İçeriğe atla

Diyarbakır Kuşatması

Kontrol Edilmiş
Diyarbakır Kuşatması
Fırat-Dicle Seferi
Osmanlı-İran Savaşları

Kalenin günümüzdeki durumu.
Tarih1514-10 Eylül 1515
Bölge
Diyarbakır, Türkiye
Sebep Yerel Kürt aşiretlerin Şah İsmail'den yüz çevirip Osmanlı'ya yanaşması.
Sonuç

Kesin Osmanlı zaferi

  • Yerel yönetim Osmanlı'ya katıldı.
  • Osmanlı ordusu Dicle'yi geçti
Coğrafi
Değişiklikler		 Diyarbakır Osmanlı'nın yönetimine girdi ve Eyalet haline getirildi.
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu
Osmanlı yanlısı Kürt aşiretler		 Safevi Devleti
Safevi yanlısı Kürt aşiretler
Komutanlar ve liderler
Osmanlı İmparatorluğu Bıyıklı Mehmed Paşa
Osmanlı İmparatorluğu Şadi Paşa
Osmanlı İmparatorluğu İdris-i Bitlisi
Osmanlı İmparatorluğu Yiğit Ahmet
Osmanlı İmparatorluğu Cemşid Bey		 Ustacalı Kara Han
Durmuş Bey
Güçler
15.000 civarı[1] 6.000 - 10.000

Diyarbakır Kuşatması; 1515 yılında Ustacalı Karahan komutasındaki Safevi ordusunun, yönetime karşı gelen Diyarbakır'ı ele geçirmek istemesiyle başlamıştır. Yaklaşık 9 ay süren kuşatma, Bıyıklı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun 10 Eylül'de bölgeye gelmesi üzerine son bulmuştur.

Öncesi

23 Ağustos 1514'te Yavuz Sultan Selim komutasındaki Osmanlı ordusu, Şah İsmail komutasındaki Safevi ordusunu mutlak bir zafer sonucu dağıtarak Azerbaycan ve İran içlerine ilerlerdi. Yaklaşan kış ile birlikte Azerbaycan topraklarını boşaltan Osmanlı padişahı Amasya'ya döndü. Anadolu'ya dönerken de, Kuzey Anadolu'da olup da hala Safevi hakimiyetinde kalan şehirleri kuşatması için birlikler gönderiyordu. Bunlardan biri olan Bayburt Kuşatması'nda büyük bir başarı elde eden Bıyıklı Mehmed Ağa, Paşalık makamına terfi etti ve yaklaşan kış boyunca civar şehirleri Osmanlı topraklarına katması için görevlendirildi. Bıyıklı Mehmed Paşa, Kemah Kuşatması'nda da aynı başarıyı gösterdi ve yaklaşan Mısır savaşı yüzünden İstanbul'a dönecek olan Padişah, Bıyıklı Mehmed Paşa'yı Safeviler'e karşı Doğu cephesi'nde kumandanlığa getirdi.

Yavuz Sultan Selim'in seferi sonlandırıp, ordunun çoğunu terhis etmesinden yararlanan Şah İsmail; Nur Ali Halife komutasında bir ordu hazırladı ve Tunceli üzerinden Erzincan'a taarruz etmesini emretti. Casusları vasıtasıyla bunu öğrenen Bıyıklı Mehmed Paşa, kuvvetlerini toplayarak beklenmedik bir anda Ovacık Muharebesi'nde Nur Ali Halife'yi ve ordusunu imha etti.

Tüm bunlar olurken İdris-i Bitlisi'nin kışkırttığı Diyarbakır ahalisi şehirdeki Safevi birliklerini kovarak Osmanlı padişahına bağlılığını bildirdi. Tunceli'den ümidini kesen Şah İsmail; bu sefer de maktul Diyarbakır Valisi'nin kardeşi Ustacalı Karahan komutasındaki 5-6 bin kişilik bir orduyu, hakimiyetini kaybetmeye başladığı Diyarbakır'a gönderdi.

Safevi ordusunun Van'ı geçtiğini öğrenen İdris-i Bitlisî, padişaha haber gönderdi ve Kürt aşiretlerinden oluşan 10.000 kişilik bir kuvveti etrafında toplamayı başardı. Padişah da halihazırda Bayburt'ta bulunan Bıyıklı Mehmed Paşa'yı ordusunu toplaması için görevlendirdi. Amasya Beylerbeyi Şadi Paşa da 5.000 Sipahi ile Bıyıklı Mehmed Paşa'ya katılması için padişah fermanı aldı.

Kuşatma

Diyarbakır önlerine gelen Ustacalı Karahan, birliklerinin kovulduğu şehri her şeye rağmen sulh yoluyla almak istedi. Şehrin teslim olmaması üzerine kuşatma başladı. Bu sırada Amasya'dan henüz İstanbul'a dönmemiş olan padişah, Yiğit Ali komutasındaki az sayıda yardım kuvvetini Diyarbakır'a yolladı. Bir gece yarısı yarma harekâtıyla Rum kapısından içeri girmeyi başaran Yiğit Ali, birliklerini şehrin müdafası için konuşlandırdı ve yakında Osmanlı ordusunun geliceğini söylerek savunmacılara güvence verdi.

Savunmanın güçlenmesi üzerine Şah İsmail ve Safefivleri destekleyen aşiretler kuşatma ordusuna destek gönderdi. Bu sırada Kürt aşiretleri de boş durmadı. Bingöl, Batman ve Siirt dolaylarındaki eski yurtlarını kurtardı. Kuşatmanın uzaması ve aşiretlerin tek başına yetersiz kalması üzerine Bıyıklı Mehmed Paşa, ordusunu hazırlayıp yola çıktı. Bu ordu, Erzincan ve Bingöl'den geçerek Diyarbakır'a ilerliyordu. Bingöl dolaylarında Amasya ordusu ve Kürt aşiretleri de Osmanlı ordusuna katıldı. Ordu, birleşmenin 5'inci gününde ise Diyarbakır'a vardı. Uzun süren yorucu kuşatmadan sonuç alamayan Karahan; Osmanlı ordusunun da geldiğini öğrenince muharebeyi göze alamadı, kuşatmayı kaldırdı ve Mardin'e doğru firara başladı.

Böylelikle yaklaşık 9 aydır kuşatmada olan Diyarbakır, 10 Eylül Pazartesi günü Osmanlı İmparatorluğu'na katıldı.

Sonrası

Bıyıklı Mehmed Paşa şehre girmedi, garnizon için biraz asker bıraktı ve Karahan'ı takip için Mardin'e yöneldi. Mardin'de de durmayan Karahan, Sincar'a çekildi. Mardin şehri teslim olsa da iç kale teslim olmadı. Bıyıklı Mehemd Paşa kuşatmak istedi ama Şadi Paşa katılmayacağını söyleyerek kuvvetleriyle birlikte ordudan ayrıldı. Bıyıklı Mehmed Paşa ise yaklaşan kış ve Şadi Paşa'nın harekâtı yüzünden Diyarbakır'a çekilmek zorunda kaldı.

Şadi Paşa ve onunla hareket eden 5 Sancakbeyi, olanların haberini alan Yavuz Sultan Selim tarafından azledildi ve cezalandırıldı. Bıyıklı Mehmed Paşa ise 4 Ekim'de Osmanlı'nın ilk Diyarbakır Beylerbeyi olarak atandı. Gelecek bahara kadar da İstanbul'dan ve Anadolu'dan takviyeler gönderildi. Karaman Beylerbeyi Hüsrev Paşa da ordusuyla katılması için emir aldı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Genelkurmay Başkanlığı, TSK tarihi cilt III kısım II Mısır Seferi eki, s.81

İlgili Araştırma Makaleleri

Hadım Sinan Paşa, I. Selim saltanatında 18 Haziran 1515-23 Eylül 1515 ile 26 Nisan 1516-22 Ocak 1517 tarihleri arasında iki kez sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çaldıran Muharebesi</span> I. Selim ve I. İsmail arasındaki askeri muharebe

Çaldıran Muharebesi, Osmanlı padişahı I. Selim ile Safevi hükümdarı Şah İsmail arasında 23 Ağustos 1514'te, günümüzde İran sınırları içinde yer alan Maku şehri yakınlarındaki Çaldıran Ovası'nda yapılan meydan muharebesidir. Muharebe, Osmanlı imparatorluğu'nun kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Diyarbekir (eyalet)</span> Diyarbakır

Diyâr-ı Bekr Eyaleti tam adı Diyâr-ı Bekr Beylerbeyliği, 1515 yılında kurulan Osmanlı Devleti eyaleti. Eyaletin merkezi Diyarbakır'dır. Doğrudan Osmanlı İmparatorluğuna bağlı olarak yönetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İran-Osmanlı savaşları</span> 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar İran ve Osmanlı arasında süren bir dizi savaş

İran-Osmanlı Savaşları, 16 ilâ 19. yüzyıl arasında Osmanlı İmparatorluğu ile İran'da otoriteyi elinde bulunduran birbirinin devamı niteliğindeki çeşitli hanedanlar arasında gerçekleşmiştir. Osmanlılar ile İran arasındaki ilk savaş 1514 Çaldıran Muharebesi'dir. Son savaş ise 1821-1823 Osmanlı-İran Savaşı'dır.

<span class="mw-page-title-main">1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Safevi Devleti arasında 1623-1639 yılları arasında yapılmış savaş

1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile Safevî Devleti arasında, Irak meselesi için çıkan savaş.

<span class="mw-page-title-main">Bıyıklı Mehmed Paşa</span> Şark serdarı ve Diyarbakır beylerbeyi

Bıyıklı Mehmed Paşa, sancakbeyi, beylerbeyi ve vezir görevlerinde bulunmuş Osmanlı devlet adamıdır. Fırat-Dicle Seferi ile geniş bir coğrafyada Safevi hakimiyetini bitirerek Fatih Paşa unvanı aldı ve Diyarbakır'ın da ilk Osmanlı valisi olmuştur.

Pül-i Şikeste Muharebesi ya da Serav Muharebesi, Kırıkköprü Muharebesi, 1603-1612 Osmanlı Safevi Savaşı'nda bir evre. Muharebe Safevi ordusunun galibiyetiyle sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Revan Kuşatması (1616)</span>

Revan Kuşatması, 1615-1618 Osmanlı Safevi Savaşı'nda bir evre. Kuşatma Osmanlı ordusunun başarısızlığıyla sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mastaba Muharebesi</span>

Mastaba Meydan Muharebesi, 1521 kışında isyan eden Şam Beylerbeyi Canberdi Gazâlî komutasındaki asiler ile Ferhat Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu arasında gerçekleşmiş ve Osmanlı'nın isyanı bastırmasıyla sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Harput Kuşatması</span>

Harput Kuşatması Mart 1516'da Osmanlı İmparatorluğu ve Safevi Devleti arasında gerçekleşmiştir. Osmanlı'nın zaferi ile sonuç bulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bayburt Kuşatması</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Safevi Devleti arasında yapılan kuşatma

Bayburt Kuşatması; Osmanlı İmparatorluğu'nun, Safevi Devleti'nin elinde bulunan şehri ele geçirmesiyle sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kemah Kuşatması</span>

Kemah Kuşatması, 1515 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun, Safevi Devleti yönetimindeki Kemah Kalesi'ni almasıyla sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ovacık Muharebesi</span>

Ovacık Muharebesi; Bıyıklı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu ile Nur Ali Halife komutasındaki Safevi ordusu arasında gerçekleşip, isyanla birlikte Nur Ali'nin hayatını da bitirmiştir.

Sincar Muharebesi veya Sincar Baskını; Mardin'deki Ustacalı Karahan'a takviye için giden Safevi birliklerinin Sincar ovasında düştükleri pusu.

Kerh Muharebesi, Çerkez Hüseyin Bey komutasındaki Osmanlı öncülerinin, Safevi kuvvetlerinin pususu sonucu neredeyse imhası ile sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Koçhisar Muharebesi</span>

Koçhisar Muharebesi, Mayıs 1516'da Mardin Kızıltepe yakınlarındaki Dede-Kargın mevkiinde, Bıyıklı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu ile Ustaclu Kara Han komutasındaki Safevi ordusu arasında meydana gelmiştir. İki yıldır bölgede hakimiyet mücadelesi veren iki komutanın nihai karşılaşması, Safevi ordusunun önemli komutanlarıyla birlikte imha olmasıyla sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mardin Kuşatması</span>

Mardin Kuşatması, 1516-1517 yılları arasında Bıyıklı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun Ustaclu Süleyman Bey komutasındaki Safevi şehrini ele geçirmek istemesiyle gerçekleşip Osmanlı'nın şehri ele geçirmesiyle sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Fırat-Dicle Seferi</span> 1514 yılında Osmanlı Ordusu tarafından başlatılan askeri harekât

Fırat-Dicle Seferi, 1514 yılında Osmanlı Ordusu tarafından Safevilere ve Memlûklara karşı Doğu Anadolu'da yapılan askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Mısır Seferi</span> 1516–1517 yılları arasında Osmanlılar ile Memlûkler arasında Orta Doğuda gerçekleşmiş olan bir dizi savaş

Büyük Mısır Seferi, Mısır Seferi veya 1516–1517 Osmanlı–Memlûk Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile Memlûk Sultanlığı arasında Ağustos 1516 ile Ocak 1517 tarihleri arasında Orta Doğu'da gerçekleşmiş bir dizi savaştır. Sefer sırasında meydana gelen Mercidâbık, Gazze, Ridâniye ve son olarak Kahire muharebelerinde bozguna uğrayan Memlûk Devleti, akabinde Osmanlılar tarafından tamamen ilhak edildi ve Suriye, Filistin, Hicaz ve Mısır toprakları ele geçirildi.

Bağdat Kuşatması, 1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda bir evre. Hüsrev Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu 1623'te İranlıların eline geçen Bağdat'ı 1625-26'daki başarısız kuşatmadan sonra ikinci kez kuşattıysa da, 39 günlük kuşatmanın sonucunda geri alamadı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.