İçeriğe atla

Dramatik yapı

Dramatik yapı, film ya da oyun gibi bir dramatik işin yapısı. Birçok alim dramatik yapının analizini yapmıştır. Bu analizler ilk kez Aristoteles tarafından Poetika eserinde başlatılmıştır. Bu da MÖ 335 senesine denk gelir.

Tarihi

Antik Yunanistan filozofu Aristoteles, Poetika adlı eserinde "Bütün; bir başlangıcı, ortası ve sonu olan bir şeydir" fikrini ortaya koydu.[1] Romalı drama eleştirmeni Horatius Ars Poetika isimli eserinde 5 bölümlü yapıyı savunan kadar Aristoteles'in bu üçlü bakışına ikna olunmadı. Horatius eserinde şöyle diyordu; "Bir oyun, 5 bölümden ne uzun ne de kısa olmalıdır."[2]

5 bölümlü kullanım terk edildikten sonra, Rönesans oyun yazarları bunu tekrar dirilttiler. 1863'te Henrik Ibsen gibi oyun yazarları 5 bölümlü yapıyı terk ederek 3 ve 4 bölümlü yapıyı denediler. Alman oyun ve roman yazarı Gustav Freytag "Die Technik des Dramas" isimli eserinde 5 bölümlü dramatik yapının kesin bir çalışmasını yaptı. Bu yapı, Freytag'ın Piramidi diye bilinmeye başlandı.[3] Freytag'ın Piramidi'nde hikâye 5 parçadan oluşurdu. Bunlar; Serim, yükselen aksiyon, zirve, düşen aksiyon ve vahiy/felâket bölümleriydi.

Freytag'ın analizi

Freytag'ın piramidi. Soldan sağa İngilizce; Serim, yükselen aksiyon, zirve, düşen aksiyon ve sonuç bölümleri yazılıdır.

Freytag' göre, bir drama 5 parçaya ya da bölüme bölünürdü. Bazıları bunu dramatik kavis olarak adlandırır. Bu bölümler; Serim, yükselen aksiyon, zirve, düşen aksiyon ve sonuç bölümleridir.

Freytag'ın bu 5 bölümlü dramatik yapı analizi tiyatro oyunlarına dayanarak yapılmıştı. Ama bu kısa hikâyelere ve romanlara da uyarlandı. Bu uyarlama bazen değişiklikler içeriyordu. Yine de piramidin kullanımı o kadar kolay değildir. Özellikle, Alfred Uhry'nin 25 bölüme bölünmüş Driving Miss Daisy oyunu gibi modern oyunlarda elle tutulur bölümler (perdeler) yoktur.

Serim

Serim ya da sergileme bölümü hikâyenin tam anlamıyla anlaşılabilmesi için gerekli arka plan bilgisinin verildiği bölümdür. Bu bölümde izleyici olayların yaşandığı mekan ve zaman ile birlikte filmin kahramanları ve onların durumuyla tanışır.[4] Bu bölümde filmsel olaylar ve kahramanlar arasındaki dramatik anlaşmazlık çok zayıftır. Buna rağmen izleyici filmin türünün (drama, komedi vb.) ne olduğunu tahmin edebilir.[4] Sergileme bölümünün en karakteristik özelliği güçler arasındaki mücadelenin çok sayıda çözümleme çeşitini içermesidir.[5] Bununla birlikte sergileme bölümünün bu çözümlerden birisini içermesi ise yapıya dair en büyük sorundur.[5]

Yükselen aksiyon

Yükselen aksiyon ya da düğüm ve gelişme bölümü, senaryoda mevcut güçlerin arasındaki dengenin bozulması, iç ve dış çelişkilerin derinleşmesi ve şiddetlenmesi ile oluşur.[5] Senaryo'nun serim bölümünde temelleri kurulan dramatik anlaşmazlık bu bölümde hızla gelişmeye başlar. Bu bölümde kimin kimin tarafını tuttuğu ve ne için mücadele ettiği ortaya dökülür. Dramatik anlaşmazlık tamamen ortaya serilir. Ve bölümün en önemli özelliklerinden biri de yazarın kahramanlarla ilgili tutumunu artık belli etmesidir. Böylece seyirci de kiminle özdeşleşeceğini saptar.

Ayrıca bakınız

  • Jo-ha-kyū – Japon estetiğinde dramatik kavis
  • Kishōtenketsu - Geleneksel Çin ve Japon anlatılarında kullanılan yapı düzenlemeleri
  • Sonat formu
  • Üç perdeli yapı

Kaynakça

  1. ^ Perseus Digital Library (2006). Aristotle, Poetics 22 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ Emory University: Department of English. Horace, Ars Poetica 3 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ University of South Carolina (2006). The Big Picture 22 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ a b Aslanyürek, Semir (1998). Senaryo Kuramı. İstanbul: Pan. ss. 135-136. ISBN 975-7652-72-5. 
  5. ^ a b c Aslanyürek, Semir (1998). Senaryo Kuramı. İstanbul: Pan. s. 141. ISBN 975-7652-72-5. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Aristoteles</span> Antik Yunan filozofu (MÖ 384–322)

Aristoteles veya kısaca Aristo, Antik Yunanistan'da klasik dönem aralığında yaşamını sürdürmüş olan Yunan filozof, polimat ve bilgedir.

<span class="mw-page-title-main">Embriyoloji</span> Doğum öncesi biyolojiyi inceleyen biyoloji dalı

Embriyoloji, zigot oluşumunu, büyümesini ve gelişimini inceleyen bilim dalı. Gelişim biyolojisinin bir alt dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dram (tiyatro)</span>

Dram trajedi, komedi veya trajikomedi türünde tiyatro eseri. Dramatik, epik ve liriğin yanı sıra üçüncü esaslı edebi türdür.

<span class="mw-page-title-main">Friedrich Schiller</span> Alman şair, filozof, tarihçi ve piyes yazarı (1759-1805)

Johann Christoph Friedrich von Schiller, 1802 yılında soyluluk unvanı almış bir şair, filozof, tarihçi ve en önemli Alman dram yazarıdır. Yazdığı çoğu tiyatro eseri Alman tiyatrosunda başyapıt niteliğindedir. Schiller doğa tasvirli şiirlerin şairi olarak da gayet başarılı olmuştur, ancak asıl alanı düşünsel/didaktik şiirdir, çoğu yazara ilham olmuştur ve dramatik şiirleri en sevilen Alman balatları arasındadır.

Prison Break, ABD yapımı bir aksiyon dizisi. Hikâyesi Paul Scheuring tarafından ortaya atılmış ve FOX şirketi tarafından 2005 yılında dizi olarak hayatına adım atmıştır. Dizi genel olarak işlemediği bir suçtan dolayı idam cezası almış Lincoln Burrows 'u ve Lincoln'ün kardeşi Michael Scofield 'ın kardeşini kurtarmak için tüm yasal yolların tükendiğini fark edip onu hapishaneden çıkarmak için bir kaçış planı yapması ve sonrasında gelişen olayları konu alır. Dizinin yapımcılığını Adelstein-Parouse Productions, Original Television ve 20th Century Fox Television iş birliğiyle üstlenmiştir.

<i>Angel</i> (dizi)

Angel, başarılı bir ABD yapımı olan Buffy the Vampire Slayer televizyon dizisinin bir Spin-offu olan dizi. Angel'ın Buffy'den daha karanlık bir yanı vardır. Yayınlandığı dönemde Amerika'da benzer dizilere göre daha iyi reyting almıştır. Dizi, Buffy'nin yaratıcısı olan Joss Whedon ile David Greenwalt ortak yapımıdır ve ilk kez 1999 Ekim'inde yayınlanmıştır. Bu dizi de Buffy gibi Whedon'ın yapım şirketi olan Mutant Enemy tarafından yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Senaryo</span> Tiyatro oyunu, piyes, film, dizi vb. eserlerin sahnelerini ve akışını gösteren yazılı metinler

Senaryo Tiyatro oyunu, piyes, dizi, film, video oyunu gibi eserlerin sahnelerini ve akışını gösteren yazılı metinlere verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Pierre Corneille</span> 17. yüzyılın en büyük üç Fransız tiyatrocusundan birisi

Pierre Corneille, Molière ve Racine'le birlikte 17. yüzyılın en büyük üç Fransız tiyatrocularından biridir. Corneille, “Fransız trajedisinin kurucusu” olarak tanınmış ve kırk yıla yakın bir süre boyunca yapımcılık yapmıştır.

Dramaturji, dramatik kompozisyon ve dramanın temel elementlerinin sahnede sunumudur. Bazı oyun yazarları (dramatistler) bir drama yaratırlarken yazı ile dramaturjiyi birleştirirler. Diğerleri ise bir eseri sahneye uyarlamak için dramaturg denen uzmanlarla çalışırlar.

<i>Keşanlı Ali Destanı</i> müzikal tiyatro oyunu

Keşanlı Ali Destanı, Haldun Taner'in yazdığı, müziğini Yalçın Tura'nın yaptığı müzikal oyundur.

<i>Neon Genesis Evangelion</i> Japon mecha anime televizyon serisi

Neon Genesis Evangelion, Gainax ve Tatsunoko Production tarafından hazırlanan 1995 yapımı bir mecha anime televizyon serisidir. Serinin yönetmenliği ve senaryosu Hideaki Anno ve müzikleri ise Shirō Sagisu tarafından yapılmıştır. Seri, Ekim 1995-Mart 1996 tarihleri arasında TV Tokyo'da yayınlandı.

Dramatik anlaşmazlık, edebi metinlerde dramatik anlaşmazlık veya ihtilaf. Bir hikâye içerisindeki güçlerin karşı karşıya gelmesi veya çatışması ile oluşur. Latincede conflictus anlamına gelen bu cümlenin kelime manası karşı karşıya gelme, müsademe, çatışma anlamına gelmektedir.

Serim ; Oyun, roman, hikâye, masal, senaryo vb. anlatı türlerinde kişilerin ve çevrenin tanıtıldığı, konunun, olayın anlatılmaya başlandığı bölümdür.

Plan veya plot, neden sonuç etkisiyle veya tesadüfi bir şekilde her kısımda birbirleriyle ilişkisi olan ve toplamda hikayeyi yaratan olayların dizilimi için kullanılan bir edebiyat terimdir. Genellikle bu olarlar diziminin ne derece çok sanatsal ve duygusal etki yaratacağı ile ilgilenir. Karışık ve karmaşadan oluşan planlara anlaşmazlık denir fakat geleneksel türkülerde olduğu gibi en basit ifadelerden oluşan planlar bile bazen birden fazla çıkarımlar içerebilir.

<span class="mw-page-title-main">Jesse Eisenberg</span> Amerikalı sinema oyuncusu

Jesse Adam Eisenberg, Amerikan oyuncu, yazar, oyun yazarı ve komedyen. İlk oyunculuk deneyimini 1999 yapımı Get Real dizisiyle ile yaptı. 2002 yılında komedi-dram filmi Düzenbaz Roger ile ilk baş rolünü oynadı. Daha sonra oyunculuk kariyerine dram filmi İmparatorlar Kulübü (2002), psikolojik-gerilim filmi Köy (2004), komedi-dram filmi Mürekkep Balığı ve Balina (2005), kara komedi filmi The Living Wake (2007) ve dram filmi Charlie Banks'ın Eğitimi (2007) ile devam etti. Eisenberg 2007 yılında The Living Wake filmindeki oyunculuğu için, Vail Film Festivali'nden Yükselen Yıldız Ödülünü kazandı.

Kurtlar Vadisi, Osman Sınav'ın yarattığı ve Raci Şaşmaz'ın kaleme aldığı Türkiye'nin politik konularını ele alan Türk kült serisidir. Serinin dizi ve filmlerinde birçok ünlü oyuncu oynamıştır. Müziklerinin çoğu Gökhan Kırdar tarafından yapılmıştır. Serinin ilk 55 bölümünde yapımcı ve yönetmen Osman Sınav, 56-97 bölümler arasında yapımcı Raci Şaşmaz, yönetmen koltuğuna ise Serdar Akar oturmuştur. 97. bölümdeki finalden sonra Kurtlar Vadisi Terör adı ile 2 bölüm seyirci karşısına çıkmıştır. Bu dizinin yayından kaldırılması sonrası Kurtlar Vadisi Pusu adlı dizi ile 300 bölüm boyunca seyirci karşısına çıkmıştır. 2013'te Şaşmaz kardeşler'in anlaşamaması üzerine Raci Şaşmaz ve Bahadır Özdener, serinin senaristiliği ve yapımcılığından istifa etmiştir. Yerlerine daha deneyimsiz olan Cahit Kayaoğlu gibi isimler getirilmiş ve bunun sonucunda reytingler düşmeye başlamıştır. Kurtlar Vadisi Pusu'nun son bölümü olan 300. bölümde reytingler 4'lere kadar düşmüştür. Serinin sona ermesinden 1 yıl sonra TRT 1'de yayınlanan Kurtlar Vadisi Vatan filmi ise 5,43 reyting almıştır. En çok reyting alan dizi bölümleri 23 reyting puanı ile Kurtlar Vadisi'nin finali olan 97. bölüm ve 25,43 reyting ile Kurtlar Vadisi Pusu'nun 45. bölümüdür. Seri; Kurtlar Vadisi'nin ilk sezonu boyunca Çarşamba günleri, diğer tüm sezonlarda ve dizilerde ise Perşembe günleri yayınlanmıştır. Serinin toplam 399 bölümlü televizyon dizilerinin yanında seriye ait 4 sinema filmi, 1 amatör filmi çekilmiş; 1 kitabı yazılmıştır.

<i>Karagül</i> Türk televizyon dizisi

Karagül, Avşar Film imzalı, başrollerini Ece Uslu, Özlem Conker, Mesut Akusta, Ogün Kaptanoğlu ve Şerif Sezer'in paylaştığı, 2013-2016 yılları arasında FOX'ta yayımlanan Türk yapımı dram, gerilim, aksiyon ve macera türündeki televizyon dizisidir. Senaryosunu Erkan Birgören'in yazdığı dizinin yönetmenliğini ise Murat Saraçoğlu ve Günay Günaydın üstlenmektedir. 29 Mart 2013 tarihinde yayımlanmaya başlayan dizinin, ilk sezon finali 14 Haziran 2013 akşamı yayımlandı. Yayımlandığı ilk zamanlarda 3-4 gibi rating puanı alırken sonraki bölümlerde reyting puanı 17'ye kadar çıkmıştır. Toplam 4 sezondan oluşan dizi, 10 Haziran 2016 tarihinde yayımlanan 125. bölümü ile final yaparak sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Murat Karahüseyinoğlu</span>

Murat Karahüseyinoğlu, Türk, senarist, yönetmen, tiyatrocu ve yapımcı.

Aziz Klemens Kilisesi; Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunan tarihi bir kilisedir. 4. yüzyılda, Ancyra şehrinin o zamanki episkoposu olan Aziz Klemens adına inşa edilmiştir. Doğu Roma dönemi boyunca farklı yıllarda başkaca kilise, manastır ve katedral yapılarının inşa edildiği bilinse de günümüze ulaşan tek emsal olması sebebiyle Ankara'daki yegane Bizans kilisesi olarak kabul edilir. Osmanlı döneminde camiye çevrilen fakat 1916 Ankara Yangını esnasında tamamen yanması sonucu terk edilen yapıdan geriye yalnızca bir duvar ve iç cephesinde yatay kolları kazınarak silinmiş bir Latin haçının bulunduğu mermer blok kalmıştır. Kurtarılan birkaç sütun başlığı ve pencere sövesi ise Roma Hamamı Açıkhava Müzesi'nde sergilenmektedir.

<i>Çukur</i> (dizi) Türk televizyon dizisi

Çukur, Ay Yapım imzalı, ilk bölümü 23 Ekim 2017 tarihinde yayımlanan, yönetmenliğini Sinan Öztürk'ün yaptığı, senaryosunu Gökhan Horzum ve Damla Serim'in birlikte kaleme aldıkları aksiyon ve dram türündeki Türk yapımı televizyon dizisi. 4 sezondan oluşan dizi, 7 Haziran 2021 tarihinde yayımlanan 131. bölümü ile final yaparak sona erdi.