İçeriğe atla

Dizgicilik

Dizgicilik metin malzemesinin, matbaada basılmak üzere, harfler (Ar. hurufat) ve boşluk (espas) gibi özel işaretleri temsil eden ayrık birimlerin (karakter) kullanılmasıyla, düzenlenmesidir. Yazının bütün olarak bir yüzeye kazındığı taş baskı gibi tekniklerde geçerli olmayan bu işlem, Gutenberg tarafından hareketli harflerin icadı ve modern anlamda matbaacılığın başlangıcıyla 15. yüzyılda doğmuştur.

Tipo baskı dönemi

Bir hurufat kasası üzerinde, kumpasta dizilmiş hurufat.

Metal harflerin el ile kumpasta dizildiği uzunca bir dönemin ardından, 19. yüzyıl sonlarında, matris diye adlandırılan metal harf kalıpları kullanarak erimiş metal alaşımlar halinde döküm yapan sıcak dizgi makinaları ortaya çıkmıştır. Bu makinalar, dökümleri ayrık harfler ya da satırlar halinde yapan iki gruba ayrılır ve kendilerini geliştiren firmaların adlarıyla Monotype (Lanston Monotype Machine Company) ve Linotype (The Mergenthaler Linotype Company) diye anılır.

Fotodizgi

Linotype CRTronic 360 fotodizgi terminali.

Ofset baskı teknolojisi 20. yüzyıl başlarından beri kullanılsa ve özellikle gazete basımında hakim duruma gelse de, dizgi konusunda 1970'lere kadar tipo teknikleri kullanıldı; bu teknikle hazırlanan prova baskıların filmleri çekilerek ya da özel baskı teknikleriyle dizgiden kalıp çıkararak ofset ve web kalıpları hazırlandı. Ancak 1970'lerden itibaren, harf şablonları kullanarak kimyasal emülsiyonlu yüzeylerin pozlanmasına, fotodizgiye geçildi. Ancak, hızlı teknolojik değişimler çağında bu yenilik de çok uzun süre hakim kalamayacak, karakterlerin fotofiziksel tanımlaması yerini tamamen sayısal ortamdaki tanımlamalara terkedecekti.

Tarayıcı (ve optik karakter okuyucu yazılım, lazer yazıcı, Masaüstü Yayıncılık paket programları (Corel Draw, Photoshop, Illustrator, Photo Impact, Quark Express, FreeHand, InDesign, Scribus 13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Gimp 21 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Inkscape 4 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. vs.)

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Madenî para</span> altın, gümüş, bakır, bronz, alüminyum vb. madenlerin alaşımından yapılan para

Madenî para veya eski dilde sikke; altın, gümüş, bakır, bronz, alüminyum vb. madenlerin alaşımından yapılan para. İlkel çağlardan beri ticarette geçerli olan değiş-tokuş yöntemleri yerine, daha kullanışlı bir değişim aracı olarak icad edilmiştir. Sikke kavramı daha çok tarihî madenî paraları tanımlamak için kullanılır. Günümüzde madenî paraları tanımlamak için bozuk para kavramı da kullanılır ancak bozuk para kavramı her zaman 'sadece' madenî paraları kapsamayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Tipo baskı</span>

Tipo baskı metal harflerle (hurufat) yapılan yüksek baskıya denir. Uzun ve zahmetli bir baskı hazırlık süreci gerektirir. Metal harflerin tek tek sayfa oluşturacak bir biçimde düzenlenmesi yöntemi kullanılır. Baskı hazırlık işlemi her ne kadar gelişim göstermiş olsa da günümüz masaüstü yayıncılık sisteminin sağladığı imkânlardan çok uzaktır. Tipo baskıda iki silindir bulunur. Bunlardan biri kalıp silindiri, diğeri baskı silindiridir. Kalıp üzerindeki görüntünün doğrudan baskı materyaline aktarıldığı doğrudan baskı sistemidir. Kalıp üzerindeki yüksek kısımlar mürekkebi alırken alçakta kalan kısımlar mürekkebi almaz. Yüksekte kalan kısımlar baskıyı gerçekleştirir; bu açıdan patates baskısına benzer. Kalıp üzerindeki görüntü terstir.

<span class="mw-page-title-main">Taş baskı</span> Basım tekniği

Taş baskı ya da litografi/litografya, kireç taşı üzerine yağlı mürekkeple çizilmiş şekil ve yazıların basım sanatı. Taşbaskıya el litografyası da denir. Taşbaskı, modern ofset litografyanın başlangıcıdır. Taşbaskı tekniğinin esası, yağın suyu itmesi özelliğine dayanır.

<span class="mw-page-title-main">Matbaacılık</span>

Matbaacılık ya da basımcılık, metin ve görüntülerin genellikle kâğıt gibi yüzeyler üzerine basılarak çoğaltılma işidir.

Yunan alfabesi, tarihî dönemden çağdaş döneme kadar çeşitli değişikliklerle aslen Yunancanın yazımında kullanılan alfabedir. Aslen Fenike alfabesinden türetilmiş ve ilk olarak MÖ 9. yüzyıl sonlarında ya da MÖ 8. yüzyıl başlarında kullanılmaya başlanmıştır. Latin ve Kiril alfabelerinin atasıdır. Günümüzde Yunanca yazmak dışında matematikte, temel bilim ve mühendislik bilimlerinde bilimsel gösterimler olarak kullanılır. Alfabe, yedisi ünlü, on dördü ünsüz, üçü ise birleşik yirmi dört harften oluşur:

<span class="mw-page-title-main">Ü</span> Latin alfabesinde harf

Ü, Latin alfabesinde bir harftir. Almanca, Türkçe, Macarca, Azerice, Türkmence, Uygurca, Tatarca, Estonca dillerinde kullanılır. Bu dillerin hepsinde /y/ sesini temsil eder. Ayrıca İspanyolca, Fransızca, Katalanca gibi bazı Lâtin dillerde ise u sesinin ayrıca telaffuz edildiğini göstermek için kullanılır. Ä ve Ö harflerini kullanan Fince ve İsveççe dilleri, Ü harfinin yerine aynı sesi vermek için Y harfini kullanırlar.

Okuryazarlık; bir dilin yazınlarını okuyabilme, okunan ögeleri algılama ve kavrama yetisine sahip olunmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yazı tipi</span> bir yazı tipinin belirli boyutu, ağırlığı ve stili

Yazı tipi, harf karakterin belirli bir boyut, ağırlık ve stilidir. Her yazı tipi, her bir glif için bir tür eşleşen bir tür kümesi ve genel bir tasarımı paylaşan bir dizi yazı tipinden oluşan bir yazıdır.

<span class="mw-page-title-main">Delikli kart</span>

Delikli Kart, üzerindeki belirli noktalara açılan delikler sayesinde sayısal bilgi taşıyabilen karton parçaları. Günümüzde bir veri saklama aracı olarak modası geçmiş olmakla birlikte, 19. yüzyıl boyunca dokuma tezgâhlarını denetlemekte ve 20. yüzyılda hesap makinalarında ve bilgisayarlarda kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">Helvetica</span> font

Helvetica, yaygın kullanılan sans-serif bir yazı tipidir.

<span class="mw-page-title-main">Grafiti</span> bir yüzeye çizilmiş, kazınmış veya püskürtülmüş yazı ve çizimler

Grafiti, çoğunlukla kamusal bir alanda yer alan bir duvar ya da yüzeye çizilmiş, kazınmış veya püskürtülmüş yazı ve çizimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Transfer baskı</span>

Transfer baskı, kağıt üzerine monokrom baskının yapıldığı kazınmış bakır veya çelik plaka kullanılarak çanak çömlek veya diğer malzemeleri süsleme yöntemidir. Daha sonra parçanın üzerine bastırılarak desen aktarılır.

<span class="mw-page-title-main">Plantin-Moretus Müzesi</span>

Plantin-Moretus Evi-Atölyeleri-Müze Kompleksi Belçika'nın Anvers şehrinde bir müzedir ve müze olan bina ise Cristoffel Plantijn ve Jan Moretus isimli ünlü matbacıları onurlandırıyor. Binanın kendisi hala orijinal konumu olan Vrijdagmarkt meydanında, Plantin Press matbaacılık yerleşkesindedir.

<span class="mw-page-title-main">Amblem</span> Görsel simge

Amblem ya da belirtke, bir fikri veya bir kurumu temsil eden görsel simgedir.

<span class="mw-page-title-main">Ksilografi</span> ahşap levha kullanılarak gerçekleştirilen bir baskı tekniği

Ksilografi ya da ağaç baskısı yahut ahşap baskı, ahşap levha kullanılarak, yüksek kazı tekniğiyle hazırlanan tahta kalıplarla gerçekleştirilmiş özgün bir baskı tekniği. Bu kazıresim türünde, resmi meydana getiren tüm çizgiler ahşap baskı levhasının üzerinde, zeminden yüksekte kalacak bir biçimde oyulur. Yüksekte kalan bu kısım üzerine sürülen mürekkep, basım vasıtasıyla kağıt üzerine geçer.Ksilografi, ilk baskı tekniklerinden biridir. Çin'de bulunmuş ve geliştirilmiş olan bu yöntem Avrupa'da bilhassa 15. ve 16. yüzyıllarda yaygınlaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Fasih Arapça</span> Arapçanın resmi edebi çeşidi

Fasih Arapça, Fusha (الفصحى) veya Modern Standart Arapça ; resmi, siyasi, dini ve felsefi ve medyatik Arapça metinlerin yazıldığı, halk arasında konuşulmayan ve hiçbir zaman da konuşulmamış olan dildir. Arap halklarının her birinin kendine ait lehçeleri (Ammice) vardır. Kur'an da dahil tüm klasik Arapça metinlerde bu dil kullanılmıştır. Ayrıca Fusha, Arap ülkelerinde resmi dil olarak kabul edilir ve üniversitelerde öğretilir. Bu yüzden eğitimli Araplar birbirlerinin lehçelerini anlamasalar bile Fasih Arapça konuşarak anlaşabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Transliterasyon</span>

Harf çevirisi veya transliterasyon, bir yazı sistemindeki harflerin başka yazı sisteminin harflerine çevrilmesidir. Harf çevirisi, doğrudan orijinal sesleri temsil etmemekte olup yalnızca karakterler diğer yazı sistemindeki karşılığına çevrilmektedir.

Tipografide, harf karakteri, her biri ortak tasarım özelliklerini paylaşan gliflerden oluşan bir veya daha fazla yazı kümesidir. Bir yazı yüzeyinin her yazı tipi, belirli bir ağırlık, stil, yoğuşma, genişlik, eğik çizgi, italikleştirme, süsleme ve tasarımcı veya dökümhaneye sahiptir. Örneğin, "ITC Garamond Bold Yoğunlaştırılmış İtalik", ITC Garamond'un kalın, yoğuşmalı, italik versiyonu anlamına gelir. "ITC Garamond Condensed Italic" ve "ITC Garamond Bold Condensed" den farklı bir yazı tipidir, ancak hepsi de aynı yazı tipi içindeki "ITC Garamond" yazı tipleridir. ITC Garamond, "Adobe Garamond" veya "Monotype Garamond" dan farklı bir yazı kalıbıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yazı dökümhanesi</span>

Yazı dökümhanesi, yazı tiplerini tasarlayan veya dağıtan bir şirkettir. Masaüstü yayıncılıktan önce, yazı dökümhaneleri, tipo baskılarda kullanılmak üzere tasarlanmış Linotype ve Monotype makineleri gibi çizgi döküm makineleri için metal ve ahşap yazı karakterleri ve matrisler üretip sattı. Günümüzün dijital yazı dökümhaneleri, kendi bağımsız dökümhanelerini işleten serbest çalışanlar veya başka bir dökümhane tarafından istihdam edilen yazı tip tasarımcıları tarafından yaratılan yazı tiplerini biriktirir ve dağıtır. Yazı tipi dökümhaneleri ayrıca özel yazı tipi tasarım hizmetleri sağlayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Harf biçimi</span>

Harf biçimi ya da harf formu, (İng. letterform), özellikle tipografi, paleografi, kaligrafi ve epigrafide bir harfin şeklini ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Harf biçimi bir glif türüdür. Glifler soyut bir karakter ya da grafemi yazıya dökmenin somutlaştırılmış halidir.