İçeriğe atla

Dominyon

On dokuzuncu yüzyılın sonunda Kraliçe Victoria yönetimindeki Britanya İmparatorluğu'nun haritası. "Dominyonlar" Krallık'a ait tüm bölgeleri ifade eder.

Dominyon, eskiden Britanya İmparatorluğu'na ya da İngiliz Milletler Topluluğu'na bağlı ülkeleri belirten terim.

Bu devletler (Kanada, Yeni Zelanda, Avustralya, Güney Afrika Birliği, İrlanda ve Newfoundland) yasal açıdan özerk olmakla ve dış işlerinin yönetimini kendileri üstlenmekle birlikte Büyük Britanya imparatorunu hükümdar olarak kabul ediyorlardı. Dominyon teriminin yerine 1947'den sonra "İngiliz Milletler Topluluğu üyesi" terimi kullanılmaya başlandı.

İlgili Araştırma Makaleleri

İngiliz Milletler Topluluğu veya resmî adıyla Milletler Topluluğu, geçmişte Britanya İmparatorluğu'nun, günümüzde de Birleşik Krallık'ın parçası olan devletlerin oluşturduğu uluslararası bir koalisyondur. Üye ülkelerin 16’sı hâlen Britanya Kraliyet Ailesi yönetimindedir. Bu ülkelerde mevcut monark III. Charles; devlet başkanı görev ve yetkilerini, kendi tarafından atanan genel valiler aracılığı ile sürdürür. Kral aynı zamanda İngiliz Milletler Topluluğunun başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Britanya İmparatorluğu</span> Birleşik Krallık tarafından yönetilmiş devletler ve dominyonlardan oluşan imparatorluk

Britanya İmparatorluğu, Birleşik Krallık veya öncül devletleri tarafından yönetilen dominyonlar, sömürgeler, himayeler ve mandalar ile diğer bağımlı bölgelerden oluşmuş olan imparatorluktur. 16. ve 17. yüzyıllarda İngiltere Krallığı tarafından kurulan denizaşırı sömürgeler ve ticaret karakolları olarak başlamıştı. En güçlü döneminde tarihteki en geniş topraklara sahip devlet olmasının yanı sıra bir yüzyıldan fazla bir süre boyunca dünyanın en önde gelen küresel gücüydü. 1922'de 458 milyon kişi, yani dünya nüfusunun neredeyse dörtte biri, Britanya İmparatorluğu'nun egemenliği altındaydı ve toprakları 33.000.000 km2'lik alanı kapsıyordu. Bu derece geniş bir coğrafyaya hükmettiği için siyasi, dilsel ve kültürel kalıtı hâlen yaygın olarak devam etmektedir. Gücünün doruklarındayken, dünya geneline yayılmış toprakları nedeniyle her zaman en az bir bölgesinde gün ışığı olmasından ötürü "üzerinde güneş batmayan imparatorluk" olarak da tanımlanmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">İngilizler</span> İngiltere ile ilişkili bir halk

İngilizler, İngilizce dilini konuşan ve ortak tarih ve kültürü paylaşan bir topluluk olarak İngiltere'de ortaya çıkmış etnik grup ve millettir. Tarih boyunca İngiltere'de ikamet etmiş olan farklı grupların karışımıyla yeni bir kimlik oluşturmuşlardır; Anglo-Saksonlar, Vikingler, Bretonlar ve Normanlar İngiliz kimliğini oluşturan etnik gruplardır.

<span class="mw-page-title-main">John A. Macdonald</span> Kanadanın ilk başbakanı

John Alexander Macdonald, Kanada Dominyonu'nun ilk başbakanı. Kanada'nın William Lyon Mackenzie King'dan sonra en uzun süre başbakanlık yapan politikacısıdır. Dominyonun kuruluş dönemini izleyen gelişme sürecine önderlik etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Denizaşırı Toprakları</span> Birleşik Krallıkın hâkimiyetindeki on dört bölge

Britanya Denizaşırı Toprakları ya da Birleşik Krallık Denizaşırı Toprakları, Birleşik Krallık'ın bir parçasını oluşturmamakla birlikte Birleşik Krallık hâkimiyeti altında bulunan on dört bölgedir.

İngiliz Milletler Topluluğu Oyunları, uluslararası çoklu spor müsabaklarından oluşan, her dört yıl da organize edilen ve İngiliz Milletler Topluluğu'na bağlı olan ülkelerden yüzlerce sporcunun yarıştığı bir çok sporlu etkinliktir. 1930'dan 1950'ye kadar oyunlar "İngiliz İmparatorluk Oyunları" olarak adlandırılmış, 1954'ten 1960'a kadar "Britanya İmparatorluğu ve Commonwealth Oyunları" olarak, 1970 ile 1974'te "İngiliz Commonwealth Oyunları" unvanını aldı. 1978'den beri İngiliz Milletler Topluluğu Oyunları olarak anılmaktadır.

Taç kolonisi veya kraliyet sömürgesi, İngiliz sömürge imparatorluğu ve bunu takip eden Britanya İmparatorluğu'nda bir sömürge yönetimi türüydü.

<span class="mw-page-title-main">I. Dünya Savaşı'nda Birleşik Krallık</span>

Britanya'nın Almanya'yla bir savaşa ilişkin korkuları 1914 yılında Birinci Dünya Savaşı'nın çıkmasıyla gerçeğe dönüştü. Britanya'nın Almanya ve müttefiklerine karşı savaş ilan etmesi, ölçülemeyecek değerde askeri, mali ve malzeme alanında destek sağlayan koloni ve dominyonları da kapsamaktaydı. Dominyonların ordularında bulunan 2.5 milyon askerin savaşa katılmasının yanı sıra kraliyet kolonilerinden de binlerce gönüllü savaşta yer aldı. Almanya'nın Afrika'daki denizaşırı kolonilerinin çoğu kısa süre içinde işgal edildi, Pasifik'teyse Avustralya ve Yeni Zelanda Alman Yeni Ginesi ve Samoa'yı işgal etti. Osmanlı İmparatorluğu'na karşı 1915 yılında Çanakkale Savaşı'nda Avustralya, Newfoundland ve Yeni Zelanda'dan gelen birliklerin katkıları bu bölgelerdeki ulusal bilinç üzerinde önemli bir etki yarattı ve Avustralya'yla Yeni Zelanda'nın kolonilikten bağımsızlığa geçiş süreçlerinde önemli bir dönüm noktası oluşturdu. Bu iki ülkede bu olay halen Anzac Günü adı verilen özel bir günde anılmaktadır. Kanadalılar ise Vimy Ridge Muharebesi'ne benzer bir bakış açısıyla yaklaşmaktadırlar. Dominyonların savaşa olan önemli katkısı 1917 yılında Britanya başbakanı David Lloyd George'un dominyon başbakanlarını 1917 yılında emperyal politikaları düzenlemek için toplanan Emperyal Savaş Kabinesi'ne çağırmasıyla hükûmet tarafından da onaylanmış oldu.

<span class="mw-page-title-main">Balfour Deklarasyonu (1926)</span>

1926 Balfour Beyannamesi, Londra'da 1926 tarihinde toplanan İmparatorluk Konferansının bir sonuç raporudur. Britanyalı devlet adamı, önceki başbakanlardan Arthur J. Balfour'un adıyla isimlendirilmiştir. Birleşik Krallık ve İngiliz Milletler Topluluğuna bağlı bağımsız ülkeler (Dominyon)'i şöyle ifade eder:

<span class="mw-page-title-main">Newfoundland Dominyonu</span> 1907 ile 1949 arası Birleşik Krallıka bağlı bir dominyon olmuş bölge

Newfoundland Dominyonu 1907 ile 1949 arası Birleşik Krallık'a bağlı bir dominyon olmuş bölge. Daha önceleri Birleşik Krallık kolonisi olan Newfoundland 1855 yılından beri kendi kendini yönetmekteydi. Kuzey Amerika'nın kuzeydoğusunda Atlantik kıyısındaki Newfoundland Adası ile kıtadaki Labrador'u kapsayan dominyon 11 Aralık 1931 günü imzalanan Westminster'in Statüsü yasası ile İngiliz Milletler Topluluğu içinde bağımsızlık kazanmış olsa da 1933'te neredeyse iflas aşamasına gelinmesiyle 16 Şubat 1934'te Newfoundland Parlamentosunun toplanmasıyla özyönetiminden vazgeçti. Newfoundland'dan sorumlu hükûmet Londra'nın direkt sorumluluğu altına girdi ve bu şekilde kendi özyönetim haklarından gönüllü olarak vazgeçen az ülkeden biri oldu. 1934 ile 1949 arası Newfoundland, Londra'daki Dominyon Ofisi'ne bağlı 6 üyeli Hükümet Komisyonu ve bir valinin yönetiminde kaldı. Newfoundland 1949'da Kanada'ya bağlanıp ülkenin 10. eyaleti olana kadar de jure olarak dominyon olarak kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Malavi devlet başkanları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Malavi devlet başkanı, Afrika ülkesi Malavi'nin yönetim şeklini mutlak monarşiden cumhuriyete değiştirdiği 1966 yılından bu yana ülkenin en üst makamında yer alan kişiye verilen unvandır. Ülke bağımsızlığını kazandığı 1964 yılından rejim değişikliğinin yaşandığı 1966 yılına kadar Birleşik Krallık kraliçesi II. Elizabeth tarafından atanan genel vali tarafından İngiliz Milletler Topluluğu içerisinde yönetilen bir dominyon konumundaydı. Ülkede 1964-1966 arası genel vali ile 1966 yılından itibaren devlet başkanlığı görevinde bulunan kişilerin listesi şu şekildedir:

Güney Afrika Cumhuriyeti devlet başkanı, Afrika ülkesi Güney Afrika Cumhuriyeti'i bağımsızlığını kazandığı 1910 yılından 1961 yılına kadar İngiliz Milletler Topluluğu içerisinde bağımsız bir dominyon olarak yer almış ve bu süreçte ülkenin en üst makamında anayasal hükumdar olarak Birleşik Krallık kral ve kraliçesi yer almış, kral ve kraliçenin atadığı genel vali ise ülke içerisindeki temsilcisi olmuştur. Ülkede 1961 yılından itibaren cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra ülkenin en üst makamında yer alan kişi 1994 yılına kadar devlet başkanı olarak, 1994 yılından itibaren de sadece başkan olarak adlandırılmıştır. Ülkede bu görevde bulunan kişilerin listesi şu şekildedir:

Sir Glyn Smallwood Jones, Britanyalı siyasetçidir. Jones, Büyük Britanya adına Afrika'da koloni yöneticiliği ve vali görevlerinde bulunmuştur.

Westminster Yasası Birleşik Krallık Parlamentosu'nun oluşturduğu bir yasadır. Yasanın değiştirilmiş versiyonları Avustralya ve Kanada'nın yasalarında mevcut iken; Yeni Zelanda ve diğer Dominyonlarda Milletler Topluluğu'nda artık yer almadığı için kaldırılmıştır. 11 Aralık 1931 tarihinde yapılan bu yasa, onaylanana kadar İngiliz İmparatorluğu'nun kendi kendini yönetmekte olan Dominyonlar ile hukuki ilişkisini oluşturmuştur. Bunun yanında bütün dominyonları karar verme açısından birbirinin onayına bırakmış olup, monarşik lakaplar veya tahtta veraset sistemi bu anlaşmaya bağlı kılınmıştır. Bu yüzden 1926 Balfour Deklarasyonu'nda da belirtildiği üzere eşitlik prensibi ve kraliyet tacına bağlılığı yasal ilkeler haline getirmiştir. Bu, Dominyonların ayrı devletler haline gelmesinde önemli bir adımdır.

<span class="mw-page-title-main">İngiliz Milletler Topluluğu bölgesi</span>

Commonwealth bölgesi Milletler Topluluğu'na üye olan ve devlet başkanı olarak III. Charles'ı kabul eden, dolayısı ile anayasal monarşi ile yönetilen egemen devlettir. Diğer bölgelerden farklı bir şekilde kraliyeti sürdürür. 2021 yılı itibarıyla 15 Commonwealth bölgesi bulunmaktadır. Bunlar: Antigua ve Barbuda, Avustralya, Belize, Kanada, Grenada, Jamaika, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent ve Grenadinler, Solomon Adaları, Bahamalar, Tuvalu ve Birleşik Krallık.

<span class="mw-page-title-main">İmparatorluk Konferansı</span>

İmparatorluk Konferansı veya 1907 öncesinde kullanılan adıyla Sömürgeler Konferansı, Britanya İmparatorluğu'nun bir parçası olan kendi kendini yöneten sömürgeler ve dominyonların hükûmet liderlerinin katıldığı, 1887-1937 yılları arasında periyodik olarak düzenlenen buluşmalardı. 1887, 1894, 1897, 1902, 1907, 1911, 1921, 1923, 1926, 1930, 1932 ve 1937'de düzenlenmiş olup 1944 itibarıyla yerini İngiliz Milletler Topluluğu Başbakanları Konferansı'na bırakmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Seylanı</span> günümüzde Asya kıtasına bağlı bir ada konumunda Sri Lankada 1815 ile 1948 yılları arasında kurulu olan Büyük Britanya koloni bölgesi

Britanya Seylanı, günümüzde Asya kıtasına bağlı bir ada konumunda Sri Lanka'da 1815 ile 1948 yılları arasında kurulu olan Büyük Britanya koloni bölgesi.

<span class="mw-page-title-main">Kenya Dominyonu</span>

Kenya Dominyonu, Afrika ülkesi Kenya'da cumhuriyet rejimi kabul edilmeden önce Kenya devletinin öncülü olarak 12 Aralık 1963 ile 12 Aralık 1964 arasında var olan kısa ömürlü egemen devlet. Ülkenin devlet başkanı Britanya devlet başkanı Kraliçe II. Elizabeth'ti.

<span class="mw-page-title-main">Hindistan Dominyonu</span>

Hindistan Dominyonu, resmi olarak Hindistan Birliği, 15 Ağustos 1947 ile 26 Ocak 1950 arasında var olan Britanya Uluslar Topluluğu'nda bağımsız bir egemenlikti Bağımsızlığına kadar Hindistan, Birleşik Krallık tarafından gayri resmi bir imparatorluk olarak yönetildi. Britanya Raj'ı ve bazen Britanya Hint İmparatorluğu olarak da adlandırılan imparatorluk, doğrudan İngiliz hükûmeti tarafından yönetilen ve toplu olarak Britanya Hindistanı olarak adlandırılan bölgelerden ve bir üstün sistem altında Hint yöneticiler tarafından yönetilen prensdevletler olarak adlandırılan bölgelerden oluşuyordu. Hindistan Dominyonu, bugün Pakistan ve Bangladeş olan İngiliz Hindistan bölgelerini kapsayan bağımsız bir Pakistan Dominyonu da resmileştiren Hindistan Bağımsızlık Yasası 1947'nin kabul edilmesiyle resmileştirildi. Hindistan Dominyonu, genel tabirle "Hindistan" olarak kaldı, ancak coğrafi olarak küçüldü. Yasa uyarınca, İngiliz hükûmeti eski topraklarını yönetme konusundaki tüm sorumluluğundan vazgeçti. Hükûmet ayrıca, prens devletlerin yöneticileriyle olan anlaşma haklarını iptal etti ve onlara Hindistan veya Pakistan ile siyasi bir birliğe katılmalarını tavsiye etti. Buna göre, İngiliz hükümdarının kraliyet unvanı olan "Hindistan İmparatoru" terk edildi.

Kendi kendini yöneten koloni, Britanya İmparatorluğu'nda seçilmiş yöneticilerin koloninin temsili kontrolüne sahip olup, kolonyal güce başvurmadan çoğu kararı alabildiği seçilmiş bir hükûmete sahip bir idari bölünüş biçimidir. Birleşik Krallık hükûmetinin atanmış bir Vali aracılığıyla, atanmış bir Konsey'in yardımıyla veya yardımı olmaksızın yönettiği bir Kraliyet kolonisinin aksine bu koloniler kendi yönetim organlarını oluşturmaktaydı. Kendi kendini yöneten kolonilerin çoğunda "halka sorumlu hükûmet" vardı.