İçeriğe atla

Duelfer Raporu

Duelfer Raporu, 30 Eylül 2004 tarihinde Iraq Survey Group (ISG) tarafından yayınlanan rapordur. 2003 yılındaki Irak’ın işgalinden sonra ülkede faaliyet göstererek kitle imha silahları arayan grup hazırladığı raporda, ABD Başkanı George W. Bush başta olmak üzere ABD hükûmeti tarafından iddia edilenin aksine Irak'da kitle imha silahı bulunmadığını açıklayacaktır.

Iraq Survey Group

Irak'ın 2003 yılındaki işgalinden sonra oluşturulan ve bu ülkeye gönderilen grup işgal için en önemli gerekçelerden olan kitle imha silahlarını bulmak için çalışır. Grup Pentagon ve CIA tarafından bir araya getirilen 1400 üyeli uluslararası bir takımdır.

Bileşimi

ISG bileşeninin çoğunu ABD vatandaşları oluştururken, grup içinde İngiliz ve Avustralyalılar da vardır. Bu kişiler arasında askeri ve sivil istihabaratçılar, kitle imha silah uzmanları, özel güvenlik şirket üyeleri vb bulunmaktaydı. Körfez Savaşı sırasında silah denetçisi olan David Kay grubun başkanı olarak tayin edilmişti. Kay'in istifasından sonra göreve Charles Duelfer gelecektir. Grup bileşenleri ve yapısı gereği ABD istihabaratıyla bilgi paylaşımı halindeydi.

Irak'da görev yapmaya başlayan grup Birleşmiş Milletler silah denetçilerinden oluşan Hans Blix başkanlığındaki UNMOVIC ve Muhammed El Baradey başkanlığındaki Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu görevlilerinden kitle imha silahı arama görevini devralır.

Raporun bulguları

30 Eylül 2004 tarihinde ayınlanan raporda aşağıdaki bulgular kamuoyu ile paylaşılır:

  • Saddam Hüseyin Irak'daki rejimin stratejik karar almasında tüm kontrole sahiptir.
  • Saddam'ın 1991-2003 yılları arasındaki asıl hedefi Irak'ın güvenliğinden taviz vermeden Birleşmiş Milletler ambargolarının kaldırılmasıdır.
  • 1996 yılında başlatılan Petrol-Gıda programı hayati önemdedir.
  • 2000-2001 döneminde Saddam ambargonun delinmesine yönelik önemli adımlar atmıştı.
  • 1980'li yıllarda yaşanan olaylar Saddam'ın kitle imha silahlarına önem vermesine yol açtı.
  • Saddam 1991 yılında nükleer programına son verdi. Programın yeniden başlatıldığına dair hiçbir bulguya rastlanmamıştır. 1991 yılından sonra böyle bir programa yeniden başlanabilecek altyapı giderek azalmıştır.
  • Irak 1991 yılında kimyasal silahlarını toptan şekilde imha etmiş, elinde sadece atık durumda çok az miktar kimyasal kalmış ve bunlar da ISG tarafından bulunmuştur.
  • Saddam biyolojik silah programını 1995 yılında sona erdirmiştir. Kısa bir sürede yeniden başlatılabilecek bir program olmasına rağmen buna dair bir kanıt ortada yoktur.
  • Saddam'ın ambargo kalktıktan ve Irak ekonomisi düzenli hale geldikten sonra nükleer program başlatmak isteyeceği düşünülmektedir. Ağırlık vereceği teknolojinin ise balistik füzeler ve kimyasal savaş olma ihtimali yüksektir.

Değerlendirme

Grubun atanmış başkanı konumunda olan David Kay yapılan araştırmalar sırasında savaştan önceki Irak'taki kitle imha silahlarına dair neredeyse tüm istihbaratın yanlış olduğunu görerek istifa edecektir. CIA Başkanı George Tenet, kendisini uyarmasına rağmen istifa yaşanacaktır.[1] Kurum özellikle Pentagon ve CIA tarafından bir araya getirilmiş olmasına rağmen bu kurumların istemediği şekilde bir rapor kaleme almıştır. Irak'a saldırmak için kitle imha silahlarının varlığını bahane eden başta ABD Başkanı Bush ve Birleşik Krallık Başbakanı Tony Blair olmak üzere liderler raporun ardından kamuoyuna yaptıkları açıklamalarda kitle imha silahları olmasa da Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesinin olumlu bir gelişme olduğunu iddia edeceklerdir.[2][3]

Kaynakça

  1. ^ 18 Ağustos 2005 tarihli 6 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CNN haberi (İngilizce) 19 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
  2. ^ 29 Eylül 2004 tarihli Tony Blair ile ilgili haber 20 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC (İngilizce) 19 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ 13 Ocak 2005 tarihli 10 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ABC haberi (İngilizce) 19 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir

Konuyla ilgili yazılan eserler

  • Duelfer, Charles,Hide and Seek: The Search for Truth in Iraq, PublicAffairs, 2009 ISBN 978-1586485573

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Körfez Savaşı</span> 1990-1991 yılları arasında Irak ile 42 ülkeden oluşan koalisyon arasında yaşanan çatışma

Körfez Savaşı veya Birinci Körfez Savaşı, kod adı Çöl Fırtınası Harekâtı 2 Ağustos 1990'da Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesiyle başlayan krizin sonucunda, ABD öncülüğünde, Birleşik Krallık, Fransa, Suudi Arabistan, Suriye, Mısır'ın da aralarında bulunduğu 37 ülkenin dahil olduğu koalisyon gücünün Irak'a karşı düzenlediği askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Saddam Hüseyin</span> 5. Irak cumhurbaşkanı

Saddam Hüseyin Abdülmecid et-Tikriti, Iraklı siyasetçi. Irak'ın beşinci cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Irak Savaşı</span> ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinin, Irakı işgaliyle başlayan savaş (2003-2011)

Irak Savaşı, 20 Mart 2003'te Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık önderliğinde oluşturulmuş Çokuluslu Koalisyon Kuvvetleri'nin bir askerî harekâtla Irak'a girmesiyle başlayan ve devam eden savaş. Ayrıca İkinci Körfez Savaşı, Irak'ın İşgali ve koalisyon ülkelerince Irak'ı Özgürleştirme Operasyonu olarak da adlandırılır. 21 Ekim 2011 tarihinde ABD Başkanı Barack Obama yaptığı açıklamada, ülkedeki ABD askerlerinin 31 Aralık 2011'e kadar geri çekileceğini açıkladı. 15 Aralık 2011 tarihinde Bağdat'ta bulunan Amerikan Üssü'nden son Amerikan Bayrağı'nın indirilmesiyle savaş resmen sona ermiştir. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry savaşın vahim bir hata olduğunu belirtmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Irak-İran Savaşı</span> 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında geçen savaş

Irak-İran Savaşı, İran'da Tahmilî Savaş veya Mukaddes Müdafaa, Irak'ta Saddam'ın Kadisiyesi ve Arap Dünyasında Birinci Körfez Savaşı olarak anılan 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında yaşanmış savaş. Yaklaşık bir milyon kişinin ölümüne, iki milyon kişinin yaralanmasına, 150 milyar Amerikan Doları maddi hasara, her iki ülkede de ağır yıkımlara yol açmıştır. Irak'ın zaferleri ile başlayan savaş, İran'ın direnmesiyle yıpratma savaşına dönüşmüş ve galibi olmadan sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Colin Powell</span> Amerikalı asker ve politikacı (1937–2021)

Colin Luther Powell, Amerikalı asker ve siyasetçi. 1989-93 arasında ABD genelkurmay başkanı, 2001-05 yılları arasında da dışişleri bakanı olarak görev yaptı. ABD tarihinde bu görevlere getirilen ilk siyah kökenlidir.

<span class="mw-page-title-main">Bush-Aznar gizli görüşmesi</span>

Bush – Aznar gizli görüşmesi, dönemin ABD Başkanı George W. Bush ile dönemin İspanya Başbakanı José María Aznar arasında 22 Şubat 2003 tarihinde Crawford Teksas ABD'de gerçekleşen görüşme ve bu görüşmenin içeriğidir. Görüşmeye iki liderin yanı sıra dönemin devlet yetkilileri katılmıştır; Ulusal Güvenlik Danışmanı Condoleezza Rice, Daniel Fried, Alberto Carnero ve İspanya'nın ABD Büyükelçisi Javier Rupérez. Görüşmeye ayrıca dönemin İngiltere Başbakanı Tony Blair ile İtalya Başbakanı Silvio Berlusconi telefonla katılmıştır. Kamuoyunun görüşmeden ancak yıllar sonra İspanyol El País gazetesinin haberi sayesinde bilgisi olmuştur. Gizli görüşmeye katılan Rupérez gazeteye detaylı aktarımda bulunmuştur.

Irak ambargosu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından Irak'a yönelik uygulanan ekonomik ve ticarî yaptırımların toplamıdır. Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesinden dört gün sonra 6 Ağustos 1990 tarihinde yürürlüğe konan yaptırımlar Körfez Savaşından sonra da sürmüş, 22 Mayıs 2003 günü Irak Savaşının ardından ülkenin işgal edilip Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesiyle yürürlükten kaldırılmıştır. Ambargonun açıklanan temel amacı Kuveyt'i işgal eden Irak Silahlı Kuvvetlerinin bu ülkeden çekilmesi olsa da, sonradan Kuveyt hükûmetinin talebi gereğince savaş tazminatının ödenmesi ve varolduğu iddia edilen kitlesel imha silahlarının tasfiye edilmesini sağlamak için tehdit unsuru olarak kullanılmıştır.

Petrol karşılığında Gıda Programı, 1990 yılı Ağustos ayında Irak'ın Kuveyt’i işgal etmesinin ardından ambargo altına alınan Irak'da halkın temel gıda ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 986 numaralı kararı ile gelir sağlayabilmesi için Irak hükûmetinin petrol satmasına izin veren programdır. 2003 yılındaki Irak Savaşı sonucunda ülkenin işgal edilmesiyle Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesiyle yasaklama ve program sona ermiştir. Programın sona ermesinden sonra geçmişe yönelik çeşitli yolsuzluklar su yüzüne çıkmıştır.

Nijer uranyum iddiaları, Irak'daki Saddam Hüseyin rejiminin nükleer silah geliştirme amacıyla girişimlerde bulunduğuna dair İtalyan İstihbarat Teşkilatı SISMI tarafından ortaya atılan ve sahte belgelere dayandırılan iddiaları kapsar. Buna göre Birleşmiş Milletler ambargosu altındaki Irak'ın Nijer'den toz halinde uranyum almak istediği öne sürülür.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1441 sayılı kararı, 8 Kasım 2002 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından alınan ve Irak'taki Saddam Hüseyin rejiminin daha önce alınan kararların gereği olarak silahsızlanma yükümlülüklerini getirmesi için son uyarı niteliğini taşıyan karardır.

<span class="mw-page-title-main">I. Felluce Muharebesi</span>

I. Felluce Muharebesi, 2003 yılındaki Irak’ın işgalinin ardından ABD Silahlı Kuvvetlerinin 2004 yılı Nisan ayında Irak Direnişi'nin elinde bulunan Felluce şehrini almaya çalıştığı başarısız askeri girişimdir.

<span class="mw-page-title-main">Tommy Franks</span> Amerikalı general

Tommy Ray Franks ABD Silahlı Kuvvetlerinde emekli general. En son yaptığı görev ABD Merkez Komutanlığı'dır. Bu görevi General Anthony Zinni'den 6 Temmuz 2000 tarihinde devraldı. Bu görevini 7 Temmuz 2003 tarihinde emekli oluncaya kadar görevini sürdürdü. 11 Eylül Saldırılarının ardından 2001 yılında Afganistan'daki Taliban rejimine karşı düzenlenen işgale ve 2003 yılındaki Irak'ın işgaline komuta etti. Pulitzer Ödüllü gazeteci Thomas Ricks'e göre ABD tarihindeki en başarısız 4. komutandır.

<span class="mw-page-title-main">Çöl Tilkisi Harekâtı</span>

Çöl Tilkisi Harekâtı ya da Aralık 1998 Irak'ın bombalanması, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık tarafından 16-19 Aralık 1998 tarihleri arasında, Irak hedeflerine karşı gerçekleştirilen bombalama harekâtıdır. Irak yönetiminin Birleşmiş Milletler Silah Denetim Komisyonunun (UNSCOM) çalışmalarını engelleyerek Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarına uymaması, saldırının gerekçeleri olarak gösterilmişti. Harekâtın hedefi, Irak'ın askerî ve güvenlik hedeflerinin vurularak bu ülkenin kitle imha silahlarını üretmesinin, depolanmasının ve taşınmasının engellenmesi olarak açıklandı.

<span class="mw-page-title-main">Irak Ulusal İstihbarat Servisi</span>

Irak Ulusal İstihbarat Servisi (INIS) Geçici Koalisyon Otoritesi yetkisiyle Nisan 2004 yılında kurulan Irak hükûmetinin bir istihbarat kuruluşudur.

<span class="mw-page-title-main">Chilcot Raporu</span> Irak Savaşına yönelik hazırlanmış en kapsamlı rapor

Chilcot Raporu, Irak Soruşturması veya Irak Raporu, Irak Savaşı'na yönelik hazırlanmış en kapsamlı rapor. Yedi yılda hazırlanan ve 2,6 milyon kelimeden oluşan 12 ciltlik bu rapor 6 Temmuz 2016 tarihinde emekli bürokrat John Chilcot tarafından Londra'da yayımlanmıştır. Raporu hazırlayan soruşturma komisyonunun başkanı John Chilcot, dönemin İngiltere başbakanı olan Tony Blair'e karşı "Askeri harekat son seçenek değildi" ifadelerini kullanmıştır. İngiltere'de Chilcot raporundan önce Irak Savaşı'na dair hazırlanan raporlarda istihbarat hatalarından bahsedilmiş fakat herhangi bir hükûmet yetkilisi doğrudan suçlanmamıştır. Bu raporda ise başta dönemin başbakanı Tony Blair olmak üzere çoğu kişi doğrudan hatalı bulunmuştur. Uluslararası Ceza Mahkemesi ise hazırlanan raporu inceleyeceğini açıklamıştır.

<span class="mw-page-title-main">17 Temmuz Devrimi</span> Irakta 1968 Baas darbesi

17 Temmuz Devrimi, 1968'de Irak'ta Ahmed Hasan el-Bekir, Abdurrezzak en-Naif ve Abdurrahman el-Davud liderliğinde, Cumhurbaşkanı Abdurrahman Arif ve Başbakan Tahir Yahya'yı deviren ve Arap Sosyalist Baas Partisinin Irak Bölgesel Şubesini iktidara getiren bir darbeydi. Darbeye ve ardından Naif liderliğindeki ılımlı fraksiyonun tasfiyesine katılan Baasçılar, Hardan et-Tikriti, Salih Mehdi Ammaş ve gelecekteki Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin'i içeriyordu. Darbe öncelikle Yahya'ya yönelikti. Yahya, Arif'in ılımlı hükûmetini Irak'ın petrolünü İsrail'e karşı savaşta bir silah olarak kullanmak için Birleşik Krallık ve ABD'nin sahip olduğu Irak Petrol Şirketi'ni (IPC) kamulaştırmaya zorlamak için Haziran 1967 Altı Gün Savaşı'nın yarattığı siyasi krizi istismar eden açık sözlü bir Nasırcıdır. IPC'nin tam olarak kamulaştırılması, Baas yönetimi altında 1972 yılına kadar gerçekleşmedi. Darbenin ardından yeni Irak hükûmeti, sözde Amerikan ve İsrail entrikalarını ifşa ederek daha geniş bir tasfiyenin ortasında 14 kişiyi - 9 Irak Yahudisi de dahil - uydurma casusluk suçlamalarıyla alenen infaz ederek ve Irak'ın Sovyetler Birliği ile geleneksel olarak yakın ilişkilerini genişletmeye çalışarak gücünü pekiştirdi.

<span class="mw-page-title-main">2003 Irak askerî müdahalesi</span> ABD önderliğindeki askeri işgal

2003 Irak askerî müdahalesi, Amerika Birleşik Devletleri yönetimindeki koalisyonun kuvvetlerinin Irak Savaşı'nda gerçekleştirmiş olduğu ilk topyekün askerî aşamadır. Müdahale ilk olarak 19 Mart 2003 tarihinde hava taarruzu ile başlamış, 20 Mart 2003'te ise kara taarruzu ile devam etmiştir. Müdahalenin ilk 26 günü; çatışmalar Irak'ın çeşitli bölgelerinde yoğun olarak yaşanmıştır. Saddam Hüseyin yönetimindeki Irak güvenlik güçlerinin verdiği ağır kayıplar sonucu, müdahale yaklaşık bir ay içerisinde başarı ile sonuçlanmıştır. Müdahale sonucunda; koalisyon kuvvetleri arasında bulunan ABD, Birleşik Krallık, Avustralya ve Polonya askerleri Irak'ı işgal etmiştir. Irak Savaşı'nın bu erken ve ilk aşaması, 1 Mayıs 2003'te Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George W. Bush'un Amerikan halkına yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında; savaşın resmen bittiğini duyurmuştur. Koalisyon güçlerinin zaferini ilan etmesinin ardından Geçici Koalisyon Yönetimi (CPA), birkaç ardışık geçiş hükûmetinin ilki olarak kuruldu.

Irak Ulusal Kongresi, Ahmet Çelebi önderliğinde Birinci Körfez Savaşı'nın ardından ABD yönetimini, Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'in devrilmesini teşvik etmek amacıyla birçok Iraklı siyasi partinin bir araya gelerek oluşturdukları şemsiye örgüttür.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Kâmil el-Mecîd</span> Iraklı siyasetçi (1954-1996)

Hüseyin Kâmil Hasan el-Mecid,, , Irak lideri Saddam Hüseyin'in damadı ve ikinci dereceden kuzeniydi. Saddam rejiminin sona ermesinden sonra Ürdün'e kaçtı ve Irak'ta kitle imha silahlarını aramakla görevlendirilen Birleşmiş Milletler Özel Komisyonu'na (UNSCOM) ve Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun teftiş ekiplerine yardım etti.

Irak Devrimci Komuta Konseyi, 1968'deki askeri darbeden sonra kuruldu ve 2003'teki Amerikan işgalinden önce Irak'taki nihai karar alma organıydı. Konsey, konseyin üçte iki çoğunluğu tarafından seçilen başkan ve başkan yardımcısı ile ülkede hem yürütme hem de yasama yetkisini kullandı. Başkan ayrıca daha sonra Irak cumhurbaşkanı ilan edildi ve bir cumhurbaşkanı yardımcısı seçmesine izin verildi. Saddam Hüseyin'in 1979'da Irak cumhurbaşkanı olmasının ardından konseye başkan yardımcısı İzzet İbrahim ed-Duri, başbakan yardımcısı Tarık Aziz ve Saddam'ı 1960'lardan beri tanıyan Taha Yasin Ramazan başkanlık etti. Ülkenin yasama organı; DKK, Ulusal Meclis ve ülkeyi yöneten 50 üyeli bir Kürt Yasama Konseyi'nden oluşuyordu. Başkanlığı sırasında Saddam, DKK başkanı ve cumhurbaşkanıydı. DKK'nin diğer üyeleri arasında, 1968 ve 1970 yılları arasında bu görevde olan Saddam'ın üvey kardeşlerinden Salah Ömer el-Ali, Barzan İbrahim et-Tikriti, Taha Yasin Ramazan, Adnan Hayrullah, Sa'adun Şakir Mahmud, Tarık Aziz, Hasan Ali Nasır en-Namiri, Naim Hamid Haddad ve Taha Muhyeddin Maruf vardı. 2003 yılında, Geçici Koalisyon Yönetiminin 2 No'lu Emri uyarınca Paul Bremer tarafından DKK, resmen feshedildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.