İçeriğe atla

Doğrudan ses girişi

Doğrudan ses girişi (DSG), (DVI, Direct voice input), bazen ses girişi denetimi (VIC, Voice input control) olarak da adlandırılır, kullanıcının makineye konuşma tanıma yoluyla talimatlar vermek için sesli komutlar ilettiği bir insan-makine etkileşimi (HMI, Human–machine interaction) biçimidir.

Askeri havacılık alanında doğrudan ses girişi, Eurofighter Typhoon, Lockheed Martin F-35 Lightning II, Dassault Rafale, KAI KF-21 Boramae ve Saab JAS 39 Gripen gibi birçok modern askerî uçağın kokpitlerine dâhil edildi. Bu tür sistemler aynı zamanda endüstri kontrol sistemleri ve engelli bireylere yönelik konuşma tanıma yardımı da dâhil olmak üzere çeşitli başka amaçlar için de kullanılmıştır.

Genel bakış

DSG sistemleri iki ana işlevsellik kategorisine ayrılabilir: "kullanıcıya bağlı" veya "kullanıcıdan bağımsız". Kullanıcıya bağlı bir sistem, belirli bir kişi için kişisel bir ses şablonunun oluşturulmasını gerektirir; DSG sisteminin düzgün çalışması için bu kişiye ait şablonun, DSG sisteminin kullanılmasından önce kendisine atanan makineye yüklenmesi gerekir. Buna karşılık, kullanıcıdan bağımsız bir sistem herhangi bir kişisel ses şablonuna ihtiyaç duymaz ve herhangi bir kullanıcının sesine doğru şekilde yanıt vermesi amaçlanır.[1] Ayrıca "ayrık tanıma" ve "sürekli tanıma" arasında da sınıflandırılabilirler. Ayrık tanıma sisteminin kullanıcılarının, DSG sisteminin her sözcük arasındaki ayrımları tanımlayabilmesi için her sözcük arasında duraklaması gerekir; sürekli konuşma tanıma sistemi ise normal konuşma hızını algılayabilir.[2]

2000'lerin ortalarında, Hollanda'daki Ulusal Havacılık ve Uzay Laboratuvarı'ndaki (Royal NLR) araştırmacılar, "GRACE" simülatöründe DSG kullanımını incelediler; takip eden deneye toplam on iki pilot katılım gösterdi. Yapılan testler, donanımın kendisinin iyi çalışmasına rağmen, DSG işlemlerinin mevcut geleneksel yöntemlere kıyasla daha fazla zaman alması nedeniyle, uçakta gerçek dünyaya konuşlandırılmadan önce birkaç iyileştirmenin istendiğini ortaya çıkardığı bildirildi. İyileştirme önerileri arasında daha basit bir sözdiziminin benimsenmesi, daha yüksek bir tanıma oranına ulaşılması ve yanıt sürelerinin azaltılması yer alıyordu; karşılaşılan tüm sorunların teknolojik nitelikte olduğu belirlendi ve çözülmesi mümkün görüldü. Araştırmacılar, kokpitlerde, özellikle pilotların tamamen kendi başlarına çalışması gereken acil durumlarda, bir DSG sisteminin oldukça yararlı olabileceği, ancak akla gelebilecek diğer senaryoların çoğunda bunun çok önemli olmadığı sonucuna vardılar.[3]

Aynı dönemde Avrupa Birliği'nin koordine ettiği SafeSound Projesi kapsamında sivil havacılık amaçlı DSG sistemlerinin değerlendirmeleri yapıldı. Gerçek dünyadaki kokpitlerdeki pilot iş yüklerinin gözlemlenmesini ve bunların hem geleneksel sistemler hem de DSG yardımı kullanılarak uçuş simülatörlerindeki pilot etkinlikleriyle karşılaştırılmasını içeriyordu. Proje, gelişmiş ses işlevlerinin uygulanmasıyla havacılık güvenliğini artırmayı ve hem yer hem de uçuş operasyonlarındaki iş yükünü azaltmayı amaçladı.[4]

Uygulamalar

Havacılık

Sistemin yaygın konuşlandırılmasından önce, bir avuç geleneksel askerî uçak, deneme amaçlı DSG sistemlerine dönüştürüldü; örnekler arasında AV-8B Harrier ve F-16 VISTA yer almaktaydı. Başka bir durumda, Hollanda Kraliyet Hava Kuvvetleri tarafından üstlenilen bir ses kontrol çalışması için General Dynamics F-16 Fighting Falcon simülatörü DSG sistem uygulaması ile değiştirilmiştir.[5] Uçuş güvenliğini ve görev etkililiğini artırma yeterliliğini gösteren Boeing AH-64 Apache de dâhil helikopterler üzerinde DSG sistem denemeleri de yapıldı.[6][7]

Çok sayıda modern savaş uçağı, genellikle HOTAS uyumlu kontroller ve diğer gelişmiş kontrol teknolojileri gibi çeşitli diğer insan-makine arayüz şemalarıyla birleşim halinde DSG sistemleriyle donatılmıştır. Ses ve HOTAS kontrol şemalarının birleşimi bazen "V-TAS" konsepti olarak anılır. V-TAS kokpiti ile donatılan önemli savaş uçaklarından biri de Eurofighter Typhoon'dur. Lockheed Martin F-35 Lightning II ayrıca Adacel tarafından geliştirilen bir DSG sistemine sahiptir.[8] Diğer örnekler arasında Dassault Rafale ve Saab JAS 39 Gripen yer almaktadır.[5]

Çok sayıda uçağın DSG kullanması planlanmıştır. Bir aşamada, Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri DSG'yi Lockheed Martin F-22 Raptor'a entegre etmeye çalışmıştı; ancak, teknolojinin o dönemde çok fazla teknik risk oluşturduğuna karar verildi ve bu nedenle bu tür çabalardan vazgeçildi.[9]

Bireysel

1990 yılına gelindiğinde, konuşma tanıma sistemlerinin çalışan öntürleri gösteriliyordu; bunlar, konuşma bozukluğu olan bireyler için etkili bir insan-makine arayüzü sağlamak amacıyla tanıtılıyordu.[10] Kullanılan teknikler arasında zaman kodlu dijital konuşma ve otomatik belirteç (Sözcüksel belirteçlendirme) seti seçimi yer alıyordu. Bu erken DSG sistemlerine ilişkin araştırmaların, otomatik tanılama alışkanlıklarının kullanımını ve gönüllüleri kullanan sınırlı ölçekli denemeleri içerdiği bildirildi.[10]

2010'lu yıllarda, çeşitli şirketler halka, kişisel dijital asistanlar şeklinde ses tanıma sistemleri sunuyordu.[2] Bunun bir örneği, kullanıcıların kişisel bilgisayar, tablet veya cep telefonuna yüklenen bir DSG paketi aracılığıyla soru sormalarına olanak tanıyan Google Voice hizmetidir. Kullanıcılarla etkileşim kurmak için DSG kullanan Amazon Echo, Siri ve Cortana gibi çok sayıda dijital asistan geliştirilmiştir.[2]

Ticari

DSG teknolojisi, otomatik telefon sistemlerinin yaygın bir şekilde kullanılmasını sağlamıştır. Birçok şirket, arayanları bu tür yöntemlerle doğru departmana yönlendiren merkezi telefon sistemlerini yaygın olarak kullanmaktadır.[2] Çeşitli otomobil üreticileri de karayolu taşıtlarını DSG sistemleriyle donattılar; bunlar genellikle sürücülerin bilgi-eğlence sistemlerini kontrol etmelerine ve cep telefonlarıyla eski yöntemlerden daha rahat etkileşime girmelerine olanak tanır.[2]

1980'lerin sonlarında, CNC Makinelerini ve diğer üretim aygıtlarını kontrol etmek için DSG sistemlerinin kullanımına ilişkin araştırmalar devam ediyordu.[11] 2010'larda bu tür sistemler lojistik ve depo yönetimi amacıyla kullanılıyordu.[12]

Kaynakça

  1. ^ Jarrett, D.N. (2005), Cockpit Engineering. 27 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [tr: Kokpit Mühendisliği] Aldershot, Ashgate Publishing Limited, ashgate.com 978-0-7546-1751-8.
  2. ^ a b c d e "Voice recognition" [Ses tanıma]. computerhope.com. ComputerHope. 16 Mayıs 2020. 31 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2024. 
  3. ^ Zon, G.D.R ve Roerdink, M.I., (2007), Using Voice to Control the Civil Flightdeck, [tr: Sivil Uçuş Güvertesini Kontrol Etmek İçin Sesin Kullanılması], Report NLR-TP-2006-720 (Bu rapor HCI Aero, Seattle, ABD'de düzenlenen bir sunuma dayanmaktadır., 20–22 Eylül 2006) 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ Steen, Weber; Jette, Lundtang Paulsen (8–10 Mayıs 2006). "Workshop on future control station designs and human performance issues in nuclear power plants" [Nükleer santrallerde gelecekteki kontrol istasyonu tasarımları ve insan performansı sorunları üzerine çalıştay]. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA). ss. 296-320. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  5. ^ a b Gibbon, D., Mertins, I. ve Moore, R.K. (2000) "Handbook of Multimodal and Spoken Dialogue Systems Resources, Terminology and Product Evaluation" [tr: Çok Kipli ve Sözlü Diyalog Sistem Kaynakları, Terminoloji ve Ürün Değerlendirme El Kitabı] (The Springer International Series in Engineering and Computer Science, Cilt 565), Massachusetts, Kluwer Academic Publishers 1 Nisan 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 978-0-7923-7904-1
  6. ^ Hunter, Donald James (Aralık 2003). "Identification of aircrew tasks for using direct voice input (DVI) to reduce pilot workload in the AH-64D Apache Longbow" [AH-64D Apache Longbow'da pilot iş yükünü azaltmak için doğrudan ses girişinin (DSG) kullanılmasına yönelik hava mürettebat görevlerinin tanımlanması]. Masters Theses. trace.tennessee.edu. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  7. ^ Herdman, Chris; Johannsdottir, Kamilla; Lessard, Lynda; Jarmasz, Jerzy; Churchill, Laura; Farrell, Philip (Ocak 2001). "Attentional benefits and costs associated with integrating a direct voice input (DVI) system into a multi-crew helicopter environment" [Doğrudan ses girişi (DSG) sisteminin çok mürettebatlı bir helikopter ortamına bütünleştirilmesiyle ilgili dikkat çeken yararlar ve maliyetler]. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Schutte, John (10 Ekim 2007). "Researchers fine-tune F-35 pilot-aircraft speech system" [Araştırmacılar F-35 pilot-uçak konuşma sistemine ince ayar yapıyor]. af.mil. US Air Force. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ Goebel, Greg. "The Lockheed Martin F-22 Raptor." 30 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. AirVectors, airvectors.net, 1 Temmuz 2011. Erişim: 10 Kasım 2012.
  10. ^ a b Warner, A.G.; Hughes, R.D.; King, R.A. (1990). "A direct voice input man-machine interface strategy to provide voice access for severely impaired speakers" [Ciddi derecede engelli konuşmacılara ses erişimi sağlamak için doğrudan ses girişi insan-makine arayüzü stratejisi]. ieeexplore.ieee.org. UK IT 1990 Conference. ss. 279-285. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  11. ^ Zhu, J.Y.; Xu, C.G. (7 Ocak 1988). "An Investigation on Voice Input System for CNC Machine Tools" [CNC Takım Tezgahlarında Ses Giriş Sistemi Üzerine Bir Araştırma]. CIRP Annals; sciencedirect.com. 37 (1). Nanjing Aeronautical Institute. ss. 477-480. doi:10.1016/S0007-8506(07)61681-3. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. Konuşma ilkin frekans analizi ve zaman analizinin birleşimiyle genlik açısından normalleştirilir ve zaman içinde doğrusal olmayan bir şekilde normalleştirilir. Belirli dilbilgisine göre, sistem "sekiz dereceli" yöntemi kullanarak girdi konuşmasını hiyerarşik olarak tarar, işler ve tanır. Sistem ayrıca grafik görüntüleme, işleme izi takibi, kod dönüştürme ve kendi kendini test etme işlevlerine de sahiptir. (The speech is firstly normalized in amplitude and nonlinearly normalized in time by the combination of frequency analysis and time analysis. According to the specific grammar, the system hierarchically scans, processes and recognizes input speech by using "eight-grade" method. The system also has functions of graph display, machining trail tracking, code transformation and self testing.) 
  12. ^ "Advancing Warehouse Management with Voice Picking Software" [Ses Toplama Yazılımı ile Depo Yönetiminde İlerleme]. lucasware.com. Lucas Systems. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Uçak</span> Motorlu hava taşıtı

Uçak veya tayyare; hava akımının başta kanatlar olmak üzere kanat profilli parçaların alt ve üst yüzeyleri arasında basınç farkı oluşturması sayesinde havada tutunarak yükselebilen, uçma özellikli motorlu bir hava gemisi ve hava taşıtıdır. Pistonlu ya da jet motorlu, sabit kanatlı ve havadan ağır pek çok hava taşıtı uçak kategorisine dahildir. Günümüzde en temel uçak tipleri, yolcu uçağı, savaş uçağı, kargo uçağı olarak bilinirken, farklı coğrafi şartlara göre özelleştirmiş uçaklar da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">General Dynamics F-16 Fighting Falcon</span> Amerikan Üretimi Tek Motorlu 4.Nesil Savaş Jeti

F-16 Fighting Falcon, çok amaçlı, tek jet motorlu, 4. nesil savaş uçağı. General Dynamics şirketi tarafından, ABD Hava Kuvvetleri için geliştirilmiştir. Hafif avcı uçağı olarak tasarlanmış olmasına rağmen birçok başka amaç için de kullanılmakta olan avcı uçağıdır. Geniş kullanım alanı ve yüksek manevra kabiliyeti sayesinde birçok ülkeye ihraç edilmiştir. Faal olarak çeşitli ülkeler tarafından kullanılmaktadır. II. Dünya Savaşı sonrası üretilen uçaklar içinde, MiG-21'den (10,000+) ve F-4 Phantom-II'den (5.195) sonra en çok üretilen 3'üncü savaş uçağıdır. Temmuz 2016 itibarıyla 4.573 adet üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lockheed Martin F-35 Lightning II</span> ABD yapımı 5. nesil savaş uçağı

Lockheed Martin F-35 Lightning II, hem hava üstünlük hem de saldırı görevlerini yerine getirmek ve savaştaki her amaç için farklı uçak geliştirmenin masraflı olmasından dolayı tek bir uçağın tüm görevleri yerine getirmesi amacıyla tasarlanan ve üretilen, 5. nesil, tek kişilik ve tek motorlu, tüm hava koşullarına uygun çok görevli bir Amerikan savaş uçağı ailesidir. Aynı zamanda elektronik harp ve istihbarat, gözetleme, hedef tespit ve keşif (ISTAR) yeteneklerini etkili bir şekilde sağlayabilir. Lockheed Martin, ana ortakları Northrop Grumman ve BAE Systems ile birlikte ana F-35 yüklenicisidir. Uçağın üç ana çeşidi vardır: geleneksel kalkış ve iniş modeli olan F-35A (CTOL), kısa kalkış ve dikey iniş özellikli olan F-35B (STOVL) ve gemiye konuşlu F-35C (CV/CATOBAR).

<span class="mw-page-title-main">Lockheed F-117 Nighthawk</span>

Lockheed Martin F-117A Nighthawk ; radara yakalanmama teknolojisiyle geliştirilmiş ve hizmete girmiş ilk hava aracı. Körfez Savaşı döneminde kullanılması nedeniyle basında geniş yer bulmuş ve popüler kültür içerisinde de yayılmıştır. Dünyada sadece ABD Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmıştır, ancak ABD Hava Kuvvetleri, elindeki F-117'leri daha başarılı olan yeni nesil F-22'lerle değiştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Fly-by-wire</span>

Fly-by-wire, manuel uçuş kumandalarını elektronik bir arayüz ile değiştiren gelişmiş uçuş kumanda sistemi. Bu sistemde uçak pilottan bağımsız bilgisayar kontrollü basit bir yapay zekaya sahiptir. Bu görev bilgisayarı, hız, irtifa, hava durumu, uçağın donelerini, ağırlığı ve pek çok önemli veriyi (data) sayısal ortamda harmanlayarak uçağa en güvenli uçuşu sağlar. Bu teknoloji, yeni nesil uçaklar olarak adlandırılan ve uçuş kumanda yüzeylerinin hareketinin side-stick denilen lövye ile sağlandığı uçaklarda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Karakutu</span> Uçuş sırasındaki verileri kaydeden bir cihaz

Karakutu veya uçuş kayıt cihazı, uçuş esnasında uçaktaki belli başlı verileri kaydetmeye yarayan araçtır. Hava olayları ve kazalarının soruşturulmasında kolaylık sağlaması amacıyla hava taşıtlarında bulunmaktadır. Çeşitli özelliklerine göre üç sınıfa ayrılır:

<span class="mw-page-title-main">Aletli iniş sistemi</span>

Aletli İniş Sistemi, pist başına yerleştirilmiş vericiler vasıtasıyla uçakların inişine yardımcı olan bir hassas yaklaşma sistemi. ILS, uçağın pist başına kadar hassas yaklaşmasını sağlayan bir seyrüsefer yardımcı sistemidir. Bulut tavanının alçak, görüş faktörlerinin kötü olduğu hava koşullarında, uçağın alçak bir biçimde piste yaklaşmasını ve piste elektronik cihazlarla emniyetli iniş yapmasını sağlar. Pilota istikamet ve süzülüş hattı bilgisi verir.

<span class="mw-page-title-main">Aviyonik</span>

Aviyonik havacılıkta uçaklar, yapay uydular ve uzay araçlarının elektronik sistemleri için kullanılan terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Simülasyon</span> gerçek bir dünya süreci veya sisteminin işletilmesinin zaman üzerinden taklit edilmesi

Simülasyon veya benzetim, teknik olmayan anlamda bir şeyin benzeri veya sahtesi anlamında kullanılır. Teknik anlamda gerçek bir dünya süreci veya sisteminin işletilmesinin zaman üzerinden taklit edilmesidir. Sistem nesneleri arasında tanımlanmış ilişkileri içeren sistem veya süreçlerin bir modelidir.

<span class="mw-page-title-main">TUSAŞ Hürkuş</span> Türk yapımı temel eğitim uçağı

TUSAŞ Hürkuş, TUSAŞ tarafından tasarlanan ve geliştirilen, temel eğitim ve hafif kara saldırı uçağı olan iki kişilik, alçak kanatlı, tek motorlu turboprop bir uçaktır. Adı Birinci Dünya Savaşı ve Türk Kurtuluş Savaşı gazisi, ilk Türk uçak üreticisi Vecihi Hürkuş'tan esinlenerek verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hongdu JL-8</span>

Hongdu JL-8 iki kişilik basit eğitim ve hafif saldırı uçağı olarak Pakistan ve Çin arasında ortak çalışma sonucu yapılmıştır. Uçağın üstlenicisi Hongdu Aviation Industry Corporation'dır. K-8 Karokorum ihraç da edilmektedir. Şimdilik 500'den fazla üretilmiştir.

HF, 2 MHz - 29.99 MHz frekans aralığında, uzun mesafe ses haberleşmelerini sağlayan haberleşme sistemidir

<span class="mw-page-title-main">Tenerife faciası</span> 1977de yaşanan havacılık kazası

Tenerife faciası, 27 Mart 1977 tarihinde, İspanya'nın Tenerife Adasında bulunan Los Rodeos Havalimanı'nda iki Boeing 747 uçağının yerde çarpışmasıyla oluşmuş kazadır. Kaza, pek çok ihmalin ve "İsviçre Peynir Modeli"'ne göre pek çok peynir deliğinin bir araya gelmesi ile oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Radyo seyrüseferi</span>

Radyo seyrüseferi veya radyo navigasyonu, Dünya üzerindeki bir noktadan başka bir noktaya giderken, seyrüsefer yardımcısı olarak radyo frekansları ile çalışan araçların kullanımı. Radyo seyrüsefer yardımcıları genellikle; vericinin gönderdigi radyo elektromanyetik dalgalarının alıcı tarafından alınması ve ses, görüntü veya yazıya dönüştürülmesi prensibiyle çalışırlar.

<span class="mw-page-title-main">Otomatik pilot</span>

Otomatik pilot, bir hava aracı, deniz aracı veya uzay aracının yolunu bir insan operatör tarafından sürekli manuel kontrol gerektirmeden kontrol etmek için kullanılan bir sistemdir. Otomatik pilotlar operatörlerin yerini almaz. Bunun yerine, otomatik pilot operatörün aracı kontrol etmesine yardımcı olarak operatörün operasyonların daha geniş yönlerine odaklanmasına imkan sağlar.

<i>Microsoft Flight Simulator X</i> Uçuş simülasyonu

Microsoft Flight Simulator X, FSX olarak da bilinir, Microsoft Flight Simulator 2004'ten sonra çıkan Microsoft Flight Simulator'ün onuncu sürümüdür. Grafik motoru güncellemesi ve Windows Vista desteği içermektedir. Serinin teknolojik açıdan en donanımlı sürümü olarak pazarlanmıştır. Serinin DVD-ROM olarak piyasaya sürülen ilk sürümüdür. Ayrıca serideki ilk elektronik dağıtım önleme yöntemi kullanan oyundur, bu yöntemle kullanıcının oyunu oynayabilmesi için bilgisayara oyun diskini koyma zorunluluğunu ortadan kaldırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sorumlu pilot</span>

Sorumlu pilot (PIC), uçuş esnasında herhangi bir hava taşıtının idaresinden ve emniyetinden öncelikli olan sorumlu pilot. Bu, tipik bir iki ya da üç pilotlu uçak mürettebatındaki kaptan veya uçağın kontrolünde yalnızca tek sertifikalı ve nitelikli pilot varsa "pilot" olacaktır. PIC kısaltması İngilizce pilot in command kavramının akronimidir. Askerî uçuşlarda uçak komutanı kavramı kullanılır. Uçak komutanı kavramı zaman zaman sivil uçuşlarda da sorumlu pilot anlamında kullanılır. PIC, yasal olarak uçaktan, uçuş emniyetinden ve uçmasından sorumlu olan kişidir ve herhangi bir uçuş kuralının ihlal edilmesinden sorumlu olan birincil kişi olacaktır.

Simülasyon kelimesi latince kökenli bir kelime olup, sözlük anlamı olarak “benzeme, benzeşme, taklit, sahte tavır, yalandan yapma, benzer şartları yaratma” anlamlarına gelmektedir. Bu tanımdan yola çıkarak; Sistem simülasyonu ise benzetim yöntemi ile gerçek sistemin tüm özelliklerini taşıyan aynı girdilere karşılık aynı çıktıları verebilen ve kullanıcılara sistemi daha kolay, ucuz ve hızlı tanıma imkânı sunan teorik, fiziksel veya bilgisayar ortamında modellenmiş yapay sistemlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Lockheed YF-22</span> ABD Hava Kuvvetleri için tasarlanmış tek kişilik, çift motorlu avcı uçağı ve teknoloji göstericisi

Lockheed/Boeing/General Dynamics YF-22, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri için tasarlanmış tek kişilik, çift motorlu avcı uçağı ve teknoloji göstericisidir. Hava kuvvetlerinin düzenlediği Gelişmiş Taktik Avcı yarışmasının gösterim/doğrulama aşaması için iki prototipi üretilen tasarım, yarışmada finalist oldu. YF-22, Northrop YF-23'e karşı yarışmayı kazanarak Lockheed Martin F-22 Raptor adıyla üretime girdi. YF-22, üretim modeli olan F-22 ile benzer aerodinamik tasarıma ve düzene sahip olsa da; kokpit, dikey stabilizeleri, kanatların konumu ve tasarımı ile gövde iç yapısında birtakım farklılıklara sahipti.

Lockheed Martin X-59 Quesst, NASA'nın Low-Boom Flight Gösterici projesi için Skunk Works tarafından geliştirilen bir Amerikan deneysel süpersonik uçaktır. Ön tasarım Şubat 2016'da başlamıştır ve X-59'un 2021'de uçuş testlerine başlaması planlandı. Gecikmelerin ardından Ocak 2024 itibarıyla 2024 yılında uçuş testleri için NASA'ya teslim edilmesi planlanıyor. 55.000 ft yükseklikte ve 1.42 Mach hızla seyretmesi bekleniyor.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.