İçeriğe atla

Dumansız barut

Finlandiya üretimi dumansız barut

Dumansız barut, karabarutun aksine ateşlendiğinde önemsiz miktarda duman üreten ve ateşli silahlar ve top (silah)larda kullanılan bazı itici yakıtlara verilen addır. Dumansız barutun ilk üretildiği yıllarda "Balistit" ve "Kordit" gibi tescilli adları olmasına karşın günümüzde bu terimler pek kullanılmamaktadır.

Dumansız teriminin esası yanma ürünlerinin karabaruta nazaran çoğunlukla gaz halinde olmasıdır. Karabarut yandığında yaklaşık %55 katı yanma ürünleri (genelde potasyum karbonat, potasyum sülfat ve potasyum sülfür) üretir.[1] İsmine rağmen, dumansız barut tamamen dumansız değildir;[2]:44 hafif silah mühimmatından çıkan duman önemsiz olsa da, topçu ateşinden çıkan duman önemli olabilir. Bu madde nitroselüloz formülasyonlarına odaklanmaktadır. Ancak, 19. yüzyılın sonlarında, nitroselülozun avantajları ortaya çıkmadan önce, nitrat, klorat veya dikromat oksitleyicilerle çeşitli pikrat karışımlarını tanımlamak için dumansız barut terimi de kullanılmıştır.[3]

Dumansız itici yakıt bileşenleri

İtici yakıt formülasyonları çeşitli enerjik ve yardımcı bileşenler içerebilir:

  • İtici yakıtlar
    • Nitroselüloz, Birçok dumansız itici yakıtın enerjik bir bileşenidir[4]:5
    • Nitrogliserin, Çift bazlı ve üç bazlı formülasyonların enerjik bir bileşenidir[4]:5
    • Nitroguanidin, Üç bazlı formülasyonların enerjik bir bileşenidir[4]:5
    • DINA (bis-nitroksietilnitramin; dietanolamin dinitrat, DEADN; DHE)[4]:104
    • Fivonit (2,2,5,5-tetrametilol-siklopentanon tetranitrat, CyP)[4]:104
    • DGN (dietilen glikol dinitrat)[4]:221
    • Asetil selüloz[4]:318
  • Yavaşlatıcılar; yanma hızını yavaşlatmak için
    • Sentralitler (simetrik difenil üre—öncelikle dietil veya dimetil)[5]:317–320[6]:30
    • Dibutil ftalat[4]:5[6]:30
    • Dinitrotoluen (zehirli ve kanserojen)[4]:5[6]:31
    • Akardit (asimetrik difenil üre)[4]:221
    • orto-Tolil üretan[4]:174
    • Polyester adipat
    • Kamfor (kullanılmıyor)[6]:30
  • Dengeleyiciler, kendiliğinden bozunmayı yavaşlatmak veya önlemek için[5]:307–311
  • Bakır giderici katkı maddeleri, tüfek namlusu yiv ve setlerinde bakır kalıntılarının birikmesini önler
    • Kalay metali ve bileşikleri (örn., kalay dioksit)[4]:5[6]:32
    • Bizmut metali ve bileşikleri (örn., bizmut trioksit, bizmut subkarbonat, bizmut nitrat, bizmut antimonit); bakır, ergimiş bizmut içerisinde çözülüp, kırılgan ve kolayca çıkarılabilir bir alaşım oluşturduğundan dolayı bizmut bileşikleri tercih edilir
    • Kurşun folyo ve kurşun bileşikleri, zehirliliğinden dolayı kullanımından vazgeçilmektedir[4]:104
  • Alev azaltıcılar, namlu alevinin parlaklığını azaltmak için (hepsinin dezavantajı duman üretmesidir)[5]:322–327
  • Aşınma azaltıcı katkı maddeleri, silah namlusu cidarlarının aşınmasını azaltmak için[7]
  • Diğer katkı maddeleri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Hatcher, Julian S. and Barr, Al Handloading Hennage Lithograph Company (1951) p.34
  2. ^ Fairfield, A. P., CDR USN Naval Ordnance Lord Baltimore Press (1921)
  3. ^ Sharpe, Philip B. (1953). Complete Guide to Handloading (İngilizce) (3. bas.). Funk & Wagnalls. ss. 146-149. 
  4. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Campbell, John Naval Weapons of World War Two (1985
  5. ^ a b c d e f g h i j k Davis, Tenny L. The Chemistry of Powder & Explosives (1943)
  6. ^ a b c d e f Davis, William C. Jr. (1981). Handloading. National Rifle Association of America. ISBN 0-935998-34-9. 
  7. ^ "USA 16"/50 (40.6 cm) Mark 7". NavWeaps. 3 Kasım 2008. 7 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2008. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Azot</span> simgesi N ve atom numarası 7 olan element

Azot ya da nitrojen, simgesi N olan bir element olup atom numarası 7'dir. Renksiz, kokusuz, tatsız ve inert bir gazdır. Azot, dünya atmosferinin yaklaşık %78'ini oluşturur ve tüm canlı dokularında bulunur. Azot ayrıca, amino asit, amonyak, nitrik asit ve siyanür gibi önemli bileşikler de oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Patlayıcı madde</span> patlamaya neden olabilecek büyük miktarda potansiyel enerji içeren reaktif madde

Patlayıcı madde, hararet veya şok tesiri ile kimyasal değişikliğe uğrayan, yüksek derecede ısı, çok hacimde gaz meydana getiren, katı, sıvı veya gaz hâlindeki kimyasal maddelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Havai fişek</span> gece yapılan törenlerde yakılarak havaya uçurulan, renkli ışıklar saçan fişek

Havai fişekler estetik ve eğlence amaçlı kullanılan düşük patlayıcı güçlü piroteknik aygıtlardır. Havai fişeklerin en yaygın kullanıldığı alan havai fişek gösterileridir. Bir havai fişek olayı havai fişeklerin ürettiği efektlerin gösterisidir. Ayrıca pek çok yerde havai fişek gösterisi yarışmaları da yapılmaktadır. Havai fişeklerin değişik formlarının ortak özelliği ışık, ses, duman çıkarmaları ve havada hareket edebilmeleridir. Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, mor, gümüş renkli kıvılcımlar ve renkli alevler çıkarmak için tasarlanabilirler. Havai fişek gösterileri, dünyanın değişik noktalarındaki değişik kültürlere ve değişik dini kutlamalara göre dağılım gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Nitrogliserin</span> kimyasal bileşik

Nitrogliserin nitrik asit esterinin oluşumuna uygun koşullar altında, en çok beyaz dumanlı nitrik asit ile gliserinin nitrolanmasıyla üretilen yoğun, renksiz, yağlı, patlayıcı sıvıdır. Kimyasal olarak, madde nitro bileşiğinden ziyade bir organik nitrat bileşiği olmasına rağmen, geleneksel adı genellikle daha fazla kullanılır. 1847'de icat edilen nitrogliserin, inşaat, yıkım ve madencilik endüstrilerinde kullanılan çoğunlukla dinamit gibi patlayıcı maddelerin üretiminde aktif bir bileşen olarak kullanılmaktadır. 1880'lerden beri, nitrogliserin ordu tarafından aktif bir bileşen ve kordit ve balistit gibi bazı katı itici yakıtlarda nitroselüloz için jelatinleştirici olarak kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Karabarut</span>

Karabarut, kükürt, odun kömürü ve potasyum nitratın bir karışımıdır. Kükürt kullanılmadan yapılabilirse de, bu şekilde yapılan karabarut, kükürt kullanılarak yapılan kadar güçlü olmaz. Çok hızlı yanarak karbondioksit, su ve azottan ibaret sıcak bir gaz hacmi ve potasyum sülfürden oluşan katı bir artık bırakır. Yanma özelliklerinden dolayı ortaya çıkan sıcaklık ve gaz hacmi, barutun ateşli silahlarda itici yakıt ve havai fişeklerde piroteknik bileşim olarak kullanımına yol açmıştır. Modern ateşli silahlarda karabarut yerine dumansız barut kullanılır. Antika ateşli silahlarda çoğunlukla karabarut kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Potasyum nitrat</span>

Potasyum nitrat, formülü KNO3 olan bir potasyum bileşiğidir. Güherçile olarak da bilinen bileşik doğal hâlde kayaçlarda ve mağaralarda oluşan beyaz renkli kabuksu yapıda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Mermi</span> ateşli silahlarda kullanılan fişeğin atış anında namludan fırlatılan bileşeni

Mermi, ateşli silahlarda kullanılan fişeğin atış anında namludan fırlatılan bileşenidir. Ateşli silahlar tarafından atılan delici, patlayıcı madde, kurşun. Küçük çaplı ateşli silahlar ile ağır ateşli silahların mermileri farklıdır. Tüfek, tabanca gibi küçük silahların mermisi çarpma etkisiyle hedefi deler. Büyük çaplı, ağır ateşli silahlar olan topların mermileri ise hedefi bulduğunda ya da havada patlar.

<span class="mw-page-title-main">Model roket</span>

Aynı zamanda, düşük güç roketi olarak da bilinen model roket alçak irtifalara ulaşmaya göre tasarlanan ve çeşitli yöntemlerle kurtarılan küçük bir roketdir.

<span class="mw-page-title-main">Amonyum nitrat</span> kimyasal bileşik

Amonyum nitrat, amonyum ve nitrat iyonlarından oluşan, NH4NO3 formülüne sahip yüksek patlayıcı bir kimyasal bileşiktir. Higroskopik özellikte ve beyaz kristal bir katı olarak hidrat oluşturmasa da suda çok çözünür. Ağırlıklı olarak, tarımda yüksek azotlu gübre olarak kullanılmaktadır. 2017 yılında küresel üretimi 21.6 milyon ton olarak tahmin edildi.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum nitrat</span> Kimyasal Bileşik

Sodyum nitrat formülü NaNO3 olan kimyasal bileşiktir. Güherçile'den ayırmak için Şili güherçilesi (bu ülkede büyük miktarda yığınlar halinde bulunması nedeniyle bu ad verilmiştir) adı da verilen bu beyaz renkli kristal tuz, potasyum nitrata oranla suda çok fazla çözünmektedir. Havadan nem çeker.

<span class="mw-page-title-main">Barut</span> patlayıcı madde

Barut, enerjiyi biriktirmek, taşımak ve harekete geçirmek için kullanılan ilk teknolojilerden biridir.

Şeker itici yakıtı model roketler için yapılan ve yakıt olarak şeker ve oksitleyici içeren bir roket itici yakıtı çeşididir. İtici yakıt üç bileşene ayrılabilir: yakıt, oksitleyici ve katkı maddeleri. Yakıt şekerdir; en yaygın kullanılan şeker sakkarozdur. En yaygın oksitleyici ise potasyum nitrat (KNO3)dır. Katkı maddeleri ya katalizör olarak ya da havalanış veya uçuş estetiğini artırmak amacıyla birçok farklı madde olabilir. Geleneksel şeker itici yakıt formülasyonu genellikle 65:35 oksitleyici - yakıt oranında hazırlanır.

Karabarut roket motoru bir model roketi, içerisindeki karabarutun çok hızlı bir biçimde yanması sayesinde fırlatır. Karabarut roket itici yakıtları odun kömürü, kükürt, potasyum nitrat ve bağlayıcı olarak kullanılan dekstrin den oluşur. Karabarutun yanma oranını değiştirmek için her bir bileşenin miktarında düzenlemeler yapılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Merkezden ateşlemeli (fişek)</span>

Merkezi ateşlemeli bir fişekte tutuşturma vuruşunun gerçekleştiği fişek tepesinin orta kısmına bir kapsül yerleştirilmiştir. Kenardan ateşlemeli fişeklerin aksine merkezi ateşlemeli fişeklerin kapsülü ayrı ve çıkartılabilir bir fişek parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sevk maddesi</span>

Sevk maddesi veya propellent, bir şeyi sevk için enerji sağlayan kimyasal madde; özellikle bir hafif silah mermisini, top mermisini veya benzeri şeyleri sevk etmeye mahsus bir infilak maddesi; roket veya benzeri şeyleri sevk etmeye mahsus; toz veya sıvı hâlde yakıtlara denir.

<span class="mw-page-title-main">Roket motoru</span>

Roket motoru, genellikle yüksek sıcaklıktaki gaz olan yüksek hızlı itici bir sıvı jeti oluşturmak için tepkime kütlesi olarak depolanmış roket itici gazlarını kullanır. Roket motorları, Newton'un üçüncü yasasına göre kütleyi geriye doğru fırlatarak itme üreten tepki motorlarıdır. Çoğu roket motoru, gerekli enerjiyi sağlamak için reaktif kimyasalların yanmasını kullanır, ancak soğuk gaz iticileri ve nükleer termal roketler gibi yanmayan biçimleri de mevcuttur. Roket motorları tarafından tahrik edilen araçlara genellikle roket denir. Roket araçları, çoğu yanmalı motorun aksine kendi yükseltgen taşır, bu nedenle roket motorları, uzay aracını ve balistik füzeleri itmek için bir boşlukta kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Fitil (patlayıcı)</span>

Bir patlayıcı, piroteknik donanımda ya da askeri mühimmatta, fitil işlevi başlatan bir donanım parçasıdır. Genel olarak, fitil kelimesi gelişigüzel kullanılır. Ancak, belirli olduğunda, fitil terimi, bir kestane fişeğinin üzerindeki fitil gibi basit bir piroteknik ateşleme tertibatını tanımlarken tapa terimi bir M107 top mermisi için ihtiraklı tapa, bir deniz mayınında manyetik/akustik tapa, yaylı el bombası tapası, kalem fünye ya da tuzaklama düzeneği gibi mekanik ve/veya elektronik bileşenleri içeren daha gelişmiş bir ateşleme tertibatını belirtmek için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Nitroselüloz</span>

Nitroselüloz selülozun nitrik asite veya nitrik asit ve başka bir asit (genellikle hidroklorik asit veya sülfürik asit karışımına veyahut başka güçlü bir nitrolama maddesine maruz bırakılıp, nitrolanmayla oluşan oldukça yanıcı bir bileşiktir. İlk önemli kullanım alanlarından biri, ateşli silahlarda itici yakıt olarak barutun yerini alan pamuk barutu olarak kullanılmasıdır. Ayrıca madencilik ve diğer uygulamalarda barutun yerini alarak düşük güçte patlayıcı madde olarak kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">Askerî teknoloji</span>

Askerî teknoloji, savaş hâlinde kullanılan teknoloji tatbikatı. İmkânı dahilinde uygulaması askerî olan ve sivil olmayan teknoloji türünü kapsar. Genellikle yararlı veya yasal sivil uygulamaların eksikliği nedeniyle askerî eğitim olmadan kullanılması tehlikelidir.

Simya çalışmaları sayesinde daha sonra belirli kimyasal bileşikler veya bileşik karışımları olarak sınıflandırılan birçok kimyasal madde üretilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.