Dunkerque (zırhlı)

Dunkerque
Tarihçe
Fransa
Adı	Dunkerque
Adının geldiği yer/kişi	Dunkerque, Fransa
İnşa eden	Arsenal de Brest
Kızağa konuluşu	24 Aralık 1932
Denize indirilişi	2 Ekim 1935
Görevlendirme	1 Mayıs 1937
Akıbet	mürettebatı tarafından batırıldı, 27 Kasım 1942 söküldü, 1958
Genel karakteristik
Sınıf ve tipi	Dunkerque sınıfı zırhlı
Deplasman	Standart: 26.500 ton (26.100 uzun ton) Tam yük: 35.500 ton (34.900 uzun ton)
Uzunluk	214,5 m (704 ft)
Genişlik	31,8 m (102 ft)
Su çekimi	Tam yük: 8,7 m (29 ft)
İtme gücü	107.500 shp (80.200 kW)(tasarlanan) 135.585 shp (101.106 kW)(max)
Hız	29,5 knot (54,6 km/h; 33,9 mph) 31,06 knot (57,52 km/h; 35,74 mph)
Menzil	15 knot hızda 7.850 deniz mili
Kişi kapasitesi	1381-1431
Silah donanımı	8 × 330 mm (13-inç) top 16 × 130 mm (5,1 inç)/50 top 8 × 37 mm (1,5 inç) uçaksavar 32 × 13,2 mm (0,52 inç) makineli
Zırh	Kemer: 225 mm (8,9 inç) Güverte: 115 mm (4,5 inç) Taret: 330 mm (13 inç) Kule: 270 mm (11 inç)
Uçak mevcudu	2 x Deniz uçağı

Dunkerque, 1930'larda Fransız Donanması için inşa edilen ve II. Dünya Savaşı'nda kullanılan en önemli Fransız gemilerinden biriydi. Kardeş gemisi Strasbourg ile birlikte Dunkerque sınıfı zırhlıları oluşturuyordu. Bu iki zırhlı, I. Dünya Savaşı'ndan sonra Fransız Donanması için inşa edilen ilk büyük gemilerdi. En son planlanan Normandie ve Lyon sınıfı gemiler, savaşın patlak vermesiyle iptal edilmişti. Bütçe sorunları Fransızların 30'lara kadar yeni savaş gemileri inşa etmesini engelledi. Dunkerque, Aralık 1932'de kızağa kondu, Ekim 1935'te denize indirildi ve Mayıs 1937'de tamamlandı. Dörtlü halde düzenlenmiş iki tarette toplam 8 adet 330mm/50 Modèle 1931 toptan oluşan bir ana bataryaya sahipti ve maksimum seyir hızı 29.5 knot'du (54,6 km/h).

Dunkerque ve Strasbourg, İkinci Dünya Savaşı'ndan önce Fransız Donanması'nın 1ère Division de Ligne'sini (Hattın 1.Bölümü) oluşturuyordu. İki gemi, savaşın ilk aylarında ticaret gemilerine saldıran Alman birimlerini aradı ve Dunkerque bazen konvoy eskort görevlerine de katıldı. Gemi, Fransa'nın II.Dünya Savaşı'na katılımının ilk aşamasını sona erdiren Ateşkes sonrasında Mers-el-Kébir'e İngiliz saldırısı sırasında ağır hasar gördü, sonrasında onarımlar için Toulon'a getirildi ve kısmen onarıldı. Dunkerque, Almanlar tarafından yakalanmasını önlemek için Kasım 1942'de kendi mürettebatı tarafından batırıldı. Batık önce İtalyanlar ve daha sonra Almanlar tarafından ele geçirildi ve hurdaya çıkarıldı. Enkazı, 1955'e kadar Toulon'da kaldı ve üç yıl sonra tamamen parçalandı.

Versay Anlaşması uyarınca Almanya'ya yalnızca 6 zırhlı sahibi olma hakkı verilmişti. Washinton Denizcilik Antlaşması'nda bu gemiler 20 yaşına geldiğinde yenileme yapma veya yenisini yapma hakkı verildi. Yenileme yapılacak bu gemiler 10.000 tonu aşamazdı fakat top kalibresi konusunda bir sınırlama getirilmemişti.

1922 yılında gemilerden biri için yenileme planı yapıldı fakat halkta oluşan tepkiye karşı planlar askıya alındı. Nazilerin meclise girmesinin etkisiyle Almanya projeyi yeniden başlattı. 11 inç 6 adet topa sahip ve ilk kez dizel motorla çalışan DKM Admiral Graf Spee'nin inşasına 1928 yılında onay verildi.

Bu geminin inşasını kendisine karşı yapılmış bir provokasyon olarak gören Fransa önlem olarak Deutschland sınıfı ağır kruvazör'lerden daha hızlı, atış gücü daha yüksek ve zırhı da en az onun kadar kuvvetli bir gemi tasarlama kararı aldı. Aynı zamanda I. Dünya Savaşı sırasında tasarlanan, birbirinden bağımsız hareket edebilen iki bölümlü, 4 adet 13 inç top taşıyan taretlerin de bu gemide kullanılmasına karar verildi.

Yapılan çalışmaların sonucu olarak Dunkerque sınıfı zırhlılar ortaya çıktı. Başlangıçta 17 bin ton bir ağır kruvazör olması planlanan bu gemiler inşa edildiklerinde 214 metre uzunluğa ve 26 bin tonluk deplasmana sahip birer zırhlıya dönüştüler. Dunkerque sınıfı birçok denizciye göre ilk modern zırhlı olmasının yanı sıra Fransada (ve belkide dünyada) o tarihe kadar üretilmiş en güçlü savaş makinasıydı.

Dunkerque'ün inşasına 24 Aralık 1932'de Arsenal de Brest'te başlanmıştır. Gemi iskeleti 4 numaralı havuza serilmiştir fakat bu havuz 200 metre olduğu için geminin 17 metrelik pruva kısmı daha sonra 8 numaralı Laninon havuzunda takılmıştır. Tüm bu işlemlerden sonra gemi, silahların takılması için Quai d'Armement'a çekildi. 1936 Nisanında ilk denemeleri yapıldı. Bu sırada üst yapısı henüz tamamlanmamış, ikincil silahlar ve uçaksavarların çoğu takılmamıştı. Denemelerden sonra kalan silahlar yerleştirildi.

4 Şubat 1937'de Dunkerque, geminin ikincil silahlarını test etmek için atış denemelerine başladı. 27 Mayıs'ta Bretonya açıklarında, Amiral Darlan ile Donanma Bakanı Alphonse Gasnier-Duparc tarafından incelemeler yapıldı. Topçu testleri, incelemelerden sonra yeniden başladı ve Haziran ortasına kadar devam etti, bu noktada daha fazla çalışma için Brest'teki tersaneye döndü.^[1]

1938'in başlarında, uzun menzillerde çalışma yeteneğini test etmek için ilk büyük yolculuğuna çıktı. Bu yolculukta gemi Atlantik kıyısındaki Fransız sömürgeleri olan Antiller'deki Fort-de-France (31 Ocak - 4 Şubat arası) ve Senegal'in Dakar kenti'de (25 Şubat - 1 Mart arası) uğradı. 6 Mart'ta gemi Brest'e döndü.^[2]

Tüm testleri tamamlanan Dunkerque, 1 Eylül'de hizmete hazır olarak ilan edildi ve Fransız Atlantik Filosuna atandı.^[3]

Dunkerque, nispeten kısa kariyeri boyunca birkaç kez modifiye edildi. 1937'de, yeni bir baca kapağı eklendi. Modèle 1925 olan 37 mm'lik toplardan dördü kaldırıldı ve ertesi yıl yeni Modèle 1933 silahlarıyla değiştirildi. 13,2 mm'lik toplar da yeniden düzenlendi ve ikincil batarya taretinin yanına yerleştirilen iki yuva daha da geriye taşındı. 1940 yılında ön kuleye yeni bir uzaklık ölçer kuruldu.^[4]

Dunkerque, hizmete girdikten sonra, filonun geri kalanıyla birlikte tatbikatlara dahil olmasına karşı eğitim programlarına da devam etti. O zamanlar filo, üç Bretagne sınıfı savaş gemisi, üç kruvazör, uçak gemisi Béarn ile birlikte çok sayıda muhrip ve torpido botu içeriyordu. 18-20 Ekim tarihleri arasında Béarn ve iki torpido botu ile Bretonya kıyılarındaki manevralara katıldı. Dunkerque, 8 Kasım'da bir grup gemi ile birlikte Brest'ten ayrıldı ve I.Dünya Savaşı'nı sona erdiren ateşkesin yirminci yıldönümünü kutlamak üzere Cherbourg'a gitti.

Dunkerque'ün, Bretonya kıyılarında Atlantik Filosu ile manevralara katılması için karar verildi. 4-7 Nisan arasında Bretonya kıyılarında topçu talimleri yapıldı.

Nazi Almanyası'nın Çekoslovakya'nın Südet bölgesini ilhak etme talebi üzerine Südet Krizi patlak verdi. Fransız deniz komutanlığı, 14 Nisan'da Dunkerque ve Atlantik Filosunun bazı unsurlarını Antiller'den dönen gemileri karşılamak için gönderdi. Bu gemiler iki gün sonra limana geri döndüler.

24 Nisan'da filoya Dunkerque'in kardeş gemisi Strasbourg'da katıldı. Gemilerin bacalarına, Dunkerque ve Strasbourg için kimlik şeritleri boyandı ve bu iki gemi 1. Savaş Bölümü'nü oluşturuldu.

Filo, 29 Nisan'a kadar süren tatbikatlar için tekrar denize açıldı. Daha sonra Pedro Álvares Cabral'ın Brezilya'yı keşfetmesinin kutlamaları için 1 Mayıs'ta Portekiz'in Lizbon kentine bir ziyaret gerçekleştirdiler. Gemiler 4 Mayıs'ta Lizbon'dan ayrıldı ve üç gün sonra Brest'e ulaştı. Dunkerque ve Strasbourg daha sonra bir dizi İngiliz limanını ziyaret etti. 25-30 Mayıs arası Liverpool, 31 Mayıs - 4 Haziran arası İskoçya Oban, 4 Haziran'da Staffa, 5-7 Haziran arası Loch Ewe, 8 Haziran'da Scapa Flow, 9-14 Haziran arasında ise Rosyth limanını ziyaret ettikten sonra Fransa'nın Le Havre kentinde 16-20 Haziran tarihleri arasında duraklayıp ertesi gün Brest'e geri döndüler. Filo, Temmuz'dan Ağustos başlarına kadar Bretonya açıklarında eğitimlerine devam etti.

Ağustos ayında Polonya'dan toprak talepleri nedeniyle Almanya ile gerilimler yeniden arttı. Fransız ve İngiliz donanmaları Almanya ile savaş durumunda koordinasyon için görüştüler. Bu görüşme sonucunda Manş Kanalı'ndan Gine Körfezi'ne kadar olan bölgedeki Müttefik nakliyesinden Fransa'nın sorumlu olacağı konusunda anlaştılar. Alman ticaret akıncılarından gemileri korumak için Dunkerque ve Strasbourg'un çekirdeğini oluşturduğu Force de Raid'i (Akıncı Gücü) oluşuruldu. Amiral Gensoul'un komutası altındaki grup ayrıca üç hafif kruvazör ve sekiz büyük destroyer ile destekleniyordu ve Brest'te konuşlanmıştı. İngiliz tarafından verilen istihbaratta Deutschland sınıfı gemilerin Ağustos sonunda Atlantik'e gitmek üzere denize açıldığını ve gemilerle olan temasın kesildiği bildirdi. 2 Eylül'de, Almanya'nın Polonya'yı işgal etmesinden sonraki gün, Fransa ve İngiltere'nin savaş ilan etmesinden önce, Force de Raid, olası bir saldırıya karşı koruma için Brest'ten ayrıldı. Alman gemilerinin Kuzey Denizi'nde tespit edildiğini öğrenen Gensoul, gemilerinin bu noktaya dönmelerini emretti.

Alman akıncıları Atlantik'e sızmıştı, bu yüzden İngiliz ve Fransız filoları onları takip etmek için avcı grupları oluşturdu. Force de Raid, sırasıyla Force L ve Force X olarak ikiye bölündü. Dunkerque, Béarn ve üç kruvazör Brest'te kalırken, Strasbourg ve iki Fransız ağır kruvazörü, İngiliz uçak gemisi HMS Hermes'e katıldı. 22 Ekim'de, Dunkeque ve iki kruvazör, Convoy KJ 3'ü Jamaika'nın Kingston kentine götürmek için muhriplerle birlikte yola çıktı ve üç gün sonra Brest'e geri döndü. 25 Kasım'da, İngiliz silahlı ticaret kruvazörü HMS Rawalpindi'yi batırmış olan Alman savaş gemileri Scharnhorst ve Gneisenau'yu yakalamaya çalışmak için muharebe kruvazörü HMS Hood'a katılarak tekrar denize açıldılar. İzlanda açıklarında seyrederken, Dunkerque çok ağır deniz şartlarıyla karşılaştı ve büyük dalgalar tarafından defalarca su altında bırakıldı. Oluşabilecek hasarı önlemek için hızı 10 knot'a (19 km / sa; 12 mil / sa) kadar düşürmek gerekti. Almanlar bu zamana kadar limanlarına geri dönmüşlerdi, bu yüzden İngiliz-Fransız kuvvetleri de limanlarına geri döndü.

Dunkerque 3 Aralık'ta Brest'e vardığında, pruvasının tamiri için limana yanaştı. İzlanda'daki deneyim, tasarımındaki kusurları gün yüzüne çıkarmıştı. Ancak bu sorunlar kolayca düzeltilemedi ve Dunkerque'ü fırtına hasarına karşı savunmasız kalmaya devam etti. 11 Aralık'ta Dunkerque ve Gloire kruvazörü, Fransa Bankası'nın altın rezervinin bir kısmını Kanada'ya taşıdı. Gemiler 17 Aralık'ta geri döndü ve dönüş yolculuğunda HMS Revenge zırhlısının da bulunduğu 7 gemilik bir konvoya eşlik etti. 4 Ocak 1940'ta Brest'e vardıktan sonra, Dunkerque, 6 Şubat'a kadar süren başka bir bakım sürecine girdi. Gemi daha sonra 21 Şubat - 23 Mart tarihleri arasında deneme ve eğitim manevraları gerçekleştirdi.

1940 baharında İtalya tarafından giderek daha düşmanca bir duruşla karşı karşıya kalan Fransa Force de Raid'i, 2 Nisan'da Mers El Kebir'e göndermeye karar verdi. Filoya, 9 Nisan'da Almanya'nın Norveç'teki çıkarmaları sebebiyle hızlı bir şekilde Brest'e dönmesi emredildi. Force de Raid, o gün Mers El Kebir'den ayrıldı ve gemilerin Norveç'te savaşan Müttefik kuvvetlerine takviye taşıyan konvoylara eskort etmesi için 12'sinde Brest'e vardı. Ancak İtalyan tehdidi, emirlerinin tersine çevrilmesine sebep oldu ve filo 24 Nisan'da Mers El Kebir'e geri dönme emri aldı. Dunkerque ve grubun geri kalanı o gün limandan ayrıldı ve 27 Nisan'da Cezayir'e geldi. Batı Akdeniz'de 9 - 10 Mayıs tarihleri arasında eğitim tatbikatları yapan filo sonraki aylarda çok az kullanıldı.

10 Haziran'a gelindiğinde İtalya Krallığı, Fransa ve İngiltere'ye savaş ilan etti. İtalyan filosunu desteklemek için Almanların Cebelitarık Boğazı'nı zorlayacağını düşünen Fransızlar Force de Raid'i olay mahaline göndermeye karar verdi. Buna istinaden Fransız filosu denize açıldı ve bazı keşif uçakları, Cebelitarık'a doğru hareket eden bir düşman filosunu tespit edildiğini bildirdi. Uçakların, Almanlara katılmaya çalışan İtalyan filosunu gördüğü varsayıldı ve Fransızlar onları durdurmak için hızlarını artırdılar. Fakat uçaklar aslında Fransız filosunun yerini saptamışlardı. Bunun üzerine filo limana geri döndü.

Fransa, 22 Haziran'da Almanya'ya teslim olmak zorunda kaldı. Başta Fransa filosunda bulunan gemilerin Almanlara teslim olması ve silahsızlandırılması teklif edilse de bu öneri kabul görmedi ve Miğfer güçleri filonun İngiltere'ye katılmasını önlemek için teklifte ısrarcı olmadılar. Mütareke hükümlerine göre, Dunkerque ve Strasbourg Mers El Kebir'de kaldı.

Dunkerque için savaştaki tek çatışma 3 Temmuz'da Mers El Kebir'e yapılan baskında yaşandı. Ateşkes sonucunda Almanların filoyu kontrolleri altına alacağını düşünen İngilizler, filonun Britanya tarafında savaşa yeniden katılmaya zorlanması veya etkisiz hale getirilmesi gerektiğini düşündüler. Amiral James Somerville komutasındaki İngiliz H kuvvetleri, Fransız filosunu İngilizlere katılmaya veya gemilerini batırmaya zorlamak için Mers El Kebir'e geldi. Fransız Donanması, Almanya ile imzalanan ateşkesi ihlal edeceği için talebi reddetti. Bunun üzerine HMS Hood, Resolution ve Valiant zırhlılarını merkez alan İngiliz filosu, 17: 55'te ateş açtı. Dunkerque, pupası denize bakacak şekilde mendireğe bağlanmıştı, bu yüzden ateşe karşılık veremedi. Bu baskında filo ve dolayısıyla Dunkerque büyük zarar gördü ve onarım için Fransa anakarasındaki Toulon'a gönderildi.^[5]

Onarım çalışmaları, malzeme ve işçi kıtlığı nedeniyle yavaş ilerlemekteydi. Wehrmacht, Kuzey Afrika'daki başarılı Müttefik çıkarmalarına misilleme olarak Zone libre'yi işgal etme kararı aldı. Almanlar, 27 Kasım'da Vichy kontrolü altında kalan gemileri ele geçirme girişiminde bulunduysa da gemilerin mürettebatı, kuru havuzunda bulunan Dunkerque de dahil olmak üzere Toulon'daki bütün filoyu batırma kararı verdi. Gemi komutanı Kaptan Amiel, başlangıçta gemisini yazılı bir emir olmadan batırmayı reddetti, ancak sonunda La Galissonnière'in komutanı tarafından ikna edildi. Hala kuru havuzda olduğu için, geminin batması için kilitlerin açılması gerekiyordu ki bu iki ila üç saat sürecekti. Tersanenin uzak tarafında olduğu için Almanların gemiye ulaşması bir saatten fazla sürdü ve kargaşa içinde kilitleri kapatmak için hiçbir girişimde bulunmadılar.

İtalyan birlikleri enkazların çoğunu ele geçirdi ve İtalyan filosu için mümkün olduğunca çok gemiyi onarmaya karar verdiler. Ancak Dunkerque'i tam bir kayıp olarak gördüler ve bu nedenle parçalarını sökmeye başladılar. Bu sürecin bir parçası olarak, kasıtlı olarak hasara uğratıldı. İtalya'nın Eylül 1943'te Müttefiklere teslim olmasıyla Almanlar bölgeyi ve gemileri ele geçirdi. Enkaz Almanlar'ın elindeyken, Müttefik uçakları tarafından birkaç kez bombalandı. Savaştan sonra 30 Eylül 1958'de 15.000 ton kadar kalan hurdalar 226 milyon frank karşılığında satıldı.

Wikimedia Commons'ta Dunkerque (zırhlı) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Denizde II. Dünya Harbi - Akdeniz, 1990, Deniz Müzesi Kütüphanesi^[]