İçeriğe atla

Doğu Timor tarihi

Doğu Timor tarihi Doğu Timor coğrafyasında geçen olayları kapsar. Timor halkı Avusturonezya dili konuşmaktadır. Avusturonezya halkları Doğu Timor coğrafyasına 30.000 yıl önce göçtü. Portekiz kolonizasyonuna ve Endonezya işgaline uğradı. 2002'de bağımsızlığını kazandı.

Kolonicilik Öncesi

Timor adası, Avustralasya'yı daha genel olarak şekillendiren insan göçlerinin bir parçası olarak dolduruldu. İnsan yerleşiminin bilinen en eski izleri 43.000 ya da 44.000 yıl öncesine tarihlenir. Bu ilk yerleşimciler, mükemmel düzeyde denizcilik becerilerine sahipti ve dolayısıyla, çok sayıda büyük derin deniz balıklarını yakalayıp tükettiklerinden, teknolojinin Avustralya ve diğer adalara ulaşmak için okyanus geçişleri yapması gerekiyordu. Ülkede üç göç dalgasından kurtulanların hâlâ yaşadığı tahmin ediliyor. İlki, antropologlar tarafından Veddo-Australoid tipi insanlar olarak tanımlanmıştır.

MÖ 3000 civarında, ikinci bir göç dalgasına ise Melanezyalıları gelmesini sağladı.  Daha önceki Veddo-Australoid halkları bu sırada dağlık iç kesimlerine gittiler.  Sonrasında, Ön Malaylar güney Çin'den ve Çinhindi'nin kuzeyinden geldi. Timor mitleri, Timor'un doğu ucunda yelken açan ataların güneyde karaya varmasından bahseder .

Daha sonraki Timorlular denizcilik çok fazla yapmıyordu, aksine diğer adalarla nadiren giden odaklı insanlardı. Timor, şu anda doğu Endonezya'yı oluşturan, benzer şekilde kara odaklı insanlardan oluşan küçük nüfuslu küçük adalardan oluşan bir bölgenin parçasıydı.  Dış dünya ile teması Doğu Timur'un, takımadalara hizmet eden Çin ve Hindistan'dan yabancı denizcilik tüccarlarının ağları aracılığıyla dış dünya ile temas ediyorlardı.  Bölgeye getirilen dış ürünler arasında metal eşyalar, pirinç, ince tekstiller ve yerel baharatlarla değiştirilen madeni paralar, sandal ağacı, geyik boynuzu, balmumu ve köleler vardı.

Erken Avrupalı kâşifler, adanın 16. yüzyılın başlarında bir dizi küçük beylik veya prensliğe sahip olduğunu bildirdiler. En önemlilerinden biri, Tetum, Bunaq ve Kemak etnik gruplarının hizalandığı Orta Timor'daki Wehali Krallığı'dır.

Portekiz Koloniciliği

Portekiz Doğu Timor’u arması

Portekizliler, Avrupa'nın ilk kolonilerini 16. yüzyılda Güneydoğu Asya'da kurdu. Bölgeye ilk defa gelende Portekizlilerdi. 1556 yılı civarında Hristiyanlık misyonerlik çalışmaları başladı. 17. yüzyılda Lifau köyünde Portekizliler faaliyet göstermeye başladı. 17. Yüzyıldan itibaren Timorlu kralların gücü Portekizlilerce zayıflatılmaya yönelik askerî seferler başladı. 1702'de bölge Portekiz kolonisi oldu.19. yüzyıla kadar Timor kolonisi Portekiz tarafından pek de önemsenmeyip asgarî düzeyde yatırım yapıldı. 1910-1912 yılları arasında Timorlula isyan etti. Portekiz bastırmaya çalışsa da bastıramadı ve Portekiz ve Timor sınırı çizildi. Timor devleti her ne kadar 2. Dünya Savaşı sırasında tarafsız olsa da Avustralya ve Hollanda tarafından işgal edildi. Daha sonrasında ise Japonya işgaline uğradı. Dünya savaşından sonra yeniden Portekiz kolonisi oldu 1955'te eyalet haline geldi.

Doğu Timor

Doğu Timor bayrağı

1975 yılında Endonezya işgaline uğradı. 1999 yılındaki referandumun ardından 2002'de bağımsızlığını ilan etti.

Grafik


Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Endonezya</span> Güneydoğu Asya ve Okyanusyada yer alan bir ada ülkesi

Endonezya, resmî adıyla Endonezya Cumhuriyeti, Hint ve Pasifik okyanusları arasında, Güneydoğu Asya ve Okyanusya'da toprakları bulunan bir ülkedir. 17 binden fazla adadan oluşur. Bu adaların en büyükleri Sumatra, Cava ve Sulavesi ile kısmen Borneo ve Yeni Gine'dir. Endonezya dünyanın en büyük ada ülkesidir, 1.904.569 km²'lik yüzölçümüyle dünyada 14. sıradadır. 280 milyon civarında nüfusuyla dünyanın en kalabalık dördüncü ülkesi ve aynı zamanda en kalabalık Müslüman ülkesidir. Cava dünyanın en kalabalık adasıdır ve nüfusun yarıdan fazlasına ev sahipliği yapar.

<span class="mw-page-title-main">Cakarta</span> Endonezyanın başkenti

Cakarta, Endonezya'nın 17 Ağustos 2024'e kadar başkenti ve en kalabalık şehridir. -17 Ağustos 2024 tarihinde Nusantara resmen başkent ilan edilmiştir.- Cava Adası'nın kuzeybatısında 661,52 km² alana kurulu olup, nüfusu 8.490.000'dir. Cakarta ülkenin ekonomik, kültürel ve siyasi merkezidir. Endonezya ve Güneydoğu Asya'nın en kalabalık şehri olmakla birlikte dünyanın da on ikinci en büyük şehridir. Cakarta ismi Sanskritçe bir kelime olan "Cayakarta"'dan gelmekte olup "muzafferiyet" veya "zafer" anlamlarına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Timor</span> Güneydoğu Asyada bir devlet

Doğu Timor ya da resmî adıyla Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti, Güneydoğu Asya'da Avustralya ile Endonezya arasında yer alan bir ada devleti. Tek komşusu Endonezya'ya bağlı Batı Timor'dur. 14,874 km² yüz ölçümüne sahip olan Doğu Timor'un başkenti Dili'dir.

<span class="mw-page-title-main">Güneydoğu Asya</span> Asya kıtasının doğu kısmının güneyinde yer alan bölge

Güneydoğu Asya, Asya kıtasının bir parçasıdır ve Hindistan'ın doğusunda ve Çin'in güneyinde yer almaktadır. Güneydoğu Asya, Asya kıtasıyla Okyanusya arasında bulunan bölgeye verilen isimdir. Kesin sınırlarını çizmek oldukça zordur. Politik olarak batıya doğru Hint alt kıtası, kuzeye doğru Çin arasında uzanan bir kara parçası olarak görünür.

<span class="mw-page-title-main">On İki Ada</span> Ege Denizinde bir grup adaya verilen isim

On İki Ada, Menteşe Adaları veya Dodekanez, Adalar Denizi'nde bulunan bir grup adaya verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Britanya İmparatorluğu</span> Birleşik Krallık tarafından yönetilmiş devletler ve dominyonlardan oluşan imparatorluk

Britanya İmparatorluğu, Birleşik Krallık veya öncül devletleri tarafından yönetilen dominyonlar, sömürgeler, himayeler ve mandalar ile diğer bağımlı bölgelerden oluşmuş olan imparatorluktur. 16. ve 17. yüzyıllarda İngiltere Krallığı tarafından kurulan denizaşırı sömürgeler ve ticaret karakolları olarak başlamıştı. En güçlü döneminde tarihteki en geniş topraklara sahip devlet olmasının yanı sıra bir yüzyıldan fazla bir süre boyunca dünyanın en önde gelen küresel gücüydü. 1922'de 458 milyon kişi, yani dünya nüfusunun neredeyse dörtte biri, Britanya İmparatorluğu'nun egemenliği altındaydı ve toprakları 33.000.000 km2'lik alanı kapsıyordu. Bu derece geniş bir coğrafyaya hükmettiği için siyasi, dilsel ve kültürel kalıtı hâlen yaygın olarak devam etmektedir. Gücünün doruklarındayken, dünya geneline yayılmış toprakları nedeniyle her zaman en az bir bölgesinde gün ışığı olmasından ötürü "üzerinde güneş batmayan imparatorluk" olarak da tanımlanmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Timor Denizi</span> Hint Okyanusuna açık bir dışdeniz

Timor Denizi, 610,000 km² yüzölçüme ve 3300 metre derinliğe sahip, Hint Okyanusu'na açık bir dışdenizdir. Hint Okyanusu'nun doğusundaki en geniş koludur.

<span class="mw-page-title-main">José Ramos-Horta</span> Doğu Timor devlet başkanı

José Manuel Ramos-Horta, Doğu Timorlu siyasetçi. Ramos-Horta, Asya ada ülkesi Doğu Timor'da 20 Mayıs 2022 tarihinden bu yana devlet başkanlığı makamında bulunmaktadır. Ramos-Horta bu görevi daha önce 2007-2008 ve 2008-2012 yılları arasında olmak üzere iki dönem daha bu makamda bulunmuştur. Ramos-Horta, ülkesinin Endonezya'dan 2002 yılında bağımsızlığını ilan etmesinin ardından 2007 yılında göreve gelen ikinci devlet başkanı olmuştu.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz tarihi</span>

Portekiz tarihi, bugünkü Portekiz Cumhuriyeti topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Brezilya tarihi</span>

Brezilya tarihi, günümüzdeki insanlık tarihinin Brezilya topraklarında gerçekleşen kısmıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bali</span> Küçük Sunda Adalarının en batısında yer alan Endonezyaya bağlı bir ada

Bali, Küçük Sunda Adalarının en batısında yer alan, Endonezya'ya bağlı bir adadır. Batıda Cava, doğuda ise Lombok adasının arasında kalır. Başkenti Denpasar'dır.

<span class="mw-page-title-main">Cape Kolonisi</span> Hollandanın Güney Afrikadaki ilk göçmen kolonisi

Cape Kolonisi, Hollanda'nın Güney Afrika'daki ilk göçmen kolonisi, daha sonra Birleşik Krallık egemenliğine geçmiştir. Merkezi bugünkü Cape Town'du.

<span class="mw-page-title-main">Bahreyn Kuşatması (1559)</span>

Bahreyn Kuşatması, 1559 yılında Lahsa Valisi Mustafa Paşa'nın İstanbul'a haber vermeden Osmanlı Devleti'ne bağlı bir emirlik olan Bahreyn'i işgal etmeye yönelik başarısız girişimi.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz Hindistanı</span> Portekizin Hint Yarımadasında yer alan eski bir sömürgesi

Portekiz Hindistanı, Portekiz'in Hint Yarımadası'nda yer alan bir sömürgesi idi.

<span class="mw-page-title-main">İlhak</span> Bir devletin topraklarının başka bir devlet tarafından yasa dışı olarak ele geçirilmesi

İlhak etme, bir devletin topraklarının başka bir devlet tarafından zorla alınmasına ilişkin idari eylem ve uluslararası hukuk kavramıdır. Genellikle yasa dışı bir eylem olarak kabul edilen ilhak, tek taraflı bir eylem olduğu için toprakların antlaşmalar yolu ile devredilmesi veya satılmasından farklıdır ve genellikle bir bölgenin askeri işgalinden sonra gerçekleşir. İlhakın meşruiyeti, diğer ülkeler ve hükûmetlerarası kuruluşlar tarafından genel kabul görüp görmediğine bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Endonezya tarihi</span>

Endonezya tarihi Endonezya'da meydana gelen olayları kapsar. Endonezya çok uluslu yapıda bir ülkedir. İlk defa insanlar Asya üzerinden gelmiştir. Çağlar boyunca Bizans, Çin, Hindistan ve Araplar için önemli bir ticaret noktası oldu. Portekiz ve Hollanda tarafından kolonileştirildi. Japon işgalinin ardından gene Hollanda sömürgesine girdi. Ahmet Sukarno ile birlikte bağımsızlığını kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Timor arması</span>

Doğu Timor arması, Doğu Timor'un resmî devlet armasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Hint Adalarında Şirket Yönetimi</span>

Doğu Hint Adalarındaki Şirket Yönetimi, Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin 1610'da Hollanda Doğu Hint Adaları'nın ilk genel valisini atamasıyla kurulan politik ve ticarî yapı. 1800'de şirketin iflas edip feshedilmesiyle son bulmuştur. Şirketin bölgedeki mülkleri de Hollanda Doğu Hint Adaları olarak kamulaştırılmıştır. Var olduğu zaman diliminde takımadaların çoğu üzerinde bilhassa stratejik öneme sahip olan Java'da bölgesel kontrol uyguladı.

<span class="mw-page-title-main">Ambon Valiliği</span>

Ambon, Ambon Adası ve komşusu olan on adadan oluşan bir Hollanda Doğu Hindistan Şirketi valiliğiydi. Şirketin amirallerinden birisi olan Steven van der Hagen'in adanın merkezi olan Fort Victoria'yı 22 Şubat 1605'te Portekizlilerden ele geçirmesiyle valilik idaresi oluşturulmuştur. 1619 yılına kadar Ambon, Doğu Asya'daki Hollanda topraklarının başkenti olarak görev yaptı. 1619'da Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin Asya'daki ana limanı olması planlanan Batavia kuruldu ve merkez oraya taşındı. Ada, 19. yüzyıla kadar dünyanın karanfil üretim merkeziydi. Hollandalılar, Ambon'un karanfil tekelini güvence altına almak için, kendi yönetimlerine tabi diğer tüm adalarda karanfil ağacının yetiştirilmesini yasaklamışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Nicolau dos Reis Lobato</span>

Nicolau dos Reis Lobato, Doğu Timorlu asker ve siyasetçi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.