Doğum kontrolü, geçici veya kalıcı olarak hamileliği engellemek ya da hamile kalma olasılığını azaltmak amacıyla çeşitli yöntemlerin, araç-gereçlerin ya da ilaçların kullanılmasıdır.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından yayınlanan WHO Temel İlaçlar Model Listesi herhangi bir sağlık sistemindeki en önemli ihtiyaçları karşılamak için en etkili ve güvenli olduğu düşünülen ilaçları içerir. Liste, aynı zamanda ülkeler tarafından kendi yerel temel ilaç listelerini geliştirmeye yardımcı olmak için de kullanılır. 155'ten fazla ülke, Dünya Sağlık Örgütü'nün model listesine dayalı olarak temel ilaçlara ait ulusal listelerini oluşturmuştur. Buna hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkeler dahildir.
Viramune markası altında satılan Nevirapin HIV/AIDS'i, özellikle HIV-1'i tedavi etmek ve önlemek için kullanılan bir ilaçtır. Genellikle diğer antiretroviral ilaçlarla birlikte kullanılması önerilir. Ağızdan alınır.
Zarontin markası altında satılan Etosüksimid, absans nöbetleri tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Tek başına veya valproik asit gibi diğer nöbet önleyici ilaçlarla birlikte kullanılabilir. Etosüksimid ağızdan alınır.
Beklometazon dipropionat olarak da bilinen ve Qvar markası altında satılan Beklometazon, bir steroid ilaçtır. İnhaler, krem, hap ve burun spreyi olarak mevcuttur. İnhaler formu astımın uzun süreli tedavisinde kullanılır. Krem dermatit ve sedef hastalığı için kullanılabilir. Haplar ülseratif kolit tedavisinde kullanılmıştır. Nazal sprey, alerjik rinit ve nazal polipleri tedavi etmek için kullanılır.
Hidralazin, yüksek tansiyon ve kalp yetmezliğini tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Ağız yoluyla veya damar içine enjeksiyon yoluyla verilir. Etkiler genellikle 15 dakika civarında başlar ve altı saate kadar sürer.
Noretindron olarak da bilinen ve birçok marka adı altında satılan noretisteron, doğum kontrol haplarında, menopozal hormon tedavisinde ve jinekolojik rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan bir progestin ilacıdır. İlaç hem düşük doz hem de yüksek doz formülasyonlarda ve hem tek başına hem de bir östrojen ilacı ile kombinasyon halinde mevcuttur. Ağız yoluyla veya noretisteron enantat olarak kas içine enjeksiyon yoluyla kullanılır.
Sodyum tiyopental, hızlı başlangıçlı kısa etkili bir barbitürat genel anesteziktir. Pentobarbitalin tiyobarbiturat analoğudur ve tiyobarbitalin bir analoğudur. Sodyum tiyopental, Dünya Sağlık Örgütü'nün Temel İlaçlar Listesi'nde temel bir ilaçtı, ancak yerini propofol aldı. Buna rağmen, tiyopental, bu ajanların yerel mevcudiyetine ve maliyetine bağlı olarak propofol için kabul edilebilir bir alternatif olarak listelenmiştir. Tiyopentalin kötüye kullanımı bağımlılık riski taşımasına rağmen, eğlence amaçlı kullanımı nadirdir.
Betametazon bir steroid ilacıdır. Romatoid artrit ve sistemik lupus eritematozus gibi romatizmal rahatsızlıklar, dermatit ve sedef hastalığı gibi cilt hastalıkları, astım ve anjiyoödem gibi alerjik durumlar, bebeğin akciğerlerinin gelişimini hızlandırmak için erken doğum, Crohn hastalığı, lösemi gibi kanserler için kullanılır. Ayrıca adrenokortikal yetmezlik için fludrokortizon ile birlikte kullanılır. Ağız yoluyla alınabilir, kas içine enjekte edilebilir veya cilde topikal olarak krem, losyon veya sıvı formlarda uygulanabilir.
Eskiden ametopterin olarak bilinen metotreksat (MTX), bir kemoterapi ajanı ve bağışıklık sistemi baskılayıcıdır. Kanser, otoimmün hastalıklar ve ektopik gebelik tedavisinde ve tıbbi düşüklerde kullanılır. Kullanıldığı kanser türleri arasında meme kanseri, lösemi, akciğer kanseri, lenfoma, gestasyonel trofoblastik hastalık ve osteosarkom bulunur. Kullanıldığı otoimmün hastalık türleri arasında sedef hastalığı, romatoid artrit ve Crohn hastalığı bulunur. Ağız yoluyla veya enjeksiyon yoluyla verilebilir.
Ranitidin, mide asidi üretimini azaltmak için kullanılan bir ilaçtır. Peptik ülser hastalığı, gastroözofageal reflü hastalığı ve Zollinger-Ellison sendromunun tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Ağız yoluyla, kas içine enjeksiyon veya damar içine enjeksiyon yoluyla verilebilir. Eylül 2019'da, bir dizi üreticinin ranitidin ürünlerinde olası kanserojen N -nitrosodimetilamin (NDMA) keşfedilmiş ve bu da geri çağırmalara neden olmuştur. Nisan 2020'de bu endişeler nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri pazarından çekilmiş ve Avrupa Birliği'nde ve Avustralya'da askıya alınmıştır.
Akineton markası altında satılan Biperiden, Parkinson hastalığını ve bazı ilaca bağlı hareket bozukluklarını tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Tardif diskineziler için önerilmez. Ağız yoluyla, damar veya kas içine enjeksiyon yoluyla alınır.
Desmopressin, şekersiz diyabet, yatak ıslatma, hemofili A, von Willebrand hastalığı ve yüksek kan üre düzeylerini tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Hemofili A ve von Willebrand hastalığında sadece hafif ila orta dereceli vakalarda kullanılmalıdır. Burundan, damar içine enjeksiyonla, ağızdan veya dil altından verilebilir.
Dasabuvir, hepatit C tedavisi için kullanılan bir antiviral ilaçtır. Genellikle, özellikle hepatit C virüsü (HCV) tip 1 için ombitasvir/paritaprevir/ritonavir kombinasyon ilacı ile birlikte kullanılır. Ek olarak ribavirin de kullanılabilir. Bu kombinasyonlar insanların %90'ından fazlasında tedavi ile sonuçlanır. Ağızdan alınır.
Netilmisin (1-N-etilsisomisin) yarı sentetik bir aminoglikozit antibiyotiktir ve Micromonospora inyoensis tarafından üretilen bir sisomisinin türevidir. Aminoglikozit antibiyotikler, çok çeşitli bakterileri öldürme yeteneğine sahiptir. Netilmisin bağırsaktan emilmez ve bu nedenle sadece enjeksiyon veya infüzyon yoluyla verilir. Sadece gentamisine dirençli olan ciddi enfeksiyonların tedavisinde kullanılır.
Medroksiprogesteron asetat (MPA), progestin tipi bir hormonal ilaçtır. Doğum kontrol yöntemi olarak ve menopozal hormon tedavisinin bir parçası olarak kullanılır. Ayrıca endometriozis, anormal rahim kanaması, erkeklerde anormal cinsellik ve belirli kanser türlerini tedavi etmek için kullanılır. İlaç hem tek başına hem de östrojen ile kombinasyon halinde mevcuttur. Ağızdan alınır veya kas veya yağ içine enjeksiyon yoluyla alınır.
Dinoproston olarak da bilinen prostaglandin E2 (PGE2), ilaç olarak kullanılan oksitosik özelliklere sahip doğal olarak oluşan bir prostaglandindir. Dinoproston doğum indüksiyonunda, doğum sonrası kanamada, gebeliğin sonlandırılmasında ve yeni doğan bebeklerde ductus arteriosusu açık tutmak için kullanılır. Bebeklerde doğuştan kalp kusuru olanlarda ameliyat yapılıncaya kadar kullanılır. Ayrıca gestasyonel trofoblastik hastalığı kontrol altına almak için kullanılır. Vajina içinde veya damar içine enjeksiyon yoluyla kullanılabilir.
Azidotimidin olarak da bilinen Zidovudin, HIV/AIDS'i önlemek ve tedavi etmek için kullanılan bir antiretroviral ilaçtır. Genellikle diğer antiretrovirallerle kombinasyon halinde kullanılması önerilir. Doğum sırasında veya bir iğne batması yaralanması veya diğer olası maruziyet sonrasında anneden çocuğa bulaşmayı önlemek için kullanılabilir. Hem tek başına hem de lamivudin/zidovudin ve abakavir/lamivudin/zidovudin olarak satılmaktadır. Ağız yoluyla veya damar içine yavaş enjeksiyonla kullanılabilir.
Vinkristin, çeşitli kanser türlerinin tedavisinde kullanılan bir kemoterapi ilacıdır. Buna akut lenfositik lösemi, akut miyeloid lösemi, Hodgkin hastalığı, nöroblastoma ve küçük hücreli akciğer kanseri dahildir. İntravenöz olarak verilir.
Demir tuzları ve demir hapları olarak da bilinen demir takviyeleri, demir eksikliği anemisi de dahil olmak üzere demir eksikliğini tedavi etmek ve önlemek için kullanılan bir dizi demir formülasyonudur. Demir emilimi zayıf olanlarda, menorajide, hamilelikte, hemodiyalizde veya demir miktarı düşük diyetle beslenenlerde tavsiye edilir. Düşük doğum ağırlıklı bebeklerde de kullanılabilir. Ağız yoluyla, damar içine enjeksiyonla veya kas içine enjeksiyonla alınırlar. Faydaları birkaç gün içinde görülse de demir düzeylerinin normale dönmesi iki aya kadar sürebilir.
