İçeriğe atla

Dramyin

Dramyin çalan bir Tibetli

Dranyen olarak da bilinen dramyin (Dzongka: dramnyen) geleneksel bir Himalaya halk müziği ududur. Yedi telli olan çalgı, Drukpa Budist kültürünün tamamlayıcısı olarak görülmekte ve Bhutan,Tibet, Sikkim ve Batı Bengal kaynaklı şarkıları çalmak için kullanılmaktadır. Vajrayana Budizmi ve Tibet Budizmi'nin dini bayramlarında sıkça kullanılan dramyin, parmakla tıngırdatarak çalınır.[1]

Yapısı

Dramyin, uzun saplı ve müzsüz bir çalgıdır.[1] Genellikle tek parça odundan yapılır ve uzunluğu 60 ila 120 cm arasında değişir. Dramyin, çağdaş gitarın tersine gül biçiminde ses delikleri barındırır.

Dramyinin yedi telinden (thag) altısı burguluğa bağlıdır. Geri kalan tel ise (genellikle soldan üçüncü tel) sap üzerinde bulunur. Önceleri hayvan midesinden yapılan teller günümüzde naylon benzeri sentetik maddelerden üretilmektedir. Teller, iki çift ve bir üçlü diziden oluşmaktadır. Bunlar, burgulukta birleştiklerinde üç çift dizi oluştururlar.[1]

Geleneksel dramyinlerde telleri desteklemek amacıyla bir geçiş bölümü bulunmaktadır. Rezonans; çağdaş dramyinde kalın hayvan derisinden, geleneksel dramyinde farklı tel türlerinden sağlanmaktadır.

Kimi dramyinler, mızrapla birlikte teslim edilmektedir. Eskiden kemikten yapılan mızrapların yapımında bugün plastik ve tahta kullanılmaktadır.[1]

Biçimi

Gösterişli biçimde boyanan ya da üzerine dini simgeler işlenen dramyinin burguluğu bir su canavarı türü olan chusingi simgeleyen "C" biçiminde oyulmaktadır. Çalgıya daha korkutucu bir görünüm vermek amacıyla chusingin burnuna püsküller de asılabilmektedir.[1]

Nasıl çalınır?

Dramyinin üçlü dizisi, orta bölümde yer alan tellerin bir oktav üstüne akort edilen sol teli içerir. Diğer iki dizi ise genellikle farklı bir oktava uyarlanır. Bu diziler, dramyin çalınırken birlikte tutulmaktadır. Notaların eşzamanlı çalınmıyor oluşu ezgisel bir müziğin ortaya çıkmasını sağlar. Dramyin, tempo tutma amacıyla ritmik biçimde de çalınabilmektedir.[1]

Dramyinde sık kullanılan akortlardan biri g G c' c c f f'dir.[1]

Bir diziyi tıngırdatmanın öntanımlı yolu yukarı ve aşağı devinimlerdir. Dizinin bir teli aşağı doğru sürülürken diğer tel ters yöne itilir. Aşağı devinim genellikle daha yüksek ses çıkarmaktadır.[1]

Himalaya Budist kültüründeki yeri

Dramyin, Bhutan filmi Yolcular ve Büyücüler'de anlatılan öykülere eşlik etmek amacıyla kullanılmaktadır.

Dramyin, Drukpa keşişleri tarafından Dramyin Choeshay adlı dini şarkıda sergilenen bir kağan dansı türü olan Dramyin Cham'de de sıklıkla kullanılmaktadır. Bu dans, Tibet'te yasaklanmış olup Bhutan'da dört yüzyıldır kutlanmakta olan dini bayramlarda (tsechu) sergilenmektedir. Kağan dansındaki bu ses, dramyinin Bhutan dini müziğinde kullanılan birkaç telli çalgıdan biri olmasından ötürü kolaylıkla ayırt edilebilir. Dramyini çalan müzisyen, dansı yönetmekle yükümlüdür ancak dramyin, yerini zaman zaman zil gibi vurmalı çalgılara bırakmaktadır.[1]

Mitolojide dramyin

Dramyin genellikle dünyasal bir çalgı olarak kabul edilmektedir. Bu çalgının Dramyin Cham ve Dramyin Choeshay'deki kullanımı ise dramyinin manastır içinde bulunmasına izin verildiği ender örneklerdendir. Öte yandan dramyin, thongdreller (Tibetçe: thanka) üzerine işlenmekte ve Tanrı'ya sunulmaktadır. Doğu yakasının koruyucu kralı (Sharchop Gyalpo), Hint mitolojisinde Dhritarashtra olarak anılmakta ve dini ikonografide dramyinle ilişkilendirilmektedir.[1]

Dramyinin ezgisel sesinin şeytanların ilgisini çektiğine inanılmakta ve bu şeytanları kovma görevi, burguluk üzerine işlenen chusinge atfedilmektedir. Çalgı, Dramyin Cham'de bir koruyucu tanrı ile de ilişkilendirilmektedir.[1]

Popüler kültürde dramyin

Bhutan'da yükselişteki bir popüler müzik türü olan rigsar, dramyini sıklıkla kullanmaktadır. Ne var ki, geleneksel dramyin yerine Bhutanlı müzisyen Sonam Dorji tarafından geliştirilen rigsar dramyini yeğlenmektedir. Rigsar dramyini; 15 tel, iki geçiş bölümü ve ek akort anahtarları barındırmaktadır.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i j k Şeytan Sırtında Dans: Dramyin Dansı ve Bhutan Müziği, Elaine Dobson, John Blacking Sempozyumu: Müzik Kültürü ve Toplumu, Callaway Kongre Merkezi, Batı Avustralya Üniversitesi, Temmuz 2003
  2. ^ "Rigsar dramyinine ilişkin bir yazı". 12 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2009. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gitar</span> perdeli yaylı çalgı

Gitar, bazı istisnalar dışında genellikle perdeli ve tipik olarak altı veya on iki teli olan telli bir müzik aletidir. Genellikle çalan kişinin vücuduna düz bir şekilde tutulur ve baskın el ile telleri tıngırdatarak veya kopararak çalınırken, aynı anda diğer elin parmaklarıyla seçilen telleri perdelere bastırarak çalınır. Tellere vurmak için bir gitar penası da kullanılabilir. Gitarın sesi ya akustik olarak, gitar üzerindeki rezonanslı bir oyuk oda aracılığıyla ya da elektronik bir pikap ve bir amplifikatör ile güçlendirilerek yansıtılır.

<span class="mw-page-title-main">Piyano</span> müzik aleti

Piyano, İtalya'da Bartolomeo Cristofori tarafından 1700 yılı civarında icat edilmiş akustik, tuşlu bir müzik aletidir. Piyanoda ses, teller vasıtasıyla elde edilir. Piyanonun tuşlarına basıldığında içindeki tahta çekiç tellere vurarak sesi oluşturur. Tahta çekicin tellere vurmasından dolayı piyano bazen vurmalı telli çalgı olarak da sınıflandırılır. Piyano klasik ve caz müzikte yaygın olarak kullanılır. Solo performanslar, ansambl, oda müziği, eşlik, bestecilik ve prova için oldukça uygun bir enstrümandır. Piyano taşınabilir bir enstrüman olmamasına ve genelde pahalı olmasına rağmen çok yönlülüğü ve aynı anda birçok yerde bulunma özelliği ile dünyada en yaygın olarak kullanılan enstrümanlardan biri olmayı başarmıştır

<span class="mw-page-title-main">Bağlama</span> Türk halk müziğinde önemli yeri olan telli çalgı

Bağlama ya da saz, Türk halk müziğinde yaygın olarak kullanılan telli tezeneli bir çalgı türüdür. Tezene denilen kiraz ağacı kabuğundan yapılmış bir mızrapla tellere vurularak çalınır. Tekne bir kütükten oyulmuştur ve armut biçimindedir.

<span class="mw-page-title-main">Ut</span> Telli müzik aleti

Ut ya da Ud, telli bir müzik aleti. Kelimenin aslı Arapçada sarısabır veya ödağacı anlamındaki el-oud dan gelir. Baştaki el- sözcüğünün, bazı dillerde olup bazılarında olmayan harf-i tarif olduğunu bilen Türkler bu edatı atmış, geriye kalan oud kelimesini de - gırtlak yapıları ayna uygun olmadığı için - "ut" şekline sokmuşlardır. Dillerinde tanım edatı olan batılılar, 11-13. yüzyıllar arasındaki Haçlı Seferleri sırasında tanıyıp Avrupa'ya götürdükleri bu saza, fr:luth, en:lute, de:Laute, it:liuto, Alaut (İsp.)Laúd, Luit (Dat.) gibi hep L ile başlayan isimler vermişlerdir. Hatta saz yapıcılığı anlamında kullanılan lütiye kelimesi de yine lütfen yapılmadır.

<span class="mw-page-title-main">Cura</span> Türk halk müziğinde telli bir çalgı

Cura, Yörük halk çalgılarından biridir. Akdeniz ozanları tarafından çoklukla kullanılan bu çalgının uzunluğu 55–60 cm kadardır ve bağlama ailesinin en küçük çalgısıdır. Cura genellikle altı, beş, dört ya da üç tellidir. İki telli curalar da vardır. Bu curaların alt teli "la", üst teli "re" sesine ayarlanmıştır. Curaların tekne derinlikleri ile göğüs genişlikleri 15 cm dolayındadır. Sap uzunlukları ise 40 cm kadardır. Sapın ucundaki burgu denen anahtarlarla çalgı akort edilir. Dört telli curalarda üstteki tel ahenk telidir. Öbür teller bu ahenk telinin sesine ayarlanır. Sapları kısa olduğu için curalarda az sayıda perde bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kabak kemane</span>

Kabak kemane, Türk halk müziği'ndeki telli, yaylı ve deri kapaklı sazların tek örneğidir. Kökeni Orta Asya'ya dayanmaktadır. Kabak kemane, Türkiye’de özellikle Batı Anadolu’da Ege Bölgesi’nde) yaygın olarak kullanılan bir sazdır. Kabak, kabak kemane, rebap ve ıklığ gibi adlar ile bilinmektedir. Orta Asya Türkmenlerinin Gijek adını verdiği ve Azerbaycan halk müziğinde Kemança adıyla kullanılan çalgı da aynı köktendir. Gövdesi kabak veya hindistan cevizi, göğsü deri, iki veya üç telli olan bir halk çalgısıdır. Yörelere göre farklılık gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Klasik kemençe</span>

Klasik kemençe, Klasik Türk müziğinde kullanılan, tırnak ile çalınan, yaylı çalgılardan biridir.

Bağlama ailesi, Türk halk müziğinin mızraplı çalgılarından oluşur. Bağlama, cura, divan sazı, bozuk, çöğür, iki telli, tanbura ve meydan sazı, bağlama ailesinin başlıca çalgılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dutar</span>

İran ve Orta Asya'nın birçok yerinde kullanılan Dutar; Fars, Uygur, Özbek ve Türkmen halklarıyla adeta özdeşleşmiştir. Adı, "iki tel" anlamına gelen دو تار dotār, Farsça kelimeye dayanmaktadır. Dutar'ın gövde ve sap uzunluğu.100–120 cm kadardır. Dombra gibi asıl gövde armudi biçimde ağaç oyma veya yapıştırma olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kemençe</span>

Kemençe, rebap, keman türü yaylı çalgılarla akraba olduğu düşünülen, bir yay yardımıyla çalınan üç telli geleneksel halk çalgısının adı olup, klasik kemençe ile karıştırılmasını önlemek amacıyla Karadeniz kemençesi olarak da adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kamança</span>

Kamança veya kamançe, Azerbaycan, İran ve Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde çalınan bir tür yaylı telli çalgıdır. Enstrümanın yapısındaki ufak değişikliklerle birlikte Kürt, Gürcü, Türkmen ve Özbek müziklerinde kullanılır. Kamança kavisli Bizans lirasının da tarihsel atası olan rebab ile akrabadır. Teller değişken gerilimli bir yay ile çalınır.

Türk halk müziği çalgıları, geçmişten günümüze Türk halk müziğinde kullanılan enstrümanlardır. Bu çalgılar telli, nefesli ve vurmalı olmak üzere üç ana başlıkta incelenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sitar</span>

Sitar (Hindu/Sanskrit: सितार, Urduca: ستار, Farsça: سی تار) telli uzun saplı bir saz, müzik enstrümanıdır. Hindistan kökenli bu sazın sözcük anlamı Farsçada 30 telli'dir. Bu müzik aleti, Hint kültürü dışında batıda da benimsenmiş bir çalgıdır. Sitar Iran-Afganistan bolgesinin sehtar adlı aletinden türemiştir.

<i>Şamisen</i>

Şamisen ya da sangen, baçi adı verilen bir mızrap ile çalınan üç telli bir Japon çalgısıdır. 16. yüzyılda güney Japonya'da doğmuştur. Şamisenler çeşitli biçimlerde üretilirler ve genelde teatral çalışmalarda kullanılırlar.

Hegit, Türk halk müziğinde kullanılan ve yapımı yörelere göre değişiklik gösteren Orta Asya kökenli yaylı bir çalgının ortak adıdır. Malatya, Gaziantep, Şanlıurfa, Teke Yöresi, Çukurova ve Kastamonu'da çalınsa da çoğu yerlerde neredeyse tamamen unutulmuş ve en fazla kullanıldığı Teke yöresinde dahi kaybolma sürecine girmiştir. Yörük kemençesi, tırnak kemane, egit gibi adlarla da anılır. Su kabağından veya ağaçtan yapılabilir. Su kabağı dikine kesilerek üzerine deri gerilir ve kabağın sapı da çalgının kolunu oluşturur. Ağaçtan yapılan hegit ise Karadeniz Kemençesiyle birlikte Türk halk müziği yaylı çalgılarının tahta kapaklılar sınıfına girer.

<span class="mw-page-title-main">Bhutan müziği</span>

Bhutan müziği, zhungdra ve boedra gibi geleneksel türlerin yanı sıra rigsar gibi çağdaş akımları da barındırmaktadır. Bhutanlı bir müzikolog olan Jigme Drukpa, Bhutan müziğinin önde gelen müzisyenlerindendir.

Standart akort veya standart akort düzeni, telli çalgılarda kullanılan tipik akort düzenini belirten müzik terimi.

Sarod Lavta ailesinden olan ve Hindistan kuzey bölgesinde kullanılan çalgı. 1950'li yıllardan beri kullanılmaktadır. Klasik özellikteki dans orkestralarında ve tabla ile tamburayla beraber bir solo çalgısı olarak bilinmektedir. Hindistan cevizi kabuğundan yapılan bir mızrak eşliğinde çalınır. Derin teknesinin göğüs kısmına deri gerilerek büyük boyuttaki ağaç kütüğünün yontulup oyulması ile üretilir. Gövde ile sap kısmı birbirinden tamamen ayrık bir nitelik taşımaz. Gövde kısmının burguluk öncesi uzun, üçgen kısmı ise boştur. Burayı kapatan parlatılmış özellikteki metal plaka ise perdelik (tuş) görevi üstlenir. Dört adet melodi telinden ayrı olarak birçok ahenkli teli vardır. Melodi telleri ise orta doé-'dan başlar ve "do-fa-sol-do" şeklinde devam edip akort edilir. Ayrıca ahenk tellerinin burgular sap boyunca dizilmiş ve sıralanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Berbet</span> Telli çalgı

Berbet (Farsça: بربط‎) Orta Asya menşeli mızrapla çalınan telli bir çalgıdır.Ut tipli aletler ailesine mensup olan berbetin gövdesi uda göre daha büyük, kolu ise hayli uzundur.

Karadeniz kemençesi veya Laz kemençesi, Yunanistan ve Türkiye'de kullanılan yaylı müzik aletidir. Genellikle dörtlü aralıklarla B-E-A şeklinde akortlanmış üç teli vardır. Pontus Rumlarının önde gelen müzikal halk çalgısıdır. 11. ve 12. yüzyıllar arasında icat edildiği tahmin edilmektedir. Kemençe, birçok ahşap türünden yapılabilmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.