İçeriğe atla

Distolcular Davası

Distolcular Davası
MahkemeAnkara İstiklâl Mahkemesi
SanıkDistol Şirketi Müdürü sabık Yüzbaşı Antalya’da mukim İstanbullu Nihad, İhtiyat Zabiti İstanbul’da mukim Gümüşhaneli Mehmed Nuri, Belediye Reis-i Sanisi İstanbullu Kemal, Levazım Reisi mütekaid Zabit Giridli Asım, sabık Mülazım-ı Evvel Sivaslı İsmet, Mülazım-ı Evvel mütekaid süvari Ordulu Kıdemli Yüzbaşı Osman Daver, zahire tüccarı Niğdeli Hristaki Zemba, Mülkiye memuru Adanalı Ertuğrul Şakir, Mülazım-ı Evvel İstanbullu Tevfik, İstihbarat memuru İstanbul’da mukim Halil, sabık Rüsumat muhafaza memuru Antakyalı Hacı Ali Nahil
İddiaHıyanet-i vataniyede bulunmak-Distolculuk (Distol ilacı satmak bahanesiyle Anadolu’yu dolaşarak Hükûmete karşı propagandada bulunmak, dini siyasete alet ittihaz ederek Tarikat-ı Salahiye namıyla gizli bir teşkilat kurmak)
Mahkeme başkanı"Kel" Ali Bey
Üyeler"Kılıç" Ali Bey, Reşid Galib Bey, Ali (Zırh) Bey

Distolcular Davası, İkinci Dönem Ankara İstiklâl Mahkemesi'nde görülen önemli davalardan biridir. Bu dava yargılamaların yapıldığı zaman diliminde bilinse de günümüzde kamuoyunda pek bilinmeyen bir davadır.

Tarikat-ı Salâhiyye Cemiyeti 1920 Eylül'ünde kurulmuş gizli ve ihtilalci bir dernektir. Kurtuluş Savaşı'na karşı, padişahlık ve halifelik taraftarı bir örgütün adıdır. İttihat ve Terakki karşıtıdır. Üyelerinin hemen tümü Hürriyet ve İtilaf Fırkası ve onun çizgisinde kurulmuş derneklerin üyelerinden oluşmuştur. 1925 yılında Ankara İstiklâl Mahkemesi'nce varlığına son verilmiştir.[1]

Tarikat-ı Salâhiyye Cemiyeti Mondros Mütarekesi sonrası gizli çalışmaları, Şeyh Said ayaklanmaları döneminde ortaya çıkmıştır. Bu sırada, Anadolu'da, Macar patentli "Distol"[a] adlı ilacı tanıtan gezgin satıcılar görülmüştür. İlk olarak, Osman Daver isimli bir satıcı, Konya, çevresinde, şüpheli görülerek yakalanmıştır. Olaya Ankara İstiklâl Mahkemesi elkoymuş ve geniş çapta tutuklamalar başlamıştır. Tutuklananlar arasında üç ünlü isim dikkatleri çekmiştir: Tarihçi Ahmet Refik Bey, Aksekili Ahmet Hamdi Efendi ve İstanbul Barosu Başkanı Lütfi Fikri Bey.[2] Ancak her üçü de beraat etmiştir.[4]

Bu davada yargılananların bir kısmı “Hıyanet-i vataniyede bulunmak-Distolculuk (Distol ilacı satmak bahanesiyle Anadolu’yu dolaşarak Hükûmete karşı propagandada bulunmak, dini siyasete alet ittihaz ederek Tarikat-ı Salahiye namıyla gizli bir teşkilat kurmak)” iddiasıyla salben idam edilmişlerdir. Bunlardan dikkat çeken isimler şöyledir: Distol Şirketi Müdürü sabık Yüzbaşı Antalya'da mukim İstanbullu Nihad, İhtiyat Zabiti İstanbul'da mukim Gümüşhaneli Mehmed Nuri, Belediye Reis-i Sanisi İstanbullu Kemal, Levazım Reisi mütekaid Zabit Giridli Asım, sabık Mülazım-ı Evvel Sivaslı İsmet, Mülazım-ı Evvel mütekaid süvari Ordulu Kıdemli Yüzbaşı Osman Daver, zahire tüccarı Niğdeli Hristaki Zemba, Mülkiye memuru Adanalı Ertuğrul Şakir, Mülazım-ı Evvel İstanbullu Tevfik, İstihbarat memuru İstanbul'da mukim Halil, sabık Rüsumat muhafaza memuru Antakyalı Hacı Ali Nahil. Aynı davada Yemenli ve Yemen mebus-ı sabıkı Mustafa Fehmi de aynı suç isnadıyla yargılanmış; yargılama sonucunda Türkiye tabiiyetinden ıskat ile sınır dışı edilmesine karar verilmiştir.[5]

Notlar

  1. ^ Macar patentli kelebek hastalıkları için kullanılan bir ilaçtır.[2] Tahminen %50 oranında ham filisinin benzoldeki eriyiği olup jelâtin kapsüllerde bulunur; sığırlara mahsus olan kapsüller 4 g ham filisin ve benzolü ihtiva eder. Sığırlara 3-15 g, koyun ve keçilere 1,5-2 g, miktarında verilir. Bu preparat birçok yönden teyid edilmiştir.[3]

Kaynakça

Özel
  1. ^ Tunaya 1984, s. 257.
  2. ^ a b Tunaya 1984, s. 262.
  3. ^ Öhtel 1967, s. 24.
  4. ^ Tunaya 1984, s. 263.
  5. ^ İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi 2020, s. XII.
Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

Alevilik, Ali ve On İki İmam'ın öğretilerini öğretmiş olduğu varsayılan Hacı Bektaş-ı Veli'nin mistik Alevi İslami öğretilerini takip eden yerel bir İslami gelenektir. Alevi öğretileri dede adı verilen din adamları tarafından aktarılır. İslam'ın altı iman esası kabul edilir, ancak yorumlamada diğer mezheplerle farklılıklar bulundurur. Alevi öğretileri, yerel bir Türk dünya görüşüyle harmanlandı ve İslam'ın heterodoks bir yorumuna yol açtı. Geçmişin aksine günümüz Alevilerinin bir kısmı kendini Müslüman olarak tanımlandırmamaktadır. Hak-Muhammed-Ali teslis inancına bağlıdırlar.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Refik Altınay</span> Türk tarihçi, yazar, şair, Darülfünun tarih müderrisi ve yüzbaşı (1881- 1937)

Ahmet Refik Altınay, Türk tarihçi, yazar, şair, Darülfünun tarih müderrisi ve yüzbaşı.

<span class="mw-page-title-main">Sakallı Nureddin Paşa</span> Türk asker ve siyasetçi

Mehmed Nureddin Paşa ya da bilinen adıyla Sakallı Nureddin, Türk asker ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Ali Çetinkaya</span> Türk asker ve siyasetçi

Ali Çetinkaya , Türk asker, siyasetçi ve devlet adamı. Kel Ali lakabı ile anılır.

Ahmet Hamdi Akseki, Türk din bilgini, 3. Diyanet İşleri Başkanı. 1947'den vefatına değin Diyanet İşleri Başkanı olarak görev yaptı.

Yeşil Ordu Cemiyeti, 1920 yılında Anadolu'da kurulmuş siyasi-askeri örgüt.

<span class="mw-page-title-main">Ali İhsan Sabis</span> Türk asker ve siyasetçi

Ali İhsan Sabis, Türk asker ve siyasetçidir. I. Dünya Savaşı'nda Kafkasya Cephesi ve Irak Cephesi'nin, Türk Kurtuluş Savaşı'nda Batı Cephesi'nin komutanlarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Cahit Yalçın</span> Türk gazeteci ve politikacı

Hüseyin Cahit Yalçın, Türk gazeteci, yazar, çevirmen, siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">İstiklâl mahkemesi</span> Türk Kurtuluş Savaşı ve cumhuriyetin ilk yıllarında faaliyet gösteren özel mahkemeler

İstiklâl mahkemesi, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında ayaklanma çıkaran ve yağmaya girişenleri, bozguncuları, orduya ait silah ve mühimmatı çalanları, casusları, asker kaçaklarını ve bağımsızlık hareketini engelleme amacıyla propaganda yapanları yargılamak için, çıkarılan özel bir kanunla ilk olarak 18 Eylül 1920 tarihinde kurulan mahkemelerdir. İlk dönem İstiklâl Mahkemeleri, Ankara'daki hariç olmak üzere 17 Şubat 1921 tarihinde kapatıldı. İkinci dönem İstiklâl Mahkemeleri, çalışmalarına 30 Temmuz 1921'de başladı ve 1923'ün Ekim ayına dek faaliyetlerini sürdürdü. Üçüncü ve son dönem İstiklâl Mahkemeleri ise 1923 ile 1927 yılları arasında etkin oldu.

<i>Ertuğrul</i> (fırkateyn) Japonya dönüşü sırasında batan Türk fırkateyni

Ertuğrul, Sultan Abdülaziz döneminde yaptırılmış ve 19 Ekim 1863 Pazartesi günü Padişah huzurunda denize indirilmiş Osmanlı fırkateyni. Makine ve kazanları 1864’te Büyük Britanya'da monte edilmiştir. 1865’te Kosova ve Hüdavendigâr gemileriyle birlikte Britanya'dan ülkeye dönerken Cherburg, Toulon ve bazı İspanyol limanlarına uğramış, İstanbul’a gelişinde de Beşiktaş Sahil Saray-ı Hümayunu önünde demirli kalmış, bir süre sonra da Haliç’e kapatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Doktor Nâzım</span> Türk doktor, siyasetçi ve bürokrat

Doktor Nâzım veya Selanikli Mehmed Nazım Bey, Türk siyasetçi, hekim, 22 Temmuz 1918-8 Ekim 1918 arası Maârif Nazırı ve 1915-16 dönemi Fenerbahçe SK fahri başkanı. İttihat Terakki Cemiyeti'nin kurucu liderlerinden ve Jön Türk Devrimi'nin öncü isimlerindendir. Askeri Tıbbiye'de okuduğu dönemlerde, daha sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'nun bir dönemine hükmedecek İttihat Terakki Fırkası'nın ve Teşkîlât-ı Mahsûsa'nın kurulmasında, örgütlendirilmesinde ve Osmanlı toplumunda büyük bir dönüşüm sağlayan meşrutiyetin yeniden ilanında oldukça önemli rol almış birkaç yöneticisi arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Şakir Kesebir</span> Türk politikacı

Mehmet Şakir Kesebir, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Halil İbrahim Özkaya</span> Türk siyasetçi ve öğretmen

Halil İbrahim Özkaya, Türk siyasetçi ve öğretmen.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf Ziya (1882 doğumlu siyasetçi)</span> Kürt siyasetçi

Koçzade Yusuf Ziya Bey, Birinci Meclis üyelerinden Kürt asıllı Türk siyaset adamı.

<span class="mw-page-title-main">İskilipli Âtıf Hoca</span> Türk imam, müderris

İskilipli Mehmed Âtıf Hoca, Türk imam, müderris.

Muhittin Baha Pars, Türk gazeteci, avukat, siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Mim Mim Grubu</span> Osmanlı İmparatorluğu’nda istihbarat teşkilatı

Mim Mim Grubu, kuruluşunda Enver Paşa ve Talat Paşa'nın da rolünün bulunduğu, Türkiye Büyük Millet Meclisinin resmen tanıdığı bir istihbarat grubudur. Asıl adı Müsellâh Müdâfaa-i Milliye'dir ve baş harfleri olan "M. M."nin Osmanlıca alfabedeki okunuşu olan "Mim Mim" kısaltmasıyla tanınmıştır.

Samsun İstiklâl Mahkemesi, 1921 yılında beş ay faaliyet gösteren istiklâl mahkemesi. Olağanüstü yetkilere sahip yargı organı olarak 23 Temmuz 1921'de kurulan mahkeme 20 Ağustos 1921 tarihinde fiilen işlemeye başlamış ve lağvedildiği 27 Aralık 1921 tarihine kadar da yargılamalarını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Lütfi Fikri Bey</span> Türk Hukukçu ve siyaset adamı

Lütfi Fikri Bey (1872-1934), Türk hukukçu ve siyaset adamı.

Ankara İstiklâl Mahkemesi, iki ayrı dönem görev yapmış Olağanüstü yetkilere sahip yargı organıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.