İçeriğe atla

Duşanbe Sinagogu

Koordinatlar: 38°30′48″K 68°43′38″D / 38.51333°K 68.72722°D / 38.51333; 68.72722
Duşanbe Sinagogu
Harita
Temel bilgiler
KonumTacikistan Duşanbe, Tacikistan
Koordinatlar38°30′48″K 68°43′38″D / 38.51333°K 68.72722°D / 38.51333; 68.72722
İnançYahudilik
MezhepBuhara Yahudileri
DurumYıkıldı
Mimari
Tamamlanma19.yy

Buhara Sinagogu olarak da bilinen Duşanbe Sinagogu, Tacikistan'ın başkenti Duşanbe'deki iki Yahudi mahallesinden birinde 19. yüzyılda inşa edilmiştir. Yahudi cemaati sitesinde bu sinagog dışında diğer dinî binalar ve bir de okul bulunmaktaydı. Şubat 2006'da Tacikistan Hükûmeti şehir yapılanması ve başkanlık sarayı inşası sebebiyle yıkıma başladı. Sinagogun yıkımı uluslararası protestolar sebebiyle ve bir seri mahkeme kararlarıyla Haziran 2008'e kadar durduruldu fakat bu tarihte sinagog yerle bir edildi.[1][2]

Eski sinagog binası

Bir asırdan yaşlı olan bina Buhara Yahudileri tarafından 19. yüzyılın sonlarında inşa edildi. Sovyetler tarafından 1920'de el konuldu ve 1952'de millîleştirildi. Yahudi Cemaatine, binaya giriş izni tekrar 1958'de verildi fakat topraklar (diğer topraklar gibi) devletin tekelindeydi. Sinagog, 1991'de Tacikistan'ın bağımsızlığını kazandığında ve 1992-1997 seneleri arasındaki iç savaşta dahi işlevine devam etti. 1995'te diğer Yahudi evlerine yapıldığı gibi sinagog vandalizme uğradı.

Mayıs 2003'te Yahudi cemaatine sinagogları dâhil binalarını Haziran'a kadar boşaltmasını emreden resmî bir mektup verildi. 2004'te başlaması öngörülen yıkım Şubat 2006'da başladı; yıkılan yerler arasında mikve, kaşer kasabı ve sınıflar vardı.[3] Sinagogun yıkımı uluslararası baskılar ve mahkeme kararlarıyla Haziran 2008'e kadar ertelenebildi. En nihayetinde 22 Haziran 2008'de sinagog yıkıldı.[1][2]

Eski sinagogun yıkımıyla ilgili ihtilaf

Eski Duşanbe Sinagogu binasının girişi, Haziran 2006

Hükûmet, şehri yenileştirme ve bakanlık sarayı inşa etme planı adına sinagogun da bulunduğu Yahudi sitesini yıkma kararı aldı.[4] Yıkımın başladığı sırada sinagog Duşanbe'nin 150 ila 350 kişilik küçük Yahudi cemaatine halen hizmet sunmaktaydı. Bu Tacikistan'daki ayakta kalan tek sinagogdu. Hükûmet, binanın tarihî değeri olmaması sebebiyle şehir planı gereğince yıkılabileceğini uygun görürken Yahudi cemaati, yüzyılı aşkın bir zamandır Yahudilere ibadethane olan inşaatın yeterince tarihi öneme sahip olduğunu savunmaktaydı. Binanın iyeliği de tartışma konusuydu. Yahudi cemaati, binanın Sovyetler öncesi dönemde satın alındığını gösteren belgeler sunarken Duşanbe belediyesi 1952'deki millîleştirme hareketiyle bunun geçersiz olduğunu savunmaktaydı.[5]

Eski Duşanbe Sinagogu'nun avlusu, Haziran 2006

2004'te Orta Asya'nın baş hahamı Rabbi Abraham Dovid Gurevich antisemitizm sorununu anımsatırken sinagogun yerine dikilecek olan başkanlık sarayı otoriterleri utandırması gerektiğini belirtti,[5] fakat ABD bunun "ideolojikten çok bürokratik" bir sorun olduğunu söyledi.[6] UNESCO, sinagogun yıkılışının "kültürel mirasları koruma uluslararası standardıyla çelişeceğini" bildirdi.[7] BBC'nin 2006'daki raporuna göre "Yıkıma karşı çıkanlar yetkililer tarafından tehdit ediliyor ve cemaatin çoğu sesini yükseltmeye korkuyordu."[8]

Mart 2006'da Tacikistan hükûmeti kararından kısa bir süreliğine geri adım atıp Yahudilerin sinagoglarını kullanmasına izin verdi.[9] Mayıs 2006'da ise yeni bir sinagogun "şehrin merkezinde, daha uygun bir yerde" inşa edileceği duyuruldu.[10] Buna rağmen Duşanbe Yahudi cemaati, yurtdışından gelen desteklerle, kendi hâlihazırdaki sinagoglarını kurtarabilmek için çaba sarf etmeye devam etti fakat Haziran 2008'de Belediye mahkemesinin kararıyla yıkım çalışmalarının devamına onay verildi.[11]

Hükûmet yıkılan sinagog için tazminat ödemeyi reddetmesine rağmen Ferdavsi belediyesine ait Duşanbinka Nehri kıyısının batısına inşa edilecek yeni sinagog için 1500 m2'lik alan tedarik etti.[12] Haziran 2008'in sonunda, eski sinagogun yıkımının hemen ardından, BDT Yahudi Cemaatleri Federasyonu başkanı Lev Leviev, Buhara Yahudi Kongresi ve özel bağışlarla finanse edilen yeni sinagogun alanını Duşanbe'yi ziyaret ederek teyit etti.

Yıkımdan kısa süre önce, Mart 2008'de Duşanbe Sinagogu'nun dinlenme odası.
Sinagogun kütüphanesi.

Yeni Duşanbe Sinagogu

Yeni Duşanbe Sinagogu 4 Mayıs 2009'da ibadete açıldı; bina, Tacikistan devlet başkanı İmamali Rahman'ın kayın biraderi, iş adamı Hasan Assadullozoda tarafından bağışlandı.[13][14] Açılış törenine ABD Elçisi Tracey Ann Jacobson, Tacik Kültür Bakanı Vekili Mavlon Mukhtorov ve İmam Habibullo Azamkhonov katıldı.[13][15]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Dushanbe synagogue demolished 22 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 26 June 2008 (Rusça)
  2. ^ a b Tajikistan's only synagogue razed 27 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 29 June 2008
  3. ^ Demolition of country's only synagogue begins 30 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 22 February 2006
  4. ^ Will Jews get compensation when synagogue is demolished? 30 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Forum 18, 18 August 2003
  5. ^ a b Dushanbe Jews ordered to vacate synagogue by July 30 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Forum 18 News Service, 21 May 2004
  6. ^ Tajikistan, International Religious Freedom Report 2004 28 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - US Department of State, Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor, 14 September 2004
  7. ^ Save Dushanbe's synagogue 13 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Jerusalem Post Web site 2 March 2006
  8. ^ Last Tajik synagogue to be razed 4 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - BBC News Web site 5 March 2006
  9. ^ Tajikistan’s Only Synagogue Saved in Nick of Time 1 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Federation of Jewish Communities of the CIS News Web site 20 March 2006
  10. ^ Synagogue to be rebuilt on a new site 12 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 18 May 2006 (Rusça)
  11. ^ Municipal courts in Dushanbe order demolition of the old synagogue 8 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radio Free Europe/Radio Liberty, 23 June 2008.
  12. ^ New site for the synagogue allocated 5 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 15 April 2008 (Rusça)
  13. ^ a b New Synagogue Opens in Dushanbe 24 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radio Free Europe, 5 May 2009. Retrieved on 9 June 2009
  14. ^ New synagogue of Dushanbe to open soon 20 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., AsiaNews.it, 3 March 2009. Retrieved on 9 June 2009
  15. ^ Opening Ceremony of Dushanbe's New Synagogue 15 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., U.S. Embassy in Tajikistan, 2009 press releases. Retrieved on 9 June 2009

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tacikistan</span> Orta Asyada denize kıyısı olmayan bir ülke

Tacikistan, resmî adıyla Tacikistan Cumhuriyeti, 143.100 km2 yüzölçümü ve 9.537.645 kişilik tahmini nüfusu ile Orta Asya'da denize çıkışı olmayan bir ülkedir. Komşuları güneyde Afganistan, batıda Özbekistan, kuzeyde Kırgızistan ve doğuda Çin'dir. Resmî dil, en büyük etnik grup olan Tacikler'in anadili olan Tacikçe'dir. Tacik halkının geleneksel anavatanları, günümüz Tacikistan'ının yanı sıra Afganistan ve Özbekistan'ın bazı kısımlarını içerir. Ülke başkanlık sistemiyle yönetilmekte olup, seküler bir yapıya sahiptir. Başkent ve en büyük şehir Duşanbe'dir.

<span class="mw-page-title-main">Duşanbe</span> Tacikistanın başkenti

Duşanbe, Tacikistan'ın başkenti. Şehrin adı Farsçada Pazartesi anlamına gelir. Bu ismin aslı bu şehrin, içinde her pazartesi günü pazar kurulan bir köyün gelişmesi sonucu ortaya çıkmasına bağlanmaktadır.

Tacik Ligi Tacikistan futbol liglerinin en üst seviyesidir. Lig 1992 yılında kurulmuştur. Ligde 13 takım mücadele etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Buhara Yahudileri</span>

Buhara Yahudileri, Farsçanın bir lehçesi olan Buhori dilini konuşan Orta Asya'daki Yahudilerdir. İsimleri, zamanında oldukça büyük bir Yahudi cemaati olan Buhara Emirliği'nden gelir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla cemaatin çoğunluğu İsrail ve ABD'ye bir kısmı da Avrupa ve Avustralya'ya göç etti.

<span class="mw-page-title-main">İran Yahudileri</span>

İran Yahudileri, eskiden Pers İmparatorluğu ya da İran'da yaşamış veya hâlen İran'da yaşamakta olan Yahudiler'e denir.

<span class="mw-page-title-main">İtalya Yahudileri</span>

İtalya Yahudileri genel anlamda İtalya'da yaşayan Yahudilere daha özele inildiğinde ise Roma İmparatorluğu'ndan bu yana bölgede varlığını sürdüren Sefarad ve Aşkenaz olmayan Yahudilere denir.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Sinagog (Berlin)</span>

Neue Sinagogu 1856-1866 yılları arasında inşa edilmiş, Berlin Yahudi cemaatinin ana sinagogudur. Magribi stiliyle El Hamra Sarayına benzeyen bu yapı 19. yüzyılın ikinci yarısının önemli mimari eserlerindendir.

Azerbaycan Yahudileri Azerbaycan'da yaşayan Yahudilere denir.

<span class="mw-page-title-main">Danimarka'daki Yahudilerin tarihi</span>

Az sayıdaki Danimarka'daki Yahudilerin tarihi 17. yüzyıla kadar dayanır.

<span class="mw-page-title-main">Hindistan'daki Yahudilerin tarihi</span> Hindistanda bulunan dini bir azınlık

Hindistan Yahudileri Hindistan'da bulunan dini bir azınlıktır. Yahudiliğin, Hindistan'a giren ilk gayri-Dharma dinlerden olduğu tarihte kayıtlıdır. Antik çağlardaki cemaatler kültürel asimilasyona uğramıştır. Her Yahudi cemaati, Yehuda Krallığı ve Kayıp On Kabile gibi farklı kökenlerden geldiği için ülkedeki Yahudi sayısını kestirmek zordur. Toplam Yahudi nüfusunun yarısı Manipur ve Mizoram'da, çeyreği de Mumbai'de yaşamaktadır. Dünyadaki birçok ülkenin aksine Hintlerin kontrolündeki Hindistan'da antisemitizm olayları görülmemiştir. Bölgede görülen tek antisemitik olaylar, Portekiz'in Goa'yı işgal edip engizisyonları başlattığı dönemdir. Yahudiler Malabar kıyılarındaki Kodungallur'a yerleşip 1524'e kadar barış içinde ticaretle uğraştılar. Hem İngiliz hakimiyetinden önce hem de sonra Yahudiler Hint prensleri altında, hükûmette, orduda ve endüstride önemli mevkilere geldiler.

Kazakistan'da uzun geçmişi olan Kazak Yahudileri'nin nüfusu 12,000 ila 30,000 olup toplam nüfusun %1'inden azını oluşturur.

Pakistan Yahudileri Pakistan'ın küçük bir dini azınlığını oluşturmaktadır. Çeşitli hesaplamalar 20. yüzyılın başlarında Karaçi'de yaklaşık 2500 Yahudinin, Peşaver'de küçük bir Yahudi cemaatinin ve diğer şehir merkezlerinde sayısı bilinmeyen Yahudilerin olduğunu gösterir. Bu iki şehirde de birer sinagog bulunmaktaydı, raporlara göre Peşaver'deki sinagog hala aktiftir. Diğer hesaplamalara göre Orta Asya, İran ve Afganistan'dan gelen Yahudilerle bu nüfus daha fazladır.

Tacikistan'daki Yahudilerin tarihi uzun ve çeşitli bir geçmişe sahiptir. Tacikistan Yahudilerinin çoğu köken olarak Buhara Yahudisidir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan'daki Yahudilerin tarihi</span>

Özbek Yahudileri iki ana cemaate bölünmüştür; bunlardan biri dindar ve gelenekçi olan Buhara Yahudileri diğeri ise daha yenilikçi olan Avrupa kökenli Aşkenaz Yahudileridir. Özbekistan'da 1989'da 94,900 Yahudi bulunmasına rağmen bu sayı 2007'de çoğu Taşkent'te olmak üzere 5000'den de az kalmıştır. Özbekistan'da 12 sinagog bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Lübnan'daki Yahudilerin tarihi</span>

Lübnan Yahudileri geleneksel olarak bir Mizrahi cemaati olup genelde Lübnan'ın Beyrut şehrinde veya çevresinde yaşayan veya yaşamış olan Yahudilerdir. Cemaatin hemen hemen hepsi İsrail, Fransa ve Kuzey Amerika'ya göç etmiştir. Ülkede bugün 20 ila 40 arası Yahudi kalmıştır. Lübnan Yahudileri toplumla sıkıca entegre oldukları ve vatanlarını terk etme hissi duymadıkları için Lübnan'ın 1958'de yaşadığı iç savaşta dahi büyük oranda dış göç olmamıştır. Fakat, 1975'teki Lübnan İç Savaşı ve 1982'deki İsrail'in Lübnan'a girme harekâtıyla dış göçler hızlanmıştır.

Yusef Abad Sinagogu İran'ın başkenti Tahran'daki en büyük sinagoglardan biridir. Sinagogun resmi adı Sukat Şalom Sinagogudur. Sinagoga ev sahipliği yapan ilk bina 1950'lerin başında tamamlanmıştı. Yusef Abad bölgesi başta olmak üzere başkentteki Yahudi nüfusu artınca yeni bir binaya ihtiyaç duyuldu. Avraham Yusian önderliğindeki yerel cemaat liderlerinin yardımlarıyla yeni bina Ekim 1965'te tamamlandı. Sinagogun kapıları, İbrani takvimine göre 5726 yılına girilen Roş Aşana bayramında açıldı.

Venezula'daki Yahudilerin tarihi, bir grup marranonun Caracas ve Maracaibo'da yaşadığı 17.yy'ın ortalarına kadar dayanır. Fakat, Venezuela'daki Yahudi cemaati 19.yy'ın ortalarına kadar kurulmadı. 2008 yılından beri Hugo Chávez ile Yahudi cemaati arasındaki gerginlik nedeniyle ülkedeki Yahudi nüfusunun beşte biri yakın zamanda ülkeyi terk etti.

<span class="mw-page-title-main">Eski Sinagog (Kraków)</span> Krakówda müze

Ortodoks sinagog olan Eski Sinagog Polonya'nın Kraków şehrindeki Kazimierz ilçesinde bulunur. Bu bina Polonya'da ayakta kalan en eski sinagog olup Avrupa'daki Yahudi mimarisi açısından en değerli yapılardan biridir. 1939'da Almanlar Polonya'yı istila edene kadar şehirdeki en önemli sinagog olma özelliğini taşıyan bina ayrıca Krakow Yahudi cemaatinin sosyal ve örgütsel merkeziydi. 1794'te General Tadeusz Kościuszko, Polonya'nın bağımsızlığını kazanması için verdiği mücadelede Yahudilerin desteğini almak için bu sinagogda konuşma yapmıştır:

"Yahudiler, insanlığın kazancı için ellerinden geleni ardlarına koymayacaklarını tüm dünyaya ispatlamıştır" – General Tadeusz Kosciuszko

<span class="mw-page-title-main">Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti</span>

Birinci Rumen-Amerikan cemiyeti veya Şaarey Şomayim cemiyeti, 89-93 Rivington Street, Manhattan, New York'taki tarihi bir binada 100 yılı aşkın süreyle yer almış Ortodoks Yahudi cemiyetidir.

<span class="mw-page-title-main">Stadttempel</span> Viyana şehrinin ana sinagogu

Stadttempel, Seitenstettengasse Tapınağı olarak da adlandırılan, Avusturya'da bulunan Viyana şehrinin ana sinagogudur. Seitenstettengasse 4 adresinde, Innere Stadt 1. bölgesinde yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.