Doğu Ortodoks Kilisesi
| Makale serilerinden |
| Doğu Ortodoks Kilisesi |
|---|
 |
| Genel Bakış |
|
| Makale serilerinden |
| Hristiyanlık |
|---|
 |
Ortodoks Kiliseleri (Eski Yunanca ὀρθός orthós, Türkçe 'dik, doğru' ve δόξα dóxa, Türkçe 'ibadet, inanç', burada "Tanrı'nın doğru övgüsü veya öğretisi"; Yunanca Ορθόδοξη Εκκλησία Orthódoxi Ekklisía'da tekil 'Ortodoks Kilisesi', Rusça Православная церковь Pravoslavnaya zerkov, Ukraynaca Православна церква Pravoslavna zerkva, Bulgarca Православна църква Pravoslavna zarkva, Sırpça Православна Црква Pravoslavna Crkva ve Rumence Biserica Ortodoxă) veya Bizans Ortodoks Kiliseleri, Bizans ayininin Reform öncesi kiliseleridir. Başlangıçtan itibaren hem katolik hem de havarilerin ardıllığında havariseldirler. (Traditio apostolica).
4. ve 8. yüzyıllar arasında toplanmış Ekümenik Konsillerin kanonik olduğunu kabul eden bir Hristiyan mezhebidir. Dünyada yaklaşık 225-300 milyon kişilik cemaati vardır.[1][2] Bu yönüyle sayı bakımından Roma Katolik Kilisesi ve Protestan Kilisesi'nden sonra üçüncü büyük Hristiyan mezhebidir.[3]
Ortodoks Kilisesi, genellikle Doğu Ortodoks Kilisesi olarak anılır. Kilisenin başı (eşitlerin birincisi) İstanbul'daki Ekümenik Patrik ve İstanbul Başpiskoposu I. Bartholomeos'dur. Doğu Ortodoks Kilisesi'ni oluşturan başlıca kiliseler İstanbul Patrikhanesi, İskenderiye Patrikhanesi, Antakya Patrikhanesi, Kudüs Patrikhanesi, Rusya Ortodoks Kilisesi, Sırbistan Ortodoks Kilisesi, Rumen Ortodoks Kilisesi, Bulgaristan Ortodoks Kilisesi, Gürcü Ortodoks Kilisesi, Kıbrıs Ortodoks Kilisesi, Rum Ortodoks Kilisesi, Polonya Ortodoks Kilisesi, Arnavutluk Ortodoks Kilisesi, Çek ve Slovak Ortodoks Kilisesi, Ukrayna Ortodoks Kilisesi, kiliseleridir. Bununla birlikte bazı Asya ve Afrika kiliseleri de Doğu Ortodoks Kilisesi sınıflamasına dahil edilebilirler.[4]
Etimolojik kökeni
Ortodoks kelimesi Yunanca "orthos" (ορθός) doğru, düzgün ve "doksa" (δόξα, δοξασία) düşünce, inanç sözcüklerinin birleşiminden oluşmuştur.[5] Genelde iki şekilde kullanılır:
- Meşru kilisenin resmi kararlarına uygun öğreti ve düşüncelerin bütünü.
- Doğu Hristiyan kiliselerince sürdürülen, Yunan ve Slavların çoğunun benimsediği mezhep.
Katoliklik gibi Ortodoksluk da 4. Ekümenik konsil olan Kalkedon Konsili'nin kararlarını tanıyan bir kilisedir ancak Ortodoks Kilisesi sadece ilk 7 konsili tanımış bundan sonra yapılanları geçersiz saymıştır.
İsa'nın tanrısal doğası
İsa'da hem insani hem de tanrısal özellikler bulunmaktadır. Bu özellikler Meryem İsa'yı doğurmadan önce de bulunmaktaydı. İsa Tanrı olarak baba ile aynı özden, insan olarak da günahlar hariç insanlarla aynı özdendir. Dolayısıyla Meryem sadece insan olan İsa'nın değil, Tanrı olan İsa'nın da anasıdır ve ona Tanrı Doğuran anlamına gelen Theotokos denilmelidir.
Bu farklı doğalar birleşmeden sonra hiçbir şekilde değişime uğramayıp kendi özelliklerini muhafaza etmişlerdir.
Çarmıhta acı çeken İsa'nın sadece insani doğasıdır. Dolayısıyla bu acı Tanrısal Doğa'ya dokunmamıştır.
Aslında Diofizit görüşe yakın olan bu karara itiraz eden Monofizit piskoposlar kendi bağımsız kiliselerini kurmuşlardır.
Kilisenin yapısı
Ortodoks Kilisesi, her ülkede ayrı örgütlenmiştir. Her bağımsız Ortodoks kilisenin bir başpiskoposu ve ona bağlı piskoposları bulunur. Başpiskopos kendi piskoposlarını seçer ve piskoposlarından oluşturduğu meclis (Sen Sinod) ile şehirlerin veya bölgelerin başında bulunan piskopos ya da metropolitleri vasıtasıyla tüm ülkedeki kiliselerin dinî reisi olur.
Patrik, Katolik Kilisesi'ndeki gibi devlet başkanı statüsünde değildir. Kendisi de bir başpiskopos olup sadece saygınlık bakımından diğerlerinden üst seviyededir ve diğer başpiskoposların yönetim bölgelerine müdahale yetkisi yoktur.
Ortodokslukta Patriklerin ya da piskoposların yanılmazlık özellikleri yoktur.
Katolik Kilisesi ile ayrılma
Katolik Kilisesi ile Kutsal Ruh'un kaynağıyla ilgili bir tartışma sonucu görüş ayrılığına düşmüşlerdir. Ortodoks mezhebine göre Kutsal Ruh, Baba'dan çıkmışken Katolik mezhebine göre Baba ile Oğul'dan çıkmıştır.
Bu ayrım sonucu Roma Kilisesi 1054 yılında Ayasofya'ya gönderdiği bir belge ile Ortodoksluk'la tamamen ayrı düştü ve iki kilise karşılıklı birbirlerini aforoz etti.
1204 yılında 4. Haçlı seferleri sırasında Haçlı ordusunun Konstantinopolis'i (İstanbul'u) yağmalayıp, Ortodoks kiliselerini basıp, Ortodoks rahiplerini öldürmesi üzerine nefret daha da artmıştır.
1964 yılında dönemin Papa'sı VI. Paul ile Ekümenik Patrik I. Athenagoras karşılıklı olarak aforozları kaldırmışlardır.
İnanç Sistemi
- Patrik ruhani başkandır, yanılabilir.
- Kutsal Ruh sadece Baba'dan çıkmıştır.
- İsa hem insan hem tanrı tabiatına sahiptir.
- Meryem ve aziz ikonalarına saygı gösterilir.
- Komünyon (Kudas) ayininde ekmek mayalı olmalıdır ve şarap sulandırılmalıdır.
- 7 sakrament vardır.
- Patrik, başpiskopos, piskopos ve keşişler dışındaki papazlar evli olabilir ve diyakozlar evlenebilir.
- Sadece ilk 7 konsilin kararları kabul edilmelidir.
Ortodoks Kiliseler
Birlik içindeki Ortodoks Kiliseleri
- İstanbul Ekümenik Patrikhanesi
- Finlandiya Ortodoks Kilisesi
- Özerk Estonya Apostolik Ortodoks Kilisesi
- Özerk Girit Kilisesi
- Özerk Athos Dağı Manastır Topluluğu
- Batnaz Piskoposluğu
- Thyateira ve Büyük Britanya Rum Ortodoks Başpiskoposluğu
- İtalya ve Malta Rum Ortodoks Başpiskoposluğu
- Amerika Rum Ortodoks Başpiskoposluğu
- Avustralya Rum Ortodoks Başpiskoposluğu
- Kore Metropolitliği
- Filipinler Piskoposluğu
- Batı Avrupa'daki Rus Ortodoks Eksarhlığı
- İskenderiye Rum Ortodoks Patrikhanesi
- Antakya Rum Ortodoks Patrikhanesi
- Kuzey Amerika Antakya Ortodoks Hristiyan Başpiskoposluğu
- Kudüs Rum Ortodoks Patrikhanesi
- Özerk Sina Kilisesi
- Rus Ortodoks Kilisesi
- Japon Ortodoks Kilisesi
- Çin Ortodoks Kilisesi
- Letonya Ortodoks Kilisesi
- Estonya Ortodoks Kilisesi (Moskova Patrikliği)
- Rusya Dışındaki Rus Ortodoks Kilisesi
- Sırp Ortodoks Kilisesi
- Ohri Ortodoks Başpiskoposluğu
- Rumen Ortodoks Kilisesi
- Besarabya Metropolitliği
- Bulgar Ortodoks Kilisesi
- Gürcü Ortodoks Kilisesi
- Kıbrıs Ortodoks Kilisesi
- Yunan Ortodoks Kilisesi
- Polonya Ortodoks Kilisesi
- Arnavut Ortodoks Kilisesi
- Ukrayna Ortodoks Kilisesi
- Amerika Ortodoks Kilisesi
- Çek ve Slovak Ortodoks Kilisesi
- Estonya Apostolik Ortodoks Kilisesi
Birlik tarafından tanınmayan Ortodoks Kiliseleri
- Yunanistan Orijinal Ortodoks Hristiyanlar Kilisesi
- Yunanistan Ortodoks Kilisesi (Kutsal Sinod Direnişi)
- Eski Takvim Rumen Ortodoks Kilisesi
- Eski Takvim Bulgar Ortodoks Kilisesi
- Amerika'da Rus Ortodoks Kilisesi
- Rus Ortodoks Eski-Rite Kilisesi
- Lipova Ortodoks Eski-Rite Kilisesi
- Pomoren Eski Ortodoks Kilisesi
- Abhazya Ortodoks Kilisesi
- Özerk İskenderiye Doğu Pan Ortodoks Kilisesi
- Belarus Otosefal Ortodoks Kilisesi
- Bulgar Alternatif Sinod
- Kuzey Amerika'daki Kutsal Ortodoks Kilisesi
- Makedon Ortodoks Kilisesi
- Karadağ Ortodoks Kilisesi
- İtalya'daki Ortodoks Kilisesi
- Rus Gerçek Ortodoks Kilisesi
- Türk Ortodoks Patrikhanesi
- Ukrayna Ortodoks Kilisesi (Kiev Patrikhanesi)
- Ukrayna Otosefal Ortodoks Kilisesi
- Kutsal Ukrayna Otosefal Ortodoks Kilisesi
Oryantal Ortodoks Kiliseleri
Kaynakça ve notlar
- ^ "christianity.about.com/od/easternorthodoxy". 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2012.
- ^ "adherents.com/adh_rb". 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2012.
- ^ Robert Winston, "Human, the Definitive Visual Guide", Orthodox Church
- ^ Oxford İngilizce Sözlük, Eastern Orthodox Church
- ^ Oxford Dictionary Of English 2e, 2003 'orthodox'
Dış bağlantılar
- Orthochristian.com 4 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Rus Ortodoks Kilisesi 8 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Rumen Ortodoks Kilisesi 16 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
