve 150 den fazla portre içermektedir.
1980’ler
1980’de Bayramov " Honored Art Worker of the Turkmen SSR" unvanını aldı. 1984’te altmışıncı Turkmen SSR ve Communist Part of the TSSR yıldönümü yarışmasında ikinci ödülü ve Laureate Diploma kazandı. 1980’li yıllarda kişisel ve ekonomik sıkıntılara rağmen verimli olmaya devam etti. Zorluklara dayandı ve kendisini sanatına kaybetme çabasıyla yorulmadan çalışmaya devam etti.Portreler ve hareketsiz yaşama (özellikle çiçekler) odaklanarak sanatsal repertuvarını genişletti.[9]
1985’te Bayramov en çok kutlanan kompozisyonlarından biri üzerinde çalışmaya başladı. Golden Mist isimli bu parça, geçmiş büyük İspanyol sanatçılarını övgülemiştir. Bu çalışma 2001 yılına kadar devam eder.
1980’ler boyunca Bayramov’un popüleritesi ve tanınırlığı birçok sergi sayesinde büyüdü.
1990’lar
Devam eden eleştirmen ve popüler beğeni ve başarı ile 1991’de Bayramov ülkesinin en yüksek sanatsal unvanı olan “People s Artist of Türkmenistan” unvanını kazanmıştır.
1998’de Bayramov Kırgızistan Ulusal Sanat Akademisi’nde Akademisyen olarak atanmıştır. Akademisyen olarak atanan sanatçıların arasında Suhrob Kurbanov, Tahir Salahov, Turgunbai Sadykov ve Erbolat Tolebpai bulunmaktadır. Bayramov bu ödülle ilişkili olarak International Exhibition of the Academicians of Kyrgyzstan’a (Sanat Akademisi – Bishkek) çalışmalarıyla katkıda bulundu.[10]
2000’ler
2000’li yıllarda Bayramov Türkmenistan’da ve tüm dünyada sıkı bir şekilde seyahat etmeye ve çalışmaya devam etti.
2008’de Bayramov Ashgabat-Türkmenistan da iki ilişkili sergi ile 70. Doğum gününü ve 50-yıllık sanatçılığını kutladı.
Hayat boyu sanatsal başarıları ve Türkmen kültürüne katkıları dolayısıyla 2008 yılında Türkmenistan Başkanı tarafından “For the Love of the Motherland” madalyası armağan edildi.
2010’lar
Bayramov artistik çalışmalarına 2010’lu yıllarda devam etti. 2010 ve 2014 yılları arasında doksandan fazla yağlı resim yarattı. 2012’de iyi bilinen manzara resimleri serisi Kanadalı Güz’ü yarattığı Kanada’da altı ay geçirdi. 2014'te Bayramov’un sanatı Kanada’nın Toronto şehrinde sergilendi. Bu sergi Kuzey Amerika’daki ilk sergi oldu.[11][12][13] Bayramov fotoğraflarının açılış sergisi 2015’te Kanada’nın Toronto şehrinde oluşturuldu. Through the Eyes of Durdy Bayramov: Turkmen Village Life, 1960s-80s isimli sergi siyah-beyaz fotoğrafları yayınladı ve Scotiabank’ın CONTACT Photography Festival’inde Featured Exhibition’ların arasındaydı.[14] İlgili katalog Asian Cultural History Program of the Smithsonian Institution’ın yardımlarıyla birlikte Durdy Bayramov Sanat Vakfı tarafından yayınlandı.[15][16]
2015’te Bayramov’un eserleri solo sergi olarak Amerila Birleşik Devletleri Türkmenistan Elçiliği’nin yardımlarıyla Washington'da sunuldu. Bu serginin açılışı 24’üncü Bağımsızlık ve 20’nci nötr Türkmenistan yıldönümü kutlamalarına denk gelmiştir.[17]
Sanatsal Tarzı
Durdy Bayramov üretken hayatında 5000’in üzerinde sanat eseri üretti. Yağlı resim kağıt üzerinde sanat eseri üretti. Yağlı resim kağıt üzerine çalışmalar örnek olarak söylenebilir. Aynı zamanda tutkulu bir fotoğrafçıydı. Fotoğrafçılığı sanatsal bir proje olarak gördü ama fotoğraflarını kendi hayatı boyunca sergilemedi.[18]
Bayramov un çalışması dört resim dalı üzerinde yoğunlaşmıştır; Portre,hareketsiz hayat, manzara ve temasal komposizyon. En çok portreleri ile tanınmıştır. 1975 kadar erken bir yılda “portreleri özel dikkat hakediyor” denilmiştir.[19] Süreli çalışmalarında “eşi benzeri olmayan portre ustası” olarak kabul edilmiştir.[20] Bayramov seçtiği kişileri derin bir şekilde deldi ve en iyi kalitelerini göz önünde tutarken farklı özelliklerini ortaya koydu. Bayramov bunun “her kişinin içinde bulunan o özel kıvılcımı aramak” ile mümkün olduğunu söyledi.[21] İlenimcilik’in keşiflerini Klasik Realizm’in detaycılığını ve Türkmenistan’ın zengin sanatsal gelenklerini harmonize etmeyi hedefledi. Bayramov sosyal ekonomil veya etnik sınıfa bakmadan etrafındaki her insandam ilham aldı. Odaklandığı kişiler çiftçiden bilim insanına, yabancılardan aile üyelerine, çocuktan yaşlıya her türlü kişileri bulundurdu. Bayramov’un empatik doğası ve odaklandığı kişilere yakınlığı başarısını açıklayan özelliklerinden bazılarıdır.
En çok portreleri ile bilinmesine rağmen hareketsiz yaşam ve manzara tarzlarında da genişçe saygı duyulmaktadır. Çiçekler Bayramov’un hayatında özel bir yer tutmuştur. Bayramov Türkmenistan’ı bahar aylarında saran canlı renkler ve şekilleri büyük bir tutku ile kullandı. Bayramov’un hareketsiz yaşam sanatında kullandığı meyve anavatanındaki doğaya ve meyvelere olan ilgisini gösterir. Elma, kavun, nar bu meyvelar arasındadır. Türkmen halıları üzerinde de dokulanır bu meyveler.
Ölüm ve Miras
Durdy Bayramov’a 2014 yılında karaciğer kanseri teşhisi konuldu. 14 Şubat 2014 yılında öldü. Eşi Gozel Bayramova dört kızı ve yedi torunu hayata devam etmektedir.
2015 yılında Bayramov Sanat Vakfı Kanada'nın Toronto şehrinde Bayramovun sanat ve eğitim mirasını ilerletmek amacıyla kuruldu. Ek olarak vakıf tarafından Bayramov müzesi açıldı.[22] Müzenin Toronto, Kanada’da olmasıyla birlikte Dünya çapında Bayramov’un en büyük koleksiyonunu bulundurmaktadır. Müze, Bayramov un temelli ve süreli eserlerini kapsamaktadir.
Durdy Bayramov geniş bir kapsamda Orta Asya'nın en önemli ressamı olarak tanınmıştır. Onun sanatı dünya çapında birçok özel koleksiyonda, müzelerde, galerilerde ve kültürel enstitülerde bulunur:
- Durdy Bayramov Art Foundation, Toronto, Ontario, Kanada
- Dresden Gallery, Dresden, Almanya
- Turkmen Museum of Fine Arts, Ashgabat, Türkmenistan
- Museum of Fine Arts, Mary, Türkmenistan
- Museum of Fine Arts, Turkmenabat, Türkmenistan
- Museum of Fine Arts, Balkanabat, Türkmenistan
- The State Tretyakov Gallery,[23] Moskova, Rusya
- The State Museum of Oriental Art, Moskova, Rusya
- Museum of Fine Arts of Karelian Republic, Petrozavodsk, Rusya
- Museum of Fine Arts, Komsomolsk-on-Amur, Rusya
- Primorye State Art Gallery, Vladivostok, Rusya
- Tyumen Regional Museum of Fine Arts, Tyumen, Rusya
- The T. Sadykov Museum of the National Academy of Arts, Bişkek, Kırgızistan
- The State Museum of Arts of Uzbekistan, Taşkent, Özbekistan
- The Kiev National Museum of Russian Art, Kiev, Ukrayna
- The Lugansk Regional Museum of Fine Arts, Lugansk, Ukrayna
- Museum of Fine Art, Kmitov, Ukrayna
Solo Sergiler
- 2016 Durdy Bayramov, Toronto, Ontario, Canada. “Classical Turkmen Music Days in Canada”. Ismaili Centre, Toronto
- 2016 Durdy Bayramov, Ashgabat, Türkmenistan. Turkmen State Institute of Transport and Communications, with support of the Ministry of Culture, Ministry of Education ve museums in Ashgabat (within a framework of the "Year of Honoring Heritage, Transforming the Motherland")[24]
- 2016 Durdy Bayramov, Washington, United States. Embassy of Turkmenistan in Washington, D.C.
- 2015 Durdy Bayramov, Washington, United States. World Bank Art Program
- 2015 Durdy Bayramov, Toronto, Ontario, Canada. “Through the Eyes of Durdy Bayramov: Turkmen Village Life, 1960s-80s” (world’s first exhibition of Durdy Bayramov’s photography)
- 2014 Durdy Bayramov, Toronto, Ontario, Canada. “My life belongs to art and art belongs to the people”
- 2013 Durdy Bayramov, Ashgabat, Türkmenistan (exhibition devoted to the 75th birthday of Durdy Bayramov)
- 2008 Durdy Bayramov, Exhibition Hall of the Artists Union, Ashgabat, Turkmenistan (exhibition celebrating Durdy Bayramov’s 70th birthday and a 50-year milestone as an artist)
- 2008 Durdy Bayramov, Turkmen Museum of Fine Arts, Ashgabat, Turkmenistan
- 2003 Durdy Bayramov, Ashgabat, Turkmenistan
- 2000 Durdy Bayramov, Kiev National Museum of Russian Art, Kiev, Ukrayna
- 1998 Durdy Bayramov, Ashgabat, Türkmenistan
- 1986 Durdy Bayramov, Budapeşte, Hungary
- 1986 Durdy Bayramov, Ashkhabad, Turkmen Soviet Socialist Republic. “Ashkhabad – Kunya Urgench – Ashkhabad”
- 1986 Durdy Bayramov, Ashkhabad, Turkmen Soviet Socialist Republic
- 1984 Durdy Bayramov, Ulyanovsk, Russia
- 1981 Durdy Bayramov, Berlin, German Democratic Republic
- 1980 Durdy Bayramov, Moskova, Russia
- 1978 Durdy Bayramov, Ashkhabad, Turkmen Soviet Socialist Republic
- 1975 Durdy Bayramov, Kiev, Ukrayna
- 1971 Durdy Bayramov, Halle (Saale), German Democratic Republic
- 1970 Durdy Bayramov, Ashkhabad, Turkmen Soviet Socialist Republic. “Through India”
Ödüller ve Ayırımlar
- 2011 Jubilee medal “20th Anniversary of Independence of Türkmenistan”
- 2009 Byashim Nurali Prize, Artists Union of Türkmenistan
- 2008 President of Turkmenistan's medal “For the Love of the Motherland”
- 1998 Academician of the National Academy of Arts of the Kyrgyz Republic
- 1991 People’s Artist of Turkmen SSR
- 1984 Second Prize and Laureate Diploma for the contest commemorating the 60th anniversary of the Turkmen SSR and Communist Party of TSSR
- 1980 Honoured Art Worker of Turkmen SSR
- 1978-1979 Second Prize and Laureate Diploma for the art contest of Turkmen SSR painters
- 1975 Third Prize and Laureate Diploma for the nation-wide contest entitled “Women’s Portrait”, Moskova, SSCB
- 1974 Gold Medal, Exhibition of Achievements of National Economy (VDNKh), Moskova, SSCB
- 1974 Honorary Certificate, Supreme Council and Council of Ministers of Turkmen SSR
- 1974 Second Prize and Laureate Diploma for the contest commemorating the 50th anniversary of the Turkmen SSR
- 1972 USSR Lenin Komsomol Prize; Laureate Second Prize and Laureate Diploma, National Exhibition of Young Artists of USSR
- 1970 Turkmen SSR Lenin Komsomol Prize
- 1965 Honorary Certificate, Supreme Council of Turkmen SSR
Kaynakça
- ^ The State Tretyakov Gallery. (2013). "Katalog Sobraniya: Seriya Zhivopis XVIII-XX Vekov. T. 7: Zhivopis Vtoroi Poloviny XX Veka. Kn. Pervaya. A-M." (Каталог Собрания: Серия Живопись XVIII-XX Веков. Т. 7: Живопись Второй Половины XX Века. Кн. Первая. А–М) [Collection Catalogue: Painting of the XVIII-XX Centuries Series. Volume 7: Painting of the Second Half of the XX Century. First Book. A–M]. Moscow: The State Tretyakov Gallery. s. 118. ISBN 978-5-89580-037-9.
- ^ Pereplesnin, M. 2012. “Ocharovannii Strannik.” (Очарованный Странник) [A Charmed Wanderer]. Turkmenistan: International Magazine, Vol. N. 3 (84), pp. 80-89. Retrieved from http://www.turkmenistaninfo.ru/_data/pdf/2012_03_N3.pdf 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ The State Tretyakov Gallery. 2009. “Dmitrii Mochalskii – Romantik Sozializma: 23 Aprelya-7 Iyunya, 2009.” (Дмитрий Мочальский – Романтик Социализма: 23 Апреля-7 Июня, 2009)[Dmitri Mochalski – Romantic of Socialist Realism: April 23-June 7, 2009]. Retrieved from http://www.tretyakovgallery.ru/ru/calendar/exhibitions/exhibitions1662/ 28 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Mukhatova, Ogulabat and Kurban Agaliyev. (2008). Catalogue of Paintings and Drawings for Golden Jubilee Exhibition of the People’s Artist of Turkmenistan Durdy Bayramov. Dubai: Keyik Bayramova.
- ^ Pimenova, S. 1974, November 27. “Dve Schastlivye Sudby.” (Две Счастливые Судьбы) [Two Fortunate Fates]. Znamya Oktyabrya, p. 7.
- ^ Yerlashova, S. 1975. Painting of Soviet Turkmenia. Leningrad (St. Petersburg): Aurora Art Publishers.
- ^ Prelatov, Y. 1981, December 1. “Vistavki—Lyblyu Svoi Krai.” (Выставки—Люблю Свой Край) [Exhibitions—Love My Homeland]. Pravda.
- ^ Kistovich, Irena. 2010. “Turkmenskaya ‘Semerka.’ Razmyshleniya ob Uhodyashem.” (Туркменская «Семерка». Размышления oб Уходящем) [The Turkmen ‘Seven’: Reflections on the Past]. Sibirskie Ogni, Vol. 05/2. Retrieved from http://xn--90aefkbacm4aisie.xn--p1ai/content/turkmenskaya-semerka-razmyshleniya-ob-uhodyashchem 13 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Adelman, Deborah. (1992). "Children of Perestroika": Moscow Teenagers Talk About Their Lives and the Future. London: Routledge.
- ^ Toktosunova, G. I. (Ed.). 2005. “Otchyot Deystvitelnyh Chlenov i Chlen-Korrespondentov Nazionalnoi Akademii Khudozhestv Kyrgyzskoi Respubliki.” (Отчёт Действительных Членов и Член-Корреспондентов Национальной Академии Художеств Кыргызской Республики) [Report of the Full and Corresponding Members of the National Academy of Arts of the Kyrgyz Republic]. Bishkek: National Academy of Arts of the Kyrgyz Republic.
- ^ Greenfield, Samuel. 2014, June 25. Turkmen Artist Durdy Bayramov’s Daughter Displays Father’s Work in North York House. Toronto Star. Retrieved from http://www.thestar.com/news/gta/2014/06/25/turkmen_artist_durdy_bayramovs_daughter_displays_fathers_work_in_north_york_house.html# 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ http://www.akimbo.ca/69963 2 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Akimbo)
- ^ http://www.cancer.ca/en/events/on/2014/july/durdy-bayramov-art-exhibition/?region=on 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Canadian Cancer Society)
- ^ http://scotiabankcontactphoto.com/featured-exhibitions/318 14 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Scotiabank CONTACT Photography Festival)
- ^ http://collections.si.edu/search/record/siris_sil_1042578 3 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Smithsonian Institution Libraries)
- ^ https://www.worldcat.org/title/through-the-eyes-of-durdy-bayramov-turkmen-village-life-1960s-80s/oclc/907096351&referer=brief_results 20 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (WorldCat)
- ^ http://www.mfa.gov.tm/en/neutral-en/3758-the-festive-reception-in-washington-on-the-occasion-of-independence-day-and-the-20th-anniversary-of-turkmenistan-s-neutrality 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Ministry of Foreign Affairs of Turkmenistan)
- ^ Bayramova Keyik, Robert Pontsioen ve Jeren Balayeva. 2015. Through the Eyes of Durdy Bayramov: Turkmen Village Life, 1960s-80s. Toronto, ON: Durdy Bayramov Art Foundation; and Washington, DC: Asian Cultural History Program, Smithsonian Institution. ISBN 978-0-9939443-1-4, p. 12.
- ^ Yerlashova, S. 1975. Painting of Soviet Turkmenia. Leningrad (St. Petersburg): Aurora Art Publishers, p. 10.
- ^ Glazunova, T. 2007, December. “Kumiry i Poklonniki.” (Кумиры и Поклонники) [Idols and Admirers]. Neytralniy Turkmenistan, p. 3.
- ^ Zenko, Walter. 2012. Bayramov Paints East to West & West to East. [Interview with Durdy Bayramov]. Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=hlX5L9ddZPc 24 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Durdy Bayramov". 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2016.
- ^ The State Tretyakov Gallery. 2013. “Bayramov Durdy” (pp. 79-80). “Katalog Sobraniya: Seriya Zhivopis XVIII-XX Vekov. T. 7: Zhivopis Vtoroi Poloviny XX Veka. Kn. Pervaya. A-M.” (Каталог Собрания: Серия Живопись XVIII-XX Веков. Т. 7: Живопись Второй Половины XX Века. Кн. Первая. А–М) [Collection Catalogue: Painting of the XVIII-XX Centuries Series. Volume 7: Painting of the Second Half of the XX Century. First Book. A-M]. Moscow: The State Tretyakov Gallery. ISBN 978-5-89580-037-9
- ^ http://www.turkmenistan.gov.tm/?id=10457 15 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Government of Turkmenistan)
