Doğu Slav isimleri

Doğu Slav isimleri, Rusya'da ve daha önce Rus İmparatorluğu veya Sovyetler Birliği'nin bir parçası olan bazı ülkelerde bir kişinin doğum adını ve baba adını tanımlamanın geleneksel yoludur.

Rusya, Beyaz Rusya, Ukrayna, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan'da yaygın olarak ve daha az ölçüde Kırgızistan, Tacikistan, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan'da kullanılmaktadır. Adını Belarusça, Rusça, Rusince ve Ukraynaca dillerinin ait olduğu Doğu Slav dilleri grubundan almıştır. Sistem, genel olarak aşağıdaki tablodaki gibi işler:

İsim	Belarusça örnek	Rusça örnek	Ukraynaca örnek
İsim (doğum adı)	Уладзімір (Uladzimir)	Владимир (Vladimir)	Володимир (Volodimir)
Baba adı	Антонавіч (Antonaviç)	Антонович (Antonoviç)	Антонович (Antonoviç)
Soyadı	Іваноў (İvanoŭ)	Иванов (İvanov)	Іванів (İvaniv)

Doğum adları

Doğu Slav ebeveynleri, yeni doğan bir çocuk için bir doğum ismi seçer. Doğu Slav dillerindeki doğum adlarının çoğu iki kaynaktan gelir:

Doğu Ortodoks Kilisesi geleneği
Hristiyanlık öncesi sözcükler

Hemen hemen tüm ilk isimler tek kelimeden oluşur. Çift adlar (örneğin, Fransızcadaki Jean-Luc gibi) çok nadirdir ve yabancı kökenlidir. Bu adların çoğu kısa çizgiyle yazılır: Mariya-Tereza gibi.

Erkek isimleri

Belarusça	Rusça	Ukraynaca	Latin alfabesiyle ^{[not 1]} (sırasıyla Belarusça/ Rusça/Ukraynaca)	Köken	Notlar
Іван, Ян	Иван, Ян	Іван, Ян	İvan/Yan	İbranice	Türkçede Yahya, Batı dillerinde John isminin Doğu Slav eşdeğeri
Якуб, Якаў	Иаков, Яков	Яків	Yakub, Yakaŭ/İakov, Yakov/Yakiv	İbranice	Türkçede Yakub/Yakup, Batı'da James/Jacob isminin eşdeğeri
Ілля	Илья	Ілля	İllya/İlya/İllya	İbranice	Türkçede İlyas, Batı'da Elijah isminin eşdeğeri
Мікалай, Мікола	Николай	Микола	Mikalay, Mikola/Nikolay/Mikola, Mikolay	Yunanca	"Halk(ın) Zaferi" anlamına gelen Nikolas isminin eşdeğeri
Барыс	Борис	Борис	Barıs/Boris/Boris	İdil Bulgarcası	belirsiz, muhtemelen "kurt", "kısa" veya "kar leoparı"
Уладзімір	Владимир	Володимир	Uladzimir/Vladimir/Volodimir	Slavca	"büyük/ünlü bey, lord" anlamına gelir. (-мир eki, мѣръ kelimesinden gelir ve міръ veya миръ ile alakalı değildir) İskandinav Valdemar ismine eşdeğerdir.
Пётр, Пятро, Пятрусь	Пётр	Петро	Pyotr, Pyatro, Pyatrus/Petr, Pyotr/Petro	Yunanca	Petrus isminin eşdeğeridir.
Андрэй	Андрей	Андрій	Andrey/Andrey/Andriy	Yunanca	Andreas isminin eşdeğeridir.
Аляксандр	Александр	Олександр, Олекса	Alyaksandr/Aleksandr/Oleksandr, Oleksa	Yunanca	Türkçede İskender, Batı'da Alexander isminin eşdeğeridir.
Піліп	Филипп	Пилип	Pilip/Filipp/Pilip	Yunanca	Kökeni Grekçe "at düşkünü" anlamına gelen Φίλιππος (Phílippos)'tur.
Дзмітры, Зміцер	Дмитрий	Дмитро	Dzmitri, Zmitser/Dmitri/Dmitro	Yunanca	Kökeni Grekçe "Demeter'den" anlamına gelen Δημήτριος (Demétrios)'tur.
Сяргей	Сергей	Сергій	Syarhey/Sergey/Serhiy	Latince	Kökeni bir Roma nomen'i (aristokrat soyadı) olan ve kendisi daha eski bir Etrüsk adından gelen Sergius'tur.
Леанід, Лявон	Леонид	Леонід	Leanid, Lyavon/Leonid/Leonid	Yunanca	Kökeni Grekçe "aslanın oğlu" anlamına gelen Leonidas'tır.
Віктар	Виктор	Віктор	Viktar/Viktor/Viktor	Latince	Latince "fatih" anlamına gelir.
Георгій	Георгий	Георгiй	Heorhiy/Georgi/Heorhiy	Yunanca	Егор (Yegor) ve Юрий (Yuri)'ye benzerdir, Türkçede Yorgo, Batı'da George ismine eşdeğerdir.
Павел, Павал, Паўло	Павел	Павло	Pavel, Paval, Paŭlo/Pavel/Pavlo	Latince	Pavlus ismine eşdeğerdir.
Канстанцін, Кастусь	Константин	Костянтин	Kanstantsin, Kastus/Konstantin/Kostyantin	Latince	-
Кірыл, Кірыла	Кирилл	Кирило	Kiril, Kirila/Kirill/Kirilo	Yunanca	Kiril ismine eşdeğerdir.
Васіль, Базыль	Василий	Василь	Vasil, Bazil/Vasili/Vasil	Yunanca	Basil/Basileios ismine eşdeğerdir.
Раман	Роман	Роман	Raman/Roman/Roman	Latince	-
Уладзіслаў	Владислав	Владислав	Uladzislaŭ/Vladislav/Vladislav	Slavca	"Şöhret Efendisi" anlamına gelir.
Вячаслаў	Вячеслав	В'ячеслав	Vyaçaslaŭ/Vyaçeslav/Viyaçeslav	Slavca	"Büyüyen Şöhret" anlamına gelir.
Матвей, Мацвей	Матвей	Матвій	Matvey, Matsvey/Matvey/Matviy	İbranice	Türkçede Matta, Batı'da Matthew isminin eşdeğeridir.
Міхал, Міхась	Михаил	Михайло	Mihal, Mihas/Mihail/Mihaylo	İbranice	Türkçede Mikail, Batı'da Michael isminin eşdeğeridir.
Алег	Олег	Олег	Aleh/Oleg/Oleh	Eski Norsça	İskandinav Helgi isminden türemiştir.
Ігар	Игорь	Ігор	İhar/İgor/İhor	Eski Norsça	İskandinav Ingvar isminden türemiştir
Максім	Максим	Максим	Maksim	Latince	Latince "en büyük" anlamına gelir.
Фёдар	Фёдор	Федiр	Fyodar/Fyodor, Fedor/Fedir	Yunanca	Theodor isminin eşdeğeridir
Захар	Захар	Захар	Zahar	İbranice	İbranice "hatırlanan" anlamına gelir.
Аляксей	Алексей	Олексій	Alyaksey/Aleksey/Oleksiy	Yunanca	Grekçe "savunucu" anlamına gelir.
Макар	Макар	Макар	Makar	Yunanca	Grekçe "kutsanmış" anlamına gelir.

^ Karşılaştırma amacıyla her üç dil için de aynı romanizasyon sistemi kullanılmaktadır. Makalenin geri kalanında kullanılacak olan Rusça, Ukraynaca ve Belarusça'nın resmi romanizayon sistemleri için sırasıyla Rusçanın romanizasyonu, Ukraynacanın romanizasyonu ve Belarusçanın romanizasyonuna bakınız.

Kadın isimleri

Belarusça	Rusça	Ukraynaca	Latin alfabesiyle (sırasıyla Belarusça/ Rusça/Ukraynaca)	Köken	Notlar
Настасся, Наста	Анастасия	Анастасія	Nastassya, Nasta/ Anastasiya/Anastasiya	Yunanca	Kökeni Grekçe "dirilişin kadını" anlamına gelen Ἀναστασία (Anastasia)'dır.
Ангеліна	Ангелина	Ангеліна	Anhelina/ Angelina/Anhelina	Yunanca	Kökeni Grekçe "haberci, ulak" anlamına gelen Ἀγγελίνα (Angelina)'dır.
Ганна	Анна	Ганна	Hanna/Anna/Hanna	İbranice	Türkçede Hanna ve Hanne, Batı'da Anne ve Hannah isimlerine eşdeğerdir.
Алена	Елена, Алёна	Oленa	Alena/Yelena, Alyona/Olena	Yunanca	Helen ismine eşdeğerdir; Rusçada Alyona, hem Yelena'nın evcil hayvanlarda kullanılan versiyonu hem de kendi başına bir isim olabilir.
Марыя	Мария	Марія	Mariya	İbranice	Türkçede Meryem, Batı'da Mary ismine eşdeğerdir.
Наталля	Наталья, Наталия	Наталя, Наталія	Natallya/Natalya/Nataliya	Latince	Batı'da Natalie ismine eşdeğerdir.
Вольга	Ольга	Ольга	Volha/Olga/Olha	Eski Norsça	İskandinav Helga isminden türemiştir.
Аляксандра	Александра	Олександра	Alyaksandra/Aleksandra/Oleksandra	Yunanca	Batı'da Alexandra ismine eşdeğerdir.
Ксенія, Аксана	Ксения	Оксана	Kseniya, Aksana/Kseniya/Oksana	Yunanca	Rusçada Oksana aynı kökene sahip ayrı bir isimdir.
Кацярына	Екатерина	Катерина	Katsyarina/Yekaterina/Katerina	Yunanca	Türkçede Katerina, Batı'da Catherine ismine eşdeğerdir.
Лізавета	Елизавета	Єлизавета	Lizaveta/Yelizaveta/Yelizaveta	İbranice	Batı'da Elizabeth ismine eşdeğerdir.
Тацяна, Таццяна	Татьяна	Тетяна	Tatsyana, Tatstsyana/Tatyana/Tetyana	Latince	Sabin kralı Titus Tatius'un Latinceleştirilmiş adından türetilmiştir.
Людміла	Людмила	Людмила	Lyudmila	Slavca	"Halka Değerli" anlamına gelir.
Святлана	Светлана	Світлана	Svyatlana/Svetlana/Svitlana	Slavca	"Parlayan" anlamına gelir.
Юлія	Юлия	Юлія	Yuliya	Latince	Batı'da Julia veya Julie ismine eşdeğerdir.
Вера	Вера	Віра	Vera/Vera/Vira	Slavca	"İnanç" anlamına gelir; Grekçeden ödünç alınmıştır.
Надзея	Надежда	Надія	Nadzeya/Nadejda/Nadiya	Slavca	"Umut" anlamına gelir, Grekçeden ödünç alınmıştır.
Любоў	Любовь	Любов	Lyuboŭ/Lyubov/Lyubоv	Slavca	"Sevgi" anlamına gelir, Grekçeden ödünç alınmıştır.
Соф'я	София, Софья	Софія	Sofya/Sofiya, Sofya/ Sofiya	Yunanca	Yunanca "bilgelik" anlamına gelir. Batı'da Sophia ismine eşdeğerdir.

Şekiller

Oldukça sentetik diller olan Doğu Slav dilleri, kişisel isimleri dilbilgisel olarak ele alır ve diğer isimlerde olduğu gibi aynı çekim ve türetme kurallarını kişisel isimlere uygular. Bu nedenle, asıl addan türetilen yardımcı köke karşılık gelen ekleri ekleyerek, farklı derecelerde sevgi ve aşinalığa sahip birçok form yaratılabilir. Yardımcı kök, tam adın kelime köküyle aynı olabilir (Жанна (Janna) adı, Жанн- (Jann-) köküne doğrudan eklenen Жанночка (Jannoçka) gibi eklere sahip olabilir), ancak çoğu ismin yardımcı kökü verimsiz bir şekilde türetilmiştir. (Rusçada Михаил (Mihail) adı, Михаилушка (Mihailuşka) değil, Миша (Mişa), Мишенька (Mişenka), Мишуня (Mişunya) vb. gibi ad biçimlerini üreten Миш- (Miş-) yardımcı köküne sahiptir.)

Doğu Slav dillerinde bu tür küçültmeli isimlerin kullanımı, güçlü T-V ayrımı nedeniyle belirli bağlamlarda zorunludur: T biçimi hitap genellikle hitap edilen kişinin adının kısa biçiminin kullanılmasını gerektirir. Ayrıca, Japonca gibi öne çıkan ad eklerinin kullanıldığı diğer dillerden farklı olarak türetilmiş ad biçimlerinin kullanımı çoğunlukla T biçimi hitap ile sınırlıdır: adı, eklentisiz tam biçimden daha resmi hale getirmenin bir yolu yoktur ve soyadına herhangi bir ek getirilmez.

En yaygın olarak, Rus filologları isimleri bu biçimlere ayırır:

İsim formu	Örnek	Yapı	Notlar
Tam	Анна (Anna)	tam isim kökü + vaka sonu	-
Kısa	Аня (Anya)	kısa isim kökü + II çekim bitişi	Gayriresmi iletişim için en yaygın biçim, Batı'daki yalnızca isim kullanılan hitap biçimi (Ann, John) veya Japoncada yalnızca soyadı kullanılan hitap biçimi ya da soyadı veya adın sonuna getirilen -kun eki ile karşılaştırılabilir
Küçültmeli	Анька (Anka)	kısa isim kökü + k + II çekim bitişi	Aşinalık ifade eder, yakın arkadaş olmayan kişiler arasında kullanıldığında kaba sayılabilir. İngilizce kısaltmalarla (Annie, Willy) veya Japoncada ek getirilmeyen adlarla karşılaştırılabilir
Sevecen küçültme	Анечка (Anyeçka)	kısa isim kökü + -ечк/очк/оньк/усь/юсь/уль/юль- (-eçk/oçk/onk/us/yus/ul/yul-) + II çekim bitişi	Almanca kısaltmalar (Ännchen) veya Japonca -chan son ekleriyle karşılaştırılabilir, en samimi ve sevecen biçim

Kısa biçimler

Rus şair Marina Tsvetayeva. "Marina" adının geleneksel olarak kısa bir biçimi yoktur.

Tarihsel olarak "yarım ad" (Rusça: полуимя; poluimya) olarak da bilinen "kısa ad" (Rusça: краткое имя; kratkoye imya), en basit ve en yaygın ad türevidir. Hiçbir son ek taşımadığı için tamlayıcı olarak yapılır ve her zaman iki cinsiyetten de isimler için çekim isim ekine sahiptir, bu nedenle belirli unisex isimlerin kısa biçimlerini ayırt edilemez hale getirir: örneğin Saşa (Саша) hem erkek ismi olan Aleksandr'ın, hem de kadın ismi olan Aleksandra'nın kısa halidir.

Bazı isimlerin kısa biçimleri yoktur; bazılarının da iki (veya daha fazla) farklı biçimi olabilir. Birden fazla biçim olduğu durumda, bir biçim genellikle diğerinden daha gayriresmidir.

Tam isim (Kiril alfabesi)	Tam isim (Latin alfabesi)	Kısa biçim (Kiril)	Kısa biçim (Latin)
Александр	Aleksandr (e)	Саша, Саня, Шура, ukr. Сашко, Лесь	Saşa, Sanya, Şura; ukr. Saşko, Les
Александра	Aleksandra (k)	Саша, Шура, ukr. Леся	Saşa, Şura; ukr. Lesya
Алексей	Aleksey (e)	Алёша, Лёша	Alyoşa, Lyoşa
Анастасия	Anastasiya (k)	Настя, Стася	Nastya, Stasya (nadir)
Анатолий	Anatoli (e)	Толя	Tolya
Андрей	Andrey (e)	Андрюша, Дюша, Андря	Andryuşa, Dyuşa, Andrya (nadir)
Анна	Anna (k)	Аня, Анюта, Нюта, Нюша	Anya, Anyuta, Nyuta, Nyuşa
Борис	Boris (e)	Боря	Borya
Давид	David (e)	Дава	Dava
Даниил	Daniil (e)	Данила, Даня	Danila, Danya
Дарья	Darya (k)	Даша	Daşa
Дмитрий	Dmitri (e)	Дима, Митя	Dima, Mitya
Галина	Galina (k)	Галя	Galya
Геннадий	Gennadi (e)	Гена	Gena
Георгий	Georgi (e)	Гоша, Жора	Goşa, Jora
Григорий	Grigori (e)	Гриша	Grişa
Иван	İvan (e)	Ваня	Vanya
Иммануил	İmmanuil (e)	Моня	Monya
Ирина	İrina (k)	Ира	İra
Кирилл	Kirill (e)	Кира, Киря	Kira, Kirya
Константин	Konstantin (e)	Костя	Kostya
Ксения	Kseniya (k)	Ксюша	Ksyuşa
Лариса	Larisa (k)	Лара, Лёля	Lara, Lyolya (rare)
Леонид	Leonid (e)	Лёня	Lyonya
Лев	Lev (e)	Лёва	Lyova
Лидия	Lidiya (k)	Лида	Lida
Любовь	Lyubov' (k)	Люба	Lyuba
Людмила	Lyudmila (k)	Люда, Люся, Мила	Lyuda, Lyusya, Mila (rare)
Мария	Mariya (k)	Маша, Маня, Маруся, Машуля, Машенька, Марийка, Маняша, Марічка	Maşa, Manya, Marusya, Maşulya, Maşеnka, Mariyka, Manyaşa (nadir); ukr. Mariçka
Матвей	Matvey (e)	Мотя	Motya
Михаил	Mihail (e)	Миша	Mişa
Надежда	Nadejda (k)	Надя	Nadya
Наталья	Natalya (k)	Наташа	Nataşa
Николай	Nikolay (e)	Коля	Kolya
Ольга	Olga (k)	Оля	Olya
Павел	Pavel (e)	Паша, Павлик	Paşa, Pavlik
Полина	Polina (k)	Поля, Лина	Polya, Lina (nadir)
Пётр	Pyotr (e)	Петя	Petya
Роман	Roman (e)	Рома	Roma
Семён	Semyon (e)	Сёма	Syoma
Сергей	Sergey (e)	Серёжа	Seryoja
София	Sofiya, Sofya (k)	Соня, Софа	Sonya, Sofa
Светлана	Svetlana (k)	Света, Лана	Sveta, Lana
Станислав	Stanislav (e)	Стас	Stas, Stanko
Тамара	Tamara (k)	Тома	Toma
Татьяна	Tatyana (k)	Таня	Tanya
Вадим	Vadim (e)	Вадик, Дима	Vadik, Dima (nadir)
Валентин / Валентина	Valentin (e)/Valentina (k)	Валя	Valya
Валерий	Valeri (e)	Валера	Valera
Валерия	Valeriya (k)	Лера	Lera
Василий	Vasili (e)	Вася	Vasya
Виктор	Viktor (e)	Витя	Vitya
Виктория	Viktoriya (k)	Вика	Vika
Владимир	Vladimir (e)	Вова, Володя	Vova, Volodya
Владислав, Владислава	Vladislav (e), Vladislava (k)	Влад, Влада	Vlad, Vlada
Вячеслав	Vyaçeslav (e)	Слава	Slava
Ярослав	Yaroslav (e)	Ярик	Yarik
Елена	Yelena (k)	Лена, Алёна	Lena, Alyona
Елизавета	Yelizaveta (k)	Лиза	Liza
Екатерина	Yekaterina (k)	Катя	Katya
Евгений / Евгения	Yevgeni (e)/Yevgeniya (k)	Женя	Jenya
Юлия	Yuliya (k)	Юля	Yulya
Юрий	Yuri (e)	Юра	Yura
Яков	Yakov (e)	Яша	Yaşa

Küçültmeli biçimler

Küçültmeli biçimler, "kısa ad"a çeşitli eklerin getirilmesiyle yapılır; örneğin, Mihail (Михаил) ismin tam hali, Mişa (Миша) kısa hali, Mişenka (Мишенька) sevecen hali ve Mişka (Мишка) ise günlük konuşma dilindeki halidir. İsmin bir kısa biçimi yoksa, ilgili adın tam biçiminden küçültmeli biçimler üretilir; örneğin Marina (Марина) ismin tam hali, Marinoçka (Мариночка) sevecen hali, Marinka (Маринка) ise günlük konuşma dilindeki halidir. Tam adın aksine, küçültmeli bir isim belirli bir duygusal tutum taşır ve belirli bağlamlarda kabul edilemez. Tutumun doğasına bağlı olarak, küçültmeli ad biçimleri üç geniş gruba ayrılabilir: sevecen, tanıdık ve argo.

Sevecen küçültme

Bu tür küçültme tipik olarak aşağıdaki örneklerde gösterildiği gibi -еньк- (-yenk-), -оньк- (-onk-), -ечк- (-yeçk-) ve -ушк (-uşk) sonekleriyle yapılır. Genellikle şefkatli, sevgi dolu bir tavrı vurgular ve kabaca Almanca -chen, -lein, Japonca -chan ve -tan soneklerine ve diğer dillerdeki isimden türetilmiş sevecen takma adlara benzer. Genellikle çocuklara veya yakın arkadaşlara hitap etmek için kullanılır.

Daha resmi bir bağlamda bu biçim, daha genç bir kadın meslektaşa hitap etmek için çoğul saygı ifadesi ile birleştirilebilir.^[]

Tam biçim (Kiril/Latin)	Kısa biçim	Küçültmeli biçim
Анна/Anna	Аня/Anya	Анечка/Anyeçka
Виктор/Viktor	Vitya/Vitya	Витенька/Vitenka
Дмитрий/Dmitri	Дима/Dima	Димочка/Dimoçka
Ольга/Olga	Оля/Olya	Оленька/Olyenka
Степан/Stepan	Стёпа/Styopa	Стёпочка/Styopoçka

Konuşma dili küçültmeleri

Konuşma dilindeki küçültmeli isimler, kısa adlardan -к- (-k-) eki ile türetilir. Oldukça tanıdık bir tavrı ifade eden kullanım, dostça bir bağlam dışında kaba ve hatta aşağılayıcı olarak kabul edilebilir.

Tam biçim		Kısa biçim		Günlük dilde küçültmeli biçim
(Kiril)	(Latin)	(Kiril)	(Latin)	(Kiril)	(Latin)
Анна	Anna	Аня	Anya	Анька	Anka
Виктор	Viktor	Витя	Vitya	Витька	Vitka
Дмитрий	Dmitri	Дима	Dima	Димка	Dimka
Ольга	Olga	Оля	Olya	Олька	Olka
Степан	Stepan	Стёпа	Styopa	Стёпка	Styopka

Argo biçimleri

Erkek isimleri ve birkaç on yıl öncesinden beri kadın isimleri için isimlerin argo biçimleri de bulunur. Bu biçimler -ян (-yan), -он (-on) ve -ок/ёк (-ok/yok) ekleriyle oluşturulurlar. Bu son ekler, bir zamanlar Sovyetler Birliği'nde yalnızca baba adıyla hitap biçimiyle ifade edilen "erkek kardeşliği" duygusunu verir. Suç toplulukları arasında ortaya çıkan^[] bu tür biçimler, 1990'larda Rusya'da yaygın olarak kullanılmaya başlandı.

Tam biçim		Kısa biçim		Argo biçim
(Kiril)	(Latin)	(Kiril)	(Latin)	(Kiril)	(Latin)
Анатолий	Anatoli	Толя	Tolya	Толян	Tolyan
Николай	Nikolay	Коля	Kolya	Колян	Kolyan
Дмитрий	Dmitri	Дима	Dima	Димон	Dimon
Владимир	Vladimir	Вова	Vova	Вован	Vovan
Александр	Aleksandr	Саня	Sanya	Санёк	Sanyok
Татьяна	Tatyana	Таня	Tanya	Танюха	Tanyuha
Андрей	Andrey	Андрюша	Andryuşa	Андрюха	Andryuha

Erken Sovyetler Birliği

Ekim Devrimi zamanlarında, Rusya'yı burjuva kültüründen kurtarma seferberliğinin bir parçası olarak yeni, devrimci isimler icat etme dürtüsü ortaya çıktı.^[] Sonuç olarak, birçok Sovyet çocuğuna alışılmadık isimler verildi,^[] verilen bu isimler genelde yukarıdaki diğer birçok ismin yanı sıra akronimler/kısaltmalardı.

İsim (Kiril)	İsim (Latin)	Köken	Notlar
Вил, Вилен, Владлен, Владлена	Vil, Vilen, Vladlen (e)/Vladlena (k)	Владимир Ильич Ленин (Vladimir İlyiç Lenin)	-
Мэл(c)	Mel(s)	Маркс, Энгельс, Ленин (и Сталин) (Marx, Engels, Lenin (ve Stalin))	-
Баррикада	Barrikada	-	"Barikat" anlamına gelir, devrimci faaliyeti ifade eder.
Ревмир, Ревмира	Revmir (e)/Revmira (k)	Революция мира (Revolyutsiya mira)	"Dünya Devrimi" anlamına gelir.
Гертруда	Gertruda	Герой труда (Geroy truda)	"Emek Kahramanı" anlamına gelir.
Марлен	Marlen	Маркс и Ленин (Marx ve Lenin)	-
Стэн	Sten	Сталин и Энгельс (Stalin ve Engels)	-
Ким	Kim	Коммунистический интернационал молодёжи (Kommunistiçeski İnternatsional Molodyoji)	"Genç Komünist Enternasyonal" anlamına gelir.

Baba adları

Baba adı, kişinin babasının ismine dayanır ve tüm yasal belgelerde ve kimlik belgelerinde yazılır. İlk adla birlikte kullanılırsa, baba adı her zaman onu takip eder.

Kullanım

Baba adı, daha yüksek sosyal duruşa sahip bir kişiye hitap edildiğinde ve/veya iş toplantıları gibi özel durumlarda zorunludur; örneğin, bir öğrenci bir öğretmene hitap ettiğinde, hem ismini, hem de baba adını kullanmak zorundadır: Марья Ивановна, могу я спросить... (Marya İvanovna, bir şey sorabilir miyim...) Bu gibi durumlarda baba adının kullanılmaması saldırgan ve kaba olarak kabul edilir.^[1] Bir kişiye yalnızca baba adıyla hitap etmek, daha yaşlı nesiller arasında yaygındır (daha sık olarak mavi yakalı erkek iş arkadaşları arasında) ve yalnızca sempatiye değil, aynı zamanda karşılıklı sorumluluğa dayalı yakın ilişkilerin bir göstergesidir.^[2]

Türetim

İsim	Erkek baba ismi	Kadın baba ismi
Anatoli	Anatoliyeviç	Anatoliyevna
Konstantin	Konstantinoviç	Konstantinovna
Dmitri	Dmitriyeviç	Dmitriyevna
İlya	İlyiç	İlyiniçna
İvan	İvanoviç	İvanovna
Nikolay	Nikolayeviç	Nikolayevna
Vladimir	Vladimiroviç	Vladimirovna
Yakov	Yakovleviç	Yakovlevna

Baba adı, babanın ismi ve eklerin birleşiminden oluşur. Erkek çocuk için -ович (-oviç), kız çocuk için -овна (-ovna) eki kullanılır. Örneğin, babanın ismi Иван (İvan) ise, oğlunun baba adı Иванович (İvanoviç) ve kızının baba adı Ивановна (İvanovna) olacaktır.

Sonek, й ("y") veya yumuşak bir ünsüzle biten bir isme eklenirse, -oviç ve -ovna soneklerindeki ilk o, е ("ye") olur ve son ekler -евич (-yeviç) ve -евна (-yevna) haline gelir. Örneğin, babanın ismi Дмитрий (Dmitri) ise, oğlunun baba adı Дмитриевич (Dmitriyeviç) ve kızının baba adı Дмитриевна (Dmitriyevna) olacaktır. Bu durumda baba adı Дмитрович (Dmitroviç) veya Дмитровна (Dmitrovna) olamaz çünkü Дмитрий (Dmitri) adı "й" ("y") ile biter.

Bir ünlü ile biten bazı isimler için, oğul için -ич (-iç) ve kız çocuk için -ична (-içna) veya -инична (-iniçna) son eki kullanılır; örneğin, babanın ismi Фока (Foka) ise oğlunun baba adı Фокич (Fokiç), kızının baba adı Фокична (Fokiçna) olur; babanın ismi Кузьма (Kuzma) ise oğlunun baba adı Кузьмич (Kuzmiç) ve kızının baba adı Кузьминична (Kuzminiçna) olur.

Tarihçe

Bir Viking Çağı rünik taşına yazılmış Rurik ismi. Kiev Knezliği'nin tüm knezleri Ryurikoviçi baba adına sahipti.

Osmanlı'ya benzer şekilde geçmişte Rus isimleri de bir soyadına sahip değildi. Bir kişinin adı, babasının ismini de içeriyordu: örn. Иван Петров сын (İvan Petrov sın), "Petro'nun oğlu İvan" anlamına gelir. Rusya'daki çoğu -ov soyadının kökeni budur.

Günümüzde -oviç- içeren baba adları aslen kraliyet hanedanına özgüydü (Рюриковичи, Ryurikoviçi; Rurik Hanedanı), bu da Doğu Slav baba adlarını orijinal anlamında Almancadaki von'a benzer hale getirir. 17. yüzyıldan itibaren -ович (-oviç) ekli baba adı, çar tarafından halka verilen bir ayrıcalık olmuştu. Örneğin, 1610'da Çar IV. Vasili, tüccar olan Stroganovlara baba adı kullanma ayrıcalığı verdi. Sibirya'da tuz endüstrisinin gelişmesine bir takdir olarak, Pyotr Stroganov ve tüm haleflerinin -oviç'li bir isme sahip olmasına izin verildi. Çar, 29 Mayıs tarihli çizelgede, "...adının oviç ile yazılmasını, [onun] yalnızca Moskova'da yargılanmasını, başka ücretlerle [ondan] ücret alınmamasını, kendi başına bir haç öpmemesini [yani hiçbir tören sırasında yemin etmemesini]" yazmıştı.^[3] 18. yüzyılda, baba adlarına sahip olanlar tüccarların aileleriydi. 19. yüzyılda, -oviç'li biçim sonunda bir baba adının varsayılan biçimi haline geldi.

Yasal dayanak

Rusya, Ukrayna ve Belarus'taki herkesin üç parçadan (doğum adı, baba adı, soyadı) oluşan bir isme sahip olması gerekir. Bekar anneler çocuklarına herhangi bir baba adı verebilir ve bunun herhangi bir yasal sonucu yoktur. Rus vatandaşlığını kabul eden yabancılar, bir baba adına sahip olmaktan muaftır. Yetişkin bir kişi, biyolojik babasından uzaklaşmak (veya üvey babaya saygı göstermek) için gerekirse ^[4] baba adını değiştirme veya reşit olmayan bir çocuk adına aynısını yapma hakkına sahiptir.

Soyadları

Doğu Slav ülkelerinde soyadları genellikle dünyanın geri kalanındaki gibi kullanılır.

Türetim ve anlam

Rusça soyadlarında bazı yaygın son ekler genellikle patronimik soyadları için kullanılan, "ait" veya "boy/soyundan gelen" anlamına gelen -ов (-ov) ile -ев (-yev) ve genellikle toponimik soyadları için kullanılan, "ile ilişkili" anlamına gelen bir sıfat biçimi olan -ский (-ski)'dir. Örneğin Petrov "Petro boy/soyundan gelen" anlamına gelir ve bir prens soyadı olan Şuyski, Şuya'nın mülkiyetine dayanan prensliğin göstergesidir. Tarihsel olarak, toponimik soyadları bir asalet simgesi olarak verilmiş olabilir; Prens Grigori Aleksandroviç Potyomkin-Tavriçeski, Kırım'ın Rus İmparatorluğu tarafından ilhakı nedeniyle soyadının bir parçası olarak ona verilen 'Tavriçeski' zafer unvanına sahipti.

19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında -off (Smirnoff ve Davidoff markalarında görüldüğü gibi), Fransızca ve Almanca gibi yabancı dillerde Rus soyadlarında -ov'un yaygın bir transliterasyonuydu.

Ukrayna ve Belarus kökenli soyadları -ко (-ko), -ук (-uk) ve -ич (-iç) son eklerini kullanır. Örneğin, Писаренко (Pisarenko) soyadı "katip" kelimesinden türetilmiştir ve Ковальчук (Kovalchuk) ise "demirci" anlamına gelir.

Daha seyrek olarak, soyadlarının bazı versiyonlarında sonek bulunmaz, örn. kuğu anlamına gelen Lebed ve böcek anlamına gelen Juk (ancak ayrıca bkz. Lebedev ve Jukov).

Petrov-Vodkin gibi tireli soyadlar mümkündür.

Dilbilgisi

Doğu Slav dilleri sentetik dillerdir ve dilbilgisel hallere ve dilbilgisel cinsiyete sahiptir. Bir cümledeki kelimeler arasındaki bağlantıları ve ilişkileri göstermek için edatları ("to", "at", "on" vb.) kullanan İngilizce gibi analitik dillerin aksine, Doğu Slav sonekleri edatlardan çok daha geniş bir şekilde kullanılır. Sözcükler, onları cümleye entegre etmek ve dilbilgisi açısından doğru bir cümle oluşturmak için bazı eklerin yardımına ihtiyaç duyar. Bu, Almancanın aksine isimleri de içerir. Soyadları, Slav hal sistemine göre çekimlenir.

Aslen kısa (-ov, -ev, -in) veya tam (-iy/-oy/-ıy) sıfatlar olan soyadlarının cinsiyete bağlı olarak farklı biçimleri vardır: erkek soyadlarında bulunan -ov, -ev, -in ve - iy/-oy/-ıy ekleri sırasıyla kadın soyadlarındaki -ova, -eva, -ina ve -aya eklerine karşılık gelir. Örneğin, Борис Ельцин'in (Boris Yeltsin) karısı Наина Ельцина (Naina Yeltsina) idi; Lev Tolstoy'un karısı Sofiya Tolstaya idi vb. Diğer tüm (yani sıfat olmayan) soyadlar, sıfat olmayan soyadının erkek biçiminin o soyaddan türetilmiş kadın sıfat soyadına karşılık geldiği (Novák → Nováková gibi) birçok Batı Slav dilinden farklı olarak, her iki cinsiyet için de aynı kalır (-енко (-yenko), - ич (-iç) vb. ile biten soyadlar dahil). -iç ile biten baba adları ve soyadları arasındaki farka dikkat edilmelidir: soyadları iki cinsiyette de aynıdır, ancak baba adı hala cinsiyete göre değişir (örneğin, İvan Petroviç Miroviç ve Anna Petrovna Miroviç)

Sıfat soyadının dilbilgisel cinsiyetinin sahibinin cinsiyetine olan bu bağlılığının, soyadını değiştirdiği düşünülmez (örneğin, Lehçedeki eşdeğer kuralı karşılaştırın). Bu tür kadın soyadlarının bazı dillerde (İngilizce gibi) transliterasyonu tartışmalıdır: teknik olarak adlar orijinal hallerinde olmalıdır, ancak bazen erkeksi biçimde görünürler.

Bir soyadı olan Иванов (İvanov) örneği üzerinden gidersek:

Dilbilgisel hal	Örnek soru	Erkek biçimi		Kadın biçimi
Dilbilgisel hal	Örnek soru	Kiril	Latin	Kiril	Latin
Yalın	Kim?	Иванов	İvanov	Иванова	İvanova
Genitif	Kimin?	Иванова	İvanova	Ивановой	İvanovoy
Datif	Kime?	Иванову	İvanovu	Ивановой	İvanovoy
Belirtici	Kimi?	Иванова	İvanova	Иванову	İvanovu
Vasıta	Kim tarafından?	Ивановым	İvanovım	Ивановой	İvanovoy
Yer bildirici (edat)	Kimin hakkında?	Иванове	İvanove	Ивановой	İvanovoy

Dilbilgisel olarak sıfat olmayan soyadlar, (Juk, Gogol, Barçuk, Kupala vb.) karşılık gelen ortak isim olarak hal ve sayı olarak çekimlenir. Ama bir istisna vardır, bir kadının soyadının dilbilgisel olarak eril cinsiyetten bir isim olması durumunda soyadı çekimlenmez. Örneğin, İvan ve Anna Juk datif halde ("kime?") şöyle olur: Ивану Жуку (İvanu Juku) ve Анне Жук (Anne Juk).

Soyadları genellikle kişinin ebeveynlerininkiyle aynıdır. Hemen hemen her yerde olduğu gibi, evlendiklerinde kadınlar genellikle kocalarının soyadını alır; tam tersinin olması, yani kocanın karısının kızlık soyadını alması ise çok ender görülür. Nadiren, her iki eş de evlilik öncesi soyadlarını tutabilir. Çok nadir ama yine de yasal bir dördüncü yol ise çift soyadı almaktır; örneğin, İvanov ve Petrovskaya soyadlarına sahip iki kişi evlendiklerinde, sırasıyla İvanov-Petrovski ve İvanova-Petrovskaya soyadını alabilirler.

Yabancı isimlerin Slavlaştırılması

Yabancı soyadlarının Slavlaştırılması

Farklı dillerdeki bazı soyadlar 19. yüzyıldan beri Ruslaştırılmıştır: Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in soyadı, bir Rusça ek olan "-yev" son ekine sahiptir, bu da soyadının "Nazar-bay'dan" anlamına gelmesini sağlar ("bay", Türkçedeki "bey", Özbekçedeki "boy", "bek" ve Kırgızcadaki "bek"in Kazakça karşılığıdır.). Bunun gibi bir Ruslaştırmanın sıklığı ülkeye göre büyük ölçüde değişir.

Azerbaycan'ın Sovyetler Birliği'ne katılmasından sonra soyadlarının tescil edilmesi ve erkeklerin soyadlarına -yev veya -ov, kadınlarınkilerine ise -yeva veya -ova gibi Rusça eklerin eklenmesi zorunlu hale geldi.^[5] O sırada çoğu kişinin resmi bir soyadı olmadığı için soyadı olarak baba adının kullanılması ve bunlara söz konusu eklerin eklenmesiyle sorun çözülmüştür. (Aliyev, Hüseynov ve Memmedov gibi soyadları böyle oluşmuştur.)

1930'lardan ve 1940'lardan itibaren Özbekistan'da soyadları ve baba adları kullanılması zorunlu olmuştur.^[6] Soyadı, babanın isminden, sesli harflerden veya yumuşak ünsüzlerden sonra -ev/-yev ve diğer tüm durumlarda -ov ekleri eklenerek türetilebilirdi. Örnek olarak Raşidov ve Abdullayev verilebilir. Bu zamanlarda doğan insanların çoğu, baba adıyla aynı soyadına sahipti.

Yabancı baba adlarının Slavlaştırılması

Yasaya göre, Rus vatandaşlığını benimseyen yabancı kişilerin baba adına sahip olma zorunluluğu yoktur.^[7] Bazıları Slav kökenli olmayan baba adlarını da benimser. Örneğin, Rus siyasetçi İrina Hakamada'nın baba adı Муцуовна'dır (Mutsuovna), çünkü bir Japon olan babasının adı Mutsuo'dur. Ruslaştırılmış isimlerde bir kişinin asıl uyruğu genelde hala tanınabilir. Örnek olarak Kazakçadaki ұлы (ulı) (Nursultan Abişulı Nazarbayev'de olduğu gibi) ve қызы (kızı) (Dariga Nursultankızı Nazarbayeva'da olduğu gibi), Türkmencedeki ulu (Kurbankulu Berdimuhammedov'da olduğu gibi) ve Azericedeki оглы/оғлу (oglı/oğlu) (Haydar Alirıza oğlu Aliyev'de olduğu gibi) verilebilir. Bu tür Türk kökenli baba adlarına Sovyetler Birliği'nde resmi olarak izin verilmişti.

Sovyetler Birliği'ne göç ettikten sonra Bruno Pontecorvo, babasının isminin Massimo (Rusça Maksim'in karşılığı) olması nedeniyle, Rus bilim camiasında Бруно Максимович Понтекорво (Bruno Maksimoviç Pontekorvo) olarak biliniyordu. Oğulları Джиль Брунович Понтекорво (Gigl Brunoviç Pontecorvo), Антонио Брунович Понтекорво (Antonio Brunoviç Pontecorvo) ve Тито Брунович Понтекорво (Tito) isimleriyle biliniyordu.

Hitap biçimleri

Genel kurallar

Gayri resmi iletişim için yalnızca ilk isim (mesela sadece İvan) kullanılır. Daha gayri resmi olmak istenirse, küçültmeler (Vanya gibi, ancak bir addan birkaç tane oluşturulabilir) sıklıkla kullanılır.
Kırsal alanlarda yaşlılar tarafından kendi aralarında yalnızca baba adı (Petroviç, İvanovna gibi) kullanılır, ancak gençler bazen bu biçimi ironik olarak da kullanırlar. Ayrıca, daha genç insanlar bu biçimi hem saygı hem de gayri resmilik için çok daha yaşlı insanlara hitap ederken kullanabilirler. Örneğin, yaşlı meslektaşıyla çok iyi bir ilişkisi olan çok daha genç bir adam, baba adı ve "tı" (sen) biçimini kullanabilir, ancak yalnızca ilk adı kullanmak bu durumda genellikle uygunsuzdur. Bir gayri resmi durummuş gibi bir küçültme kullanmak bu gibi ortamlarda neredeyse her zaman çok kaba olacaktır.
Resmi iletişimde sadece soyadı (sadece Petrov gibi) çok daha ender kullanılır. Bu tür hitap genellikle okul öğretmenleri tarafından öğrencilerine hitap etmek için kullanılır. Gayri resmi olarak, Ruslar ironik olarak kişilere artık sadece soyadları ile hitap etmeye başlıyor.
"ad + baba adı" biçimi, (örneğin İvan İvanoviç), resmi iletişimde kullanılan hitap şeklidir (örneğin, okullarda ve üniversitelerde öğrenciler öğretmenlerine yalnızca "ad + baba adı" şeklinde hitap ederler) ve bazı durumlarda konuşmacının alıcıya saygısını iletebilir. Tarihsel olarak, baba adları kraliyet hanedanına özgüydü. (Рюриковичи, Ryurikoviçi)
Tam isim biçimi (İvan İvanoviç Petrov gibi) çoğunlukla resmi belgeler için kullanılır. Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya'daki herkesin bu üç parçadan oluşan bir tam isme sahip olması gerekir. Bu biçim ayrıca bazı çok resmi durumlarda ve bir polis memuru gibi tam adını yazması muhtemel bir kişiye kendini tanıtmak için de kullanılır. Soyadı genellikle ilk sırada yer alır (Петров Иван Иванович, Petrov İvan İvanoviç gibi).

Hitap biçimi seçimi, ikinci şahıs zamiri seçimiyle yakından bağlantılıdır. Rusçada şu iki hitap biçimi bulunur:

resmi durumlarda kullanılan вы (vı, "siz"); daha da saygılı olmak gerekirse yazışmalarda büyük harfle (Вы) yazılabilir, ancak çoğul olduğunda büyük harfle yazılamaz.
gayri resmi durumlarda kullanılan ты (tı, "sen")

Вы ("Vı"), bir çifte veya gruba hitap ederken kullanılır ve iki biçimin de çoğuludur. Bu biçimler du ve Sie'yi benzer şekilde kullanan Almancadan I. Petro döneminde ödünç alınmış bir özelliktir.^[]

Baba adlarının kullanımı dışında, Rusçadaki Rusça hitap biçimleri bazı diğer dillerdekine (İngilizce gibi) çok benzerdir.

Ayrıca, hitap biçiminin anlamı büyük ölçüde hangi V-T biçiminin seçildiğine bağlıdır:

Vı veya tı	Biçim	Eril örnek	Dişil örnek	Kullanım
"Vı" kullanımı	Tam üç parçalı isim	AnatoliPavloviç İvanov	Varvara Mihaylovna Kuznetsova	Resmi belgeler, çok resmi durumlar (gerektiğinde)
	İsim + baba adı	Anatoli Pavloviç	Varvara Mihaylovna	Genel resmi veya saygılı biçim
	Soyadı	İvanov	Kuznetsova	Resmi. Genellikle daha yüksek bir sosyal konuma sahip bir kişi tarafından kullanılır (öğrenciyle konuşan bir öğretmen gibi)
	Gayri resmi isim + gayri resmi baba adı	Tol' Paliç	Varvara Mihalna	Saygılı ama daha az resmi
	İsim	Anatoli	Varvara	Saygılı ama daha az resmi
	Küçültmeli isim	Tolya	Varya	Arkadaş canlısı ama yine de biraz resmi
	Sevecen isim		Vareçka	Neredeyse sadece kadınlara hitap ederken kullanılır, yakınlık gösterir ama yine de biraz formaliteyi korur (mesela daha genç bir meslektaşa hitap ederken)
"Tı" kullanımı	İsim + baba adı	Anatoli Pavloviç	Varvara Mihaylovna	Yarı resmi durumlarda arkadaşlar arasında veya ironik olarak kullanılabilir
	Gayri resmi soyadı	Paliç	Mihalna	Aşinalık ve saygıyı birleştirir
	Soyadı	İvanov	Kuznetsova	Kullanımda "vı" biçimine benzer, ancak bu durumda daha az resmidir
	İsim	Anatoli	Varvara	Dostça ama bir formalite tonuna sahiptir. Adın küçültmeli şekli yoksa (Yegor ismindeki gibi), gayri resmi olarak da kullanılır
	Küçültmeli isim	Tolya	Varya	Genel resmi olmayan biçim
	Günlük konuşmada kullanılan isim	Tolik	Var'ka	Çok tanıdık biçim
	Argo isim	Tolyan	Varyuha	Çok tanıdık biçim
	Sevecen isim	Tolen'ka	Vareçka	Yumuşak, sevecen biçim

Bundan hoşlanmayan bir kişiyle veya uygunsuz durumlarda "tı" biçimini kullanmak, özellikle yalnızca soyadı ile kullanıldığında hakaret olabilir.

Sıfatlar

Diğer Doğu Slav dilleri, Rusça benzerlerinden farklıysa, tam anlamlı çevirilerinde aynı sıfatları kullanır. Tüm Doğu Slav dilleri sentetik dillerdir ve dilbilgisel cinsiyetler kullanırlar. Bu nedenle bir sıfatın eki, hitap edilen kişinin cinsiyetine göre değişir.

Rusçada isimlerden önceki sıfatların kullanımı genellikle yazılı iletişim biçimleriyle sınırlıdır. Любимый/ Любимая (lyubimiy/lyubimaya, "sevgili") ve Милый/Милая (miliy/milaya, "canım") gibi sıfatlar gayri resmidir ve Уважаемый/Уважаемая (uvajayemi/uvajayemaya, kelimenin tam anlamıyla "sayın") resmidir. Дорогой/Дорогая (dorogoy/dorogaya, "sevgili") gibi bazı sıfatlar hem resmi hem de gayri resmi durumlarda kullanılabilir.

Ayrıca bakınız

Rusya'daki soyadlar listesi
Onomastik
Rusçanın romanizasyonu
Rus isimleri
Slav isimleri
Slav soyadları
Ukraynalı isimleri

Kaynakça

^ "Как обращаться к человеку в русскоязычной среде" [How to address a person in Russian-speaking community] (Rusça). 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2020.
^ "Система обращений и речевой этикет" [System of addressing and speech etiquette] (Rusça). "СЕКРЕТАРСКОЕ ДЕЛО" № 02/2016. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2020.
^ писать его с вичем, судить только в Москве, излишних пошлин с товаров не брать, креста самому не целовать (Rusça). Собр. Гос. Грам. II, № 196.
^ Federal Law of the Russian Federation on Acts of Civil Statements, Clauses: 58, 59.
^ Hirose (2016). "The Complexity of Nationalism in Azerbaijan". International Journal of Social Science Studies. 4 (5): 136. doi:10.11114/ijsss.v4i5.1531. 7 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Komiljonovna (26 Temmuz 2022). "Changes in the system of anthroponyms in the Uzbek language at the end of the 20th century - the beginning of the 21st century". Zien Journal of Social Sciences and Humanities (İngilizce). 10: 65-67. ISSN 2769-996X. 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
^ Family Code of the Russian Federation, Article 58.2 "A child's patronym is formed from the father's [first] name unless otherwise [decreed by] national custom".