Domlar - Turkipedia

Domlar
Dom
دومي / دومري
Önemli nüfusa sahip bölgeler


İran	1,340,000 [1]
Mısır	2,280,000 [2]
Türkiye	500,000 [3]
Hindistan	202,000 [4]
Afganistan	100,000 [5]
Sudan	20,000–50,000 [6]
Irak	50,000 [7]
Suriye	37,000 [8]
İsrail	2,000 [9]
Cezayir	30,000
Lübnan	7,000
Ermenistan	1,000
Tunus	30,000
Azerbaycan	1,000
Fas	30,000
Libya	33,000
Ürdün	25,000
Filistin Devleti	7,200 [10]
Kuveyt	500
Gürcistan	1,000
Kıbrıs Cumhuriyeti	1200
Rusya	500 [11]
Diller
Domari, Farsça,Arapça,Ermenice,Türkçe,Kürtçe,İbranice,Peştuca
Din
İslam,Hristiyanlık

Domlar veya "Dom" (Arapça : دومي veya دومري -Domi, Domre) tahmini sayıları 2 milyon ila 3.3 milyon civarında olan, büyük bölümü İran, Türkiye, Irak ve Mısır olmak üzere Orta Doğu ülkeleri ve Kuzey Afrika'da yaşayan Hint-Aryan ırkına mensup Hindistan menşeli (Gurbati, Kouli, Çingene) veya Orta Doğu ve Dom çingeneleri olarak da adlandırılan, Roman halklarının bir alt öbeğini ve kolunu oluşturan Hint avrupa dil ailesinden Domari dili konuşan Proto-Roman bir etnik grup.^[1] Daha çok Hindistanda yaşayan Dombalar'la ilgilidirler. Hindistan yarım adasından en erken ayrılan Roman gruplarından olan ve Dombalar'ın bir kolu olan Domlar en erken 6. yüzyılda İran üzerinden Orta Doğu'ya yayılmışlardır.^[2] Bu tarihlerde daha batıya doğru az da olsa Dom göçleri olmuştur.^[3] Yaşadıkları ülkelerde ekonomik anlamda küçük el işleri, demircilik, temizlik işleri, falcılık, sokak müzisyenliği gibi iş alanları Domların mesleklerini oluşturur. Hindistan'da Dombalar'la beraber Dalit veya dokunulmazlar olarak adlandırılan Kast sistemindedirler.^[4] Türkiye^[5]^[6] ve İsrail de^[7] dernekleri mevcuttur.

Notlar

Middle East Gypsies https://web.archive.org/web/20200215091427/http://www.middleeastgypsies.com/

Kaynakça

^ http://i-cias.com/e.o/doms.htm 9 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Doms - LookLex.
^ "ON ROMANI ORIGINS AND IDENTITY". 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2012.
^ Gypsies, from the Ganges to the Thames By Donald Kenrick
^ Tribes and Castes of the North Western Provinces and Oudh Volume II by William Crook
^ Dom'lar Dernek Çatısı Altında Bir Araya Geldi (Hatay) 24 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Temmuz 2012 tarihinde erişilmiştir.
^ Diyarbakır'da, Domlar ve Romanlar Gençlik Spor Kulübü Kültür ve Dayanışma Derneği kuruldu 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Temmuz 2012 tarihinde erişilmiştir.
^ Çingeneler İsrail ve Filistin 15 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Temmuz 2012 tarihinde erişilmiştir.

Dış bağlantılar

Dom Araştırma Merkezi 19 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wikimedia Commons'ta Dom people ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

İlgili Araştırma Makaleleri

Farsça ya da Persçe, Hint-Avrupa dillerinin İran dilleri koluna ait bir batı İran dilidir. Başta İran olmak üzere, kuzeyde Rusya ve Azerbaycan, doğuda Afganistan ve Tacikistan, Orta Asya'da Özbekistan ve Basra Körfezi üzerinde Kuveyt ve Irak gibi ülkelerde 100 milyonun üzerinde kişi tarafından konuşulmaktadır. Antik Pers halkının konuştuğu dilden türemiştir.

Hint-Avrupa dil ailesi, yüzlerce dil ve lehçe içeren dünyanın en büyük dil ailesi. Dünyada 3,2 milyarı aşkın kişinin anadili bu aileye ait bir dil olup, bu değer dünya nüfusunun %46'sına tekabül etmektedir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Ethnologue'a göre yaşayan 445 Hint-Avrupa dili bulunmaktadır ve bu dillerin üçte ikisinden fazlası (313) Hint-İran koluna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Babilik</span> tek tanrılı bir din

Babilik, 19. yüzyılda İran'da doğan dini hareket. Bab, İranlı Seyyid Ali Muhammed'in lakabıdır. Seyyid Ali Muhammed 1844'te, yeni bir çağı müjdelediğini ve beklenen kişi olduğunu ilan etti. Bu tarihten sonra İran'da ona inanan büyük bir Babi kitlesi meydana geldi. Dönemin İran'ı gibi güçlü bir din adamı sınıfının bulunduğu bir ülkede yeni ve farklı bir dini inanışa sahip Babiler, bu tarihten ve özellikle Bab'ın 9 Temmuz 1850'de Tebriz'de kurşuna dizilmesinden sonra İran yönetimince büyük bir baskıya maruz kaldılar.

<span class="mw-page-title-main">Emir Kusturica</span> Yönetmen

Emir Kusturica, Sırp yönetmen.

Çingeneler, aslen Kuzey Hindistan kökenli olup günümüzde ağırlıklı olarak Avrupa'da yaşayan göçebe bir halk. Türkçede Roman sözcüğü de sıklıkla Çingene anlamında kullanılır. Hindistan'ın Pencap-Sind nehir havzası boyunca Pakistan ve Afganistan'ın da içinde bulunduğu bölgelerden M.S. 420 civarında İran ve Anadolu üzerinden dünyaya yayılmış bir Hint-Avrupa halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Orta Farsça</span>

Orta Farsça veya Pehlevî dili, Sasani İmparatorluğu'nun edebî dili olmuş bir Batı İran dilidir. Dil, Sasanilerin yıkılmasının ardından bir süre daha prestij dili olmayı sürdürmüştür. Orta Farsça Ahameniş İmparatorluğu'nda kullanılmış Eski Farsçadan evrilmiş olup modern İran, Afganistan ve Tacikistan kullanılan Farsça dilinin atası olmaktadır. Dil, içine Orta Farsçanın da dahil edildiği ve pek çok çağdaşı dili kapsayan Orta İran dilleri ile karıştırılmamalıdır.

Kuşanlar, Hindistan’ın kuzeyinde M.Ö. 2. yüzyılın ikinci yarısında hüküm sürmüş bir hanedan. Batılı kaynaklarda Sogdiana ve Bactria, Çin kaynaklarında ise Tai Hsia diye adlandırılan, bugün Afganistan'ın kuzey kesiminde Ceyhun Irmağı ile Hindukuş Dağları arasında kalan bölgenin Orta Asya kavimleri istilası sonucunda, M.Ö. 3. yüzyılda kurulmuş olan Grek Baktriya Krallığı çökmüş ve yerine M.S. 1. yüzyılda yerli kayıtlara göre Kuşan, Çin kaynaklarına göre ise Ta-Yüeh-chih adında kurulan devlettir. Kuşanlar, Yüeçi Konfederasyonun beş bölümünden biriydi, ve yüksek ihtimalle İrani veya Tohar, Ön Hint-Avrupalı Kansu'dan göç eden ve eski Baktriya'ya yerleşen göçebe insanlardır. Kuşanlar ilk dönemler muhtemelen idari işlerde Yunancayı kullanıyorlardı, ancak kısa sürede Bactrian dilini kullanmaya başladılar. Kurucu hanedanın Türk kökenli olduğuna dair çeşitli iddialar da vardır. Öyle ki bir Keşmir tarihçisi olan Kalhana’nın Rajatarangini’sinde zikredilen “Turushkanvaya” ismidir. Grandhara bölgesinde Türk asıllı krallar olduğundan bahseder.

Davor Dujmović, Saraybosnalı oyuncu.

Aryan, antik Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dilleri konuşmuş halkların kendilerini tanımlamak ve bölgedeki diğer halklardan ayırt etmek için kullanmış oldukları bir terimdir. Vedik döneminde Hindistan’ın Āryāvarta olarak adlandırılan bölgesine yerleşmiş, Hint-Aryan dilleri koluna dahil diller konuşan Hint-Aryan etnik grubu ve bu bölgeyi tanımlamak için günümüzde kullanılan bir ifadedir. Bu topluluklar yüzyıllarca bölge toplumları üzerinde aristokratik bir sınıf olarak hüküm sürmüşlerdir. Etnik olarak yakın topluluklardan olan Antik İran halkları, Avesta’da kendilerini tanımlamak için bu etnik tanımı kullandılar. Günümüzde İran adının Aryan sözcüğünden türediği ileri sürülür.

Mizrahi Yahudileri veya İbranice -im eki kökenli Mizrahim, doğulu anlamına gelip Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Kafkasya'daki Yahudilere verilen genel addır. İsrail'de ise "Mizrahi" terimi daha çok Arap dünyasındaki ve Arap dünyasına komşu ülkelerdeki Yahudilere denir. Irak, Suriye, Lübnan, Yemen, İran, Afganistan, Buhara, Mağrib Yahudileri, Berberi, Kürt, Azerbaycan, Dağıstan, Hindistan, Pakistan Yahudileri ve Çerkes Yahudileri başlıca Mizrahi Yahudileridir.

Hindistan Yahudileri Hindistan'da bulunan dini bir azınlıktır. Yahudiliğin, Hindistan'a giren ilk gayri-Dharma dinlerden olduğu tarihte kayıtlıdır. Antik çağlardaki cemaatler kültürel asimilasyona uğramıştır. Her Yahudi cemaati, Yehuda Krallığı ve Kayıp On Kabile gibi farklı kökenlerden geldiği için ülkedeki Yahudi sayısını kestirmek zordur. Toplam Yahudi nüfusunun yarısı Manipur ve Mizoram'da, çeyreği de Mumbai'de yaşamaktadır. Dünyadaki birçok ülkenin aksine Hintlerin kontrolündeki Hindistan'da antisemitizm olayları görülmemiştir. Bölgede görülen tek antisemitik olaylar, Portekiz'in Goa'yı işgal edip engizisyonları başlattığı dönemdir. Yahudiler Malabar kıyılarındaki Kodungallur'a yerleşip 1524'e kadar barış içinde ticaretle uğraştılar. Hem İngiliz hakimiyetinden önce hem de sonra Yahudiler Hint prensleri altında, hükûmette, orduda ve endüstride önemli mevkilere geldiler.

<span class="mw-page-title-main">Lomlar</span>

Lomlar veya Poşalar, Ermenistan, Gürcistan, Türkiye ve az da olsa Azerbaycan'da belli bölgelere dağılmış opluluklardır. Poşa, Gürcüce "Boşa"dan (ბოშა) gelir ve Tao-Klarceti bölgesi ile yakın çevresinde Çingenelere verilen isimdir. Nitekim bu topluluk 1835 Osmanlı nüfus defterinde Çingene anlamında "Kıptî", 1886 Rus nüfus sayımında da "Çingene" (цыгане) olarak kaydedilmiştir. Günümüzde Çingene anlamında Boşa adının kullanıldığı tek dil Gürcücedir.

Hint-Aryan dilleri, Hint-Avrupa dil ailesinin, Hint-İran kolunun bir alt ailesini oluşturur. Dünyada bilinen 219 Hint-Aryan dili var olup, ağırlıklı olarak Kuzey ve Orta Hindistan, Pakistan, Afganistan, Bangladeş, Nepal, Sri Lanka ve Maldivler olarak yaklaşık bir milyar konuşmacıya sahiptir. En önemli Hint-Aryan dilleri arasında Hintçe, Urduca, Bengalce ve Sanskritçe gibi klasik dillerdir.

I. İngiliz-Afgan Savaşı diğer adıyla Auckland'ın Budalalığı, 1839-1842 yılları arasında Britanya İmparatorluğu ile Afganistan Emirliği arasında yaşanan ilk savaştır. Bu savaş Birleşik Krallık ile Rus İmparatorluğu arasındaki Büyük Oyun'un ilk çekişmesidir.

Türkiye Çingeneleri veya Türkiye Romanları, Türkiye'de yaşayan bir Çingene etnik grubudur. Çoğunluğu doğu Trakya'da yaşamaktadır.

Romanya'daki Çingeneler Romanya'nın en büyük azınlıklarından birini oluşturmaktadır. 2011 nüfus sayımına göre, sayıları 621.000 kişi ve toplam nüfusun %3,3'üydü ve Romanya'da Macarlardan sonra en büyük ikinci etnik azınlıktır. Romanya'da Çinegene kökenli insanların toplam nüfusunun büyüklüğü hakkında, nüfusun yüzde 4,6'sından yüzde 10'una kadar değişen farklı tahminler vardır, çünkü Çingene kökenli pek çok insan kendilerini Çingene olarak ilan etmemektedir.

Çingeneler, Batı'nın uzun süredir bir parçası olmuş ve Batı'ya yabancı olarak, bir tehdit olarak nitelendirilmiştir. Tarih içerisinde Doğu Avrupa'da köleleştirilmiş, Batı Avrupa'da eziyet görmüşlerdir. II. Dünya Savaşı'nda da Nazi Almanyası tarafından Porajmos denilen soykırımına maruz kalmışlardır. Günümüzde bile Çingeneler hakkında demokratik devletler tarafından ortaya tartışmalar atılmakta ve kısıtlayıcı önlemler kabul görmektedir.

Karaçiler, Azerbaycan ve Türkiye'de yaşayan Dom kökenli bir halktır. Karaçiler hakkında çok az araştırma yapılmıştır ve onlar hakkında bilinenlerin çoğu, 19. yüzyıl Rus bilim adamları Kerope Patkanov ve Jean-Marie Chopin'in çalışmalarına dayanmaktadır.

Romanlar/çingeneler, farklı ülkelerde ve farklı tarihsel dönemlerde, toplumun değişik kesimleri tarafından farklı isimle adlandırılan bir topluluktur. Türkiye’de “Çingene" kullanımı yaygındır. Tüm topluluğu tek bir ortak isim altında toplamak ve küçültücü anlamlar kazanmış adlandırmaların kullanılmasını engellemek üzere “Roman” isminin kullanımı, 1971’deki Birinci Dünya Roman Kongresi’nde kararlaştırılmıştır. Ancak 'Çingene' adlandırmasının yerini Roman adlandırmasının alması konusunda bir uzlaşı yoktur.

Domarice Hint-Avrupa dil ailesine mensuptur ve çoğunlukla İran, Türkiye, Irak ve Suriye'de yaşayan Dom halkının dilidir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.