İçeriğe atla

Dunbar Muharebesi

Dunbar Muharebesi
İngiliz İç Savaşı

Andrew Carrick Gow tarafından yapılmış olan Cromwell Dunbar'da adlı tablo
Tarih3 Eylül 1650
Bölge
Dunbar, İskoçya
Sonuç Kesin İngiliz Parlamentosu zaferi
Taraflar
Parlamento yanlıları Monarşi yanlısı İskoçlar
Komutanlar ve liderler
Oliver Cromwell David Leslie
Güçler
3.500 süvari
7.500 piyade		 2.500 süvari
9.500 piyade
9 top
Kayıplar
Toplam ölü ve yaralı 100 kişinin altında yaklaşık 3.000 ölü
yaklaşık 10.000 esir

Dunbar Muharebesi, 3 Eylül 1650 günü yapılan ve İngiliz İç Savaşı içindeki önemli bir muharebedir. İç savaşın üçüncü aşamasında yapılan muharebede Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlısı Yeni Ordu birlikleri, David Leslie komutasındaki II. Charles yanlısı İskoç birliklerini yener. 5 Şubat 1649 günü İskoçların kralı ilan edilen II. Charles'ın tahta çıkma umutları giderek azalır. Günümüzde muharebe alanı İskoçya tarihi açısından öneminden ötürü koruma altındadır.

Arka planı

Üç Krallık Savaşlarının başlarında İngiliz ve İskoç parlamentoları müttefik olsalar da tüm savaş boyunca bu durumda kalmadılar. Dini konulara farklı bakıştan kaynaklanan farklılıklar siyasi alanda da temsilci bulacak ve İngiliz Parlamentosuyla Yeni Ordu içinde de destek bulan radikal akımlar İskoçya'daki Presbiteryen belirlenimli yapıyı endişelendirecektir. İngiliz Parlamentosuyla imzalanan Solemn League and Covenant metninin tüm İngiltere'de uygulanabilir olabilmesinin ancak kralın müdahalesiyle olabileceği eğilimi güçlenir. Kendilerine Engagers diye bu akım stratejilerinin haklı olduğunu fiiliyatta kanıtlamak için 1648 yılında İskoç Parlamentosunun onayı olmaksızın İngiltere topraklarını işgale kalkışırlar. Hamilton Dükü komutasındaki İskoçlar Preston Muharebesinde İngiliz Parlamento birlikleri tarafından kolaylıkla yenilirler. Bu gelişmelerden sonra İskoç hükûmetine Presbiteryenler hakim olur. Monarşi yanlısı İskoçların aksine iktidardaki İskoçlar Parlamento yanlısıdır. Ancak en ılımlıların bile kabul ettiği gerçek, tüm İngiltere'de Presbiteryenliğin hakim olması için kralın onayının elzem olduğudur. İç savaşta kendine müttefik arayan kral II. Charles bu sırada Garmouth'da karaya çıkarak İskoçya ile antlaşma imzalayarak İskoçların kralı ilan edilir. İngiliz Parlamentosu bu kararı şiddetle reddederek İskoçya'nın işgali için hazırlıklara başlar. Ordu komutanı Sir Thomas Fairfax Protestan kardeşlerine karşı silaha başvurmayacağını ilan ederek görevinden istifa edince ordunun başına Oliver Cromwell geçer.

Cromwell birlikleriyle beraber ilerlerken, Sir David Leslie düşmanla temastan kaçınma taktiğine devam eder. Ordusu Otuz Yıl Savaşında savaşmış olan yetenekli savaşçılarının çoğunu kaybetmiş ve yeni silaha altına alınmış deneyimsiz askerlerden oluşmaktadır. Teçhizatları yeterli de olsa Cromwell ile beraber yıllarca savaşmış olan Yeni Ordu birliklerinin seviyesine çıkmaları mümkün değildir. Bu yüzden İskoçlar tahkimatlı bölgelere çekilip düşmanın saldırmasını beklemekte, Cromwell'in erzak ve yiyecek sorunu çekmesi için de yakıp yıkma taktiği uygulamaktadır.[1]

Muharebe

Eylül ayına gelindiğinde Parlamento Ordusu hastalık, yorgunluk ve kesin elde edilen bir başarı eksikliği nedeniyle ikmal merkezi olan Dunbar limanına doğru geri çekilir. İngilizlerin yenik düştüğünü ve cepheden geri çekildiğini zanneden Leslie, ordusuna takip etme emri verir. Dunbar'a İngilizlerden önce ulaşan İskoçları kente hakim Doon Tepesi civarına konuşlandırır. Bundan sonra İskoçlar taktik bir hata yaparak tuttukları hakim mevzileri boşaltıp kente yakın bir mevziye geçerler.[2] İskoçların yanlış hamlesinin kendisine yarattığı fırsatların hızla farkına varan Cromwell, İskoçların sağ kanadına derhal saldırırsa sol kanadın muharebeye dahil bile olamayacağını anlar. Aynı gece birliklerinin büyük kısmını sürpriz bir saldırıya uygun konuma getirten Cromwell sabahın ilk ışıklarıyla beraber İskoç sağ kanadına saldırır. İskoç süvarisine üstün gelen Cromwell, onları dağıtarak İskoç piyadesinin de geri çekilmesini sağlar. Muharebe alanından kaçan İskoçlar sekiz mil boyunca kovalanıp öldürülmüştür. Muharebedeki İskoç kayıpları kesin olarak bilinmemekle beraber Leslie'nin kalan 4 bin askeriyle çekildiği iddia edilmektedir.

Sonrası

Kazandığı zafer sonrasında Oliver Cromwell, sefer boyunca yaşananları Parlamentoya sunduğu raporda yazılı olarak iletmiştir. Zaferin ardından İngiliz Ordusu hiçbir direnişle karşılaşmadan başkent Edinburgh üzerine yürümüş ve kenti işgal etmiştir. Edinburgh Kalesi Aralık ayına kadar dirense de düşmüştür. Muharebede esir edilen askerler İngiltere'ye kadar cebri yürüyüşe maruz bırakılmış, binlercesi açlık, hastalık veya yorgunluktan ölmüştür. Hayatta kalan yaklaşık 1500 savaş esiri köle olarak Karayipler'e gönderilmiştir.

Kaynakça

  1. ^ Cromwell'e gelen erzak ve mühimmat Dunbar Limanı aracılığıyla İngiltere'den gelmektedir.
  2. ^ Bu harekâtın komutan tarafından değil orduyu finanse eden kurumların baskısıyla ve bir an önce muharebenin yapılması için yaptırıldığına dair bilgiler vardır


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İngiliz İç Savaşı</span> İngiltere tarihinde iç savaş

İngiliz İç Savaşı, 1642-1651 yılları arasında "Yuvarlak Kafalar" ve "Kraliyet" yanlıları arasında yaşanmış politik görüş anlaşmazlıkları ve fiziksel çatışmaları adlandırırken kullanılan genel terimdir. Birincisi 1642-1645 yılları arasında, ikincisi 1648-1649 yılları arasında yaşanan çatışmalar I. Charles'a, 1649 - 1651 yılında gerçekleşen üçüncüsü ise II. Charles'a karşı Parlamenterler tarafından yapılmıştır. İç savaş 3 Eylül 1651'de Worcester Muharebesi ile Yuvarlak Kafalar'ın güçleri ele geçirmesi ile sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">1707 Birlik Yasaları</span> Büyük Britanya Krallığını kuran Parlamento yasaları

1707 Birlik Yasaları, İngiltere Parlamentosu'nda kabul edilen 1706 İskoçya ile Birlik Yasası ile İskoçya Parlamentosu'nda kabul edilen 1707 İngiltere ile Birlik Yasası olmak üzere iki farklı yasadır. Aynı hükümdara bağlı olmalarına karşın farklı devletler olan ve farklı yasama organlarına sahip İngiltere Krallığı ile İskoçya Krallığı'nın birleşmesi amacıyla 22 Temmuz 1706'da imzalanan Birlik Antlaşması, bu yasalarla yürürlüğe girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. Charles</span> İngiltere, İskoçya ve İrlanda kralı

I. Charles, 27 Mart 1625'ten 30 Ocak 1649'da idam edilmesine kadar İskoçya Krallığı ve İngiltere ile İrlanda Krallıkları kralı.

<span class="mw-page-title-main">Stirling Köprüsü Muharebesi</span> İskoç Bağımsızlık Savaşında bir muharebe

Stirling Köprüsü Muharebesi, İskoçya Bağımsızlık Savaşı içinde 11 Eylül 1297 tarihinde Forth Nehri üzerindeki Stirling Köprüsü'nde William Wallace ve Andrew Moray komutasında 2.300 askerli İskoç ordusunun 6. Surrey Kontu John de Warrene ile Hugh de Cressingham komutasındaki 10.000 askerli İngiliz ordusuna karşı galip geldikleri bir muharebedir.

<span class="mw-page-title-main">Henry Ireton</span>

Henry Ireton, İngiliz İç Savaşında parlamento ordusunda komutan ve Oliver Cromwell'in damadı.

Roundheadler, İngiliz İç Savaşı sırasında Parlamento yanlılarına verilen takma isim. Kral I. Charles ve monarşi yanlılarına karşı parlamenonun üstünlüğü için mücadele vermişlerdir. O dönemde Püritanların saç tıraşlarını kısa yapmalarından dolayı böyle bir isim kullanılmıştır.

Restorasyon İngiltere'de iç savaş döneminde kral I. Charles'ın 30 Ocak 1649 tarihinde idam edilmesiyle başlayan ve Fetret Devriyle devam eden süreçte İngiltere monarşisinin II. Charles'ın 29 Mayıs 1660 tarihinde Londra'ya girmesiyle başlayan dönemi anlatır. II. Charles İngiltere, İskoçya ve İrlanda monarşilerini birleştirmiştir. Süreç II. Charles'ın tüm saltanata dönemini (1660-1685) ve kardeşi II. James'in hüküm sürdüğü bir dönemi (1685-1688) de kapsar. Bazen süreç Muhteşem Devrimle iktidara gelmiş olan Orange-Nassau Hanedanına kadar götürülür.

Üç Krallık Savaşları 1639 - 1651 yılları arasında İngiltere, İrlanda ve İskoçya'yı da içine alacak şekilde gerçekleşen çok sayıda olayı kapsar. Bu olaylardan en önemlisi İngiliz İç Savaşıdır ve savaşın sonunda 1649 yılında Parlamento tarafından alınan kararla kral I. Charles idam edilmiştir. Üç Krallık Savaşları dönemi 1660 yılında II. Charles'ın tahta çıkmasıyla başlayan Restorasyon dönemine kadar uzatılır. Savaşlar toplumsal hayatta dini ve sosyal meselelere dair biriken sorunların patlaması olarak da değerlendirilebilir. Din alanında halk, monarşisinin müdahalesi olmaksızın özgürce ibadet etme arzusunu dile getirmiştir. Sosyal alanda da monarşinin yetkilerinin parlamento tarafından düzenlenmesi arzusu bulunuyordu. İngiltere, İrlanda ve İskoçya topraklarında yaşanan bu toplumsal olayların bir de ulusal boyutu olmuştur. İrlanda ve İskoçya birleşik krallık altında İngiliz hakimiyetine de başkaldırmıştır. Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlılarının monarşi, İrlanda ve İskoçya'ya galip gelmesi günümüzdeki meşruti monarşiyle yönetilen Londra merkezli Büyük Britanya'nın da temellerini atmıştır. Aynı dönemde meydana gelen ve İspanyol İmparatorluğuna karşı yaşanan Portekiz ve Hollanda bağımsızlık savaşları da bu dönemde yaşanmıştır.

Protektora dönemi, İngiltere'de iç savaş döneminde kral I. Charles'ın 30 Ocak 1649 tarihinde idam edilmesiyle başlayan Fetret Devri süresince İngiltere, Galler, İrlanda ve İskoçya'daki idare tarzıdır. Protektora dönemi 1653 yılında Barebone Parlamentosunun kapatılması ve Oliver Cromwell'in Lord Protector ilan edilmesiyle başlar. Bu dönem 1659 yılında sona ermiştir, oğul Richard Cromwell babasından miras kalan bu unvanın hakkını veremeyince tasfiye edilmiş ve Restorasyon süreci başlamış, II. Charles kral olarak tahta çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Ordu (İngiltere)</span> Yeni Ordu (İngiltere)

Yeni Ordu İngiliz İç Savaşında Parlamento yanlıları tarafından 1645 yılında kurulmuş olan ve 1660 yılındaki Restorasyon sonrasında lağvedilmiş olan silahlı kuvvettir.

<span class="mw-page-title-main">Thomas Fairfax</span>

Thomas Fairfax, İngiliz İç Savaşında parlamento ordusunda komutan ve Oliver Cromwell'in silah arkadaşı. Çok başarılı ve önemli bir asker olarak parlamento kuvvetlerini sayısız zafere ulaştırmıştır. İç savaşın kazanılmasından sonra kurmay heyetinde bulunan Cromwell'in siyasi olarak gerisinde kalmıştır. Devrik kral I. Charles'ın mahkemesinde yer almayı reddetmiş, iktidarı Cromwell'e bırakarak siyasetten çekilmiştir. Bu tutumu ve savaş meydanındaki hoşgörülü davranışları nedeniyle II. Charles Restorasyonu sırasında parlamento yanlısı komutanlara verilen ağır cezalardan azade olmuştur. Siyah saçları ve gözleri nedeniyle kendisine Siyah Tom takma adı yakıştırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Naseby Muharebesi</span>

Naseby Muharebesi, İngiliz İç Savaşındaki belirleyici muharebedir. 14 Haziran 1645 tarihinde Northamptonshire yakınlarındaki Naseby köyü dolaylarında yaşanan muharebede İngiltere kralı I. Charles'ın ordusu Sir Thomas Fairfax ve Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlısı Yeni Ordu birliklerine yenilmiş ve imha edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Pride Darbesi</span>

Pride Darbesi, birinci evresi tamamlanmış olan İngiliz İç Savaşı sırasında 6 Aralık 1648 günü Albay Thomas Pride komutasındaki Yeni Ordu birliklerinin Oliver Cromwell yanlısı olmayan millevekillerini zorla Uzun Parlamento'dan çıkartması olayıdır. İngiliz tarihindeki başarılı tek askeri darbe olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda'nın Cromwell tarafından fethi</span> İrlandanın İngilizler tarafından işgali

İrlanda'nın Cromwell tarafından fethi (1649-53), Üç Krallık Savaşları sırasında İrlanda'nın Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlısı Yeni Ordu tarafından ele geçirilmesini anlatır. Cromwell ve ordusu Rump Parlamentosu adına 1649 yılı Ağustos ayında İrlanda topraklarına ayak basmıştır. 1641 yılındaki ayaklanmadan sonra İrlanda'nın büyük çoğunluğu İrlanda Katolik Federasyonu'nun kontrolüne geçer. 1649 yılında Konfederasyon yanlıları İngiliz İç Savaşında mağlup olmuş olan İngiliz monarşi yanlılarıyla ittifak yaparlar. Bunun üzerine adaya müdahale eden Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlısı ordu ülkeyi işgal ederek ittifaka son verir. İrlanda'nın işgali çok kanlı olmuştur ve savaş sırasında yapılan uygulamalar Cromwell'in şahsında halen tartışılmaktadır. Savaşın İrlanda toplumuna etkisi çok yıkıcı olmuştur. Kıtlık ve salgın hastalıklar yüzünden nüfusun çok büyük bir bölümü hayatını kaybetmiş, 50 bin İrlandalı ise zorunlu işçi olarak göç ettirilmiştir.

İngiliz İç Savaşı zaman çizelgesi, İngiliz İç Savaşı öncesi, sırası ve sonrasındaki öne çıkan olayları içerir.

<span class="mw-page-title-main">I. Charles'ın mahkemesi</span>

I. Charles'ın mahkemesi, İngiliz İç Savaşı sırasında muzaffer Rump Parlamentosunun devrik kral I. Charles'ı yargılamak için meydana getirdiği mahkemedir. Hususi olarak kralı yargılamak için kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Drogheda Kuşatması</span>

Drogheda Kuşatması, sürmekte olan İngiliz İç Savaşı sırasında İrlanda'nın Cromwell tarafından fethi sırasında yaşanmıştır. 3-11 Eylül 1649 günleri arasında doğu İrlanda'da bulunan Drogheda kasabası İrlandalı Katolik Konfederasyonu ve İngiliz monarşi yanlıları tarafından savunulmaktaydı. Oliver Cromwell komutasındaki Parlamento yanlısı Yeni Ordu birlikleri tarafından kuşatılan ve sonrasında zorlu bir muharebe sonunda alınan kasabada Parlamento kuvvetleri tarafından çok sayıda sivil ve askeri savaş esiri öldürülmüştür. Tarihçiler arasında, yapılan uygulamanın bir katliam olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğine dair tartışmalar hala devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Marston Moor Muharebesi</span> İngiliz İç Savaşında yaşanmış muharebe

Marston Moor Muharebesi, İngiliz İç Savaşı sırasında 2 Temmuz 1644 tarihindeki silahlı çarpışmadır. Edward Montagu ve Ferdinando Fairfax komutasındaki Parlamento yanlısı ordu, Prens Rupert komutasındaki monarşi yanlısı orduyu yenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Worcester Muharebesi</span> 3 Eylül 1651de Worcester kentinde yapılan, İngiliz İç Savaşının son muharebesi

Worcester Muharebesi, 3 Eylül 1651 günü İngiltere'nin Worcester kentinde yapılan ve İngiliz İç Savaşı'nın son muharebesidir. Oliver Cromwell komutasındaki Yeni Ordu birlikleri kral II. Charles'ın çoğunluğu İskoçlardan oluşan monarşi yanlısı ordusunu yener. Muharebeden sonra II. Charles maceralı bir şekilde kaçmış ve yurt dışına gidebilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Uzun Parlamento</span>

Uzun Parlamento, ilk kez 3 Kasım 1640 günü İngiltere kralı I. Charles tarafından toplanmış olan parlamentodur. 12 yıl aradan sonra kral tarafından sürmekte olan Piskoposlar Savaşı için mali kaynak sağlamak için toplanmıştır. Parlamento İngiltere monarşisiyle yaşanan iktidar mücadelesinde taraf olarak İngiliz İç Savaşını sürdürmüş ve galip gelmiştir. 1648 yılında Oliver Cromwell komutasındaki Yeni Ordu birliklerince tasfiye edilmiştir. Uzun Parlamento Cromwell'in ölümünün ardından yeniden toplanmış ve Restorasyon adı verilen dönemin başlangıcında yeni kral II. Charles'ın iktidarına kolaylık sağladıktan sonra kendisini lağvetmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.