İçeriğe atla

Dromaeosaurus

Dromaeosaurus
Yaşadığı dönem aralığı: 83,6-66 myö
Kampaniyen-Senozoyik[1] 
D. albertensis kafatası
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Klad:Saurischia
Klad:Theropoda
Familya:†Dromaeosauridae
Klad:†Eudromaeosauria
Cins:†Dromaeosaurus
Matthew & Brown, 1922
Tip tür
†Dromaeosaurus albertensis
Matthew & Brown, 1922
Diğer türler
  • D. explanatus
Cope 1876

Dromaeosaurus (koşan kertenkele), Geç Kretase devri'nde batı Amerika'da ve Kanada'da yaşamış, paravian Theropod dinozor cinsidir.[2][3]

Hakkında

Dromaeosaurus albertensis maketi,
Ottawa, Ontario,
Kanada Doğa Müzesi

Dromaeosaurus, kuyruğuyla birlikte yaklaşık bir kurt büyüklüğünde, 2 metre uzunluğunda ve 15 kilogram ağırlığında küçük yapılı etobur bir dinozordur.[4] Çok sayıda keskin dişi olan dinozorun her ayak parmağında orak biçimli pençeler vardır. Geç Keratese döneminde yaşadığı bilinen Dromaeosaurus'un parçaları günümüzde farklı zamanlarda toparlanmıştır.[3]

Çene kemiğinde dokuz dişi olan Dromaeosaurus, derin bir burun ve nispeten sağlam büyük bir kafaya sahiptir. Boyun kaslarından beyin arka yüzeyine devam eden iki uzun kanal hızlı bir koşucu olduğunun göstergesidir.

Keşfi

Dromaeosaurus ayak iskeleti
Uluslararası Doğa Tarihi Müzesi, Paris

Popüler dinozor kitapları ve dünya çapındaki müzelerde tam monte iskelet maketleri olmasına rağmen Dromaeosaurus'un şaşırtacak derecede az fosili bulunmuştur. Yakın zamanda bulunmuş diğer dromaeosauridlerin fosillerinden sonra Tyrrell Müzesi tarafından bilgi dökümü hazırlanmıştır.[5]

Morfolojisi

Dromaeosaurus iskeleti
Uluslararası Doğa Tarihi Müzesi, Paris

Bilinen ilk Dromaeosaurus kalıntıları paleontolog, “Barnum Brown” tarafından 1914 yılında “Amerikan Doğa Tarihi Müzesi” adına yaptığı “Red Deer River” seferi sırasında bulunmuştur.[3] Bu kalıntıların bulunduğu bölge günümüzde “Dinosaur Provincial Park”, Alberta, Kanada, müzesi sınırları içinde yer almaktadır. 24 santimetre uzunluğunda kafatası parçası, bir alt çene, iki dil kemiği, birinci metakarpal ve birkaç ayak kemiği parçası “AMNH 5356” serisi holotip sirkülerinin içeriğini oluşturmaktadır.[3] Kafatasının burun kısmı fazlaca noksandır. Diğer birkaç kafatası parçası ve otuz izole diş Alberta ve Montana bölgesinden çıkarılan diğer bulgulardır.

İsmi ve türleri

“Dromaeosaurus: Dromaeosaurus albertenis” ismini ve türünü 1922 yılında “William Languages Matthew” ve Brown vermiştir.[3] Jenerik isim koşucu anlamına gelen (Yunanca: δρομεύς) (dromeus) ve kertenkele anlamına gelen (Yunanca: σαύρος) (sauros) kelimelerinden türetilmiştir. "Albertenis", Alberta anlamına gelen özel isimdir.

Dromaeosaurus yedi farklı türle adlandırılmaktadır.

  • Dromaeosaurus laevifrons Orijinali “Laelaps”, 1876, Edward Drinker Cope, Matthew & Brown 1922
  • Dromaeosaurus cristatus 1876, Edward Drinker Cope, Matthew & Brown 1922
  • Dromaeosaurus gracilis Orijinali “Coelurus”, 1888, Othniel Charles Marsh, Matthew & Brown 1922
  • Dromaeosaurus explanatus Orijinali “Dryptosaurus,Laelaps”, 1876, Edward Drinker Cope, Kuhn 1939
  • Dromaeosaurus falculus Orijinali “Laelaps”, 1876, Edward Drinker Cope, Olshevsky 1979
  • Dromaeosaurus mongoliensis Orijinali “Velociraptor”, 1983, Barsbold, Paul 1988
  • Dromaeosaurus minutus Orijinali “alvarezsaurid”, 1892, Othniel Charles Marsh, Russell 1972

Bugün daha çok benzerlik taşıdığı Dromaeosaurus, “albertensis” türünde sınıflandırılmaktadır.[6] Ayrıntılı olarak incelenen ilk dromaeosaurid olmasına rağmen yetiştiği bölgedeki diğer küçük therepodalardan ender bulunur olanıdır.[3]

Paleontolojisi ve beslenme biçimi

Dromaeosaurus kısa ve ağır kemik yapısı, büyük kafatası, derin bir çene ve sağlam kalan dişleriyle kendi akrabalarının çoğundan farklıdır.[7] Familyasındaki Saurornitholestese oranla dişleri daha çok aşınmıştır ve çene yapısı etleri yırtıp parçaladığını göstermektedir. Velociraptordan üç kat daha kuvvetli olduğu, iri keskin görüşe sahip gözlere, avlarını yakalarken çenesini ve arka uzuvlarındaki orak biçimindeki pençelerini kullandığı düşünülmektedir.[8]

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "Dromaeosaurus". paleobiodb.org. 1 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021. 
  2. ^ "Fossilworks: Dromaeosaurus". fossilworks.org. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2021. 
  3. ^ a b c d e f [1] ABD Doğal Tarih Müzesi yayınları sayı 2380, 27 Haz.1969,PDF-19 Mart 2012 'da erişim.(İngilizce)
  4. ^ [2] 16 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. PDF, Brandon Üni.- erişim 19 Mart 2012, (İngilizce)
  5. ^ [3] 18 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tyrrell Müzesi envanteri
  6. ^ [4] 22 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dinosaur provincial park, 24 Eylül 2011- erişim 19 Mart 2012, (İngilizce)
  7. ^ [5] 11 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. PDF, blm.gov- erişim 19 Mart 2012, (İngilizce)
  8. ^ [6] Philip J. Currie,Journal of Vertebrate Paleontology,15.sayı, No. 3 (14 Eylül 1995), syf. 576-591
  • CAMP, C. L, 1930. “A study of the phytosaurs, with description of new material from North America”. Mem. Univ. California, sayı 10, syf. 1-174.
  • CAMP, C. L, 1936. “A new type of small bipedal dinosaur from the Navajo sandstone of Arizona.” Univ. California Publ., Bull. Dept. Geol. Sci., sayı. 24, 48. syf. COLBERT, E. H. makalesi
  • CAMP, C. L, 1961. Dinosaurs: their discovery and their world. New York, Dutton and Company, Inc.,1964. Relationships of the saurischian dinosaurs. Amer. Mus. Novitates,no. 2181, syf. 1-24.
  • COLBERT, E. H., AND J. H. OSTROM, 1958. “Dinosaur stapes. Amer. Mus. Novitates”, no. 1900, sy. 1-20.
  • EDGEWORTH, F. H., GEWORTH, F. H. 1935. The cranial muscles of vertebrates. Cambridge, the University Press, sayı 494
  • RUSSELL, L. S. 1930. “Upper Cretaceous dinosaur faunas of North America”. Proc. Amer. Phil. Soc., sayı 69, sy. 133-159.
  • RUSSELL, L. S.,1935. “Fauna of the upper Milk River beds, southern Alberta. Trans.” Roy. Soc. Canada, sayı. 29, bölüm 4, sy. 115-127.
  • RUSSELL, L. S.,1948. The dentary of Troddon, a genus of theropod dinosaur. Jour. Paleont., sayı. 22, no. 5, sy. 625-629.

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Spinosaurus</i> teropod dinozor cinsi

Spinosaurus, günümüzden 99 ila 93.5 milyon yıl önce Kuzey Afrika'da yaşamış bir teropod dinozor cinsi. Alman paleontolog Ernst Stromer tarafından tanımlanan bu cins ilk olarak 1910'larda Mısır'da keşfedilen kalıntılardan bilinir. Bu kalıntılar 2. Dünya Savaşı esnasında yok edildi; ancak kafatasına ait ekstra parçalar son yıllarda gün yüzüne çıktı. Tanımlanan fosillerin bir veya iki türe ait olduğu konusu açık değildir. Fas'ta toparlanan S. marocannus potansiyel bir tür olmasına rağmen cinsin en iyi bilinen türü Mısır'daki S. aegyptiacus'tur. Bilinen en büyük etçil dinozordu.

Velociraptor, Dromaeosauridae familyasından, geç Kretase döneminde Asya'da yaşamış, kuş benzeri, tüylü teropod dinozor cinsi. Geçmişte birçok tür atanmış olmasına rağmen, şu anda iki tür tanınmaktadır. Tip türü V. mongoliensis'in fosilleri Moğolistan'da bulunmuştur. İkinci bir tür olan V. osmolskae, 2008 yılında Çin'in İç Moğolistan bölgesinden alınan kafatası materyali ile tanımlandı.

<span class="mw-page-title-main">Kuş kalçalı dinozorlar</span> Dinozor takımı

Kuş kalçalı dinozorlar veya Ornithischia, kuşlarınkini andıran kalça yapılarıyla karakterize edilen ve çoğunlukla otçul dinozorlardan meydana gelen soyu tükenmiş bir klad. Ornithischia veya "kuş kalçalı" kelimesi Eski Yunanca "kuşa ait" anlamına gelen ornith- (ὀρνιθ-) ve "kalça eklemi" anlamına gelen ischion (ἴσχιον), çoğul haliyle ischia kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Ancak kuşlar teropod dinozorlardan olduğu için bu grupla yalnızca uzaktan akrabadır.

<i>Acrocanthosaurus</i>

Acrocanthosaurus Kuzey Amerika kıtasında 125-105 milyon yıl önce Kretase dönemimde yaşamış yaklaşık 62 metrik ton ağırlığında, 1.4 metre uzunluğunda büyük bir kafaya sahip, 11 metre (36 ft) uzunluğundaki etobur bir Teropod dinozordur.

<i>Coelophysis</i> bazal teropod

Coelophysis, bundan yaklaşık 216 ila 196 milyon yıl önce yaşanan Triyas devrinin ikinci yarısında, günümüz Amerika Birleşik Devletleri'nin güneybatısı ve ayrıca Güney Afrika ve Zimbabve'de yaşamış, Coelophysidae ailesinden bir bazal teropod dinozor cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Ceratopsia</span> kuş kalçalı dinozor kladı

Ceratopsia veya Ceratopia, Kretase döneminde şimdiki Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da yaşamış, otçul bir kuş kalçalı dinozor grubudur. Bilinen en eski ceratopsian olan Yinlong downsi, 161,2 ile 155,7 milyon yıl önce yaşamıştır. Son ceratopsian türü olan Triceratops prorsus'un ise, 66 milyon yıl önce meydana gelen Kretase-Tersiyer yok oluşunda soyu tükendi.

<i>Camarasaurus</i>

Camarasaurus, geç Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış dört ayak üzerinde yürüyen dev bir otçul dinozor cinsidir. Bu canlının kalıntıları Amerika Birleşik Devletleri'nin Utah eyaletinde Geç Jura yaşlı Morrison oluşumunda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Dromaeosauridae</span> tüylü dinozor familyası

Dromaeosauridae, gelişmiş bir tüylü teropod dinozor familyasıdır. Genellikle küçük ve orta boylu tüylü etoburlar olup Kretase döneminde evrimleşmişlerdir. Dromaeosauridae adı, Dromaeosaurus adlı tip cinsten gelir. Grubun fosilleri, Kuzey Amerika, Avrupa, Asya, Güney Amerika ve Antarktika'da bulunmuştur.

<i>Saurischia</i> iki ana dinozor grubundan biri

Saurischia, kuşları (Aves) ve kuşlarla kuş kalçalı dinozorlara göre daha yakın akraba olan tüm dinozorları barındıran iki ana dinozor grubundan biridir.

<i>Carcharodontosaurus</i> Teropod dinozor cinsi

Carcharodontosaurus Geç Kretase (Cenomanian) zamanında Kuzey Afrika'da yaşamış Carcharodontosaurid teropod bir dinozor cinsidir. Cins adı Carcharodon'dan gelir, Grekçe karchar[os] ve odōn sözcükleri ve -saurus ("kertenkele") son ekinin birleşmesiyle oluşur. Cins güncel olarak iki tür içerir; C. saharicus ve C. iguidensis.

<span class="mw-page-title-main">Edward Drinker Cope</span> Amerikalı paleontolog, jeolog ve biyolog (1840–1897)

Edward Drinker Cope Amerikalı bir paleontolog ve karşılaştırmalı anatomist, aynı zamanda ünlü bir herpetolog ve ihtiyologdur. Neo-Lamarkizm düşünce okulunun kurucusudur. Zengin bir Quaker ailesinde doğan Cope, kendisini bilime ilgi duyan dahi bir çocuk olarak tanımlamış; ilk bilimsel makalesini de 19 yaşında yayınlamıştır. Babası, Cope'u soylu bir çiftçi olarak yetiştirmeye çalışsa da, sonunda oğlunun bilime olan tutkusunu kabullendi. Cope, kuzeniyle evlendi ve bir çocuğu oldu; aile Philadelphia'dan Haddonfield, New Jersey'e taşındı, ancak Cope daha sonraki yıllarda Philadelphia'da bir konut ve müze inşa edecekti.

<i>Centrosaurus</i> sürüngen cinsi

Centrosaurus, Geç Kretase döneminde Batı Kuzey Amerika'da yaşamış Ceratopsidae ailesine mensup dinozor cinsidir.

<i>Cionodon</i> kuş kalçalı dinozor cinsi

Cionodon, Geç Kretase'den kalma şüpheli bir hadrosaurid dinozor cinsidir. Tip türü, C. arctatus, Colorado, Bijou Creek'teki Laramie Formasyonu'nda bulundu ve 1874'te Edward Drinker Cope tarafından 1873'te toplanan AMNH 3951 holotipine dayanarak resmen tanımlandı. O zamandan beri iki başka tür daha tanımlanmıştır: Özbekistan'dan CCMGE 1/3760 holotipine dayanan Cionodon kysylkumensis ve Cionodon stenopsis Alberta, Kanada'da Frenchman Formasyonu kayalarından 1874 yılında keşfedilmiştir. Her ikisi de muhtemelen hadrosaur olsalar da, yalnızca parça parça kalıntılardan biliniyorlar ve Cionodon kysylkumensis, Bactrosaurus kysylkumensis olarak yeniden sınıflandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Tetanurae</span> ana teropod kladı

Tetanurae, günümüz kuşlarına Ceratosaurus'tan daha yakın akraba olan tüm teropod dinozorları içeren, geniş bir dinozor grubudur. Tetanurae, Triyas'ın sonlarında muhtemelen kardeş grubu Ceratosauria'dan ayrıldı. Tetanuranlar fosil kayıtlarında ilk olarak Erken Jura devri'nde, yaklaşık 190 myö, ortaya çıktı ve Orta Jura döneminde küresel olarak dağıldı.

<i>Eodromaeus</i> bazal dinozor cinsi

Eodromaeus, Arjantin'in Geç Triyas döneminde yaşamış, bazal teropod olduğu önerilmiş soyu tükenmiş bir dinozor cinsidir. Bilinen en eski dinozorların çoğu gibi, Kuzeybatı Arjantin'deki Ischigualasto-Villa Unión Havzası'nın Karniyen dönemindeki Ischigualasto Oluşumu'ndan geliyor. Keşfi üzerine, bir bazal sauropodomorf olarak yeniden yorumlanan çağdaş Eoraptor'un yerini alan en eski gerçek teropodlardan biri olduğu iddia edilmiştir.

Yuxisaurus Erken Jura döneminde yaklaşık 192-174 milyon yıl önce bugün Çin'e denk düşen yerde yaşayan ilkin bir Thyreophoran cinsidir.

<i>Nanuqsaurus</i> teropod dinozor cinsi

Nanuqsaurus, Geç Kretase'de Alaska'nın kuzeyinde yaşamış tyrannosaurid teropod dinozor cinsidir. Bu cins tek bir tür içerir. Nanuqsaurus parçalı bir kafatasının yanında tanımlanmamış dişler ve postkranyal iskelet parçalarından bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Masiakasaurus</span>

Masiakasaurus Geç Kretase döneminde Madagaskar'da yaşamış noasaurid bir teropod cinsidir. Alt çenesinin önünde yer alan ve nadir görülen farklı diş yapılarıyla ünlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Barnum Brown</span> Amerikalı paleontolog (1873 – 1963)

Barnum Brown, genellikle Bay Bones olarak anılır, Amerikalı bir paleontologdu. Adını sirk şovmeni PT Barnum'dan almıştır, onu Viktorya döneminin sonlarından 20. yüzyılın başlarına kadar çalışan en ünlü fosil avcılarından biri yapan bir kariyer sırasında Tyrannosaurus'un belgelenmiş ilk kalıntılarını keşfetti.

<span class="mw-page-title-main">Kemik Savaşları</span>

Kemik Savaşları, Amerikan tarihinin Yaldızlı Çağ safhasında süregelmiş, Edward Drinker Cope ve Othniel Charles Marsh arasındaki haksız fosil avcılığı ve fosil keşfi rekabeti üzerine kurulu bir dönemdi. Her iki paleontolog da rüşvet, hırsızlık ve kemikleri yok etmek gibi haksız yollarla birbiri üzerinde üstünlük kurmaya çalışmıştır. Ayrıca her iki bilim adamı da bilimsel yayınlar aracılığıyla birbirlerinin itibarını zedelemeye ve finansmanlarını kesmeye çalıştı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.