Don Kişot
| El ingenioso hidalgo Don Quijote de la Mancha | |
 Kitabın ilk basım kapağı | |
| Yazar | Miguel de Cervantes Saavedra |
|---|---|
| Çevirmen | Reşat Nuri Güntekin (YKY) |
| Ülke |  İspanya |
| Dil | İspanyolca |
| Konu | Şövalyelik maceraları |
| Türler | Roman (hiciv, mizah, macera, psikoloji, pikaresk) |
| Yayım | 1605 (1. bölüm) 1615 (2. bölüm) |
| Yayımcı | Juan de la Cuesta |
| Medya türü | Basılı |
Don Kişot ya da Don Kihote (İspanyolca: Don Quijote), İspanyol şair ve romancı Miguel de Cervantes'in kendi dilinde yazdığı roman ve bu romandaki asıl şahsiyetin adıdır.
1605'te "La Mancha'lı Yaratıcı Asilzade Don Quijote" ve 1615'te "Marifetli Şövalye La Mancha'lı Don Kişot'un İkinci Bölümü" olmak üzere iki bölüm halinde yayımlanan roman, en akıcı İspanyol edebi eserlerden biridir ve İspanyol edebiyatına ciddi bir giriş olarak kabul edilir. Modern Batı edebiyatının kurucu eserleri olarak ilk modern roman sıfatıyla anılır.[1]
Yazılış aşaması
Cervantes, çalışmalarını dilin Orta Çağ biçimi olan eski İspanyolcadan bolca örnekleme yaparak modern İspanyolca dilinde yazdı. Temmuz 1604'te Cervantes, eserin ilk bölümünün haklarını bilinmeyen bir meblağ karşılığında yayıncı Francisco de Robles'a sattı.[2] Basım ruhsatı Eylül'de verildi, basımı Aralık'ta tamamlandı ve kitap 16 Ocak 1605'te çıktı.[3][4]
Eserin satış başarısı, korsan basımlara zemin hazırladı. 1614 yılında gizemli bir yazar tarafından Avellaneda mahlasıyla sahte bir ikinci bölüm yayınlandı. Bu gelişme, Cervantes'i gerçek bir ikinci bölüm yazmaya teşvik etti ve yeni sahte kitapların önüne geçmek niyetiyle olay örgüsünde Don Kişot'u öldürdü. Bu ikinci eser Cervantes'in ölümünden bir sene önce, 1615 yılında yayınlandı.[5]
Hiciv yönü
Cervantes, hakikatte öyle olmadığı halde, ünlü kişilere atfedilerek, süslü sözlerle doldurulmuş olan ve böylece yazarının aslında okura karşı sahtekarlık yapmış olduğu dönemin şövalyelik romanlarını eleştirir. Ona göre bu tür hilekâr tutumlar yerine, yazar özgün olabilmeli ve bu uğurda gerektiğinde yerleşik kalıplarla kavga ederek ve okuru aldatmaksızın ona ulaşabilmelidir.
Cervantes'in yine roman kahramanları üzerinden, eski dönemi temsil eden şövalyelik romanlarına yönelik eleştiride bulunurken, "akıllıca sanattan mahrum" bu eserlerin, gereksiz kimseler gibi Hristiyanlık topraklarından kovulması gerektiğinin belirtilmesi dikkat çekicidir.[6]
Ana karakterler
- Don Kişot (Alonso Quijano): Şövalye serüvenleri okumaktan aklı karışmış yaşlı bir aristokrat. Kitabın ana karakteridir.
- Rosinante: Don Kişot'un atı.
- Sancho Panza: Don Kişot'un silâhtarı.
- Dulcinea del Toboso: Don Kişot'un sevdiği kız. Gerçek adı Aldonza Lorenzo'dur.
Konu
La Mancha ilinde yaşayan 50'li yaşlarında bir aristokrat olan Alonso Quijano, şövalye kitaplarına takıntılıdır. O kadar çok okur ki, sonunda çıldırır. Fakat sadece şövalyelerle ilgili konularda çıldırmıştır, diğer konularda ise son derece akıllı bir asilzadedir. Quijano şövalye kitaplarını okuya okuya iyice onlara özenir. Dedesinden kalma zırh, kılıç vs aletleri temizler, kendi gibi sıska olan atını da eyerleyip yola çıkar. Sonra komşusu Sancho Panza'yı vali yapma vaatleriyle kandırıp kendine silahtar yapar. Bir köylü kızını da sevgilisi ilan eder. Ve her şeyini bırakıp yollara düşer.
Türkçe Baskısı
Romanın Türkçe baskısı Roza Hakmen çevirisiyle YKY tarafından yayınlandı. Romanın arka kapağında şu sözcükler kullanıldı:
Romanın 'öz' babası Miguel de Cervantes Saavedra, kendisini izleyen tüm romancıları yapıtlarının 'üvey' babası konumuna düşüreceğini -çünkü Don Quijote'den şu ya da bu biçimde etkilenmemiş tek büyük romancı yoktur- (...) okuruna seslenirken bilebilir miydi?" Jale Parlanın yerinde saptamalarıyla: "Shekaspeare'le birlikte belki de ilk kez 'modern' okuru düşleyen" ve sadece "şövalye romanları"nınn değil, "Rönesans'ta kullanılan bütün yazınsal türlerin otoritesini yıkan" bu öncü yazarın, "1605 yılından beri en çok okunan, en çok sevilen, en çok yorumlanan ve yeniden en çok yazılan" ve belki postmodern anlatıyı bile dört yüzyıl önceden haber veren bu öncü romanı, ilk kez tam anlamıyla Tükçede. La Mancha'lı Yaratıcı Asilzade Don Quijote, Roza Hakmen'in İspanyolca aslından yaptığı tam metin çeviriyle (ve Ahmet Güntan'ın şiir çevirileriyle) nihayet dilimizde.
İspanya edebiyat tarihinin en önemli ismi sayılan Cervantes, Don Quijote'yi İspanyolca yazmıştır. İspanyolca ismin Türkçe telaffuzu Don Kişot değil, Don Kihote'dir.[6] Türkiye'de neden doğru kullanılmadığı sorusu ise şöyle açıklanabilir: Fransız İhtilali'nin Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki etkileri ve sonrasında yavaş yavaş nükseden Fransız hayranlığı neticesinde, birçok Fransızca eser Osmanlı'nın ilgi odağına yerleşti. Tanzimat döneminde Don Quijote'nin Fransızca baskıları (Don Quichotte) okunurdu. Eserin Fransızcadaki telaffuzu ise Don Kişot'tur. Dolayısıyla yapılan ilk çevirilerde Don Quijote'nin dilimize aktarımı çevirinin çevirisi biçiminde ilerledi.
Kaynakça
- ^ "Don Quixote is the world's best book say the world's top authors". the Guardian (İngilizce). 8 Mayıs 2002. 26 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022.
- ^ Clement, Richard W. (2002). "Francisco de Robles, Cervantes, and the Spanish Book Trade". Mediterranean Studies. 11: 115-130. ISSN 1074-164X. 13 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022.
- ^ "Don Quixote". web.archive.org. 25 Mayıs 2007. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022.
- ^ "Don Quixote, by Miguel de Cervantes (preface1)". web.archive.org. 3 Eylül 2006. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022.
- ^ Lyons, M. (2011). Books: a living history. London: Thames & Hudson.
- ^ a b "Modern Bireye ve Okura Vurgusu Bağlamında Don Quijote Üzerine Bir Edebiyat Sosyolojisi Analizi", Mehmet Anık, folk/ed. Derg, 2020; 26(4):919-933
