İçeriğe atla

Doğal peyzaj

İnsan eli değmemiş bir akarsu.
İnsan eli değmemiş bir akarsu.

Peyzaj sözlük anlamı "görünüm, manzara" olan Fransızca "paysage" kelimesinden dilimize girmiştir. Avrupa peyzaj sözleşmesine göre; peyzaj, insanlar tarafından algılandığı şekliyle, karakteri doğal ve insani unsurların eyleminin ve etkileşiminin bir sonucu olan alan anlamına gelir. Doğal peyzaj ise, doğada kendiliğinden var olan obje ve özellikler ile doğal hayatın oluşturduğu bir sentezdir. İnsan etkisine çok az açık olan, hatta hiçbir antropojen etkiye uğramamıştır. Doğa koşullarının etkisiyle kurulu düzeni içinde baş başa bırakılmış alanlardır.[1]

Bu alanlardaki biyolojik veya ekolojik değişimler yine doğa kaynaklı deprem, erozyon, yanardağ püskürmeleri gibi olaylar sonucu ortaya çıkar. Dünya üzerinde sayısız doğal peyzaj örneği görmek mümkündür; göller, sazlıklar, kumul alanlar.

Doğal peyzaj çeşitleri

Dağ peyzajı

Dağlar, zengin doğal ve beşeri mirasa ev sahipliği yapan dinamik manzaralardır. Dağ bölgeleri son derece çeşitli bir kültürel ve doğal mirastır.[2]Dağ peyzajı, çoğunlukla kırsal ve zaman zaman kentsel peyzajın fonudur. Görüntüler, kavramlar onun eşliğinde şekillenir. Kimi zaman dumanlı bir dağ silueti, kimi zaman delinip geçilmiş yollar olarak ortaya çıkmaktadır.[3]

Deniz Peyzajı

Hem deniz hem de denize kıyısı olan alanların peyzajlarını kapsamaktadır.[4]Okyanus, deniz ve kıyı manzaralarını da betimlemektedir.[5]

Göl Peyzajı

Genellikle ormanda veya şehrin uzağında kendiliğinden oluşan su birikintisidir. Doğal olarak oluşmuş, insan eli değmeden meydana gelmiştir.[6]

Doğal Orman Peyzajı

İnsan eli değmeden, herhangi bir fidan dikilmeden oluşmuş ormanlara denir. Bu ormanlar genelde Karadeniz bölgesinde yoğun görünmektedir. Ormanda yapılan orman içi veya orman kenarı dinlenme alanları, orman köylerinin arazi kullanım şekli, yapılan tarımsal faaliyetler, orman içi meralar, sulak alanlar, erozyon ve kumul alanları gibi birçok obje de yapay orman peyzajını oluşturmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ "doğal peyzaj nedir" (PDF). 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  2. ^ Karpouzoglou, Timos; Dewulf, Art; Perez, Katya; Gurung, Praju; Regmi, Santosh; Isaeva, Aiganysh; Foggin, Marc; Bastiaensen, Johan; Van Hecken, Gert; Zulkafli, Zed; Mao, Feng (Aralık 2020). "From present to future development pathways in fragile mountain landscapes". Environmental Science & Policy (İngilizce). 114: 606-613. doi:10.1016/j.envsci.2020.09.016. 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2021. 
  3. ^ "Değişik Peyzaj Karakterleri Barındıran Dağların, Foto Safari Amaçlı Görsel Peyzaj Analizi". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2021. 
  4. ^ "Peyzaj Nedir Ve Türleri Nelerdir? Peyzaj Hangi Alanlarda Kullanılır". Hürriyet. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2021. 
  5. ^ "Deniz Peyzaj". Vahide Yuntar. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2021. 
  6. ^ "Doğal akvaryum Gökpınar Gölü yenilenen yüzüyle ziyaretçilerini ağırlamaya hazırlanıyor - Sayfa 1". CNN Türk. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Coğrafya</span> karasal yüzeyi, bu yüzeyler içerisinde yaşayan toplulukları ve birbirleriyle etkileşim halinde olan bölgeleri, yerleri ve konumları inceleyen bilim

Coğrafya; beşerî (insanî) sistemleri ve yeryüzünü araştıran, bunlar arasındaki ilişkiyi neden-sonuç ve dağılış ilkesine bağlı olarak inceleyen ve sorgulayan bir bilim dalıdır. Yer ve insanlar arasındaki ilişkiler coğrafyanın konusunu oluşturur. Coğrafya sözcüğü Yunanca “γεωγραφία” gaia (yer) ve gráphein sözcüklerinden türemiştir. Türkçesi yerçizim sözcüğüdür. Zamanımızdan 2200 yıl önce coğrafya terimini ilk kullanan kişi Eratosthenes olmuştur. Gregg ve Leinhardt (1994), coğrafyayı 4 özellikle karakterize edilen bir disiplin olarak tanımlamaktadırlar:

<span class="mw-page-title-main">Orman</span> büyük bir alandaki yoğun ağaç topluluğu

Orman, belirli yükseklikteki ve büyüklükteki çeşitli ağaçlar, çalılar, otsu bitkiler, mantarlar, mikroorganizmalar, böcekler ve hayvanlar bütününü içeren, topraklı alanda genellikle doğal yollardan oluşmuş bir kara ekosistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Erozyon</span> toprağı bir yerden başka bir yere taşıyan dışsal süreçler

Erozyon, diğer adıyla aşınım, yer kabuğunun üzerindeki toprakların, başta akarsular olmak üzere türlü dış etkenlerle aşındırılıp, yerinden koparılması, bir yerden başka bir yere taşınması ve biriktirilmesi olayına denir.

<span class="mw-page-title-main">TEMA</span> Türk sivil toplum örgütü

Türkiye Erozyonla Mücadele Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı ya da kısaca TEMA, 11 Eylül 1992 tarihinde İstanbul'da kurulmuş olan çevreci bir vakıftır.

<span class="mw-page-title-main">Tanrı Dağları</span> Orta Asyada yer alan sıradağlar

Tanrı Dağları ya da Tien-Şan, Orta Asya'da bulunan büyük dağ sistemlerinden birini oluşturan sıradağlardır.

<span class="mw-page-title-main">Dağ</span> çevresindeki karasal alanlardan daha yüksek olan kara kütlelerine verilen ad

Dağ, çevresindeki karasal alanlardan daha yüksek olan kara kütlelerine verilen addır. "Dağlık" sıfatı, dağlarla ilişkili ve kaplı alanları tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Karakum Çölü</span>

Karakum Çölü Orta Asya'da yer alan bir çöl.

<span class="mw-page-title-main">Tampon bölge</span> taraflar arasında bulunan tarafsız bölge

Tampon bölge, genellikle ülkelerle ilgili olan iki veya daha fazla arazi arasında yer alan nötr bir bölgesel alandır. Tampon bölgenin türüne bağlı olarak, bölgeleri ayırmak veya birleştirmek için kullanılabilir. Yaygın tampon bölge türleri arasında silahsızlandırılmış bölgeler, sınır bölgeleri ve belirli kısıtlayıcı izin bölgeleri ile yeşil kuşaklar bulunur. Bu tür bölgeler, bir egemen devlet tarafından oluşturulabilir veya bir tampon devlet tarafından da oluşturabilir.

<span class="mw-page-title-main">Beyşehir Gölü Millî Parkı</span>

Beyşehir Gölü Millî Parkı, Beyşehir Gölü'nün yakınında Türkiye'nin en büyük millî parkıdır. Derlenen bilgilere göre, 1993 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla kurulan millî park 88 bin 750 hektarlık alanı kapsıyor. Doğa Koruma ve Millî Parklar Genel Müdürlüğü bünyesinde koruma altında bulundurulan Türkiye'de toplam 897 bin 657 hektarlık alana sahip 40 adet millî park bulunuyor. Bu millî park alanlarının en genişi ise Beyşehir Gölü Millî Parkı olarak dikkat çekiyor. Türkiye'nin en büyük tatlı su kaynağı olan Beyşehir Gölü'nde Beyşehir ve Kızıldağ olmak üzere iki ayrı millî park bulunuyor. Beyşehir Gölü Millî Parkı, Türkiye'nin en önemli ziyaretçi çeken doğal mekanları arasında gösteriliyor. Beyşehir millî parkının orman formasyonunu ardıç, karaçam, göknar, sedir ve meşe türleri oluşturuyor. Ağaçlar yer yer göl kenarına kadar uzanarak Beyşehir Gölü'nün koylarını ve körfezlerini görsel açıdan eşsiz bir manzaraya kavuşturuyor. Üstün değerdeki peyzaj güzellikleri, göçmen kuşlar için iyi bir barınak olması, potansiyel göl sularına dayalı sporlarına elverişli göl kıyılarının bulunması ile Selçuklu dönemine ait kültürel zenginlikler olması Beyşehir Gölü Millî Parkı'nın kaynak değerlerini daha da önemli hale getiriyor.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya coğrafyası</span>

Bu madde Avusturya coğrafyasını anlatmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Acarlar Longozu</span> Sakaryada subasar ormanı

Acarlar Longozu, Sakarya'nın kuzeyinde Karasu ve Kaynarca ilçeleri arasında yer alan Türkiye'nin tek parça halindeki en büyük longoz (subasar) ormanı. Genişliği 250–1250 m, uzunluğu 7,5 km'dir. Oluşumu açısından tipik bir kıyı set gölüdür. Karadeniz'le arasında 20–25 m yüksekliğinde kumullar, güneyinde ortalama 100 m yüksekliğinde alçak tepelerle sınırlanır. Sakarya nehrinin 6 km batısında yer alır, fazla suları Okçu deresiyle Sakarya Nehri'ne dökülür. Ulaşım açısından Karasu ile arasında yaklaşık 26 kilometre, Sakarya ile arasında yaklaşık olarak 50 kilometre mesafe vardır.

<span class="mw-page-title-main">Peyzaj</span>

Peyzaj, insanlar tarafından algılandığı şekliyle, doğal veya insani unsurların eyleminin ve etkileşiminin sonucu olan bir alanı ifade eder. Bu tanım Avrupa Peyzaj Sözleşmesine göre belirlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Troya Tarihî Millî Parkı</span>

Troya Tarihî Millî Parkı, Türkiye'nin Çanakkale kentinde bulunan bir millî park.

<span class="mw-page-title-main">Dünya Mirası</span> kültürel veya fiziksel önemi nedeniyle UNESCO tarafından listelenen yer

Dünya Mirası, UNESCO tarafından listelenen, özel kültürel veya fiziksel öneme sahip yerlerden her birine verilen addır. Genel Kurul tarafından seçilen 21 UNESCO üyesi ülkenin oluşturduğu Dünya Miras Komitesi tarafından yönetilen uluslararası Dünya Mirası Programı bu listeyi güncellemektedir.

Kızılırmak Deltası, diğer adıyla Bafra Ovası, Kızılırmak'ın Karadeniz'e döküldüğü yerde, taşıdığı alüvyonlarla oluşturduğu, delta ovası ve sulak alanlar kompleksidir. Samsun ilinde Ondokuzmayıs, Bafra ve Alaçam ilçeleri sınırlarındadır. 56.000 hektarlık alanıyla Türkiye'nin en büyük deltalarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Kıyı erozyonu</span>

Kıyı erozyonu, kıyıda bulunan; kumsal, kum tepeleri ve katmanların, dalga hareketleri, gelgitler, drenaj veya sert rüzgarlar tarafından aşındırılmasıdır. Kıyı şeridinin karaya doğru çekilmesi gelgit ölçeği (mareograf), mevsim ve diğer kısa vadeli döngüsel süreçler üzerinden ölçülebilir ve tanımlanabilir. Kıyı erozyonu, hidrolik hareket, aşınma, rüzgâr, su, doğal veya doğal olmayan diğer kuvvetlerin etkisi ve korozyonundan kaynaklanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kaçkar Dağları Millî Parkı</span>

Kaçkar Dağları Millî Parkı büyük bölümü Rizenin Çamlıhemşin ilçesinde, bir bölümü Erzurum ve Artvin illerine uzanan millî park. 51.550 hektarlık mili park Fırtına Deresi ile Hemşin Deresi arasında yer alan Kaçkar Dağları üzerinde kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İğneada Longoz Ormanları Millî Parkı</span> Milli Park

İğneada Longoz Ormanları Millî Parkı, Marmara bölgesi, Kırklareli ili, Demirköy ilçesinde, 3.155 ha alanda, 2007 yılında kurulan millî park.

<span class="mw-page-title-main">Dış kuvvetler</span>

Dış kuvvetler; akarsular, rüzgârlar, yer altı suları, buzullar, dalgalar ve akıntılar gibi çeşitli etmenlerin Dünya'yı şekillendirmesidir. Bu etmenler atmosfer kökenli olup enerjilerini güneşten alırlar. Dış kuvvetler, iç kuvvetlerin etkisiyle oluşan yüksek yerleri aşındırarak deniz seviyesine indirmeye çalışır. Dünyanın şekillenmesinde iç ve dış kuvvetler değişim halindedir, bu değişim uzun bir zaman aralığını kapsadığından insanlar tarafından gözlenme şansı yoktur.

<span class="mw-page-title-main">Hazar Hyrkania karma ormanları</span>

Hazar Hyrkania Karma Ormanları ekolojik bölgesi, ılıman geniş yapraklı ve karışık orman biyomunda, İran ve Azerbaycan sınırları içinde ve Hazar Denizi'nin güney kıyılarına yakın 55.000 kilometrekare bir alanı kapsayan ve içinde yemyeşil ovaların ve dağ ormanlarının bulunduğu bir alandır. Orman, adını antik Hyrcania bölgesinden almıştır.