Doğu Trakya

Doğu Trakya
Doğu Trakya
Bölge
	; Doğu Trakya

Doğu Trakya veya yaygın olarak sadece Trakya, Trakya bölgesinin Türkiye sınırları içinde kalan kısmıdır. Türkiye'nin Avrupa'daki topraklarının tamamını oluşturur. Batısında Meriç nehri ve Yunanistan'a bağlı Batı Trakya, kuzeyinde Bulgaristan'da kalan Kuzey Trakya ve Karadeniz, doğu ve güneyde ise sırasıyla İstanbul Boğazı, Marmara Denizi, Çanakkale Boğazı ve Saros Körfezi ile çevrilidir. İstanbul kentinin tarihsel merkezi ve Edirne gibi önemli eski kentler bu bölgededir. Aynı zamanda Türkiye'nin Avrupa ile olan kara yolu ve demiryolu bağlantıları Doğu Trakya'dadır.

Etimoloji

Trakya kelimesi Eski Yunanca trachea kelimesinden türemiştir ve "gırtlak, soluk borusu" anlamına gelmektedir.^[] Bir başka deyişle Trakya, "Boğazlar Ülkesi"dir. Ayrıca bölgede uzun yıllar etkinliğini koruyan Trak kavmi, bu ismin günümüze kadar gelebilmesinde etkilidir.

Coğrafya

Türkiye Trakyası'nın yaygın panoraması alçak tepeler ve ekili arazilerdir

Balkan Yarımadasının güneydoğu ucunda yer alan bölgenin başlıca yer şekilleri Karadeniz'e paralel uzanan Yıldız Dağları ve güneyindeki daha alçak olan Koru Dağları ve Işıklar Dağı (Ganos Dağı)'dır. Çatalca-Kocaeli Platosu'nun Çatalca kısmı bu bölgededir. Bölgenin geri kalan kısımları alçak tepelerden oluşmaktadır. Çatalca Yarımadası ve Gelibolu Yarımadaları, yine Doğu Trakyadadır.

Bölgenin başlıca akarsuyu, bölgenin doğusundan doğup batısına doğru akarak Meriç nehri ile birleşen Ergene Nehridir. Doğu Trakya'nın doğal göller iki kısma ayrılabilir. Bunlar bölgenin doğusunda İstanbul yakınlarında toplananlar: Büyükçekmece Gölü, Küçükçekmece Gölü ve Terkos Gölü ve Meriç nehrinin civarında oluşanlardır, en önemlileri Gala Gölü'dür.

Önemli bazı barajlar ise şunlardır;

Marmara Bölgesi'ne dahil olan Doğu Trakya'nın bölgesel alt bölümleri şöyledir; Tamamı Doğu Trakya'da yer alan bölümler

Ergene Bölümü
Yıldız Bölümü

Sadece bir kısmı Doğu Trakya'da yer alan bölümler şunlardır;

Çatalca-Kocaeli Bölümü (Çatalca Yarımadası)
Güney Marmara Bölümü (Gelibolu Yarımadası)

Doğu Trakya'daki millî parklar şunlardır;

Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı, Çanakkale (1973'ten beri)
Gala Gölü Millî Parkı, Edirne (2005'ten beri)
İğneada Longoz Ormanları Millî Parkı, Kırklareli (2007'den beri)

İlkbaharda Bulgaristan'da bulunan Kuzey Trakya'da eriyen karlar ve yoğun yağışlar, kimi yıllar bölgedeki barajların kapasitelerini zorlar. Bu durumda açılan baraj kapakları, Batı Trakya ve Doğu Trakya'nın Meriç Havzası'nda su baskınlarına neden olur.

Vize, Kırklareli yakınları
Bölgenin Karadeniz kıyıları gür ormanlarla kaplıdır, Belgrad Ormanı
Büyük Çekmece Gölü
İklim ve coğrafya tarım için elverişlidir.
2006 yılındaki Meriç Taşkını

Tarih

Doğu Trakya'nın insanın Avrupa kıtasına ilk geçiş güzergahlarından biri olduğu düşünülmektedir. Bölge insanlık tarihi boyunca batıdan, doğuya ya da doğudan, batıya göç eden birçok kavmin rotası içinde yer almıştır. Erken dönemde Misyalılar, Bitinyalılar, Frigyalılar ve daha geç dönemde Galatlar, Anadolu'ya Doğu Trakya üzerinden geçen bazı önemli uluslardır. Küçük Çekmece Gölü yakınlarındaki Yarımburgaz Mağarası, hem Doğu Trakyanın, hem de Türkiye'nin önemli Paleolitik yerleşim yerlerindendir. Edirne, Kırklareli illerinde yer alan Dolmenler ise diğer eski buluntulardır.

Bölgenin tamamına egemen olan ilk uygarlık Trak uygarlığıdır. Troya Savaşında Troyalıların yanında yer alan, Yunanların savaşçılık ve Ares kültü ile ilişkilendirdikleri bu kavim günümüz Kuzey Trakyası merkez olmak üzere tüm Trakya'yı hatta Bulgaristan ve Makedonyanın büyük bölümünü egemenlikleri altına alan Odris Krallığı olarak bilinen bir krallığı kurmuştur. Ama aynı zamanda özellikle Gelibolu Yarımadasında ve Marmara kıyılarında Yunan kolonicilerin kurduğu ya da yeniden imar ettiği şehirlerinin bulunduğu bölgelerdir.

Doğu Trakya'daki önemli antik kentler:

Kıyılarda, Ege'den Karadeniz'e doğru

Ainos
Sestos
Rodosto (Tekirdağ)
Perinthos/Herakleia (Marmaraereğlisi)
Byzantion
Samlydessus (Kıyıköy)

İç kısımlarda

Adrianopolis
Bergula/Arcadiopolis (Lüleburgaz)
Bizye (Vize)

Hellenistik dönemden, Osmanlı gerileme dönemine

Hero ile Leandros efsanesinde, Leandros Sestos'ludur
Peloponez Savaşıları sırasında MÖ 405 yılında adını Sestos şehrinin kuzeyindeki bir yerleşim yerinden alan Aegospotami Muharebesi Sparta zaferiyle sonuçlanan Çanakkale Boğazı'nda gerçekleşen bir deniz savaşıdır.
Persler, Çanakkale Boğazı geçerek bölgeye egemen olur.
Büyük İskender, Pers Seferi sırasında, Asya'ya yaptığı yolculuk sırasında Byzantion şehri ve Doğu Trakya'nın doğusu hariç bölgeyi fetheder.
İskender'in ölümü sonrası, valilerinden Lysimakhos, Gelibolu Yarımadasına kendi adıyla adılan bir başkent kurar ve kısa süre için de olsa Batı Anadolu'dan Makedonya'ya kadar geniş topraklara hükmeder.
Roma Döneminde Doğu Trakya, günümüz Batı ve Kuzey Trakya'sı ile beraber, Trakya bölgesi içinde yer alır. Romalıların imparatorluk genelinde ulaşım sistemini geliştirmek için yaptıkları yollardan biri olan Egnatia Yolu bölgeden geçer.
Trakya şehri Byzantion, Konstantinopolis adını alıp Doğu Roma'nın başkenti olur. Ayrıca Doğu Roma idari sistemindeki Trakya Theması yalnız Doğu Trakya ve Bulgaristanın Burgaz bölgesinden, kimi dönemlerde ise Kuzey Trakya hariç, Batı ve Doğu Trakyadan oluşur.
Hun, Avar, Got halkları ayrı ayrı bölgeyi yağmalamıştır.
Haçlı Seferleri'nin güzergâhı üzerinde bulunan Doğu Trakya, Dördüncü Haçlı Seferi sonucu işgal edilen Konstantinopolis ile birlikte Latin İmparatorluğunun egemenliğine girmiştir ama daha sonra Doğu Roma'nın temsilcisi olan İznik İmparatorluğu bölgeyi yeniden ele geçirmiştir.
Gelibolu Yarımadasındaki Çimpe Kalesi, Osmanlı Devleti'nin Doğu Trakya'daki ve aynı zamanda Avrupa'daki ilk toprağı olarak 1356 yılında Osmanlı yönetimine geçmiştir. Bölgede hakimet alanını genişleten Osmanlıların, Doğu Trakya'da yaptıkları başlıça savaşlar şunlardır;
- Sazlıdere Savaşı (1363), sonucunda Edirne'nin fethi gerçekleşti ve kent başkent oldu.
- Sırpsındığı Savaşı (1364), Edirne yakınları
1453'te Konstantinopolis'in fethi ile şehir için İstanbul adı kullanımı başlanmıştır ve tüm Doğu Trakya, Osmanlı İmparatorluğuna dahil olmuştur.

Doğu Trakya'da yaşayan Trak kavimleri
Odis Krallığı MÖ 500-300
Roma Trakyası
Doğu Trakya, Osmanlı Rumelisinden Türkiye'ye kalan tek parçadır.

Osmanlı gerileme ve çöküş dönemleri

93 Harbi sırasında Rus kuvvetleri Doğu Trakya'yı işgal ederler. Savaşın sonunda imzalanan Ayastefanos Antlaşması ile Bulgaristan bağımsızlığını kazanır.
Birinci Balkan Savaşı'nda Bulgar orduları Çatalca önlerine kadar gelerek, Osmanlı Devleti'ne Edirne ve Kırklareli'ni Bulgaristan'a bırakan bir antlaşmayı kabul ettirmişlerdir.
Bulgaristan'nın İkinci Balkan Savaşı'nda birçok Balkan devleti ile aynı anda savaşmasını fırsat bilen Osmanlı, savaş ilan ederek Edirne ve Kırklareli'ni geri almayı başarmıştır.
I. Dünya Savaşı'nın ve önemli cephelerinden biri olan Gelibolu Savaşı bu bölgede gerçekleşmiştir.
Sevr Antlaşması'yla bölge Yunanlara, boğaz kıyıları ise özel bir uluslararası denetime bırakılmıştır.
Edirne'de işgalleri protesto etmek ve Trakya'nın savunmasını planlamak için Belediye Başkanı Şevket Dağdeviren,Edirne Milletvekili Faik Kaltakkıran, Avukat Şeref Aykut, Tüccar Kasım Yolageldili ve bazı Edirneli yurtseverlerin katılımı ile "Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" kurulmuştur.^[2]

Ayastefanos Antlaşması'nın imzalandığı konak
Balkan Savaşları öncesi Osmanlı Devleti ve Edirne Vilayeti
Osmanlı ordusu, Balkan Savaşları
Kuşatma altında yaşayan Edirne eşrafı, 1913
1912-1919 arasında sınırların değişimi
Sevr Antlaşması'nda Doğu Trakya Yunanistan'a verilmiştir.^[]

Bölgenin etnik yapısıyla ilgili birbiriyle çelişen birçok harita vardır. Bu çelişkiler bölgenin bu dönemdeki savaşlar ve işgaller açısından hareketliliğine bağlanabilineceği gibi, milliyetçi yaklaşımlarla bölgede bir etnik unsuru olduğunda daha fazla gösterme yaklaşımının benimsenmesi sonucu da olabilir. Aşağı zaman sırasına göre haritalar ve Doğu Trakya için belli etnik farklar;

1861, Bölgede egemen ulus Rumlar ve dağınık olarak Türkler
1877, bir önceki haritada hiç olmayan Bulgarlar bu harita iç kesimlerde hayli çok ve Tekirdağ civarındaki yoğun Türk varlığı
1912, Bulgarlar nüfusu daha az, Türkler yine dağınık ama Tekirdağ ve kuzeyinde bir önceki haritaya göre yok denecek kadar az
1922, Bulgarlar sadece kuzey sınırında, Rumlar bölgenin güneyi dışında hemem hemen her yerde türklerle aynı yoğunlukta.

Türkiye dönemi

Kurtuluş Savaşı'nın Batı Cephesi'nde başarı sağlanmasından sonra imzalan Mudanya Ateşkes Antlaşması ve Lozan Antlaşması sonucunda, Doğu Trakya'da ciddi çarpışmalar yapılmadan, bölge Türkiye'ye bırakıldı.
Yunanistan, Türkiye'ye savaş tazminatı olarak Karaağaç mevkiini bırakmıştır. Bu toprak Türkiye'nin Meriç nehrinin batısındaki tek toprağıdır.
Lozan Mübadelesi ile İstanbul hariç bölgedeki tüm Rumlar, Yunanistan'a gönderilmiştir.
İstanbul'un etkilenmediği Trakya Olayları olarak adlandırılan antisemitik hareket, 1934'te on günü aşkın bir süre bölgede etkili olmuştur. Sonucunda bölge yahudi nüfusunun büyük bölümünü kaybetmiştir.
1989 yazındaki Türk göçü nedeniyle Bulgaristan'daki Türklerin büyük bölümü Türkiye'ye ve bölgeye gelmişlerdir. Bir kısmı daha sonra dönmüşse de, Türkiye'de kalmayı seçenler de mevcuttur.

İdari Yapı

Doğu Trakya'da bulunan idari birimler:

Edirne İli
Kırklareli İli
Tekirdağ İli
Çanakkale İli
- Gelibolu
- Eceabat
İstanbul ili
- Avrupa Yakası olarak adlandırılan kısım

Kimi yaklaşımlara göre anakarada yer almasa da Gökçeada da Doğu Trakya'ya dahildir.^[]

Nüfus ve Yerleşim

İstanbul ayrı tutulursa, Doğu Trakya'nın nüfus yapısında başlıca etnik grupları özellikle Rumeli göçmenlerinin oluşturduğu Türkler ve kimi bölgelerde yoğunlaşan Romanların oluşturduğu söylenebilir. Bölgenin tarihsel merkezi Edirne olsa da bölgenin yeni merkezi Tekirdağ'dır. Batı ve Kuzey Trakya'nın Osmanlı Devleti'nin elinden çıkması sonucu, Edirne Türkiye Cumhuriyeti'nde bir sınır kenti durumuna düşmüştür, bu da yatırımcıların Edirne yerine İstanbul'a daha yakın olan Tekirdağ'ı seçmesine neden olmaktadır. Benzer şekilde Kırklareli de dağlık yapısı nedeniyle yeterli yatırım çekememektedir.

İl bazlı nüfus durumuna bakarsak 2011 genel seçimlerinde Tekirdağ önceden 5 olan milletvekili sayısını 6'ya çırarırken, Edirne'nin 4 olan milletvekili sayısı 3'e düşmüştür, Kırklareli'nin ise milletvekili sayısı 3'tür.^[3] Bu iller dikkate alınarak nüfusu 25bin'den büyük olan yerleşim yerleri aşağıdaki tablodadır.^[4]

Sıra	Kent	2010 Sayımı	2012 Sayımı	Bağlı olduğu il
1	Çorlu	215.293	273,362	Tekirdağ
2	Çerkezköy	73.918	188.712	Tekirdağ
3	Tekirdağ	141.439	176.848	Tekirdağ
4	Edirne	138.793	162.161	Edirne
5	Lüleburgaz	100.417	137.872	Kırklareli
6	Kırklareli	62.152	88.956	Kırklareli
7	Keşan	54.314	80.010	Edirne
8	Uzunköprü	40.154	66.061	Edirne
9	Malkara	27.787	54.121	Tekirdağ
10	Babaeski	27.712	50.559	Kırklareli

Ekonomi

Ergene havzası tarımın en yoğun yapıldığı bölümlerdendir. Başlıça ürünler ayçiçeği ve buğdaydır, sulama imkanlarının daha bol olduğu Meriç tarafında ise pirinç ekimi yaygındır. Bununların dışındaki tarım ürünleri Şarköy civarında bağcılık ve Edirne'nin Ege kıyıları ile Gelibolu Yarımadasında zeytinciliktir. Tekirdağ ve Yıldız'da kısımlarında hayvancılık önemli uğraşlardandır.

Enerji kaynakları ve madenler açısından Doğu Trakya incelendiğinde şu kaynaklar öne çıkar:

Odun ve odun kömürü, Yıldız bölümünde
Doğalğaz, Hamitabat, Lüleburgaz
Linyit, Keşan ve Saray civari

Başlıça sanaya dalları cam, içki, bitkisel yağ, süt ve süt ürünleridir. Özellikle Çorlu sanayileşmenin bölgedeki adresidir. Kıyıköy, Edirne kenti gibi turistik gezi noktalarının dışında bölgedeki turizm deniz turizmidir. Özellikle Silivri-Marmaraereğlisi ve Saroz Körfezi kıyıları, yazlık tipi ikincil konutların bölgeleriki başlıca yerleridir.

Kültür

Kültürel olarak Türkiye'de, Türkiye Trakyası kavramı ile coğrafi olarak Doğu Trakya kavramları birbirinden farklıdır. Asıl Türkiye Trakyası diye tanımlayabiliceğimiz bölge, Kırklareli, Edirne ve Tekirdağ illeridir. Örneğin Trakya Kalkınma Ajansının çalışma alanı bu illerdir.^[5]

Trakya ile ilgili kültürel konular

Trakya Ağzı
Trakya müziği ve halk oyunları
Kırkpınar güreş festivali

Halkları

Balkan Türkleri, Gacallar, Pomaklar ve Çingeneler Trakya'da yaşıyor.^[6]

Projeler

Transtrakya Petrol Boru Hattı: Boğazlarda yoğunlaşan petrol trafiğinin yarattığı kirliliği ve özellikle daha dar olan İstanbul Boğazının zaman zaman hava şartlarından dolayı trafiğe kapanması yüzünden aksayan taşımacılık sorunlarına bir çözüm olarak sunulmuştur. Kıyıköy-Soroz Körfezi hattıda yapılması düşünülmektedir.
Kanal İstanbul, 2011 yılında ortaya atılan proje Çatalca Yarımadasına bir kanal açılmasını ve kıyılarına yeni yerleşim yerleri kurulmasını hedefler.

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2011.
^ Bıyıklıoğlu Tevfik, Trakya'da Millî Mücadele Cilt 1 Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları Sayfa 124-280 1992 Ankara
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2011.
^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2011.
^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2011.
^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2023.