İçeriğe atla

Doğru isim

Botanikte, algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Koduna (ICN) göre correct name (doğru isim), bu taksonun belirli bir sınırlama, pozisyon ve durum söz konusu olduğunda, belirli bir takson için kullanılacak tek ve tek botanik isimdir . Bir adın doğru olup olmadığını belirlemek karmaşık bir işlemdir.[1] İsim, ICN'nin en az 16 maddesinde tanımlanan bir süreç olan geçerli bir şekilde yayınlanmalıdır . Ayrıca, bazı yasal gereklilikler getiren "meşru" olmalıdır. Aynı takson için iki veya daha fazla meşru isim varsa (aynı sınırlama, konum ve sıralama ile), o zaman doğru isim önceliğe sahiptir, yani en erken yayınlanmıştır, isimler korunursa çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Doğru ad dışında geçerli olarak yayınlanan adlara eş ad denir. Taksonomistler bir taksonun sınırlandırılması, konumu ya da rütbesi konusunda anlaşamadıklarından, belirli bir bitki için birden fazla doğru isim olabilir. Bunlara eşanlamlılar da denebilir.

Doğru isimde, yalnızca özgün yazım denetimi yapılacak olan tek bir doğru yazım denetimi bulunur (ancak bazı sınırlı düzeltmelere izin verilir). Diğer yazımlara ortografik varyantlar denir.

"Doğru isim" in zoolojik eşdeğeri " geçerli isim " dir.

Misal

Linnaeus ' Adenanthera falcataria'nın başka isimleri var

Farklı taksonomik yerleşimler farklı doğru isimlere yol açabilir. Örneğin, dünyanın en hızlı büyüyen ağacının en eski adı Adenanthera falcataria L.' adı ilk olarak "Linnaeus" tarafindan tanımlanmıştır. Adenanthera falcataria bu nedenle bu bitki için doğru isimlerden biridir. Farklı taksonomik onaya dayanan başka doğru isimler de vardır.

  • Fosberg'in ilk yaptığı gibi Albizia cinsine yerleştirilebilir. Bu cinse yerleştirildiğinde, doğru adın ilk tercihi, yeni cins ismi, ardından da daha önceki türlerin epitetidir ve Albizia falcataria'yı verir . Bu isim, bu epithet ile cinste zaten bir tür varsa kullanılamaz, böylece gayri meşru bir kopya oluşturulur. Durum böyle olmadığından, bu cinsdeki bitki için doğru isim Albizia falcataria (L.) Fosberg'dir. "Fosberg" yeni cinse geçiş yetkisidir; "L (innaeus)" yeni adın türetildiği "temel ad" (basionym ) yetkisi .
  • Ayrıca Paraserianthes cinsine de yerleştirilebilir. Bu pozisyondaki doğru adı Paraserianthes falcataria (L.) ICNielsen'dir.
  • Cins Paraserianthes içinde, bölüm Falcataria yerleştirilir. Bölüm cinsi Falcataria olmaya rütbe sorulursa, tahmin edilebileceği gibi, doğru ad (ancak hayvanat kodu) botanik kodu altında beri, cins ve spesifik hem aynı sözcükle isimler Falcataria falcataria olamaz epithet (tautonyms ) yasaktır. Alternatif bir baziyonim aranmalı veya yeni bir isim oluşturulmalıdır. Doğru isim Falcataria moluccana'dır (Miq.) Barneby ve JWGrimes.

Adenanthera falcataria, Albizia falcataria, Paraserianthes falcataria ve Falcataria moluccana adlarının her biri, bitkinin bu dört türe yerleştirildiği göz önüne alındığında doğrudur. 'Doğru' cins olan, adlandırma için değil, sınıflandırma için bir sorundur. Böylece bu ağaç türlerinin farklı insanlar için farklı bir botanik adı olacaktır.

Kaynakça

  1. ^ Nicholas Turland; Nick J. Turland (1 Ocak 2013). The Code Decoded (İngilizce). ISBN 978-3-87429-433-1. 

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

Biyolojik sınıflandırmada alt tür, bir türün dağılım alanı içinde farklı bölümlenmelerde yaşayan ve birbirlerinden morfolojik özelliklerinin farklılıkları ile ayrılan iki ya da daha fazla popülasyondan her biri için kullanılan terimdir. Tek bir alt tür kendi başına tanınamaz: Bir türün ya hiç alt türü yoktur ya da soyu tükenmiş dahi olsa en az iki alt türü olabilir. Bilimsel literatürde alt tür için subsp. ya da ssp. kısaltması kullanılır.

Allah'ın isimleri, İslam toplumunda, Kur'an ve hadislerde Allah'a izâfe edilen fiil veya sıfatlardan türetilmiş veya doğrudan Allah'ı ifade amacıyla kullanılmış olan isimlerdir. Yalnızca Kur'an'da geçen ilahi isimler yüzden fazlayken hadislerde Allah'a atfedilen başka isimler de bulunmaktadır. Geniş anlamıyla esmâü'l-hüsnâ kavramı bu adların hepsini kapsasa da terim anlamıyla daha çok doksan dokuz ismi içerdiği kabul edilir ve buna mukabil Türkçede çoğunlukla Allah'ın 99 ismi şeklinde bilinir.

Biyolojide taksonomi , ortak özelliklere dayalı olarak biyolojik organizma gruplarını adlandırma, tanımlama (sınırlandırma) ve sınıflandırma bilimsel çalışmasıdır. Organizmalar taksonlar halinde gruplandırılır ve bu gruplara taksonomik bir seviye verilir; belirli bir seviyedeki gruplar daha yüksek rütbeli daha kapsayıcı bir grup oluşturmak için toplanabilir, böylece taksonomik bir hiyerarşi oluşturulur. Modern kullanımdaki başlıca sıralamalar üst âlem, âlem, şube, sınıf, takım, familya, cins ve türdür. İsveçli botanikçi Carl Linnaeus, organizmaları kategorize etmek için Linnaean taksonomisi olarak bilinen sıralı bir sistem ve organizmaları adlandırmak için ikili adlandırma geliştirdiği için mevcut taksonomi sisteminin kurucusu olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Carl Linnaeus</span> İsveçli botanikçi, hekim ve zoolog (1707-1778)

Carl Linnaeus, İsveçli biyolog, hekim ve fizikçidir.

<span class="mw-page-title-main">Meyve</span> çiğ halde yenilebilir gıda

Botanikte meyve çiçeklenmeden sonra yumurtalıktan oluşan, çiçekli bitkilerde tohum taşıyan yapıdır.

İkili adlandırma ya da binomial nomenklatür, tür adlarının iki kelimeden oluşacak biçimde gösterilmesi sistemidir. Carl Linnaeus (1707-1778) bitki ve hayvanların isimlendirilmesi için ikili adlandırma yani, 2 sözcükten oluşan bir sistem geliştirmiştir. Bu sistem bugün bazı değişikliklere uğramış ise de, prensipler hâlâ binomial nomenklatür kuralları çerçevesinde hâlen geçerliliğini korumaktadır.

Hitit mitolojisi, Mezopotamya kaynaklarından esinlenmiş olmakla beraber, Hatti ve Hurri etkisinde de kalmıştır. Hititler, ele geçirdikleri bölgelerde tapınılan tanrı ve tanrıçalara gösterdikleri saygıdan ve onları yerel ölçekte de olsa tanımalarından dolayı "Bin Tanrılı Halk" adını almıştır.

Nomen dubium zoolojik bir türe bilimsel adlandırma yaparken bilinmeyen veya şüpheli bir tatbikte kullanılan terimdir. Uluslararası Terminoloji Kanunu; su yosunu, mantarlar ve bitkiler için ve Uluslararası Bakteri Terminolojisi Kanunu sistemlerinde "nomen dubium" yerine eş anlamlısı nomen ambiguum kullanılmaktadır.

Uluslararası Virüs Sınıflandırma Komitesi, virüslerin isimlendirilmesi ve sınıflandırmasında yetkili bir komitedir. Virüsleri isimlendiren ve canlı organizmalardaki etkilerine göre sınıflandıran bir sistem geliştirmişlerdir. Üyeleri kabul görmüş uzman vilologlardır. Uluslararası Mikrobiyoloji Birliği'nin Viroloji Bölümü tarafından yönetilir.

Otorite kontrolü, bilgi biliminde kütüphanecilikte katalog ve bibliyografik bilgilerin tek ve eşsiz bir ad verilerek düzenlenmesi sürecine verilen isimdir. Otorite kontrolündeki otorite kelimesi, insanların, yerlerin, şeylerin ve kavramların isimlerinin yetkilendirildiği, yani belirli bir biçimde oluşturulduğu fikrinden türemiştir. Farklı adlarla anılan aynı kişinin ya da aynı isme sahip farklı kişilerin tek bir eşsiz numara ile tanımlanarak karışıklıkların önlenmesini amaçlar. Bazı ülke ve kuruluşlar kendilerine özgü otorite kontrol sistemleri geliştirmişlerdir. Bu türünün tek örneği olan başlıklar veya tanımlayıcılar, ilgili otorite dosyasını kullanan kataloglar boyunca tutarlı bir şekilde uygulanır ve bağlantılar ve çapraz referanslar gibi diğer veri düzenleme yöntemleri için uygulanır. Her kontrollü giriş, kapsamı ve kullanımı açısından bir otorite kaydında tanımlanır ve bu düzenleme, kütüphane personelinin kataloğu korumasına ve araştırmacılar için uygun hale getirmesine yardımcı olur.

Botanik isimlendirmesinde yazar alıntısı, geçerli bir botanik adı yayınlayan, yani adı alg, mantar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kanunu'nda (ICN) belirtilen resmi gereklilikleri yerine getirirken ilk kez yayınlayan kişi veya gruba atıfta bulunmak anlamına gelir. Bir türün artık orijinal jenerik yerleşiminde olmadığı durumlarda, hem orijinal cins yerleşiminin yazarları hem de yeni kombinasyonun yazarları verilir.

Zooloji terminolojisinde, bir taksonun geçerli adı, Uluslararası Zooloji Nomenklatürü Kanunu (ICZN) kurallarına göre o takson için kullanılacak olan zoolojik isimdir. Başka bir deyişle: geçerli bir ad, bir taksonun doğru zoolojik adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Holotip</span>

Bir holotip, türlerin resmi olarak tanımlandığı zaman kullanıldığı bilinen bir organizmanın tek bir fiziksel örneğidir. Ya bu tür fiziksel bir örnek ya da bunlardan bir tanesidir; ancak açıkça holotip olarak belirtilmiştir. Uluslararası Zoolojik İsimlendirme Kanunu (ICZN) uyarınca, bir holotip çeşitli isim taşıyan türlerden biridir. Algler, mantarlar ve bitkiler (ICN) ve ICZN için Uluslararası İsimlendirme Kanunu'nda türlerin tanımları niyet bakımından benzerdir ancak terminoloji veya temel kavramda aynı değildir.

İzonim, başka bir adlandırma ile aynı olan ve aynı türe dayanan, ancak muhtemelen farklı yazarlar tarafından farklı bir zamanda yayınlanan bir taksonun adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sistematik</span> Biyolojinin bir dalı

Biyolojik sistematik, geçmişte yaşamış ve günümüzde yaşayan canlıların çeşitlenmesi ve zaman içinde bu canlılar arasındaki ilişkileri inceleyen bir alandır. Bu ilişkiler evrim ağaçları, filogenetik ağaçları ya da kladogramlar (filogeniler) olarak görsel hâle getirilir. Filogenilerin iki bileşeni vardır: Gruplar arasındaki ilişkileri gösteren dallanma sırası ve evrim için geçen süreyi gösteren dal uzunluğu. Tür ve daha yüksek taksonların filogenetik ağaçları anatomik ya da moleküler özellikler gibi karakter özelliklerinin evrimi ve organizmaların dağılımını araştıran biyocoğrafya üzerine yapılan çalışmalarda kullanılır. Diğer bir deyişle sistematik, Dünya üzerinde yaşamın evrimsel tarihçesini anlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Arap zamkı</span> Gıda endüstrisinde kıvam arttırıcı olarak kullanılan ve akasya ağacından elde edilen madde

Arap zamkı; Zamk-ı Arabî, Sudan zamkı, akasya zamkı, Senegal zamkı, Hint zamkı olarak da bilinir. Arap zamkı, akasya ağacının iki türü olan, Senegal akasyası ve Vachellia (Acacia) seyal sertleşmiş özsuyundan oluşan doğal bir zamktır. "Arap zamkı" terimi, belirli bir botanik kaynağı göstermez. Birkaç durumda, sözde "arap zamkı" akasya türlerinden toplanmamış bile olabilir. Ancak, Combretum, Albizia veya diğer bazı cinslerden kaynaklanmış olabilir. Zamk, ticari olarak Sudan (80%) ve Senegal'den Somali'ye kadar tüm Sahel boyunca olan yabani ağaçlardan hasat edilir. "Arap zamkı" adı Ortadoğu'da en azından 9. yüzyılın başlarında kullanılmıştır. Arap zamkı ilk olarak Arap limanları üzerinden Avrupa'ya taşındığı için adı böyle kaldı. Arap zamkı ağırlıklı olarak, arabinoz ve galaktozdan oluşan glikoproteinler ve polisakkaritlerin kompleks bir karışımıdır. Suda çözünür, yenilebilir ve esas olarak, gıda endüstrisi ile meşrubat endüstrisinde, E numarası E414 koduyla kıvam arttırıcı olarak kullanılır. Arap zamkı, geleneksel taş baskıda önemli bir bileşendir ve baskıda, boya üretiminde, tutkalda, kozmetikte ve mürekkeplerde ve tekstil endüstrilerinde viskozite kontrolü dahil olmak üzere çeşitli endüstriyel uygulamalarda kullanılır. Ancak, daha ucuz maddeler bu rollerin çoğu için onunla rekabet etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Cichorieae</span>

Cichorieae ; Papatyagiller bitki familyasının üyesi olan bir oymak olup içerisinde 93 cins, 1.600 eşeyli olarak üreyen tür ve 7.000'den fazla apomiktik tür barındırmaktadır. Chicorieae, başlıca Doğu Yarımküre'nin ılıman bölgelerinde bulunur. Cichorieae'nın bütün türlerinde sütlü lateks ve tek tip çiçekçik içeren kömeçleri bulunmaktadır. Gundelia ve Warionia cinsleri, yalnızca disk çiçeğine sahip cinsler olup geri kalan bütün cinslerdeki çiçekler ışın çiçeğe sahiptir. En çok tür içeren cinsleri; yaklaşık 1.600 apomiktik türü olan Taraxacum, eşeyle üreyen yaklaşık 770 tür ile eşeysiz üreyen yaklaşık 5,200 türü olan Hieracium ve eşeyle üreyen 110 tür ile eşeysiz üreyen 700 türü olan Pilosella (Tırnakotu) cinsleridir. Tanınmış üyeler arasında marul, hindiba, karahindiba ve yemlik gösterilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kodu</span>

"Geleneksel olarak yosun, mantar veya bitki olarak muamele edilen" tüm Algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kodu (ICN) bitkilere, mantarlara ve diğer birkaç organizma grubuna verilen resmi botanik isimlerle ilgili kurallar ve tavsiyeler bütünüdür. Daha önce Uluslararası Botanik Adlandırma Kodu (ICBN) olarak adlandırılıyordu; Adı, 2005 Viyana Yasası'nın yerini alan Melbourne Yasası'nın parçası olarak Temmuz 2011'de Melbourne'deki Uluslararası Botanik Kongresi'nde değiştirildi.

Korunan ad veya nomen conservandum' özel isimlendirme korumasına sahip bilimsel isimdir. Yani, aksi takdirde meşru olmasını engelleyecek bir veya daha fazla kuralı ihlal etmesine rağmen ad korunur. "Nomen conservandum", "korunacak bir isim" anlamına gelen Latince bir terimdir. Terimler genellikle birbirinin yerine kullanılır, örneğin Yosun, Mantarlar ve Bitkiler için Uluslararası Adlandırma Yasası (ICN), Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu ise "korunan ad" terimini destekler.

MycoBank, yeni mikolojik adları ve kombinasyonları belgeleyen, sonunda açıklamalar ve resimlerle birleştirilen çevrimiçi bir veritabanıdır. Utrecht'teki Westerdijk Mantar Biyolojik Çeşitlilik Enstitüsü tarafından yürütülmektedir.