İçeriğe atla

Dolganlar

Dolganlar
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Rusya Rusya
7.885[1]
Diller
Din
İlgili etnik gruplar
Türk halkları, Yakutlar, Tuva Türkleri
Ogdo Yegorovna Aksenov
Dolganların yaşadığı bölge (1 Ocak 2007'ye kadar Taymir Özerk Okruğu adıyla bilinen bu bölge, 1 Ocak 2007'den sonra Krasnoyarsk Krayı'na bağlanmıştır.

Dolganlar, (öbür adları — Dolgan Türkleri, Dağlı kişi manasında Tıa-kihi (тыа-киһи), Haka (Һака))[2]Rusya'nın kuzeyindeki Taymır yarımadası çevresinde yaşayan etnik grup. Soyları Evenkiler başta olmak üzere birkaç farklı Sibirya halkına dayanan Dolgalar, 18. yüzyıldan sonra Türk dillerini kabul etmiştir.[3] Taymir yarımadası, idari olarak Krasnoyarsk Kray'a bağlıdır. Dolganlar'ın özerk illeri vardır. Bu özerk ilin adı, Taymir Özerk Okruğu'udur.

Rusya 2002 nüfus sayımına göre Rusya'da 7261 Dolgan yaşamaktadır ve bu sayının 5517'si Taymir Rayonundadır. Kalan kısmı diğer bölgelere yayılmıştır. Ukrayna'da ise 26 Dolgan 2001 Ukrayna nüfus sayımında tespit edilmiştir.

Dolganlar, Yakutça ile çok benzer olan Dolganca dilini konuşmaktadır. Yakutlarla kolayca anlaşabilirler. Dolganlar, 20. yüzyıldan önce Sibirya bölgesinde göçebe hayat yaşayan avcı insan topluluğuydu. Sovyet döneminde iskana zorlandılar.

Dolganlar, Rusların etkisiyle Ortodoks kilisesine bağlanmışlardır ancak şamanizmin etkisi hala sürmektedir.

Ünlüler

  • Aksonova, Ogdo Yegorovna (Огдуо Аксёнова) — Dolgan Türklerinden Dudinka'da 1936 doğumlu şairi ve Dolgan Türkleri Edebiyatının kurucusu.

Dil

Dolganca, Saha dili benzeri olup Türkçe içinde bir daldır. Saka-Dulgaan (Сака-дулгаан тыла) dili de denilmektedir. Dolgan Türkçesine iç içe veya komşu olarak yaşadıkları Evenk dilinden de çok sayıda söz girmiştir.

Dolgan Türkçesi Norilskiy, Pasinskiy, Avamskiy, Hatangskiy ve Popigayskiy ağızlarından oluşur. Dolgan Türkçesinde 1973 yılında yayınlanan ilk şiir kitabı — «Baraksan» Ogdo Aksonovoy. Dolgan Türkçesindeki yayınlar Rus Kiril Alfabesi ile çıkmaktadır.[4]

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  2. ^ "Долганы". БСЭ. 10 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2014. 
  3. ^ "Dolgan people". Encyclopedia Britannica. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2020. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2014. 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Baraba Tatarları; Batı Sibirya'da, Altay ve Tuva cumhuriyetlerinin kuzeyinde, Tomsk, Abakan, Krasnoyarsk kentleri çevresinde ve bu bölgenin batısındaki Tobol Nehri'nin kenarına kurulu, Tümen, Tobolsk, Tara, Barabinsk kentleri çevresinde, ayrıca yukarıda saydığım iki bölgenin arasındaki Baraba bozkırlarında yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya</span> Rusyanın, Ural Dağlarından Büyük Okyanusa kadar uzanan toprakları

Sibirya, Rusya'nın, Ural Dağları'ndan Büyük Okyanus'a kadar uzanan topraklarına verilen ad. Sibirya, Kazakistan ve Orta Asya'yı meydana getiren diğer cumhuriyetleri de ihtiva eder. Yaklaşık olarak 13 milyon km²'lik bir yüzölçümüne sahiptir. Sibirya bölgesinde 30 milyon civarında insan yaşar. Kuzeyinde Arktik Okyanusu, doğusunda Pasifik Okyanusu, güneyinde Kazakistan, Moğolistan ve Mançurya ülkeleri bulunur. Batısında ise Ural Dağları bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Yakutça</span> Yakutların konuştuğu, Türk dillerinin Sibirya grubuna bağlı dil

Yakutça veya Sahaca, Saha Türklerinin konuştuğu dildir. Çuvaşça ile birlikte Türkçenin toplam iki lehçesinden biridir. Türk dillerinin Sibirya grubuna bağlı dil 450.140 kişi tarafından konuşulur. Ayrıca Taymir Yarımadası'nın doğusunda yaşayan halkların ticaret dilidir. Konuşucuların çoğunluğu Rusya'ya bağlı Yakutistan'da yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Tuva Cumhuriyeti</span> Rusya Federasyonu’nda Güney Sibiryada özerk bir Türk cumhuriyeti

Tuva Cumhuriyeti veya Tıva Cumhuriyeti ; Rusya Federasyonu’nda Güney Sibirya'da özerk bir Türk cumhuriyetidir. Tuva cumhuriyeti, adını, Türk halklarından biri olan Tuvalardan alır. Tıva Cumhuriyeti olarak da Türkiye Türkçesinde kullanımı vardır. Moğolistan'a komşu olan cumhuriyetin yüzölçümü 170.500 km²'dir. Nüfusu 313.612 kişidir. Konumu ise kuzeyinde Rusya Federasyonuna bağlı Krasnoyarsk Krayı, kuzeybatısında Hakas Özerk Cumhuriyeti, batısında Altay Özerk Cumhuriyeti, güneyinde Moğolistan, doğusunda Buryatya çevrelemiştir. Çevresindeki ülkelere göre Türk nüfusunun en yoğun olduğu Güney Sibirya ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Taymır Özerk Okrugu</span> Rusyada eski bir irade birim

Taymir Özerk Okrugu, Rusya'nın Krasnoyarsk Krayı'na bağlı bir eski özerk okrug. Taymır bölgesinin özerkliği 1 Ocak 2007 yılında kaldırılıp Krasnoyarsk Krayı'na bağlanmıştır. Rusya'nın ve Asya'nın en kuzey noktasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Tatarcası</span> Türk dillerinin Kıpçak koluna ait bir dil

Kırım Tatarcası ya da Kırımca, Türk dillerinin Kıpçak koluna ait bir dildir. Ancak bazı Oğuz grubuna ait özelliklere de sahiptir. Romanya'nın Dobruca yöresinde konuşulan şekline Dobruca Tatarcası adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti</span> Sovyetler Birliğinin nüfus ve yüzölçümü bakımından en büyük ve kurucu cumhuriyeti

Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSC) (Rusça: Росси́йская Сове́тская Федерати́вная Социалисти́ческая Респу́блика; Rossiyskaya Sovetskaya Federativnaya Sotsialistiçeskaya Respublika), Sovyetler Birliği'nin nüfus ve yüzölçümü bakımından en büyük ve kurucu cumhuriyetidir.

<span class="mw-page-title-main">Türk dilleri</span> Çinin batısından, Sibirya ve Doğu Avrupaya dek uzanan bir alana yayılmış dil ailesi

Türk dilleri veya Türkî diller, Doğu Avrupa'dan Sibirya ve Çin'in batısına dek uzanan bir alana yayılmış ve içerisinde 35 yaşayan dil barındıran dil ailesi. Toplamda yaklaşık 180 ile 200 milyon kişi tarafından konuşulan Türk dillerinin en çok konuşulan lehçesi Türkçe olup tüm Türk dili konuşurlarının %40'ı bu dili konuşmaktadır. Bu dili Azerice, Özbekçe, Uygurca, Kazakça, Türkmence ve Tatarca takip etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kazaklar (Slav)</span> etnik grup

Kazaklar, Ukrayna ve Güney Rusya yerli halklarının karışımı ile 15. yüzyıl dolaylarında Dinyeper ve Don nehirleri civarında ortaya çıkan etnik topluluk. Kazaklar, bugünkü Kazakistan'da yaşayan ve Türkî kökenli olan Kazaklar'la karıştırılmamalıdır. Kazak sözcüğü Eski Türkçede maceracı-özgür insan anlamındadır.

<span class="mw-page-title-main">Buryatya</span> Rusyaya bağlı federe cumhuriyet

Buryat Cumhuriyeti, Rusya'ya bağlı federe cumhuriyet olan ülkenin yüz ölçümü: 351 400 km², nüfusu ise 900.000'dir. Başkenti Ulan Ude'dir.

<span class="mw-page-title-main">Yakutlar</span>

Yakutlar ya da Sahalar, Rusya içindeki Saha Cumhuriyeti'nde yaşayan Türk halkı.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya Federal Bölgesi</span>

Sibirya Federal Bölgesi, Rusya'nın 8 federal bölgesinden biridir. Orta Asya'nın kuzeyinde yer alır. Yüzölçümü 5.114.800 km², 2002 sayımına göre nüfusu 20.062.938'dir. Bu bölgede Türk, Moğol gibi Rus olmayan özerk devletler olduğundan ve zengin yer altı kaynakları bulunduğundan Sibirya adı altında okrug oluşturularak bölgedeki Rus olmayan cumhuriyetlerin ayrılmasının önüne geçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dolganca</span>

Dolganca Türk dillerinin Sibirya grubuna ait, Sahaca ile çok yakın olan, ağırlıklı olarak Dolganların konuştuğu dildir. Konuşucu sayısının azlığı nedeniyle tehlike altındadır. Taymır bölgesinde konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Krasnoyarsk Krayı</span> Rusyanın Sibirya bölgesinde idarî birim

Krasnoyarsk Krayı, Rusya'nın Sibirya Federal Bölgesi'nde bulunan kray. Krayın idarî merkezi Krasnoyarsk'tır. Yüzölçümü 2.366.797 km²'dir. Yakutistan ve Batı Avustralya'dan sonra dünyanın en büyük üçüncü idari-bölgesel birimidir.

Hakasça veya Hakas Türkçesi Hakas Türklerinin dili. çağdaş Türk yazı dillerinden Sibirya kesiminde konuşulup yazılan kollarından biridir. Hakas eski Kırgız devletinin ismidir. Hakas Türkleri tarafından konuşulmaktadır. Hakaslar Hakasya adı verilen ülkede yaşamakta olup, Güney Sibirya bölgesindedir. Hakas Cumhuriyeti veya Hakasya, Rusya'da yer alır. Hakasların nüfusu 78,500 olup, bunun 60,168 kadarı Hakasça konuşmayı bilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Soyotlar</span> Türk halkı, Rusya içerisinde

Soyot veya Soyotlar — Rusya içinde yaşayan ve dilleri ile kültürleri yok olma tehlikesine maruz bir Türk halkıdır. 2002 nüfus sayımına göre, Rusya'da 2769 kişi Soyot Türkleri vardır. Soyları ve dilleri yok olma tehlikesi bulunan Türk içinde olup aslında Tuvalar ile büyük benzerlik teşkil ederler, fakat Soyot Türkleri çok eski zamanlardan beri Buryatya'nin Ahın rayonunda yaşamaktadırlar. Soyot Türklerinin yerel dili yeniden düzenlenmiş ve bir ders kitabı haline getirilerek Oka'da bazı okullarda öğretim yapılmaya çalışılmıştır.

Türk dili tarihi, çivi yazılı Sümerce tabletlerdeki alıntı kelimeler şeklinde bilinen ilk örneklerine rastlanan, coğrafya olarak Moğolistan ve Çin içlerinden Avrupa’nın ortalarına, Sibirya’dan Hindistan ve Kuzey Afrika sahasına kadar yayılmış olan Türk dilinin tarihidir. Günümüzde Asya ve Avrupa kıtalarında konuşulan ve yazılan Türk yazı dilleri ve bunların ağızlarının tarihî süreçlerini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Ürüng-Haya</span>

Ürüng-Haya, Rusya'nın federal yapılanması içinde yer alan Saha Türk Cumhuriyeti'nin Anaabır bölgesine bağlı olan Türk uluslu küçük bir köy yerleşimidir. Köyün bağlı olduğu Saaskılaah köyünden 160 kilometre (99 mi) mesafededir.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya Tatarları</span> Tatar topluluklarının bir kolu

Sibirya Tatarları Batı Sibirya'da tatarların etnik grubu, Türk halklarından biridir. Çoğunluğu Rusya içindeki Batı Sibirya’da yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Kırım</span> Karadenizdeki bir yarımada

Kırım, Doğu Avrupa'da, Karadeniz'in kuzey kıyısında yer alan ve Karadeniz ile Azak Denizi tarafından çevrelenen Ukrayna’da bulunan bir yarımada. Ukrayna'nın Herson Oblastı'nın güneyinde ve Rusya'nın Kuban bölgesinin batısında bulunmaktadır. Perekop Kıstağı ile Herson Oblastı'na bağlanmaktadır ve Kerç Boğazı ile Kuban'dan ayrılmaktadır.