İçeriğe atla

Dosya paylaşımı

Makale serilerinden
Dosya paylaşımı
Teknolojiler
Ağlar ve protokoller
Geliştirme ve toplumsal yönler
  • Zaman çizelgesi
  • Yasal yönleri
  • BitTorrent yasal konuları
Herkese açık olmayan dosya paylaşımı
  • Anonim P2P
  • Dostdan-dosta
  • Darknet
  • Gizli P2P
Web siteleri ve hizmetleri
İstemciler
Yayın Akışı
Akademik / bilimsel
Ülke veya bölge itibarıyla
  • Kanada
  • Japonya
  • Singapur
  • Birleşik Krallık
İlgili
  • PeerBlock
  • BitTorrent sitelerinin karşılaştırılması

Dosya paylaşımı; bilgisayar programları, çoklu ortam (ses, görüntü ve video), belgeler veya e-kitaplar gibi dijital ortamlara dijital dağıtım veya sunma uygulamasıdır. Dosya paylaşımı çeşitli şekillerde başarılabilir. Depolama, Veri iletimi ve dağıtımı, çıkarılabilir medyayı kullanarak elle paylaşmayı, Bilgisayar ağılarında merkezi sunucuları, World Wide Web tabanlı Hyperlink belgeler ve dağıtılmış peer-to-peer ağ kullanımı yoluyla oluyor.[1]

Dosya paylaşımı şu an kullanılan en popüler hizmetlerden biridir. Akıllı telefon ve tabletlerde sıkıca kullanılır. Kullanıcılar mesela, galeride her hangi foto veya videonun üzerine tıklayır, paylaşım işareti görünür ve bununla çeşitli uygulamalara - e posta, sosyal medya, bulut depolama, mesajlaşma gibi uygulamalara erişirler.[2] Bununla dosyayı anında paylaşabilirler. Ayrıca tarayıcılarda da bu özellik mevcuttur, kullanıcılar istedikleri sitenib Hyperlinkini anında paylaşabilirler. Farklı site ve uygulamalarda da bulunan bu özellik kullanıcıya sonuç ve linkleri anında paylaşmaya olanak verir.[3]

Türleri

P2P dosya paylaşımı

Uçtan uca dosya paylaşımı veya uçlar arası dosya paylaşımı, uçlar arası (P2P) uygulama mimarisine dayanır. Diğer kullanıcıların bilgisayarlarındaki paylaşılan dosyalar dizin sunucularında dizine eklenir.[4] P2P teknolojisi, Napster, Spotify gibi popüler servisler tarafından kullanıldı. P2P paylaşımı için en popüler protokol BitTorrent'tir.

Dosya senkronizasyonu ve paylaşım hizmetleri

Bulut tabanlı dosya senkronizasyonu ve paylaşım hizmetleri, her bir kullanıcının ağa bağlı aygıtlarındaki ayrılmış paylaşım dizinindeki dosyaları güncelleyerek otomatik dosya aktarımlarını uygular. Bu klasöre yerleştirilen dosyalara genelde bir web sitesi ve mobil uygulama üzerinden erişilebilir ve görüntüleme veya birlikte çalışma için diğer kullanıcılar ile kolayca paylaşılabilir. Bu hizmetler, tüketici odaklı Dropbox, iCloud, OneDrive ve Google Drive, WeTransfer,[5] SendGB,[6] Hightail, Firefox Send gibi barındırma hizmetleri yoluyla popüler hale geldi. Rsync 1996'da piyasaya sürülen daha geleneksel bir program olup dosyalar doğrudan makineden makineye senkronize edilir.[7][8]

Veri senkronizasyonu, genel olarak dağıtılmış dosya sistemleri, sürüm kontrol sistemi veya aynalar gibi dosyaları paylaşmak için diğer yaklaşımları kullanabilir.

Tarihi

Dosyalar ilk önce çıkarılabilir medyada değiştirildi. Bilgisayarlar, dosya sistemi montajı, Monochrome BBS bülten tahtası sistemleri (1978), Usenet (1979) ve Dosya aktarım iletişim kuralı sunucularını (1985) kullanarak uzaktaki dosyalara erişebildi. Internet Relay Chat (1988) ve Hotline (1997) kullanıcıların sohbet yoluyla uzaktan iletişim kurmalarını ve dosya alışverişinde bulunmalarını sağladı. 1991'de standartlaştırılan ve ses dosyalarının boyutunu önemli ölçüde azaltan mp3 kodlama, 1990'ların sonlarında yaygın bir biçimde yaygınlaştı.[9] 1998'de MP3.com ve Audiogalaxy kuruldu, Dijital Milenyum Telif Hakkı Yasası oybirliği ile kabul edildi ve ilk mp3 çalar cihazları piyasaya çıktı.

Haziran 1999'da Napster, dizin oluşturma ve akran keşfi için merkezi bir sunucu gerektiren, yapılandırılmamış bir merkezi eşler arası sistem olarak serbest bırakıldı.[10] Genellikle ilk peer-to-peer dosya paylaşım sistemi olarak algılanır.

Gnutella, eDonkey2000 ve Freenet 2000'de piyasaya çıktı. Gnutella, Mart ayında piyasaya çıktı ve ilk merkezi olmayan dosya paylaşım ağı oldu. Gnutella şebekesinde, tüm bağlanan yazılım eşit kabul edildi ve bu nedenle şebekenin merkezi bir başarısızlık noktası yoktu. Temmuz ayında, Freenet serbest bırakıldı ve ilk anonimlik ağı haline geldi. Eylül ayında eDonkey2000 istemci ve sunucu yazılımı piyasaya çıktı.[11]

2001'de Kazaa ve Mac için giFT serbest bırakıldı. FastTrack ağı dağıtıldı, ancak gnutella'nın aksine, yönlendirme verimliliğini artırmak için 'süpernodlara' daha fazla trafik atadı. Ağ, tescilli ve şifrelenmişti ve Kazaa ekibi, Morpheus gibi diğer istemcileri FastTrack ağından uzak tutmak için büyük gayret gösterdi.[12] Temmuz 2001'de Napstere birkaç kayıt şirketi tarafından dava açıldı ve A & M Records v. Napster davasında kaybetti. Napster davasında, bir çevrimiçi hizmet sağlayıcının "geçici ağ iletimi" güvenli limanını kullanamadığı kararlaştırıldı. Mahkemede kaybından kısa bir süre sonra, Napster mahkeme kararına uymak için kapatıldı. Bu, kullanıcıları diğer P2P uygulamalarına itti ve dosya paylaşımı büyümesini sürdürdü. Audiogalaxy Satellite istemcisi popülerlik kazandı ve LimeWire istemcisi ve BitTorrent protokolü serbest bırakıldı.[13] Kazaa, 2004 yılında yaşanan düşüşüne kadar, Hollanda, Avustralya ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki kötü amaçlı yazılımlara (Malware) ve yasal savaşlara rağmen en popüler dosya paylaşım programıydı. 2002 yılında Tokyo Bölge Mahkemesi kararı File Rogue'yu kapattı ve Amerika Kayıt Endüstrisi Birliği (RIAA) Audiogalaxy'yi etkin bir şekilde kapatan bir dava açtı.

2002'den 2003'e kadar, Suprnova.org, isoHunt, TorrentSpy ve The Pirate Bay dahil bir dizi BitTorrent hizmeti kuruldu. 2002'de RIAA, Kazaa kullanıcılarına karşı dava açdı. Bu tür davalar sonucunda, birçok üniversite okul yönetim kodlarında dosya paylaşımı düzenlemeleri ekledi (bazı öğrenciler okul saatlerinden sonra onları kaçırmayı başardı).[14] EDonkey'in 2005 yılında kapanmasıyla eMule, eDony anahtar ağının baskın müşterisi oldu. 2006 yılında polis baskınları, ed2k sunucusunu ele geçirdi ve geçici olarak The Pirate Bay'ı devirdi.

2009'da, Pirate Bay davası, izleyicinin birincil kurucuları için suçlu bir kararda sona erdi. Karar temyiz edildi ve Kasım 2010'da ikinci bir suçluluk kararı çıktı. Ekim 2010'da, Limewire, Arista Records LLC v. Lime Group LLC davasında mahkeme kararı uyarınca kapatıldı, ancak gnutella şebekesi Frostwire ve gtk-gnutella gibi açık kaynaklı istemciler aracılığıyla aktif durumda kaldı.[15] Ayrıca, MLDonkey ve Shareaza gibi çok protokollü dosya paylaşım yazılımı, tüm önemli dosya paylaşım protokollerini desteklemek üzere uyarlandı; böylece kullanıcılar artık birden fazla dosya paylaşım programı kurup yapılandırmadılar.[16] 19 Ocak 2012'de Amerika Birleşik Devletleri Adalet Bakanlığı MegaUpload'un (2005 yılında kurulmuştur) popüler alanını kapattı. Dosya paylaşım sitesinin günde 50.000.000'den fazla kişiye sahip olduğu iddia edildi. Kim Dotcom (eski adıyla Kim Schmitz) Yeni Zelanda'da tutuklandı ve iadeyi bekledi.[17] Dünyanın en büyük ve en popüler dosya paylaşım sitesinde yer alan düşüşe ilişkin dava, Anonymous adlı bilgisayar korsanının devreden çıkarılmasıyla ilgili çeşitli siteleri aşağıya çekmesi ile iyi karşılanmadı. İlerleyen günlerde, diğer dosya paylaşım siteleri hizmetlerini durdurmaya başladı; Filesonic, 22 Ocak 2009'da, 23 Ocak'ta FileServe halka açık indirmeleri engelledi.

Dosya paylaşımının kamuoyu

2004'te yaklaşık 70 milyon insan çevrimiçi dosya paylaşımına katıldı. Daha sonra hizmet mobil teknolojilere ve başka sitelere yayıldı. Şu an milyarddan fazla insanlar bu hizmeti kullanmakdadır.[18]

Kullanılabilirlik

Birçoğu, dosya paylaşımının, eğlence içeriği sahiplerini internet üzerinden talep üzerine ücretli veya reklam yoluyla yasal olarak daha geniş bir kitleyle kullanılabilir hale getirmeye zorladığını iddia ediyor. Sandvine tarafından hazırlanan bir raporda, Netflix trafiğinin Bittorrent'in trafiğini aştığını gösterdi.[19]

Telif hakkı sorunları

Dosya paylaşımı telif hakkı sorunlarını gündeme getirir ve birçok dava açmıştır. Amerika Birleşik Devletleri'nde, bu davalardan bazıları Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi'ye bile ulaştı. Örneğin, MGM v. Grokster davasında Yüksek Mahkeme, yazılımları telif hakkı ihlali için bir araç olarak pazarlanırsa, P2P ağlarının yaratıcılarının sorumlu tutulabileceğine karar vermiştir. Öte yandan, tüm dosya paylaşımı yasadışı değildir. Herkese açık alanda içerik serbestçe paylaşılabilir. Telif hakkı kapsamında olan çalışmalar bile bazı koşullar altında paylaşılabilir.[20] Örneğin, bazı sanatçılar, yayıncılar ve plak etiketleri, belirli eserlerin sınırsız şekilde dağıtılması için, bazen koşullarla birlikte bir lisans verdi; özgür içerik ve dosya paylaşımını tanıtım aracı olarak savunuyorlar.

Kaynakça

  1. ^ https://support.office.com/tr-tr/article/Dosya-payla%C5%9F%C4%B1m%C4%B1-nedir-5f24ac1e-f4e4-4f0a-bebf-f8404e4a13ac []
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  5. ^ "Wetransfer". 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020. 
  6. ^ "SendGB". 7 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  17. ^ http://sleepwalkersjourney.com/comparison-best-file-sharing-apps/[]
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  19. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

Rapidshare, internette dosya barındırma hizmeti veren, merkezi İsviçre'de bulunan popüler bir paylaşım sitesidir. Kullanıcılar paylaşmak istedikleri dosyaları rapidshare sunucularına yüklemekte ve yükleme sonunda kendilerine yüklenmiş olan dosyaya ait bir bağlantı döndürülmektedir. Diğer kişiler bu bağlantı üzerinden dosyayı indirebilmektedir.

eMule

eMule, açık kaynak kodlu, GNU lisanslı bir dosya paylaşım programıdır. Dosya paylaşım programları arasında en tanınmış olanlardandır. Tamamen ücretsizdir ve içinde reklam yoktur. Fakat 2007 ve sonrasındaki yıllarda yapılan güncellemelerde kullanıcılar tarafından yazılımda casus yazılım ve bilgisayar virüsü bulunmaya başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Peer-to-peer</span> Yazılım

Peer-to-peer ya da P2P olarak tanımlanır. Peer eş, denk demektir. İki veya daha fazla istemci arasında veri paylaşmak için kullanılan bir ağ protokolüdür.

<span class="mw-page-title-main">BitTorrent</span>

BitTorrent internet üzerinden dosya paylaşım yazılımına ve aynı tekniği kullanan dosya takas sistemine verilen isimdir. Diğer peer to peer (P2P) paylaşım programlarından farkı sabit olmayan bağımsız sunucu tanımlama dosyaları sayesinde sabit bir sunucuya ihtiyaç olmaksızın paylaşıma devam etmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Korsan ürün</span> korsan yazılım

Warez ya da korsan ürün, telif yasaları çiğnenerek ticareti yapılan telif hakkı saklı materyaller. Bu tanım, genelde arkadaşlar arasındaki peer-to-peer dosya paylaşımları veya özel sunucular sayesinde büyük grupların dosya paylaşımlarından çok; telif hakkına sahip materyallerin, organize gruplar tarafından yasa dışı yayınlarını tanımlar. Telifli ürünlerin kopyalanmasını, çoğaltılmasını ve dağıtımını yapan kişilere korsan, yapılan işe korsancılık denmektedir.

<span class="mw-page-title-main">P2PTV</span>

P2PTV televizyon ya da herhangi dijital yayın görüntülerinin, bir P2P ağında, veri paylaşım yazılımları ile dağıtılmasını ön gören sistemin kısaltmasıdır. Bu girişimdeki uygulamaların öneminin altı, bütün dünyadaki yerel kanalları küresel ölçeğe taşıma potansiyeline sahip olduğu için, çizilebilir. Ancak yeni bir telif hakları sorununa neden olacak olması da bu uygulamaların düşündüren kısmıdır.

<span class="mw-page-title-main">LimeWire</span>

LimeWire, Java düzlemi (platform) için bir özgür P2P dosya paylaşım yazılımıdır. Gnutella ağını kullanır ve 5 sürümü itibarıyla BitTorrent protokolünü destekler. GPL sözleşmesiyle korunan bir özgür yazılım olan LimeWire, ücretlidir.

<span class="mw-page-title-main">The Pirate Bay</span> torrent dosyaları ve magnet bağlantılar sağlayan web sitesi

The Pirate Bay, dünyanın en büyük Bittorrent izleyicisidir ve 2008'in en çok ziyaret edilen torrent sitesi seçilmiştir. Pirate bay, korsan koyu anlamına gelir. İsveç'teki merkezine yapılan polis baskınıyla kapatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Shareaza</span> Dosya paylaşım programı

Shareaza, Gnutella, Gnutella2, eDonkey, BitTorrent, FTP ve HTTP protokollerini ve magnet, ed2k, Piolet ve artık kullanılmayan Gnutella linklerini destekleyen bir peer-to-peer dosya paylaşım programıdır. Türkçe de dahil olmak üzere 27 dil desteği bulunmaktadır. Programın ismi İngilizcede paylaşmak anlamına gelen "share" fiili ile Binbir Gece Masallarından Şehrazad hayalî karakterinden esinlenilerek oluşturulan bir kelime oyunundan gelmektedir.

ed2k Ağ Protokolü eDonkey2000, eMule, Hybrid, MLDonkey gibi birçok program tarafından kullanılan dosya paylaşım protokolüdür. eDonkey2000 Peer2Peer Network kalıbının kısaltılmış halidir. ed2k protokolünü kullanan programlar temel P2P mantığı ile çalışır. ed2k nın kullandığı ağa Kademlia denir.

Dropbox, bir dosya barındırma hizmeti ve paylaşım ağı programıdır. Bulut depolama, dosya barındırma hizmeti, dosya senkronizasyonu, istemci hizmetleri verir. Her kullanıcıya ücretsiz 2 GB'a kadar veri saklama alanı veren bir servistir.. Bunun haricinde kullanıcı çevrimiçi olduğu süre içerisinde arkadaş ağı listesindekiler ile sınırsız boyutta dosyayı paylaşabilir. Haziran 2007 tarihinde Massachusetts Teknoloji Enstitüsü öğrencileri İran asıllı Arash Ferdowsi ve Drew Houston tarafından kurulmuştur. Bir girişim şirketi olarak, girişim hızlandırıcı Y Combinator'dan ilk fon ile kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Telif hakkı ihlali</span> Telif hakkı bulunan çalışmanın hukuka aykırı şekilde kullanılması

Telif hakkı ihlali, genellikle; telif hakkı eseri oluşturan kişi, atadığı bir yayıncı veya temsilci gibi birisine ait olan çalışmaların, telif hakkı sahibinin özel haklarını ihlal ederek ve izni olmadan kopyalanması, çoğaltılması, dağıtılması ya da izin gerektirecek şekilde görüntülenmesi, bazı çalışmalarda kullanılarak türetilmesi sonucu oluşan hak ihlalidir.

BitTorrent, Bram Cohen ve BitTorrent, Inc. tarafından geliştirilen ve BitTorrent protokolü ile dosya yükleme ve indirme işlemleri yapmak için kullanılan bir peer-to-peer bilgisayar programı.

Japonya'da dosya paylaşımı ölçek ve karmaşıklık açılarından kayda değerdir.

Windows Toplantı Alanı Microsoft tarafından geliştirilen ve Windows Vista'da bulunan ve en çok 10 kullanıcıyı destekleyen bir eşler arası (peer-to-peer) işbirliği programıydı. Eski Microsoft NetMeeting uygulamasının yerine geçti; ancak mikrofon desteği ve sesli veya görüntülü konferans oluşturma özelliği artık kaldırılmıştır.

Dosya barındırma hizmeti, bulut depolama hizmeti, çevrimiçi dosya depolama sağlayıcısı veya cyberlocker de adlanır, kullanıcı dosyalarını barındırmak için özel olarak tasarlanmış bir İnternet barındırma hizmetidir. Kullanıcıların bir şifre veya başka bir kimlik doğrulama sağlandıktan sonra yalnızca telefon kullanıcısı tarafından kullanılan İnternet üzerinden erişilebilen dosyaları yüklemelerine olanak tanır. Genellikle, hizmetler HTTP erişimi ve bazen FTP erişimi sağlar. İlgili hizmetler, içerik barındırma servisleri, sanal depolama alanı ve uzaktan yedekleme hizmetidir.

Görünmez İnternet Projesi (I2P), sansüre dayanıklı, eşler arası iletişime olanak tanıyan anonim bir ağ katmanıdır. Anonim bağlantılar, kullanıcının trafiğinin şifrelenmesi ve dünyanın dört bir yanına dağıtılmış yaklaşık 55.000 bilgisayardan oluşan, gönüllüler tarafından işletilen bir ağ üzerinden gönderilerek elde edilir. Trafiğin geçebileceği çok sayıda olası yol göz önüne alındığında, üçüncü bir tarafın tam bağlantıyı izlemesi pek olası değildir. Bu katmanı uygulayan yazılıma "I2P yönlendirici", I2P çalıştıran bilgisayara ise "I2P düğümü" adı verilir. I2P ücretsiz ve açık kaynaklıdır ve birden fazla lisans altında yayınlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">PeerBlock</span>

PeerBlock, kara listedeki ana bilgisayarların tutulan bir listesinden gelen veya gelen paketlerin engellenmesini sağlayan özgür ve açık kaynaklı bir güvenlik duvarıdır. PeerBlock, PeerGuardian yazılımının Windows halefidir. Kara listelerde yer alan IP adreslerine gelen ve giden bağlantıları ve kullanıcı tarafından belirtilen adresleri engeller. PeerBlock, genellikle iblocklist.com tarafından sağlanan kara listeleri kullanır.

<span class="mw-page-title-main">Soulseek</span>

Soulseek, eşler arası (P2P) bir dosya paylaşım ağı ve uygulamasıdır. Soulseek terimi, (1) iki ağdan birine veya (2) üç resmi kullanıcı istemci arayüzünden birine atıfta bulunabilir. Kullanıcılar çeşitli dosyaları paylaşabilse de, Soulseek çoğunlukla müzik paylaşımı yapmak için kullanılır. Soulseek, Safed'li İsrailli bir programcı olan Nir Arbel tarafından hazırlandı.

<span class="mw-page-title-main">Napster</span> paylaşım programı

Napster, dijital ses dosyalarının dağıtımına odaklanmış bir peer-to-peer dosya paylaşım uygulamasıdır. Shawn Fanning, Sean Parker ve Hugo Sáez Contreras, 1 Haziran 1999'da uygulamanın ilk sürümünü yayımlamıştır. Uygulama popülerlik kazandıkça telif hakkı ihlali konusunda sorunlar yaşayan ve çok sayıda davayı kaybeden Napster şirketi, 2001'de aktivitesini durdurmuş ve 2002'de iflas etmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.