Domaniç Muharebesi
| Domaniç Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Domaniç İkizce Savaşı | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Kayı Boyu | Birleşik Bizans Ordusu:  Karacahisar Tekfuru Kalanoz İnegöl Tekfuru Ayos Nikolayos | ||||||||
Domaniç Muharebesi veya İkizce Savaşı, Osmanlı Beyliği'nin yaptığı 3. savaş.
Bu savaş Osmanlı’nın kuruluş aşamasında önemli bir kırılma noktasıdır. Osmanlı Devleti’nin kuruluşuna zemin hazırlayan tamamlayıcı en önemli aşamalardan birisidir. Osmanlı siyasi teşekkülünün gelişiminde muhtelif aşamalar vardır. Her siyasi olay, gaza ve fetih Osmanlı’nın devlet olma sürecini sağlamıştır. Domaniç ve Söğüt’ten başlayan Bursa’nın fethine kadar uzanan yarım yüzyıla aşkın bir iskan ve kurumsallaşma sürecinin tümü Osmanlı Devleti’nin bünyad edilişinin aşamalarıdır. Çünkü Osmanlı bir anda 1299'da kurulmamıştır. Kritik dönüm noktalarından geçerek usul usul inşa edilmiştir. İşte kuruluş sürecinde “Domaniç Savaşı”, Osmanlı’nın kritik dönüm noktalarından, önemli köşe taşlarından birisidir.
Savaş
Osmanlılar, Kulacahisar’ı fethedip (1285) sabah olunca o yörenin tekfurları toplandılar. Karacahisar tekfuruna haber gönderdiler: “Neye durursun ki seni ve neslini esir ederler ve bu ili bizim elimizden alırlar. Harab ederler. Kendileri bir yerde yerleşmiş Türk değil ki biz dahi onunla münasebete girişseydik. Şimdi bunları bu ilden çıkarmazsak yahut kırmazsak sonunda pişmanlık fayda vermez” dediler.
Kayıhanlıların gün geçtikçe kuvvetlenmesinden ve özellikle Kulacahisar'ı ele geçirmesinden hoşlanmayan İnegöl tekfuru Aya Nikola, komşusu Karacahisar tekfurunu Kayıhanlılar aleyhine kışkırtmaya devam etti. Bu hadise İnegöl tekfurunun Karacahisar tekfuru ile ittifakına yol açtı. Kısa bir süre sonra İnegöl tekfuru ile Karacahisar tekfuru birleşerek Kayıhanlılara karşı harekete geçtiler. İnegöl Tekfuru Aya Nikola, Karacahisar tekfuru ile ittifak edip çok sayıda asker topladılar. Karacahisar Tekfurunun kardeşi Kalanoz'u askere kumandan tayin ettiler.
Birleşik Bizans ordusu ile Kayıhanlıların kuvvetleri İnegöl'den yola çıkarak Domaniç İkizce'de karşı karşıya geldiler. Sonunda Birleşik Bizans ordusu bozguna uğradı. Kayıhanlılar yapılan savaşta galip gelmelerine rağmen, bu defa da Osman Beyin ağabeyi Saru Batu Savcı Bey öldü. Düşman tarafında ise Karacahisar tekfurunun kardeşi ve ordu kumandanı olan Kalanoz/Keloz ve pek çok kimse öldürüldü, gerisi de kaçtı.[]
Domaniç İkizce Şehitliği
Birbirine çok benzeyen iki tepeden ismini alan İkizce (Alçay/Akmeşhed) mevkiindeki çam koruluk içinde bulunan Saru Batu Savcı Bey’in mezarı halk arasında “Bekir’in Dedesi” olarak da adlandırılmaktadır. Saru Batu Savcı Bey'in mezarı ile “Bekir” isminde bir şahsın ilgilenmesinden dolayı bu isim verilmiştir. Saru Batu Savcı Bey’in mezarıyla (Bekir’in Dedesi) ilgilenen türbedar Koca Bekir ile ilgili arşiv bilgileri ise: Başvekalet Arşiv Dairesi Müdürlüğü’nde bulunan temettuat defterinde (ML.VRD.TMT.) 7737/A ve 7737/B tasnif numaraları ve 5-1 hane numaralarında kayıtlıdır.
Çok uzun geçmişi olan ve “Dede Günü” olarak ifade edilen törenleri 1999 yılına kadar gönüllü insanlar organize ediyordu. Muhtemelen Bekir isimli şahısta hem yatır ile hem de törenlerle ilgilenen bu insanlardan biriydi. (Hâlen Karaköy ve civar köylerdeki yatırlarla, törenlerle ilgilenen şahıslar mevcuttur.) 1999 yılından itibaren muhtar, ihtiyar heyeti ve sivil toplum kuruluşları (Domaniç K.Kayı Türkmenleri Derneği ve Domaniç K.Ertuğrul Gazi Derneği ve Şehit Saru Batu Savcı Bey Derneği) törenleri organize ederek, daha geniş kapsamlı ve düzenli şölen haline getirmişlerdir.
Her yıl ağustosun son pazarı Domaniç ilçesine bağlı Karaköy'de geleneksel olarak Saru Batu Savcı Bey'i anma törenleri düzenlenmektedir. 2012 yılı itibarıyla Saru Batu Savcı Bey'in şehadetinin 725. yıldönümü anma törenleri yapılmıştır.
Meşhedin (Şehitliğin) Koruma Altına Alınması ve Türbedar Koca Bekir
Saru Batu Savcı Bey'in mezarının bulunduğu çam koruluk, orman kaçakçılarının şuursuzca kesimi neticesinde çok daralmış bunun üzerine 1930'da Karaköy Muhtarı Farfar Halil (Özyaşar) ve ihtiyar heyeti tarafından bütün köy halkına Kur'an’a el bastırılmış ve çam koruluktan kesim yapılmaması hususunda yemin ettirilmiştir. Yöre halkı bu koruluktan kesim yapmayı uğursuzluk olarak kabul etmektedir. Ancak Saru Batu Savcı Bey’in mezarı başındaki uluçam 1997 yılında orman kaçakçıları tarafından kesilmiştir.
Domaniç’te meydana gelen İkizce Muharebesi’nde ölen Saru Batu Savcı Bey’in şehitliğinin yeri tam olarak Başbakanlık Osmanlı Arşiv Genel Müdürlüğü’ndeki ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’ndeki mufassal, icmal ve evkaf defterlerinde kayıtlıdır:
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde tasnif numarası 808 olan miladi 1487 tarihli mufassal defterin 38.sayfasında,
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde tasnif numarası 285 olan miladi 1530 tarihli muhasebe-i icmal defterinin 38. ve 255. sayfasında,
- Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyud-u Kadime Arşivi’nde tasnif numarası 85 olan miladi 1573 tarihli mufassal defterin 92.sayfasında,
- Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyud-u Kadime Arşivi’nde tasnif numarası 81 olan miladi 1573 tarihli evkaf defterinin 319-323. sayfalarında Karaköy sınırları içindeki Saru Batu Savcı Bey’in şehitliği hakkında tarihî kayıtlar mevcuttur.
Osmanlı arşiv belgelerine göre Domaniç’te sadece iki tane şehitlik vardır: Mermerler Meşhedi ve Akmeşhed.
- Mermerler Meşhedi: Osmanlı kuruluş devrinin önemli şahsiyetlerinden, Ertuğrul Gazi’nin nökerlerinden Koyun Baba’nın Bizanslılarla yapılan müsademede öldüğü yer olan Mermerler meşhedi Güney köyünün 1 km kuzeyinde Kızıltepe’nin eteklerindedir.(Karye-i Güney Seğid / T.K.-K.K.A.-75,s.94)
- Akmeşhed: Saru Batu Savcı Bey’in İkizce Muharebesi’nde öldüğü yerdir. Karaköy- Çokköy- Küçükköy arazilerinin kesiştiği noktadır. Not: Savaşta akıtılan kanları çağrıştırması açısından bu şehitliklerdeki mevki isimleri (Alçay - Kızıltepe) önemlidir.
Kandilliçam
Savcı Bey’in dibinde öldüğü çam ağacına, kendisi için civar halkı kandiller yakmayı adet edindiklerinden “Kandilliçam” adını almıştır. Bazı zamanlarda bu çam ağacında şule göründüğü, hatta bazı mübarek gecelerde bu ağaç üzerine kandiller gibi nur indiği rivayet edilmektedir. Ancak Saru Batu Savcı Bey'in mezarı başındaki uluçam 1997 yılında orman kaçakçıları tarafından kesilmiştir.
Saru Batu Savcı Bey’in dibinde öldüğü kandilliçam ile ilgili kaynak ise: 1930 yılında Domaniç’te incelemelerde bulunan tarihçi Turgut Can Mamaş eserinde kandilliçamın Karaköy’de olduğunu tarihe kayıt düşmüştür. (Turgut Can Mamaş, Memleket İncelemeleri / İnegöl Tarihi, Sayı.1,Bursa1947,sayfa.18)
Kalanoz'un öldürüldüğü dere
Bizans ordusunun komutanı Kalanoz'a ait mezar Çokköy arazisi içinde Dolon mevkiindeki Koruklu/Kokulu deresi mevkiindedir. İkizce Savaşı’nda Bizans ordusunun bozguna uğraması üzerine komutan Kalanoz, Yaylacık güzergâhındaki Karacahisar kalesine kaçarken Osmanlı askerleri tarafından Koruklu/Kokulu deresinde öldürülmüştür. Rivayetlere göre ağabeyi Savcı Bey'in intikamını almak için Osman Gazi’nin "Yeri eşin, itin karnını deşin.” talimatıyla öldürülen Kalanoz, Dolon/Dola mevkiindeki Koruklu deresinde bir çukura gömülmüştür. Bu mevki halk arasında daha çok Keloz'un öldüğü dere olarak bilinmektedir.
Not: Eski Yörük Türkmen anlayışında “Koruk” kelimesi tekin olmayan, çarpan, kötü anlamına gelir. Halk arasındaki inanışa göre Koruklu deresinde kötü anlamda metafizik/parapsikolojik olaylar yaşanmaktadır.
İlk Osmanlı Kitaplarında Domaniç İkizce Savaşı
a) Tevârih-i Âl-i Osman - Oruç Bey Tarihi “….Karacahisar tekfuru karındaşı Kalanoz’a leşker koşub İnegöl’e muavin gönderdi. Osman Gazi dahi bu kaziyeyi tuyub guzzatı cem idüb İKİZCE’ye gelüb Domaniç belin aşdık yerde küffarla buluşub ceng-i azim itdiler. Osman’ın biraderi Sarı Batı’yı anda şehit itdiler. Ol yerde bir çam ağacı vardır; Kandilliçam dirler. Zira gâh-gâh anda bir şule görünür. Sarı Batı anın dibinde şehid oldu. Ve ol Kalanoz kafir dahi anda düşüb Osman Gazi buyurdu; karnını yarub ve yeri dahi bir miktar eşüb it gibi gömdüler…..”
b) Heşt Behişt – İdris-i Bitlisi “…..ve İKİZCE demekle maruf olan mahalde Domaniç dağı kurbünde tekabül-i saffeyn ve takabül-i fieteyn vaki olub şiddet-i mutaadat-ı dini ve dünyevi ve hiddet-i mevadd-i muhalefet zahir ve müneviyeden namure-i darb ve harb ve gubar-ı mevakib-i canibeyni evc-i itilaya beraber ve maktulan-ı tarafeyn nesimin gâh-i cinan ve nari makar ve küştegan-ı meydan-ı marekenin her biri münasebet-i manevi ile ya firdevs-i berrin veyahud esfel-i safiline dek gittiler. Ve iki canibin dahi çeşm-i zahm-i şimşir ve nizesinden seylab-ı hun-revan ve revayi-i enhar suyuf-i safi-menabi ile hezeran uyun-pürhun cuş-puş olan kuh-peyker dilaverlerin dide-i cuşenlerinden ayan oldu. Ve ehl-i küfür ve erbab-ı imanın tuğyan-ı iman-ı kitalinde kat içün nihengan-ı kuh-iltikam cuşeş-i hun-i husemada garka; mevc-i bela ve girdab-ı mareke-i ser-hengan-ı ateş-efruz-i cidalden nicesi mal ve canların bad-i fenaya feda eylediler. Amma canib-i İslamdan Osman Bey’in biraderi Savcı Bey hamiye-i hunriz-i rezmgahda misal-i afıtab-ı mağrib garib olub tac-ı efraz-ı mağfiret ile müteveccih idi. Lal-i abdardan dem-i şehadetten düretü’t tac ve Al-i Nebi Aleyhisselam mütabeatiyle ilm-i ali şehadeti hem-ser-i şafak-ı sipehi oldı. Ve anın meşhedinde ber dıraht-ı subur var idi. Ki hala Kandilliçam demekle meşhur ve payidardır.Ve vech-i tesmiyesi budur ki dıraht-ı vadi-i eymen gibi şecere-i mübarekeden bi-emrillahi Teala hala kandil şeklinde nurdan dırahşan-ı numayan ve ol makamdan lel-an ayan olur. Ve bir serv-i azad dahi ruy-i sıdk ve istikamet ve itikaddan gülistan-ı şehadetinde ol-füruğ-i şem-taban-ı gufran zeban-ı hılle şehadet ve beyan eder. Herçend neki şu mareke-i kıtal ve mubarızan-ı battal mabeyninde Osman Bey’in biraderi dünyevisi rah-ı merdat-ı ezdide hilat-ı şehadet ile mansıb-ı saadet-i ebediyyeye reşide ve tayir-i ruh-i ser sünbür-i aşiyanesi menazır-ı cennetü’l-meva ve şahisar-ı sidretü’l-müntehada müşahede-i şahid-i lika-i beka ile ermide aldı….”
c) 1325 tarihli Salname “…Osman Gazi’nin bu hareketi (İnegöl’ü fethetme niyeti) tekfurlar tarafından haber alınarak mukabelesine çıkmış olduklarından Osman Gazi İKİZCE denilen mevkide bunları perişan etmiş ve hemen Karacahisar üzerine yürüyerek…”
d) Osmanlı Tarihi - Namık Kemal “…Osman Bey, Kalanoz’un hareketini haber aldığı gibi toplayabildiği askerle mukabelesine şitab itti. İki fırka Domaniç taraflarında İKİZCE’de birbirine tesadüf iderek harbe tutuştular…”
e) Neşri Tarihi - Mehmet Neşri “……Osman Gazi dahi bu kaziyyeyi tutup guzzatı cem idüb İKİZCE’ye gelüb Domaniç belin aşduk yirde küffar ile bulışub ceng-i azim ittiler. Osman’un biraderi Sarı Batı’yı anda şehit ittiler. Ol yirde bir çam ağacı vardur, kandillü çam dirler. Zira gâh-gâh anda bir şûle görünür. Saru Batı anun dibinde şehit oldı. Ve ol Kalanoz kafir dahi anda düşüb…..”
f) Künhü'l-Ahbâr - Gelibolulu Mustafa Âlî “…..Domaniç derbendi dameninde vâki’ İKİZCE dimekle şâyi' mahalde ehl-i İslama mukabil oldular sarf-ı makdur idüb sabahdan akşama dek cenk ve cidale koyuldular ikitaraftan revan olan kanlar…”
g) Tevarih-i Al-i Osman-Aşıkpaşazade “…..adına Kalanoz derler idi. Âna azim leşker koşdı. İnegöl kafirleriyle cem oldılar. Osman Gazi dahi gazileri cem etdi. İKİZCE'ye geldi. Domaniç belin aşdukları yerde uğraşdılar. Gayet azim ceng oldı. Osman Gazi'nün kardaşı Saru Batı anda şehit oldı…..”
h) Tevarih-i Al-i Osman-Kemalpaşazade “…….Domaniç belinden aşağı hayl-i bâd kerdârıyla gaziler seyl-i kuhsâr gibi akub çağıldılar ceyş-i küffar bed-kişi İKİZCE didikleri yerde karşulayub ol bagilerin önün bağladılar…..”
ı) Camiü’d-Düvel - Müneccimbaşı Ahmet Dede “…mea zêlike'l-cemâ fi-katelehüm Osman bin fi mevdu' yukâlelehu İKİZCE inde derbendi Domaniç fa-şiddeti'l-kitâl ve emtedde min evvele'n-nehâr ile âhirihi sümme inkisârati'l-küffar…”
i) Devlet-i Aliye-i Osmaniye - Hayrullah Efendi “….Domaniç belinden aşağı düşmanı istikbâle gidüb İKİZCE didikleri yerde birbirine karşu geldiler. Derhal muharebeye duruşub…”
k) Osmanlı Tarihi - Necip Asım ve Mehmet Arif (1335 Tarihi) “…mezkur Domaniç derbendin ilerisinde İKİZCE nam mahalde leşker-i müttefikini karşuladı. Vukua gelen muharebede Osman Bey'in kardaşı Sarı Batı bir çam ağacı dibinde şehit düştü….”
l) Tarih-i Osmanî-Mehmet Şakir “….İkizce vukuası…Ermenibeli ve Kulacahisar mağlubiyetleri İnegöl tekfuru mumaileyh Nikola'nın cesareti kesr idemedi. Karacahisar amiriyle ittihad itti. Domaniç civarında İKİZCE nam mevkiinde yine çarpışıldı…”
m) Belgelerle Osmanlı Tarihi - Prof Ö. Faruk Yılmaz “……İnegöl tekfuru çağrılarının sonunda Karacahisar tekfurunu kardeşiyle beraber hareket etmeye ikna etti. Osman Gazi hızlı hareket ederek Domaniç derbendine gitti. Domaniçyakınında EKİZCE'de yapılan muharebede tekfurlar mağlup oldu. Bu muharebede Osman Gazi'nin kardeşi Sarı Batı (Sarı Batu) şehit oldu….”
n) Osmanlı Ansiklopedisi (Heyet-1999) “…İnegöl tekkfuru ile Karacahisar tekfuru birleşerek Osman Bey'e karşı harekete geçtiler. Müttefik tekfurlar ile Osmanlı kuvvetleri Domaniç civarında İKİZCE denilen yerde karşı karşıya geldiler. Osman Bey yapılan savaşta galip gelmesine rağmen, bu defa da kardeşi Savcı Bey'i kaybetti…”
o) Anonim Tevarih-i Al-i Osman “…Osman Gazi haberdar oldukda asker cem idüb Domaniç belinde İKİZCE'de küffar ile mukabele ve beynehümâde azim muharebe vü mukabele vaki olub Osman Gazi'nün karındaşı Sarı Batı anda şehid olmağla, mevzi-i şehadetinde bir çam ağacı vardur. Üzerinde gâhi-nûr müşahede olundığına binaen kandilliçam dirler….”
ö) Domaniç 1287 (Roman)- Orhan Sarıca “….Yıl 1287. Bir bahar günü. Mayıs ortası idi. Domaniç İkizce. Kapan Gediği. Sıra sıra Kayıhanlı yiğitler… Hepsi de atlı… Hepsi de güleç, bayrama hazırlanan çocuklar gibi neşe dolu… Çocuklar gibi şen…
Kayıhanlılar yerleştikleri ikiz tepelerde savaş düzeni almışlardı. Bir anda gülbang sesi yükseldi: “Alla! Allah!.. İllallah! Baş üryan, sine püryan.. Kılıç, kalkan; bu meydanda nice başlar kesilir, hiç olmaz soran! Allah! Allah!.. Üçler, beşler, yediler, kırklar… Nur-u Nebi… Pirimiz, üstadımız! Demine, devranına hu diyelim, huuuu!” Gür bir sesle çekilen gülbangı, yüzlerce Kayıhanlının: “Huuuu!..“ sesleri takip etti. Ardından karşı tepede bir başka ses: “Allah diyelim! Hak diyelim! İlerleyelim! Pir aşkına vurup kıralım! Duranı çiğneyelim! Gideni itelim! Koşana yetişelim! Allah diyelim! Bakışa bakış, göze göz, dişe diş isteyelim! Hu diyelim! Baş kaldıranı ezelim, kılıç savurup kelle alalım! Er doğmuşlar, Er olmuşlar! Sağ yatıp sağ kalkmışlar! İki verip bir almışlar! Ermişler Mevlasına yaslanmışlar! Biz de varız! Yatalım, kalkalım, vuralım, yılmayalım!”
Kayıhanlılar, Kapan Gediği'nde ormanlık alanın içinde, atlarının üzerinde, yüreklerinde büyük bir heyecanla bekleşiyorlardı. Elleri kılıçlarının kabzalarında idi. Canları yanarcasına sıkıyorlardı kabzalarını. Belki bir saate yakın beklediler. Nihayet arkalarında büyük bir toz bulutu kaldırarak gelen Bizans ordusu göründü. İkizce'ye doğru bu toz bulutunun yaklaşmakta olduğunu ilk gören bir Kayıhanlı yiğit: “Bizans ordusu yaklaşıyoooor!” diye bağırdı…………………………………………”
p) Osmanlı’nın İlk Yurdu Domanç - Abdullah Fidan “…Kayıhanlıların gün geçtikçe kuvvetlenmesinden ve özellikle Kulacahisar'ı ele geçirmesinden hoşlanmayan İnegöl tekfuru Aya Nikola, komşusu Karacahisar tekfurunu Kayıhanlılar aleyhine kışkırtmaya devam etti. Bu hadise İnegöl tekfurunun Karacahisar tekfuru ile ittifakına yol açtı. Kısa bir süre sonra İnegöl tekfuru ile Karacahisar tekfuru birleşerek Kayıhanlılara karşı harekete geçtiler. İnegöl Tekfuru Aya Nikola, Karacahisar tekfuru ile ittifak edip çok sayıda asker topladılar. Karacahisar Tekfurunun kardeşi Kalanoz'u askere kumandan tayin etti. Birleşik Bizans ordusu ile Kayıhanlıların kuvvetleri İnegöl'den yola çıkarak Domaniç İkizce'de karşı karşıya geldiler. Sonunda kafir Birleşik Bizans ordusu bozguna uğradı. Kayıhanlılar yapılan savaşta galip gelmelerine rağmen, bu defa da Osman Beyin ağabeyi Saru Batu Savcı Bey şehit oldu. Düşman tarafında ise Karacahisar tekfurunun kardeşi ve ordu kumandanı olan Kalanoz/Keloz ve pek çok kimse öldürüldü, gerisi de kaçtı.
r) Devlet Ektiğimiz Topraklar Domanç - Orhan Sarıca “…….1287 yılında Osmanlı-Bizans kuvvetleri arasında yapılan Domaniç İkizce Savaşı’nda Allah’ın sevgili kullarından birisi olarak şehitlik şerbetini içmiştir…”
Kaynakça
- Abdullah Çelik, Domaniç İkizce Savaşı Harita Animasyon Tasarımı, Kütahya 2012
- Abdullah Fidan, Osmanlı’nın İlk Yurdu Domaniç, Kütahya 2012
- A.Nihal Adsız, “Aşıkpaşaoğlu Tarihi”, Türk Kültürü Dergisi, S.437, Eylül 1999
- Bahadır Türkmenoğlu, İlk Osmanlılar, İstanbul 2011
- Bursa Kütahyalılar Kültür ve Dayanışma Derneği, Kütahya Araştırmaları, Bursa 2004
- Cezmi Karasu, Osman Bey, Eskişehir 1997
- DOTAG, Kuruluşun Toprağı Domaniç, Kütahya 2003
- DOTAG, Şehit Saru Batu Savcı Bey ve Domaniç İkizce Zaferi, Kütahya 2005
- D.Mehmet Doğan, “Siyasi Tarih-Kuruluş (Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu) Osmanlı -Ansiklopedisi: C.I. Ankara 2000
- Erol Kürkçüoğlu, “Kayıların Anadolu’ya Gelişi”, Osmanlı, C.I, Ankara 1999
- Fahamettin Başar, “Ertuğrul Gazi’nin Yaşadığı Dönemde Anadolu’nun Siyasi Durumu”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, S.123, Mart 1997
- Galip Demir, Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu ve Ahilik, İstanbul 2000
- Halil İnalcık, Devlet-i Aliyye, “Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-1”, İstanbul 2009
- Halil İnalcık, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu”, Türkler, C.9, Ankara 2002
- Hasan Efe, “Domaniç Savaşı”, Vilayetlerin Sultanlığından Faziletlerin Sultanlığına Osmanlı Devleti, Kütahya 1999
- Hasan Efe, “Kayıhanlılarda S.B.Savcı Bey’in Riyaseti Meselesi”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.172, İstanbul 2008
- Hasan Efe, “Bayhoca”, Tefekkür Dergisi, S.52, Temmuz 2012
- Hoca Sadettin Efendi, Tâcü't-tevârih, Haz.İsmet Parmaksızoğlu, C.I, Ankara 1974
- İbn Kemal, Tevârih-i Âl-i Osman, I.Defter, Haz.Şerafettin Turan, Ankara 1991
- İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C.1,TTK, Ankara 1972
- Fatih Mehmet Önder, Kutlu Şehir Domaniç, Domaniç Malumat Gazetesi, 15.03.2005
- Mehmet Maksudoğlu, Osmanlı Tarihi, İstanbul 2001
- Mevlüt Çetin, Domaniç'i Tanıyalım Yazı Dizisi-1, Domaniç Malumat Gazetesi, 15.07.2012
- Mükrimin Halil Yınanç, “Ertuğrul Gazi”, İA, C.IV, İstanbul 1993
- M.Tayyip Gökbilgin, “Osman Gazi”, İ.A., IX.C, İstanbul 1993
- Neşri, Kitab-ı Cihan-nüma, Yay.M.Altan Köymen-Faik Reşit Unat, C.I, Ankara 1987
- Nişancı Mehmet Paşa, Osmanlı Sultanları Tarihi, Çev.İ.Hakkı Konyalı, Osmanlı Tarihleri-1, İstanbul 1949
- Numan Özay, “Saru Batu Savcı Bey’in Naaşının Söğüt’e Nakli Hususunda Mülahazalar”, Özdomaniç Gazetesi, Sayı:260, Domaniç 2002
- Orhan F.Köprülü, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluş ve Gelişmesindeki İtici Güçler, Osmanlı”, C.I, Ankara 1999
- Orhan Sarıca, Devlet Ektiğimiz Topraklar Domaniç, Kütahya 2011
- Orhan Sarıca, Domaniç 1287, Kütahya 2012
- Ramazan Önder, “Kandilliçam”, Kuruluşun Toprağı Domaniç, Kütahya 2003
- Safa Öcal, Devlet Kuran Kahramanlar, İstanbul 1987
- Şule Softaoğlu, Evliya Çelebi’nin Domaniç Seyahati, Kütahya 2008
- Yasin Urhan, Saruhanlar Kalesi, Domaniç Malumat Gazetesi, 15.11.2004
- Yavuz Sanemoğlu, Söğüt, Bilecik 1958
