İçeriğe atla

Doğu Katolik Litürjisi

Katolik Kilisesi'nin Doğu Katolik Kiliseleri, onları Latin Kilisesi'nin litürjisine göre yapılan ayinlerin çoğundan ayıran Doğu Hristiyanlığı kökenli litürjileri kullanır. Bu nevi şahsına münhasır kiliselerin bazıları diğer Doğu Katolik kiliseleri ve Roma ile tam bir birlik içinde olmayan Doğu kiliseleri ile aynı litürjileri kullanırken, her kilise kendi kanonik normlarını, kanonik saatlerini, ayin kitaplarını, diğer sakramentleri ve Efkaristiya için kendi kanonik normlarını oluşturma hakkını saklı tutar.[1]

Tarihsel olarak, Latin Katolikler ile Doğu ayinleriyle ibadet edenler arasındaki gerilim, Katolik Kilisesi içinde Doğu ayinlerinin latinleştirilmesi, kısıtlanması veya yasaklanmasıyla sonuçlandı. 20. yüzyılın başlarından beri papalar, Doğu Katolikleri arasında geleneksel ayinlerin kullanımını ve delatinizasyonu teşvik ediyor. Doğu Katolik ayin uygulamalarına daha fazla vurgu, 1964 Orientalium Ecclesiarum'un yayınlanmasıyla İkinci Vatikan Konsili sırasında yapıldı.

Tarihçe

Mihail Ragoza, Doğu Ortodoks Hristiyanları ile Katolikler arasındaki birliğin savunucusu

Bizans riti, Helenleşmiş manastırların ve siyasi bölünmelerin sonucu olarak, ilk bin yıl boyunca güney İtalya Yarımadasında ve Sicilya'da geleneksel olarak Latin litürjisi bölgelerine komşu bölgelerde düzenli olarak yapıldı. Latin episkoposluklarındaki Bizans ritüel uygulamalarının bu soyu, Reggio Calabria'da 18. yüzyılın başlarına kadar varlığını sürdürdü, ancak 15. yüzyılda Arnavut göçmenlerin akınının ardından yavaş yavaş özümsendi; bu, İtalyan-Arnavut Katolik Kilisesi'nin tarihi temelini oluşturur.

Mihail Ragoza, 16. yüzyılın son yıllarını, Floransa Konsili'nin şartlarına göre Doğu Ortodoks Kilisesi ile Roma arasında birlik sağlanması için uğraşarak geçirdi.[2] :406-4081595-1596'daki Brest Birliği, Doğu Ortodoks Kilisesi'nin Rutenyalı üyeleri arasında Konstantinopolis'ten kopma ve Papa ve Katolik Kilisesi ile tam bir birliğe girme konusunda yapılan bir anlaşmaydı. Hem siyasi hem de dini nitelikteki birlik, Doğu Ortodokslar tarafından yazılan, Bizans litürjileriyle ilgili uygulamalarını koruyacak 35 tavizden oluşan bir listeyle oluştu.[3] Kabul edilen şartlar, özellikle de Bizans litürjisinin korunması ve İznik İnancı kapsamında Filioque'nin gerekmemesiyle ilgili olarak, tarihçi Walter Frederic Adeney tarafından "son derece liberal" olarak değerlendirildi.[2] :408Rutenya Uniat Kilisesi, bu birlik altında Katolik olanlardan oluşan organlar arasında yer alacak ve en büyük Doğu Katolik Kilisesi olan Ukrayna Rum Katolik Kilisesi'ne dönüşecekti.[4]

Diğer Doğu Katolikleri, ayinlerine Latin Kilisesi tarafından büyük ölçüde şüpheyle yaklaşıldığını ve Latin uygulamalarının yerel ritüellere eklendiği veya bunların yerini aldığı Liturjik Latinizasyon'a maruz kaldı. Bunlar arasında Levant'ın Marunileri ve sonrasında Süryani-Malabar Katolik Kilisesi haline gelen Hindistan'ın Malabar Sahili'nin Süryani Hristiyanları da vardı.[5] İkinci grup Latin dayatmalarına direndi ve bu da ciddi bir bölünmeye yol açtı.[6]

1964 yılında İkinci Vatikan Konsili'nde Orientalium Ecclesiarum kararnamesi yayınlandı. Bu belge, her geleneğin ayırt edici unsurlarına yenilenmiş bir vurgu yaparken, hem Latin ve Doğu Katolikleri arasındaki hem de Katolik Kilisesi ile Doğu Hristiyan kiliseleri arasındaki birliği geliştirmeyi amaçlıyordu.[7] :365Bu unsurlar sadece ayinleri değil aynı zamanda kanon hukukunu ve özerk yönetimi de içeriyordu. Kararnameden Doğu Katolik maneviyatı ve ayinle ilgili ilim yararlandı ve bu da bazı Doğu Katoliklerinin "kendine özgü ayin kıyafetlerini ve eylemlerini yeniden keşfetmelerine" yol açtı.[8] Orientalium Ecclesiarum ayrıca latinleşme ve etnik çıkarlar yoluyla Doğu Katolik ayinlerinde meydana gelen "sakatlamaları" geri almaya çalıştı; Boniface Luykx, konsilden 30 yıl sonra bu çabaları eksik olarak değerlendirdi.[7] :377, 384

Latinizasyon ve delatinizasyon

Mısır'da Latin mitreleri ve cüppeleri giyen Kıpti Katolik din adamları ve sunak görevlileri, 1900

Latinizasyon veya latinleşme, Doğu Katolik uygulamalarını "Latin litürjisinin ve teolojisinin ruhu, uygulamaları ve öncelikleri" ile değiştirme çabalarına verilen genel bir isimdi. Bu süreçler bazen Latin yetkililer tarafından Doğu Katoliklerine empoze ediliyordu, ancak bazı Doğu Katoliklerinin kendi kendilerini latinleştirmesi alışılmadık bir durum değildi.[9]

Kaynakça

  1. ^ Fortescue, Adrian (1909). "Greek Rites". Catholic Encyclopedia. 10. New York: Robert Appleton Company. 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2022 – New Advent vasıtasıyla. 
  2. ^ a b The Greek and Eastern ChurchesVikikaynak vasıtasıyla 
  3. ^ Chynczewska-Hennel, Teresa (2002). "The Political, Social, and National Thought of the Ukrainian Higher Clergy, 1569-1700". Harvard Ukrainian Studies. Harvard Ukrainian Research Institute. 26 (1/4): 102. 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022JSTOR vasıtasıyla. 
  4. ^ Velyky, Atanasii (1988). "Greek Catholic church". Encyclopedia of Ukraine. 2. Canadian Institute of Ukrainian Studies, University of Alberta. 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022. 
  5. ^ Labourt, Jérôme (1910). "Maronites". Catholic Encyclopedia. 9. New York: Robert Appleton Company. 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2023 – New Advent vasıtasıyla. 
  6. ^ "The Syro-Malabar Church: An Overview". syromalabarchurch.in. Syro-Malabar Church Internet Mission. 11 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2023. 
  7. ^ a b Boniface Luykx (1993). "Thirty Years Later: Reflections on Vatican II's Unitotis Redintegrotio and Orientolium Ecclesiorum" (PDF). Logos: A Journal of Eastern Christian Studies. Metropolitan Andrey Sheptytsky Institute of Eastern Christian Studies. 34. 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Aralık 2022. 
  8. ^ Pronechen, Joseph (24 Kasım 2014). "'Orientalium Ecclesiarum' at 50". National Catholic Register. 30 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022. 
  9. ^ "Liturgical Latinization and Kievan Ecumenism: Losing the Koinê of Koinonia" (PDF). Logos: A Journal of Eastern Christian Studies. Metropolitan Andrey Sheptytsky Institute of Eastern Christian Studies. 35 (1–4): 176. 1994. 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ekim 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Doğu Ortodoks Kilisesi</span> Bir Hristiyanlık mezhebi

Ortodoks Kiliseleri veya Bizans Ortodoks Kiliseleri, Bizans ayininin Reform öncesi kiliseleridir. Başlangıçtan itibaren hem katolik hem de havarilerin ardıllığında havariseldirler..

Nestûrîlik, İsa Mesih’te biri ilahi biri de insani olan iki hipostazın bir arada olduğunu savunan Mesihsel doktrindir. Kısaca, Nestûrîlik veya Nestoryanizm, ‘diofisizm’in radikal bir formudur. Bu tez adını savunucularından biri olan Konstantinopolis patriği (428-431) Nestorius’tan alır. Öğretisi Efes Konsili tarafından sapkın ilan edilir ve reddedilir. Diofisitizm ve Monofizim, Kalkedon konsili tarafından reddedilmiştir.

Hristiyanlıkta kendi ayin biçimlerini, dillerini koruyan ama Papa'nın otoritesini kabul eden Ortodoks ve Doğu Ortodoks kiliselerine Doğu Katolik Kiliseleri denir. İlk kez 18.yy'da ilk örnekleri görülür.

<span class="mw-page-title-main">Katolik Kilisesi</span> Hristiyanlığın bir mezhebi

Katolik Kilisesi, ruhanî başı Roma Başpiskoposu (Papa) olan, en fazla cemaate sahip Hristiyan mezhebi. Dünyada yaklaşık 1,2 milyar mensubu vardır. Katolikler yoğun olarak Güney Amerika'da ve Avrupa'nın güneyinde bulunurlar.

Anglikanizm, İngiltere'nin resmî kilisesi olan İngiltere Kilisesi'ne has ilke, doktrin ve kurumlar. İngiltere Kralı VIII. Henry'nin kurduğu bir Hristiyan mezhebidir. İngiliz Reformu, Katoliklik ve Protestanlık arasında bir orta yol olarak görüldüğü için Latince Via Media olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ekümenik konsil</span>

Ekümenik konsil ya da genel konsil, Hristiyan inanç esaslarını tespit ve tahkim etmek, âyinlerin icrâsı konusunda kararlar almak ve Hristiyanlık ahlak ve disiplininin esaslarını teyit ve tahkim etmek üzere bütün dünyadan (ekümene) kilise liderleri ve ilahiyat otoritelerinin toplandığı ve katılımcıların kabullerinin bütün dünyadaki Hristiyan kiliselerinin kabulü anlamına geldiği toplantılardır.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Vatikan Konsili</span>

İkinci Vatikan Konsili veya Vatikan II, Katolik Kilisesi’nin Ekümenik Konsillerindendir. 1962'de Papa XXIII. Ioannes tarafından açılan konsil, 1965'te Papa VI. Paulus tarafından sonlandırılmıştır. 2024 itibarıyla Katolik Kilisesi’nin en son konsilidir.

Epiklesis, Hristiyanlıkta Komünyon ayininin ekmekle şarabın sunulduğu bölümünde Kutsal Ruh'a yapılan özel çağrı. Doğu Hristiyan ayinlerinin çoğunda İsa Son Akşam Yemeği'ndeki "Alın bu benim bedenimdir... Bu benim kanımdır." sözlerinin ardından gelir ve kutsayıcı özelliği vardır. Ayin sırasında ekmekle şarabın, İsa'nın etiyle kanına dönüşmesi için yakarılır ve bu dönüşümü Kutsal Ruh'un gerçekleştirdiği kabul edilir. Epiklesis Doğu Kilisesi'nin kutsama ayinine ilişkin görüşünü de yansıtır. Buna göre, kutsama ayininin etkililiği Tanrı'nın kilisenin yakarışını kabul etmesi olarak yorumlanır; dolayısıyla da epiklesis Komünyon'un vazgeçilmez bir parçasıdır. Katolik Kilisesi ise papazın İsa'nın Son Akşam Yemeği'ndeki sözlerini yinelemesini Komünyon'un kendisi sayar. Epiklesis ayrıca, Baba'ya seslenen, Oğul'un kurtarıcılığını anan ve Kutsal Ruh'un gücüne çağrıda bulunan Komünyon duasının Üçleme'ye bağlı özelliğini de korur.

Litürji, özellikle Hristiyanlıkta, halka açık dinî ibadetlerin (ayinlerin) nasıl yapılacağını belirleyen formlar bütünü. Bu formlara uygun olarak düzenlenmiş ayinlere de litürji denir. Litürji sözcüğü özel isim olarak özellikle Ortodoks Kilisesindeki Efkaristiya anlamında kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Bizans Riti</span>

Bizans Riti, Yunan Riti ya da Konstantinopolis Riti günümüzde Doğu Ortodoks Kilisesi ve Bizans Katolik Kiliseleri'nde uygulanmakta olan bir liturjik rit. Kısıtlı ölçüde de olsa Anglikan Komünyonu ve Lüteran kiliselerde de uygulanan rit bu mezheplerde özellikle Doğu Riti Anglikanizmi Toplumu ve Ukrayna Lüteran Kilisesi'nde benimsenmiştir. 3. yüzyılda Konstantinopolis'te uygulanmaya başlayan rit bugün dünyada Roma Riti'nden sonra en çok uygulanan ikinci rittir.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Litürji</span> Doğu Kiliselerine özgü dinî ayin

Kutsal Litürji İsa'nın Büyük Kilisesi'nin riti olan Bizans Riti'nde Efkaristiya ayini. Hristiyan litürjisinin Antakya Riti'nden doğan Kutsal Litürji Doğu Ortodoks ve Doğu Katolik Kiliseleri'nde uygulanır. Ermeni Hristiyanlığında Ermeni Apostolikler ve Ermeni Katolikler de aynı kavramı kullanır. Kimi Oryantal Ortodokslar bunun yerine "kutsal sunu" terimi kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">V. Pius</span> 225. Katolik Kilisesi papası (1504-1572; pd. 1566-1572)

Papa Aziz V. Pius, 1566-1572 yılları arasında papalık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Trullo Konsili</span>

Trullo Konsili ya da Quinisext Konsil, 692 yılında Konstantinopolis'te toplanan konsil. Büyük Saray'ın kubbesi altında toplandığından ötürü Trullo Konsili olarak, beşinci ve altıncı ekümenik konsillerin ihmal ettiği kilise içerisinde uyulması gereken disiplin kurallarını oluşturduğundan dolayı da Quinisext Konsil olarak anılmaktadır. Bu konsile, çoğunluğu Doğu Roma İmparatorluğu'ndan olmak üzere 215 piskopos katılmıştır. Gortyna'lı Basil Roma patrikliğine bağlıydı ve kanıt bulunamamasına rağmen kendisinin papanın elçisi olduğunu iddia etmişti.

Doğu Süryani Riti, (Süryo-Oryantal Rit, Asur Riti, Pers Riti ve Keldani Riti olarak da bilinir.) Doğu Hristiyanlığına özgü Süryani ayin ve litürji biçimidir. Mezopotamya'da bulunan bugün Urfa adı ile bilinen antik şehir Edessa'da ortaya çıkmıştır. Tarihsel olarak merkezi İran'da bulunan Doğu Kilisesi tarafından kullanılan rit, bugün hala Doğu Asur Kilisesi, Kadim Doğu Kilisesi, Keldani Katolik Kilisesi ve Süryani Malabar Katolik Kilisesince kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pontifical Oriental Institute</span>

Papalık Şarkiyat Enstitüsü, Roma’da bulunan bir Katolik yüksek eğitim kurumudur. Doğu Hıristiyanlık dünyası için bir yüksek öğrenim kurumunun kurulması Papa XIII. Leo dan beri Katolik Kilisesinin gündemindeydi ancak bu plan 1917 yılında Papa XV. Benedict (1914-1921) zamanında hayata geçirilebildi. Orientale, her ikisi de Roma’da bulunan Papalık Gregoryen Üniversitesi ve Papalık Kutsal Kitap Enstitüsü konsorsiyumunun bir kısmını oluşturmaktadır. Bu üç enstitü de Cizvitler tarafından yönetilmektedir. Orientale Papalık Makamına bağlı olsa da, yönetimi Cizvitler’e bağlıdır. Enstitünün rektörü, Doğu Kiliseleri Cemaati Başkanı ve rektör yardımcısı ise Cizvitler’in başmüdürüdür. Katolik Eğitim Topluluğu, Orientale’nin akademik programlarının onaylanmasından sorumludur.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna Rum Katolik Kilisesi</span> Romaya bağlı Doğu kökenli kilise

Ukrayna Rum Katolik Kilisesi Papa ve dünya çapında Katolik Kilisesi ile tam bir iletişim içerisinde olan Bizans Ritini kullanan Doğu Katolik Kilisesi'dir. Katolik Kilisesi'nin ikinci büyük kilisesidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de Katolik Kilisesi</span> Katolik Kilisesinin Türkiyedeki rolü

Türkiye'de Katolik Kilisesi, Papa'nın manevi liderliği ve Papa'ya sunulan Roma'daki curia'nın kanonik liderliği altındaki dünya çapındaki Katolik Kilisesi'nin bir parçasıdır.

Hristiyanlıkta kanonik saatler, günün düzenli aralıklarla sabit namaz vakitlerine göre bölünmesini ifade eder. Aslında Hristiyan dualarının bir bölümünü veya bu dualardan oluşan seçmeleri içeren bir saat kitabı, yani bir katolik dua kitabıdır.

Batı Süryani Riti, Batı Süryanice lehçesinde Aziz Yakup'un İlahi Litürji'sini kullanan bir Doğu Hristiyan ritidir. Maruni Kilisesi, Süryani Ortodoks Kilisesi, Süryani Katolik Kilisesi ve Hindistan'ın çeşitli Malankara Kiliselerinde uygulanmaktadır. Süryani Hristiyanlığının iki ana ritinden biridir, diğeri ise Doğu Süryani Riti'dir. Antik Antakya Patrikhanesi'nden çıkmıştır. Diğer ritlerden daha fazla "anafora"ya sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Roma Riti</span>

Roma Riti, Katolik Kilisesi'ni oluşturan sui iuris (özerk) kiliselerin en büyüğü olan Latin Kilisesi'nin dini hizmetlerini gerçekleştirmek için kullanılan en yaygın ritüel ailesidir. Kutsal Ayin ve Saatlerin Litürjisi gibi ayinlerin yanı sıra sakramentlerin ve kutsamaların gerçekleştirilme şeklini de belirler.