İçeriğe atla

Donald Duart Maclean

Donald Duart Maclean
Casusluk faaliyeti
Kod ad(ları)Homer
Kişisel bilgiler
Doğum25 Mayıs 1913(1913-05-25)
Marylebone, Londra
Ölüm06 Mart 1983 (71 yaşında)
MilliyetBritanyalı
EşiMelinda Maclean
ÖğrenimCambridge

Donald Duart Maclean, Cambridge Beşlisi'nin üyelerindendir. Öğrenim gördüğü sırada NKVD ile tanışmış ve İngiliz istihbaratından, ileride Sovyetlerin çok işine yarayacak kilit bilgileri 1951'deki Moskova'ya ilticasına kadar sızdırmaya devam etmiştir.

Hayatı

Donald Maclean, 25 Mayıs 1913'te (Marylebone) Londra' da doğmuştur. Babası, Avam Kamarası'nda milletvekiliydi ve 1931'de koalisyon kabinesine Eğitim Bakanı olarak girdi. Bu sebeple Maclean'ın bulunduğu evde sürekli güncel dünya mesleleri konuşuluyordu.[1] Maclean, ailesinin yoğunluğu ve bu sebeple kendisiyle ilgilenememelerinden dolayı genellikle yatılı okullarda eğitim hayatını sürdürmüştür. 1931'de modern diller bölümünü kazanarak okumak için Cambridge'deki Trinity Hall'a giitti. Cambridge'deki ikinci yılında babası öldü. Maclean' ın siyasi görüşleri bu olaydan sonra şekillenmeye başladı. Özellikle Cambridge'deki son yılında üniversite içerisinde büyük çoğunluk tarafından komünist aktivist olarak tanınıyordu. 1933-34 kışında, Cambridge Left için John Cornford, Charles Madge ve İrlandalı bilim adamı J. D. Bernal gibi diğer önde gelen komünistlerin katkıda bulunduğu bir kitap incelemesi yazdı.[1][2]

Diplomatik Hizmetleri ve Sovyet Ajanı Oluşu

Üniversitedeki son yılında katıldığı faaliyetler ve yürüttüğü kampanyalar ile Sovyet casuslarının dikkatini iyiden iyiye çekti. Bu sayede 1934 yılında NKVD'nin bir ajanı oldu. Bu göreviyle birlikte kendisinden göze batmaması adına siyasi faaliyetleri bırakması ve diplomatik hizmetlerde bulunulması istendi. Modern dillerde birincilikle mezun olduktan sonra kamu hizmeti sınavlarına girdi ve kazandı. Girdiği bir mülakat sırasında kendisine üniversite yıllarında katıldığı Moskova gezisi sorulduğunda, o dönemki fikirlerinin boş bir hayal olduğunu söylemiştir. 1935 yılına gelindiğinde diplomatik hizmete kabul edildi ve aynı yıl içerisinde Dışişleri Bakanlığında Hollanda, İspanya, Portekiz ve İsviçre'nin yanı sıra Milletler Cemiyeti ile ilgilenen Batı departmanına atandı. Ayrıca bu dönemde İspanya İç Savaşı sırasında Avrupa ülkelerini içine alan Müdahalesizlik Komitesi'nin çalışmalarına katılmıştır.[3][4]

İkinci Dünya Savaşı

Savaşın başlamasından önce Almanların gözünü korkutmak için Sovyetlerin Barış Cephesi'ne dahil olmaları için çeşitli makamlarla girişimlerde bulundu. Fransa'nın Moskova ile bu sebebten ötürü girdiği diplomatik ilişkiler sayesinde Maclean, birçok gizli belgeye erişim sağladı. Bu sağladığı ayrıcalıklar ile Kış Savaşı sırasında İngiliz ve Fransız planları hakkında Moskova'yı bilgilendirdi. Maclean, İkinci Dünya Savaşı başladığı sırada Fransa'da bulunmaktaydı. 10 Haziran 1940'ta Alman Ordusu Paris'e yaklaşırken, İngiliz Büyükelçiliği boşaltıldı ve güneye doğru yola çıktılar. Küçük bir ticaret gemisinde Fransa'dan kaçmayı başardılar ve Londra'ya gittiler.[5]

Soğuk Savaş Dönemi

1944 yılında Washington' a atanan Maclean burada birinci sekreterliğe kadar terfi etti. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde yaptığı atılımlar ve insanlarla arasındaki sıcak ilişkiler sayesinde diğer insanlar tarafından çok çalışkan biri olarak görüldü ve sevildi. Bu sayede çokça özel ve gizli bilgilere rahatça ulaşabildi. Bu dönemin en önemli olayı Maclean'ın, atom enerjisi konularında Birleşik Politika Komitesi Sekreteri olarak görev yapmasıdır. Atom bombasıyla ilgili teknik bilgileri hiçbir zaman Moskova'ya iletmemiş olsa bile mevcut durumlar hakkında her zaman güncel bilgileri aktarmaya devam etti.[1] Daha sonra bir dönem Kahire' de görev yaptı. Buranın zorlukları kendisine ve ailesine büyük zararlar verdi.

Kaçışı ve Moskova

Maclean, Kahire'deki görevi sırasında sağlık sorunlarını öne sürerek Londra'ya geri döndü ve ilk defa bu dönemde konuşma ve mesajlaşmaların İngiliz istihbaratı tarafından çözülmesiyle kendisinin casus olduğuna yönelik şüpheler belirmeye başlamıştı. Bütün bu olayları Cambridge'den yakın arkadaşı olan Kim Philby yakından takip etmekteydi. Maclean 25 Mayıs 1951 akşamı Cambridge'den arkadaşı Guy Burgess ile birlikte feribotla Fransa'ya kaçtılar.[6] Kruşçev 1956 da onların Sovyetler Birliği'nde olduğunu kabul edene dek ikiliden haber alınamadı. Maclean, Burgess'e nazaran Sovyeter Birliği'ne çok çabuk alıştı ve örnek bir vatandaş oldu. Rusça öğrendi ve üniversitede doktora yaptı. Maclean, Kızıl Bayrak İşçi Nişanı ve Savaş Nişanı ile ödüllendirildi. İlticasından bir yıl sonra eşi ve çocukları Moskova'ya kendisinin yanına geldi.

Ölümü

Maclean, Aralık 1982'de ağır bir biçimde zatüre geçirdi. Her ne kadar hastaneden taburcu olsa bile eve bağlı kalması ve kasvetli ortam onun tam olarak iyileşmesinin önüne geçti ve 6 Mart 1983'te öldü.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b c GRO Register of Births: SEP 1913 1a 899 Marylebone – Donald D. Maclean
  2. ^ a b "Death of Maclean rumoured", The Times, 11 March 1983
  3. ^ Michael Holzman, Donald and Melinda Maclean: Idealism and Espionage, Briarcliff Manor, New York: The Chelmsford Press, 2014.
  4. ^ The Cambrıdge Fıve-Captıvatıng Hıstory
  5. ^ Cambrıdge Beşlisi-Ferit Temur
  6. ^ S.G.G. Benson and Martin Crossley Evans, I Will Plant Me a Tree: an Illustrated History of Gresham's School, London: James & James, 2002.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İgor Guzenko</span> şifre memuru, Sovyet sığınmacı

Igor Sergeyevich Gouzenko, şifre uzmanı, yazar ve GRU ajanı. SSCB'nin, Ottawa büyükelçiliğinde şifre memuru olarak çalıştı daha sonra 109 belgeyi batıya kaçırarak Kanada'ya iltica etti. Tarihçi Jack Granatstein bu olayı ''kamuoyu açısından Soğuk Savaş'ın başlangıcıydı. Soğuk Savaş Ottawa'da başladı.'' olarak kabul eder.

<span class="mw-page-title-main">Mihail Tuhaçevski</span> Sovyet Mareşal

Mihail Tuhaçevski görevini 1918 ila 1937 sürdürmüş, Kızıl Napolyon lakaplı Sovyet mareşal ve teorisyen

Leopold Trepper, II. Dünya Savaşı sırasında Batı Avrupa’da faaliyet gösteren geniş bir casusluk teşkilatını organize eden ve yöneten Sovyet casusudur. Bu teşkilat haberalma jargonunda Kızıl Orkestra – Trepper Grubu olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Lavrenti Beriya</span>

Lavrenti Beriya, Sovyet politikacı, Sovyet Güvenlik Sekreteri ve Sovyet Gizli Polisi şefi.

<span class="mw-page-title-main">Richard Sorge</span> japon jet

Richard Sorge, II. Dünya Savaşı'ndan önce Japonya’da görev yapan, Sovyetler Birliği'nin casusu. Casuslar içerisinde en başarılıları arasında gösterilir. Casus kod adı Ramsay’dır. Almanya’da ve Japonya’da gazeteci olarak çalışmıştır. 1941'de Tokyo'da yakalanan Sorge, 1944'teki idamına kadar SSCB ile olan bağlantısını reddetse de SSCB ancak 1964 yılında Sorge'u kahraman olarak tanımıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Orlov</span> Sovyet casus (1895 – 1973)

Aleksandr Mihailoviç Orlov Sovyet istihbarat yöneticisiydi. 1938 yılında ABD'ye iltica etti. Leon Troçki'yi kendisine karşı yapılacak olan suikast girişiminden haberdar etti.

<span class="mw-page-title-main">Otto Günsche</span> Hitlerin yaveri

Otto Günsche, Nazi Almanyası'nda Adolf Hitler'in yaveri olarak görev yapmış Alman SS Subayı. Hitler'in ölümüne kadar ona sadık kalmıştır. Hitler'in ölümünden sonra cesedinin yakılması işini organize eden 2 kişiden biridir. Berlin Savaşı'nın ardından Günsche, 2 Mayıs 1945'te Berlin'de Kızıl Ordu askerleri tarafından esir alındı. Sovyetler Birliği'ndeki çeşitli hapishanelerde ve çalışma kamplarında tutulduktan sonra, 2 Mayıs 1956'da Bautzen Hapishanesinde serbest bırakıldı.

<span class="mw-page-title-main">Kirill Meretskov</span>

Kirill Meretskov, Kızıl Ordu ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Silahlı Kuvvetleri'nin generali, Sovyetler Birliği Mareşali ve Sovyet devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Moskova altını</span>

Moskova altını veya Cumhuriyet'in altını, İspanya Merkez Bankası'ndaki altın rezervlerinin %72,6'sını oluşturan 510 ton altının başkent Madrid'den Sovyetler Birliği'ne götürülmesini anlatır. İspanya İç Savaşı'nın başlamasının ilk aylarında Cumhuriyetçi Başbakan Francisco Largo Caballero hükûmeti Sovyetler Birliği'nden önceden alınmış olan krediler ve gelecekte alınacak yardım malzemeleri için bu şekilde bir uygulama yapmıştır. Rezervlerin kalan kısmı ise Fransa'ya gönderilmiş ve benzer şekilde Paris altını olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kim Philby</span> İngiliz istihbarat subayı ve Sovyet çifte ajanı (1912-1988)

Harold Adrian Russell "Kim" Philby İngiliz istihbaratçı ve Sovyet ajanı. MI6 içinde üst düzey yönetici olan Philby bu dönemde KGB için çalışmıştır. 1963 yılında Cambridge Five adı verilen casus grubuna bağlı olduğu ortaya çıkartılmıştır. Kim Philby haricinde Donald Maclean, Guy Burgess, Anthony Blunt ve John Cairncross'dan oluşan grubun 2. Dünya Savaşı sırasında ve Soğuk Savaş döneminin başlarında Sovyetler Birliğine önemli bilgiler aktardığı bilinmektedir. İstihbaratçı ve gezgin John Philby'nin oğludur.

Cambridge Beşlisi, Birleşik Krallık'ta II. Dünya Savaşı'ndan 1950'lerin ortalarına kadar Sovyetler Birliği'ne bilgi akışı sağlayan casus çetesi. 4 üyesi kesin olarak bilinen Beşli, Kim Philby, Donald Duart Maclean, Guy Burgess ve Anthony Blunt'tan oluşmaktaydı. Grubun beşinci elemanı da Oleg Gordievskiy'nin tespit ettiği John Cairncross idi. Gruba Cambridge lakabının verilmesinin sebebi ise grup elemanlarının tamamının Cambridge Üniversitesi'nde komünist fikirlerle tanışıp bu üniversiteden mezun olmasıydı. Beşlinin KGB'ye ne zaman katıldığı konusunda bir belirsizlik olsa da, Anthony Blunt üniversiteyi bitirmeden önce casus olarak adlandırılmadıklarını açıklamıştı.

<span class="mw-page-title-main">Tahran Konferansı</span>

Tahran Konferansı, 28 Kasım - 1 Aralık 1943 tarihleri arasında, Müttefik liderler, Joseph Stalin, Franklin D. Roosevelt ve Winston Churchill katılımıyla, SSCB'nin Tahran Büyükelçiliği'nde gerçekleşen ve o ana dek ilk kez tüm Müttefik liderlerin katıldığı bir strateji toplantısı idi. 22-26 Kasım 1943 tarihlerinde yapılan Kahire Konferansı'ndan hemen sonra yapılan bu liderler zirvesini, 1945 yılında yapılan Yalta Konferansı ve Potsdam Konferansları takip etti. Üç lider, toplantıya ajandalarındaki farklı gündemlerle başlamış olmakla birlikte, Nazi Almanyası'na karşı yeni bir cephe açılması konusunda oy birliği ile aldıkları bir kararla toplantıyı sonlandırdılar. Müttefiklerin Türkiye ve İran'la olan ilişkileri, Yugoslavya'daki operasyon, Japonya'nın durumu ve savaştan sonra yapılacaklar, Konferans'ta ele alınan diğer konulardı. İran'ın bağımsızlığının, müttefiklerin üç büyük üyesince tanındığına dair ayrı bir protokol de imza altına alındı.

Reino Häyhänen köken olarak Ingeria Finlandiyalısı olan Sovyetler Birliği doğumlu Birleşik Devletlere iltica eden albay rütbesinde KGB ajanı.

<span class="mw-page-title-main">Cengel Operasyonu</span>

Cengel Operasyonu, istihbarat ve direniş ajanlarının Polonya'ya ve Baltık ülkelerine gizlice sokulması için Soğuk Savaş'ın (1948-1955) başında İngiliz Gizli İstihbarat Servisi'nin (MI6) yürüttüğü gizli programın adı. Ajanların çoğu, İngiltere ve İsveç'te özel olarak eğitilen; Polonyalı, Estonyalı, Leton ve Litvanyalı sürgünlerden oluşuyordu. Bu ajanlar sızdıkları ülkelerde, Lanetli askerler ya da Orman Kardeşleri gibi Sovyet karşıtı gruplarla bağlantı kuruyorlardı. Operasyonun deniz ayağı Royal Navy ve Alman Mayın Tarama Yönetimi'ne bağlı askerlerdi. Amerikan destekli Gehlen Organizasyonu da Doğu Avrupa'dan ajan teminine dahil oldu. KGB bu casusluk ağına sızdı; ajanların çoğunu yakalayarak veya taraf değiştirmelerini sağlayarak, operasyonu çökertti.

Anthony Frederick Blunt veya Sir Anthony Blunt, 1956'dan 1979'a kadar Victoria Kraliyet Nişanı sahibi, 1964'te savcılığa dokunulmazlık teklif edildikten sonra itiraf eden önde gelen bir Sovyet casusu ve İngiliz sanat tarihçisi.

John Cairncross, İskoç asıllı Britanyalı, II. Dünya Savaşı yıllarında ajanlık ve istihbarat memuru.

<span class="mw-page-title-main">Leonid Kvasnikov</span>

Leonid Romanoviç Kvasnikov bir Rus kimya mühendisi ve casustu, önce NKVD'de ve daha sonra KGB'de görev yaptı. 1934'te Moskova Kimyasal Makine Yapım Enstitüsü'nden onur derecesiyle mezun oldu ve Tula bölgesindeki bir kimya fabrikasında birkaç yıl mühendis olarak çalıştı. Kvasnikov, lisansüstü mühendislik çalışmalarına devam etti ve 1938'de bilimsel-teknik zeka uzmanı olarak KGB'ye katıldı. 1939'dan itibaren bilimsel ve teknik istihbarat bölüm başkanıydı. Kvasnikov, Almanya ve Polonya'da birkaç kısa dönemli görevde hizmet verdi ve hızla yükselerek KGB bilimsel istihbarat bölümünün başkan yardımcısı ve ardından şefi oldu.

Melita Stedman Norwood, 1937'de İngiliz Demir Dışı Metaller Araştırma Derneği'nde sekreter olarak çalışmaya başladıktan bir süre sonra KGB'ye bilgi sağlayan, bir bilgi kaynağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Guy Burgess</span>

Guy Burgess, İngiliz diplomat ve Sovyet ajanıydı. 1930'ların ortalarından Soğuk Savaş döneminin ilk yıllarına kadar faaliyet gösteren Cambridge Beşlisi'nin bir üyesiydi. 1951 yılında Donald Maclean ile Sovyetler Birliği'ne iltica edene kadar bu görevini yerine getirmiştir. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri ile olan casusluk uyumunu bozmuş ve İngiltere'nin dış bağlantıları arasındaki diplomatik sorunların artmasının en büyük sebebi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Oleg Gordievsky</span>

Oleg Gordievsky, eski KGB albayı ve Londra yerleşik büro şefi. Komünizme olan inancını yitirdiği için İngiliz istihbaratı MI6’e gizli bilgi sağlayarak çifte ajanlık yaptı. Moskova’da yürütülen operasyon sırasında kimliğinin ortaya çıkması adına önce Finlandiya’ya, sonra da İngiltere’ye sığındı. Çifte ajan olduğunun ortaya çıkması sonucu Sovyetler Birliği’nce idama mahkûm edildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.