İçeriğe atla

Draç (torpido botu)


İstanbul Boğazı'ndayken Draç (1910)
Tarihçe
Osmanlı Deniz Kuvvetleri bayrağıOsmanlı İmparatorluğu
AdıDraç
Adının geldiği yer/kişiDıraç
Sipariş 1901
İnşa edenAnsaldo, Armstrong & Cie, Sestri Ponente. Yarda numarası 138
Kızağa konuluşu Nisan 1904
Denize indirilişi 1904
Satın alınışı 29 Kasım 1906, Cenova ve 6 Ocak 1907, İstanbul
Görevlendirme 8 Ocak 1907
Hizmetten çıkışı Ekim 1918
Tarihçe
Türk Deniz Kuvvetleri bayrağıTürkiye
AdıDraç
Hizmet Nisan 1919-1920, 1924-1924
Hizmet dışı 1924
Yeniden hizmete girişi 1926'da teknesi Gölcük'te mavna olarak kullanıldı
Akıbet 1936'da söküldü
Genel karakteristik
Sınıf ve tipiAntalya sınıfı
Deplasman 165 t
Uzunluk 51,2 m LoA
Genişlik 5,7 m
Su çekimi 1,4 m
İtme gücü 2 adet 3 silindirli üçlü genleşmeli buhar motoru
2 su borulu Ansaldo kazan
2,700 indike beygir gücü
Hız 26 deniz mili (denemeler)
Menzil 60 ton kömür
Kişi kapasitesi 4 subay, 26 denizci
1915: 39 Türk, 4 Alman
Silah donanımı

1906:

  • 2 x 37 mm seri ateşli Hotchkiss (250 mermi)
  • 2 x 450 mm torpido tüpü (4 torpido)

1915:

  • 1 x 57 mm seri ateşli Krupp (100 mermi)
  • 2 x 37 mm seri ateşli Hotchkiss (250 mermi)
  • 2 x 450 mm torpido tüpü (4 torpido)

1919:

  • 2 x 37 mm seri ateşli Hotchkiss (250 mermi)

Draç, Osmanlı donanmasına ait 1907'de hizmete giren bir torpido botudur. Balkan Savaşları ile I. Dünya Savaşı'nda görev yapmıştır.

1901'de sipariş edilen torpido botunun yapımına Ansaldo, Armstrong & Cie tarafından Nisan 1904'te Cenova'da başlandı. 1904 yılında denize indirildi ve 1905'te deniz denemeleri yapıldı. 29 Kasım 1906'daki teslimatının ardından 8 Ocak 1907'de Osmanlı donanmasına katıldı. I. Dünya Savaşı esnasında mayın tarama, mayın dökme, devriye gibi çeşitli görevlerde bulundu. 27 Haziran 1915'te Şarköy'de karaya oturdu. Ekim 1918'de hizmetten çıkartıldı. Nisan 1919'da kaçakçılığa karşı bir süreliğine yeniden göreve alındı. 1920'de yeniden hizmetten çıkartıldı. 1924'te bir süreliğine yeniden hizmete alındı. 1926'da teknesi, Gölcük'te bir iş mavnası olarak kullanılmaya başlandı. 1936'da söküldü.

Tasarım

Ansaldo, Armstrong & Cie tarafından Sestri Ponente'de 138 yarda numarasıyla inşa edilen Draç 51,0 metre tam boyunda, 5,7 metre genişliğinde ve 1,4 metre su çekimindeydi. Gövdesi çelikten yapılmıştı. Geminin deplasmanı 165 tondu. İnşa edildiği haliyle 4 subay ve 26 bahriyeliden oluşan mürettebatı, I. Dünya Savaşı esnasında 1915 itibarıyla 39 Türk ve 4 Almandan oluşuyordu.[1]

Gemi gücünü Ansaldo yapımı iki su borulu kazanın buharla beslediği iki adet 3 silindirli üçlü genleşmeli buhar motorundan alıyordu. Motorlar 2.700 indike beygir gücüne sahipti ve gemiyi deniz denemelerinde saatte 26 deniz mili hıza ulaştırabilmişti. Gemi toplam 60 ton kömür taşıyabiliyordu.[1]

Gemi inşa edildiği haliyle 2 adet 37 mm Hotchkiss seri ateşli top ve 250 mermi, 2 adet 450 mm Schwartzkopf torpido tüpü ve 4 torpido taşıyordu. 1915'te Draç ve Kütahya'ya birer adet 57 mm Krupp seri ateşli top ve 100 mermi eklendi. 1919'da ise Draç'ın diğer silahları söküldü, geriye sadece 37 mm'lik toplar bırakıldı.[1]

Hizmet geçmişi

8 Ocak 1907'de Osmanlı donanmasına katılan Draç, Mayıs 1909'da İstanbul'daki Birleşik Krallık donanma görevinin komutanı Amiral Douglas Gamble'ın reform programının bir parçası olan eğitimlerde yer aldı. Bu eğitimde amiral gemisi Mesudiye, Asar-ı Tevfik ve Mecidiye Büyükada ile Maltepe arasında konumlanmış, Peyk-i Şevket, Berk-i Satvet, Samsun ve Yarhisar ise Prens Adaları arasındaki geçişleri korumaktaydı. Draç, Musul, Kütahya, Alpagot, Hamidiye, Demirhisar ve Sivrihisar torpido botları Sivriada'dan yola çıkarak filoya katıldı ve daha büyük gemilere karşı torpido saldırısı eğitimi yaptı. Birleşik Krallık temsilcileri, tatbikatı Tirimüjgan'dan gözlemledi. Tatbikat her ne kadar gerçekçi görünmese de Osmanlı donanmasının yirmi yıldan beri yaptığı ilk donanma tatbikatıydı.[2]

Balkan Savaşları'nda Marmara Denizi'nde görev aldı. Savaş sonunda Marmara Denizi'ndeki donanma aktivitesi sadece Draç ve Musul'un Tekirdağ ile Silivri arasında birlikte gerçekleştirdiği devriye görevleriyle sınırlanmıştı ve torpido botları herhangi bir çatışmaya girmedi.[3]

I. Dünya Savaşı

Draç, 28 Temmuz 1914'te Çanakkale Boğazı için verilen kısmi seferberliğin ardından 1. Torpidobot Tümeni'yle birlikte Çanakkale Boğazı'na atandı. Burada Temmuz-Ağustos aylarında Musul, Kütahya ve Akhisar ile zaman zaman İmroz'a dek uzandıkları devriye görevleri yaptı.[4][5] Musul ve Draç 1 Ağustos sabahı göreve başladı.[6] 3 Ağustos'ta Musul ve Draç ile bunlara katılan Durak Reis gambotu keşif görevinde Yunan Yeoryos Averof kruvazörünü ve Spetsai zırhlısını gözlemledi.[7] 10 Eylül'de keşif uçuşu yapan bir uçak yakıtı bittiği için mecburi iniş yaptı ve mürettebatı Draç tarafından alındı.[8] 19 Eylül'de Draç ve Kütahya torpido botları ile İsa Reis ve Peleng-i Derya gambotları boğazın iki mil açığında, Boğaz boyunca seyrederek tabyalara hedef takip eğitimi yapma fırsatı sağladı.[9]

25 Nisan 1915'te Avustralya bayrağı taşıyan bir AE-2 sınıfı denizaltı Çanakkale Boğazı'ndan içeri girdi ve Aydın Reis'e iki torpido attı. Draç denizaltıyı takip edince denizaltı kaçmaya başladı ve Anadolu Mecidiyesi ile Rumeli tarafında karaya oturup hasar aldı. Daha sonra Sultanhisar tarafından batırıldı.[10] 13 Mayıs 1915'te Birleşik Krallık'ın Morto Koyu'nda demirli olan HMS Goliath zırhlısının batırılması görevinin ilk başta Draç sınıfındaki üç torpido bota verilmesi düşünüldü; ancak üç gemiyle dar alanda operasyon yapmanın zorluğu ve gemilerin birer torpido tüpünün aktif olması sebebiyle bu görev Muâvenet-i Milliye'ye verildi.[11] 27 Mayıs 1915'te, saat 02.00'de Barbaros Hayreddin, Yarhisar ve Draç, Birleşik Krallık denizaltısı HMS E11'in periskopu önünden geçtiler. Ay ışığı ve açık hava sebebiyle denizaltı gemilere saldıramadı.[12]

Temmuz ve Ağustos aylarında Ruslar tarafından İstanbul Boğazı'nın girişine birçok mayın dökülmüştü ve Ağustos sonunda bölgede 1.000'den fazla mayın yer almaktaydı. Rus mayın tarlalarının deniz ticaretini olumsuz etkilemesi üzerine Draç, Samsun, Kütahya ve Yunus ile gambot Malatya mayın temizleme görevine verildi; ancak bu görevde çok başarılı olamadı. 11 Temmuz 1915'te Rus denizaltısı Krab tarafından dökülen 60 mayın Draç, Yunus ve Kütahya tarafından toplandı, daha sonra Çanakkale Boğazı'na döküldü.[13] Eylül ayında yalnızca birkaç küçük gemi mayın tarlasını geçebildi.[14] Draç, Ekim ayında Marmara'da devriye görevi yaptı.[15]

Haziran 1918'de Draç, Bahriye Nezareti emrine girdi.[16] 14 Temmuz 1918'de Yavuz'un İstinye'de kızağa alınmasının ardından donanma filosu yeniden organize edilirken Draç aktif hizmette kaldı.[17]

Savaş sonrası

1918'in sonunda tüm Osmanlı savaş gemileri silahsızlandırıldı; ancak Draç da dahil olmak üzere torpido botların mayınlar ve torpidolar dışındaki silahları sökülmedi. 26 Şubat 1919'da Birleşik Krallık gücünün komutanı Koramiral Somerset Arthur Gough-Calthorpe Osmanlıların kaçakçılığa karşı devriye çıkartılması önerisini kabul etti. Osmanlılar İzmit'te Hızır Reis, Karadeniz'de Aydın Reis ve Preveze, Marmara Denizi'nde ise Draç, Akhisar ve Yunus torpido botlarını devriye görevine aldılar. Marmara Denizi'nde görev yapacak torpido botlar Heybeliada'yı üs almıştı. Kaçakçılığı önlemekle sınırlı olan görevleri Mudanya, Bandırma, Prens Adaları, Gelibolu ve Tekirdağ kıyılarında karakol göreviyle sınırlıydı. Tüm devriye unsurları müttefiklerin teftişi altındaydı.[18][19] Bu gemilerden Draç, Akhisar ve Yunus; arızaları ve yakıt ihtiyaçları yüzünden 10 Eylül 1920'de görevden çekildi ve Haliç'e alındı.[20]

29 Ekim 1923'te cumhuriyetin ilanının ardından Bahriye Nezareti, elde kalan tüm gemilerin bir listesini çıkartmıştı. Bu listede Draç, tamire uygun olmadığı için hizmet dışı olarak belirtildi.[21] 1926'da geminin teknesi, Gölcük'te iş mavnası olarak kullanılmaya başlandı. 1936'da ise söküldü.[1]

Kaynakça

Özel
  1. ^ a b c d Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 156.
  2. ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 14.
  3. ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 25.
  4. ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 29-30.
  5. ^ Büyüktuğrul 1976, ss. 47-48.
  6. ^ Büyüktuğrul 1976, s. 48.
  7. ^ Büyüktuğrul 1976, s. 95.
  8. ^ Büyüktuğrul 1976, s. 103.
  9. ^ Büyüktuğrul 1976, s. 104.
  10. ^ Karadoğan, Umut Cafer (2007). Türk Donanması ve Faaliyetleri (1914-1925) (Yüksek lisans). Gazi Üniversitesi. s. 104, 119. 
  11. ^ Büyüktuğrul 1976, s. 224.
  12. ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 37.
  13. ^ Yüksel, s. 235.
  14. ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 51.
  15. ^ Büyüktuğrul 1976, s. 287.
  16. ^ Büyüktuğrul 1976, s. 389-390.
  17. ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 54.
  18. ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 57.
  19. ^ Akbaş, Rahmi (2011). Osmanlı'nın Son Döneminden Cumhuriyet'e Türk Donanması ve Refah Faciası (Yüksek lisans). Dumlupınar Üniversitesi. s. 20. 
  20. ^ Yüksel, s. 250.
  21. ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 59.
Genel
  • Büyüktuğrul, Afif (1974). Osmanlı Deniz Harp Tarihi (PDF). 4. Genelkurmay Başkanlığı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Ekim 2020. 
  • Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995). The Ottoman Steam Navy 1828–1923 (İngilizce). Londra: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-85177-610-1. 
  • Yüksel, Mehmet (2015). Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Donanma Politikası (Doktora). İstanbul Üniversitesi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Yarhisar, Osmanlı Devleti'nde Donanma Cemiyeti tarafından 1907 yılında Fransa'dan satın alınan, Durandal sınıfı temel alınarak tasarlanmış dört Samsun sınıfı muhripten biridir. 1907'de Osmanlı donanmasına katılan muhrip, 1911-1912'de gerçekleşen Trablusgarp Savaşı'nda Osmanlı filosunun geri kalanı gibi İtalyanlarla aktif bir çatışmada yer almadı. 1912-1913'te Balkan Savaşları esnasında Varna Deniz Muharebesi, İmroz Deniz Muharebesi ve Mondros Deniz Muharebesi gibi tüm önemli çatışmalarda yer aldı, ayrıca devriye görevlerinde bulundu. I. Dünya Savaşı'nda özellikle Marmara Denizi'nde eskort ve önleme görevlerinde yer aldı. Marmara'ya giren Müttefik Devletler denizaltılarıyla birçok çatışmaya girdi. 3 Aralık 1915'te tarihinde Yalova açıklarında Birleşik Krallık'ın E11 denizaltısı tarafından torpidolanarak batırıldı. Bu olayda 7 subay ve 33 er öldü. Birleşik Krallık denizaltısı geminin kalan mürettebatını denizden alarak bir Osmanlı yelkenlisine teslim etti.

Samsun, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1907 yılında Fransa'dan satın alınan dört "Durandal" sınıfı muhripten biridir. Gemi, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı esnasında Osmanlı donanmasında görev yaptı.

<i>Mesudiye</i> (zırhlı)

Mesudiye, Osmanlı donanması için 1871-1875 yılları arasında İngiltere'deki Thames Ironworks'te inşa edilmiş merkezî bataryalı zırhlı korvettir. İnşa edilmiş en büyük iki merkezî bataryalı zırhlı korvetten biriydi. Mesudiye'nin Hamidiye adında bir kardeş gemisi olması planlanmıştı; ancak bu gemi Kraliyet Donanması tarafından satın alındı ve HMS Superb adıyla görevlendirildi. Ana silahları merkezî zırhlı bir bataryada yer alan on iki 250 mm toptu.

<i>Asar-ı Tevfik</i>

Asar-ı Tevfik, 1860'larda inşa edilen ve sınıfının tek üyesi olan, Osmanlı donanmasının zırhlı bir savaş gemisiydi. Aslen Mısır Hidivliği tarafından İbrahimiye ismiyle sipariş edilen gemi, daha sonra Osmanlılar tarafından alındı. Kırım Savaşı'ndan sonra 1860'larda Osmanlı filosu için bir genişleme programının bir parçası olarak inşa edilen Asar-ı Tevfik, sekiz adet 220 mm toptan oluşan bir ana batarya ile donatılmış 4.600 metrik tonluk barbetli bir merkezî bataryalı zırhlıydı.

<span class="mw-page-title-main">Varna Deniz Muharebesi</span> Osmanlı ve Bulgar donanmalarının 21 Kasım 1912 tarihinde Karadenizde giriştikleri çatışma

Varna Deniz Muharebesi ya da Draçki Saldırısı, 21 Kasım 1912 tarihinde Karadeniz'de, Bulgaristan'ın Varna limanının 32 mil açığında dört Bulgar torpido botu ile Osmanlı kruvazörü Hamidiye arasında meydana gelen çatışmadır.

<i>Mecidiye</i> (kruvazör) Osmanlı İmparatorluğu donanmasına ait kruvazör

Mecidiye, Osmanlı Devleti hükûmetinin 1900 yılındaki siparişi üzerine Abdülmecid adıyla Amerika Birleşik Devletleri'nin William Cramp & Sons firmasının Philadelphia Tersanesinde suya indirildikten sonra Osmanlı Donanması, Rusya İmparatorluk Deniz Kuvvetleri, Kızıl Donanma, Ukrayna Halk Cumhuriyeti Deniz Kuvvetleri ve Türk Deniz Kuvvetleri'nde görev yapan korumalı kruvazör.

TCG <i>Peyk</i>

TCG Peyk ya da Osmanlı donanmasındaki adıyla Peyk-i Şevket, Osmanlı donanması ve sonrasında Türk Deniz Kuvvetleri'nde hizmet gören Peyk-i Şevket sınıfının öncü gemi olan torpido kruvazörüdür. 1906-1907 yıllarında Kiel, Almanya'daki Germaniawerft tersanesinde inşa edilmiş ve Kasım 1907'de Osmanlı donanması hizmetine girmişti. Geminin ana silahı üç 450 mm torpido tüpü ve bir çift 105 mm toptan oluşuyordu ve gemi 21 knot hıza ulaşabiliyordu.

TCG <i>Berk</i>

TCG Berk ya da Osmanlı donanmasındaki adıyla Berk-i Satvet, Osmanlı donanması ve sonrasında Türk Deniz Kuvvetleri'nde hizmet gören Peyk-i Şevket sınıfının ikinci ve son torpido kruvazörüdür. 1906-1907 yıllarında, Kiel, Almanya'daki Germaniawerft tersanesinde inşa edilmiş ve Kasım 1907'de Osmanlı donanması hizmetine girmişti. Geminin ana silahı üç 450 mm torpido tüpü ve bir çift 105 mm toptu ve gemi, 21 knot maksimum hıza ulaşabiliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale Savaşı'ndaki denizaltı faaliyetleri</span>

Çanakkale Savaşı'ndaki denizaltı faaliyetleri, I. Dünya Savaşı'nın bir parçası olan Çanakkale Savaşı çerçevesinde, çeşitli devletlerin denizaltıları tarafından Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizi'nde sürdürülen faaliyetlerdir. Esas savaştan önce, Aralık 1914'te başlamış ve Aralık 1915'te sonlanmıştı. İtilaf Devletleri'ne bağlı denizaltıların Çanakkale Boğazı'nı geçerek Marmara Denizi'nde denizaltı operasyonları yapmalarının amacı, Gelibolu'yu savunan Osmanlı kuvvetlerinin lojistik durumunu sarsmak olarak görülür. Bununla birlikte İttifak Devletleri'nin bir üyesi olan Alman İmparatorluğu da Osmanlı'yı desteklemek amacıyla savaş sırasında birtakım denizaltı faaliyetleri yürütmüştü.

<i>Kütahya</i> (torpido botu) Kütahya, Osmanlı Donanmasına ait torpido botu. 1904 yılında denize indirildi ve 14 Eylül 1906 tarihinde Karaburun açıklarında Rus mayınına çarpıp battı

Kütahya, Osmanlı Donanması'na ait torpido botu.

<i>Peyk-i Şevket</i> sınıfı torpido kruvazörü

Peyk-i Şevket sınıfı, Osmanlı donanması için Almanya'daki Germaniawerft tersanesinde 1906-1907 yıllarında inşa edilen bir çift torpido kruvazörüdür. Peyk-i Şevket ve Berk-i Satvet adlarında iki gemiden oluşuyordu. 20. yüzyılın başında Osmanlı donanmasını modernize etme programının bir parçası olarak sipariş edildiler. 775 metrik ton deplasmanındaki gemiler, görece küçük boyutlarına göre ağır silahlıydılar ve üç torpido tüpü, bir çift 105 milimetre (4,1 in) top ve birçok küçük silah taşıyorlardı.

<i>Feth-i Bülend</i>

Feth-i Bülend 1860'ların sonlarında sınıfının öncü gemisi olan demir zırhlı korvet savaş gemisidir. Osmanlı Donanması için İngiliz Thames Iron Works'ten sipariş edildi ve 1868'de inşasına başlandı, 1869'da denize indirildi ve 1870'te hizmete girdi. Dört 229 mm topu vardı, tek pervaneyi çeviren bileşik buhar motoru ile 13 deniz mili (24 km/sa) hıza ulaşabilmekteydi.

<i>Musul</i> (torpido botu)

Musul, Osmanlı Donanması'na ait torpido botu.

<i>Ankara</i> (torpido botu)

Ankara, Osmanlı Donanması'na ait torpido botu.

<i>Akhisar</i> (torpido botu)

Akhisar, Osmanlı Donanması'na ait torpido botu.

<i>Hızır Reis</i> (gambot) gambot

Hızır Reis, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1911 yılında Fransa'dan sipariş edilen ve 1914'te hizmete giren gambot.

Osmanlı İmparatorluğu'nun zırhlı kruvazörleri listesinde, Osmanlı İmparatorluğu'na ait olan ve olması planlanan çelik kruvazörler yer alır.

<i>İntibah</i> (mayın gemisi) mayın gemisi

İntibah, Osmanlı İmparatorluğu tarafından I. Dünya Savaşı'nda römorkör ve mayın dökücü olarak kullanılan gemidir. 1886'da Glasgow'da sivil bir römorkör olarak inşa edilen gemi 1912'de Osmanlılar tarafından satın alındı. 1914'te Tersane-i Amire'de mayın dökücüye dönüştürüldü. Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı'nda başta Çanakkale Boğazı'nın mayınlanması olmak üzere mayın dökme, mayın taşıma, kurtarma ve nakliye görevlerinde bulundu. Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi'nden sonra İstanbul'da filonun geri kalanıyla beraber enterne edildi. Kasım 1922'de İstanbul'dan kaçırılarak İzmit'e getirildi ve Ankara Hükûmeti emrine girdi. Ekim 1923'te Türkiye Cumhuriyeti hizmetine girdi ve adı Uyanık olarak değiştirildi. 1933-34'te Gölcük'te yeniden donatıldı ve adı yeniden İntibah yapıldı. 1936'ya dek İzmir'de, daha sonra yeniden Çanakkale'de mayın gemisi olarak görevlendirildi. 1956'da donanma hizmetinden çıkan gemi Gölcük'e çekildi ve 1958'de sivil kullanım için satıldı. 1959-1964 yılları arasında kargo gemisine dönüştürüldü ve Ararat M Okan adını aldı. 1997 sonunda İtalya'ya kaçak göçmen taşırken yakalanmış, İtalyan hükûmeti tarafından el konulmuş ve Kasım 1998'de açık arttırma ile satılmıştır. Haziran 1999'da Crotone'da söküldü.

<i>Antalya</i> (torpido botu)

Antalya , Osmanlı donanmasına ait torpido botu.

<i>Tirimüjgan</i>

Tirimüjgan, 1883'te denize indirilen ve Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1906 yılında Birleşik Krallık'tan satın alınarak Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı esnasında hizmet veren gemi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.