İçeriğe atla

Doğruluk Payı

Doğruluk Payı
URLdogrulukpayi.com
Kullanılabilir dil(ler)Türkçe
Başlama tarihi20 Haziran 2014 (10 yıl önce) (2014-06-20)
Geçerli durumÇevrimiçi

Doğruluk Payı, Türkiye siyasetine etki eden demeçleri kamuya açık verilerle analiz edip internette kamuoyuyla paylaşarak Türkiye'de siyasi aktörlerin daha sorumlu, seçmenin ise daha bilgili olmasına katkı sağlamayı amaçlayan bir sosyal girişimdir.

Türkiye'nin ilk bağımsız siyasal doğruluk kontrol girişimi[1] olan Doğruluk Payı, merkezi İstanbul’da bulunan İzlemedeyiz Derneği (eski adı Ortak Gelecek için Diyalog Derneği)'nin bir girişimidir.[2] Özellikle seçim ve kriz dönemlerinde yaygınlaşan bilgi kirliliği, asılsız iddialarla mücadele ederek kamuoyunu doğru bilgilendirmeyi amaçlamaktadır. Dogrulukpayi.com adresinde 20 Haziran 2014 tarihinde yayına başlamıştır. Kurucusu Baybars Örsek'tir.

Geçmişi

Siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler alanında eğitim görmüş yeni mezun bir grup genç tarafından kurulan Doğruluk Payı, 2014 yılında Mart ayında yapılan yerel seçimler ve aynı yılın Ağustos ayındaki Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde siyasette ve medyada yaşanan yoğun kutuplaşmanın ve Türkiye’nin ana akım medya ve haber ortamının karşılaştığı artan baskının sonucunda bağımsız haberlere ve bilgiye yönelik talep önemli ölçüde artması üzerine hayata geçti. 2013’te Gezi Parkı olayları ile birlikte Türkiye'de ana akım medyaya karşı duyulan güvensizlik, medyada ifade özgürlüğünün daralması ve sahte bilgilerin medyada yer bulması kuruluşunda etkili olmuştur.[3]

Doğruluk Payı'nın ilk amacı, tüm rakip politikacıların ve partilerin seçim kampanyalarında zikrettikleri iddiaları doğrulamaktı.[1] Kurucu ekip, büyük medya şirketlerine dışarıdan doğruluk kontrol danışmanlığı hizmeti veren ücretli bir hizmet sağlayıcı olarak yapılanmayı denemiş; mümkün olmayınca platformu ana akım medya ekosisteminin dışında, kendi kendini finanse eden ve kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olarak yapılandırmıştır.[1]

Doğruluk Payı, siyasi tartışma alanındaki manipülasyon ve bilgi kirliliğini azaltma ve bu doğrultuda kamuoyunu düzenli bilgilendirme çalışmaları nedeniyle Uluslararası Şeffaflık Derneği tarafından verilen 2015 yılı Şeffaflık Ödülleri'nde Yurttaş Ödülü'ne layık görülmüştür.[4]

Arama motoru Google'un internette doğru ve yanlış bilgiyi ayırabilmek için 2017 yılında hazırladığı "Bilgi Doğrulama" (Fact-check) uygulamasına destek vermektedir.[5]

2019 yılında ülkenin önemli gündem maddeleri hakkında konu uzmanları ve kanaat önderlerinin yer aldığı röportajlar ve tartışmalar gerçekleştirmeye başlamıştır. Ayrıca kuruluşundan bu yana "Hükümetre" adıyla bir karne tutarak her hükûmet döneminin seçim vaatlerini takip etmektedir.

Doğrulama süreci

Doğrulama, iki aşamalı bir süreçle gerçekleşir. İlk aşamada Doğruluk Payı editörleri politikacıların dile getirdiği iddiaları açık kaynak araçları, resmî raporlar ve uzman bildirimleri kullanılarak kontrol eder. Yeterli olmaza, birden fazla konu uzmanına başvurulur.

İkinci aşamada siyasilerin iddialarını “iddiada dayanak olarak gösterilen nitel ve nicel verilerin kamuya açık kaynaklardaki verilerle uyuşması”, “nitel ve nicel verilerin doğrulandığı/yanlışlandığı kaynakların kalitesi” ile “iddianın söylenme amacı ve bağlamın uygunluğu” kriterlerine göre incelenir ve beş seviyeden oluşan bir ölçek ile değerlendirme yapılır.[6] “Doğru”, “yakın”, “orta”, “uzak” ve “yanlış” şeklinde notlandırılan iddialar, editörün nihai değerlendirmesine katkıda bulunan uzman değerlendirmeleri, rakamlar ve kapsamlı bir analiz ile birlikte dogrulukpayi.com sitesinde yayımlanır.[1]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d Ünver, Akın. "Türkiye'de Doğruluk Kontrolü ve Doğrulama Kuruluşları" (PDF). Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi, Mayıs 2020. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020. 
  2. ^ "Hakkımızda". izlemedeyiz.org web sitsei. 23 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020. 
  3. ^ "Hakikati aramak: Yanlış bilgilendirmeyle mücadele yöntemleri". Dil Diyalog Demokrasi Laboratuvarı web sitesi,. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020. 
  4. ^ "9 Aralık Dünya Yolsuzlukla Mücadele Gününden En Şeffaflar Ödüllendiridi". Seffaflik.org sitesi, 10 Aralık 2015. 16 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020. 
  5. ^ Esnek, Ferhat. "Google'da yalan haber dönemi bitiyor". Basın İlan Kurumu. 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020. 
  6. ^ Yeğen, Ceren. "Doğru Haber Alma Hakkı ve Sosyal Medya Dezenformasyonunu Doğruluk Payı ve Yalansavar ile Tartışmak". Erciyes İletişim Dergisi, Cilt 5, Sayı 4, Yıl 2018. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Yeni Şafak, sosyal muhafazakâr ve İslamcı bir günlük gazete. Yayın hayatının ilk dönemlerinde İslamcı ve liberal yazarların bir arada bulunmasıyla öne çıkan gazetedir. Albayrak Medya Grubu grubu bünyesinde yer alan gazete, 23 Ocak 1995 yılında yayın hayatına başlamıştır.

Gazetecilik, olayların, olguların, fikirlerin ve insanların etkileşimi üzerine toplumu en azından bir dereceye kadar doğru bilgilendiren raporların araştırılması, yayınlanması ve dağıtımıdır. Bir isim olarak gazetecilik mesleği, bilgi toplama yöntemleri ve editoryal edebi tarzlar için geçerlidir. Gazetecilik mesleğini yapan kişilere gazeteci denir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Babacan</span> Türk politikacı

Ali Babacan, Türk politikacı, ekonomist ve mühendistir. Demokrasi ve Atılım Partisinin kurucusu ve genel başkanıdır. 2002-2015 yılları arasında 13 yıl Türkiye Başbakan yardımcılığı, Türkiye dışişleri ve ekonomi bakanlığı yapmış olan Babacan, Türkiye Büyük Millet Meclisi 22, 23, 24 ve 26. dönem Ankara milletvekilliği yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">James Randi</span>

Randall James Hamilton Zwinge adıyla Kanada Toronto'da dünyaya gelen James Randi veya sahne adıyla "The Amazing Randi" illüzyonist ve sözdebilim alanındaki hileleri ortaya çıkarmaya çalışan ateist bir araştırmacıdır. James Randi Eğitim Vakfı'nın kurucusudur. Randi'nin eğitim kurumu herhangi bir paranormal, doğaüstü veya okült bir güce sahip olduğunu bilimsel testler altında kanıtlayan kişiye 1 milyon dolar ödül vereceğini açıklamıştır. Bugüne kadar bu ödülü kazanabilen kimse olmamıştır.

Halkla ilişkiler bir işletmenin, kurumun ya da örgütün bağlantı kurduğu ya da kurabileceği kimselerin anlayış, sempati ve desteğini elde etmek ve bunu devam ettirmek için yaptığı sürekli ve örgütlenmiş bir yönetim fonksiyonudur. Temelinde ikna, retorik, algı kavramları yatmaktadır. Kısa tanımıyla, kurumların kitlelerle iletişim kurmak amacıyla yürüttükleri, pro-aktif ve re-aktif olarak sürdürülebilen, kamu yararı esas alınarak devam ettirilen düzenli faaliyetlerdir. İngilizcedeki karşılığının "Public Relations" olması nedeniyle yaygın kullanımı "PR" olarak Türkçeye de yerleşmiştir. Public relations kısaltılarak PR şeklinde Türkçede kullanılmaya başlanınca bu PR'nin birleşik olarak ifadesi gerektiğinde de Piar ya da piyar şeklinde kullanılmaya başlanmıştır.

Basın Konseyi, Türkiye'de faal gazetecilerin kurdukları, bağımsız niteliğe sahip olması için tüzel kişiliğe haiz bulunmayan, iletişim özgürlüğü, meslek etiği ve ilkelerini savunan bir özdenetim kuruluşudur. Basın Konseyi'nin başkanı Pınar Türenç'tir.

Zeyno Baran, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Hudson Enstitüsüne bağlı Avrasya Politikası Merkezi Müdürü ve Türkiye Uzmanı.

<span class="mw-page-title-main">Aralık 2007 Kuzey Irak Operasyonları</span> Türkiyenin terör örgütü PKKya düzenlediği bir operasyon

Aralık 2007 Kuzey Irak Operasyonları, Türk Hava Kuvvetleri tarafından 16, 19, 22, 26 Aralık 2007 tarihlerinde PKK'ya karşı düzenlenen bir dizi hava harekâtıdır. 16 Aralık 2007 gecesi Türk Hava Kuvvetleri'ne bağlı savaş uçaklarının Irak'ın kuzeyinde bulunan Zap, Avaşin, Hakurk ve Kandil'i bombalamasıyla başlayan, Türkiye tarihinin ilk gece harekâtıdır. Operasyon 1.5 saat sürdü ve operasyona 50'ye yakın savaş ve ikmal uçağı katıldı. Bombardıman nokta atışlarıyla havadan yapıldı ve görüntüler anında Türk genelkurmayı karargâhına izletildi.

<span class="mw-page-title-main">Halkın Kurtuluş Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti

Halkın Kurtuluş Partisi, 2005 yılında, 15-16 Haziran İşçi Direnişi'nin 35. yıldönümünün kutlandığı 15 Haziran gününde kuruluşunu duyuran komünist parti. Genel başkanı Nurullah Ankut'tur.

<span class="mw-page-title-main">Numan Kurtulmuş</span> 30. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı

Numan Kurtulmuş, Türk siyasetçi ve akademisyendir. Türkiye Büyük Millet Meclisinin 30. başkanıdır.

TİAK, Televizyon İzleme Araştırmaları A.Ş. (TİAK), Aralık 2010'da Türkiye’de televizyon izleme ölçümlerini organize etmek, ölçüm süreçlerini endüstri adına denetlemek ve yönetmek amacıyla kurulmuş olan bir anonim şirkettir. www.tiak.com.tr 30 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Yeni Akit, Türkiye'de yayımlanan İslamcı ve köktendinci ulusal günlük aşırı sağcı bir gazetedir. Yahudilere, Hristiyanlara, ateistlere ve eşcinsellere karşı nefret söylemlerine başvurmuştur. Köktendincilikle eleştirilen gazete Hrant Dink Vakfı tarafından hazırlanan bir rapora göre, Türkiye'de nefret söylemine en fazla rastlanan ulusal gazetedir.

Veri, ham (işlenmemiş) gerçek enformasyon parçacığına verilen addır. Veriler ölçüm, sayım, deney, gözlem ya da araştırma yolu ile elde edilmektedir. Ölçüm ya da sayım yolu ile toplanan ve sayısal bir değer bildiren veriler nicel veriler, sayısal bir değer bildirmeyen veriler de nitel veriler olarak adlandırılmaktadır. Her sembolik gösterim gibi, veri de belirli bir nesne, birey ya da olguya ilişkin bir soyutlamadır. Ancak enformasyon ve bilginin soyutluk düzeyleri ile karşılaştırıldığında, verilerin soyutluk düzeyi daha düşüktür. Bir verinin tek başına bir anlamı ve işlevi bulunmamaktadır. Veriler toplandıktan sonra gruplanarak, sıralanarak ve özetlenerek, elle ya da bilgisayarla işlenip enformasyona dönüştürüldüklerinde anlam kazanmakta; ait oldukları bağlamı açıklama gücüne kavuşmaktadır. Problem çözme ya da karar verme gibi bir amaca hizmet edebilecek duruma gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de medya</span> Türk medyasına genel bakış

Türkiye'de medya, farklı görüşlerin ifade edildiği yerli ve yabancı süreli yayınları içeren, son derece rekabetçi yerli gazetelerden oluşan bir medya sektörüdür. Medya sahipliği, genellikle varlıklı kişiler tarafından kontrol edilen holdinglerin parçası olan birkaç büyük özel medya grubunun elinde yoğunlaşmıştır ve bu da sunulan görüşleri sınırlı kılmaktadır. Buna ek olarak şirketler, iktidar ile dostça ilişkiler kurmaya çalışmak dahil olmak üzere sahiplerinin iktisadi çıkarlarını desteklemek için nüfuzlarını kullanmaktadırlar. Türkiye'de medya, kamuoyu üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">İliştirilmiş gazetecilik</span>

İliştirilmiş gazetecilik ya da embedded gazetecilik, savaş ve sıcak çatışma alanlarında, çatışmanın bir tarafındaki askerlerle beraber hareket eden ve savaşı onların açısından görüp yansıtan muhabirler için kullanılan terim.

<span class="mw-page-title-main">Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı</span> Türk düşünce kuruluşu

Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA), Ankara merkezli bir düşünce kuruluşudur. 2006 yılında kurulmuştur ve amacını "politika, ekonomi ve toplum alanlarında güncel, doğru bilgi ve analizler üretmek, siyasiler ve değişen siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel koşullar hakkında bilgilendirmek" olarak açıklamıştır. Genel koordinatörü 2014 yılından bu yana Burhanettin Duran'dır. Vakıf kendisini bağımsız, kâr amacı gütmeyen ve apolitik kuruluş olarak tanımlamaktadır, ancak Deutsche Welle, kuruluşun Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kontrol edildiğini iddia etmiştir.

Teyit.org, internette yayımlanan doğruluğu şüpheli içeriklerin doğruluğunu, açık kaynaklara dayandırarak analiz eden Türkiye merkezli Türkçe bir doğrulama platformudur.

Örtülü reklam ya da bir başka deyişle gizli reklam, haber, yayın ya da program gibi formatların içerisinde, reklam olduğu alenen belirtilmeden yapılan reklamları ifade etmek için kullanılan kavramdır.

Doğruluk kontrolü, şüpheli bilgilerin doğruluğunun açık kaynaklar ve sistematik bir metodoloji kullanılarak kanıtlanması ya da çürütülmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sosyal araştırma</span>

Sosyal araştırma, sosyal bilimciler tarafından sistematik bir plan izlenerek yürütülen araştırmalardır. Sosyal araştırma metodolojileri nicel ve nitel olarak sınıflandırılabilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.