Duygudurum bozuklukları, aynı zamanda affektif bozukluklar olarak bilinir, ruhsal bozukluk ve davranışsal bozukluğun bir grup koşulundan herhangi biridir. Bu, Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından kullanılan bir başlıktır. Önceki yıllarda “Duygulanım (Affektif) Bozuklukları” başlığı ile tanımlanmaktaydı. Ancak “duygulanım” ve “duygudurum” sözcüklerinin tanımları değiştikten sonra bu bozukluk grubu duygudurum bozuklukları başlığı olarak nitelendirilmektedir.
Öfori, zevk veya heyecan ve yoğun refah ve mutluluk duygularının deneyimi veya etkisidir. Aerobik egzersiz, kahkaha, müzik dinlemek veya yapmak ve dans etmek gibi bazı doğal ödüller ve sosyal aktiviteler öfori durumuna neden olabilir. Öfori aynı zamanda mani gibi bazı nörolojik veya nöropsikiyatrik bozuklukların bir belirtisidir. Romantik aşk ve insan cinsel tepki döngüsünün bileşenleri de öforinin indüksiyonu ile ilişkilidir. Birçoğu bağımlılık yapan bazı ilaçlar, rekreasyonel kullanımlarını en azından kısmen motive eden öforiye neden olabilir.
Ruhsal bozukluk, akıl hastalığı ya da mental bozukluk, sıkıntı, bilişsel işlevlerin bozulması, atipik davranış ve/veya maladaptif davranış ile tanımlanan akıl sağlığı durumlarından birini ifade eder. Mental bozuklukların tanım, değerlendirme ve sınıflandırmaları farklılık gösterebilir; bununla birlikte, Hastalıkların ve Sağlıkla İlgili Sorunların Uluslararası İstatistiksel Sınıflaması (ICD) ve Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabında yer alan kriterler konunun uzmanları tarafından yaygın biçimde kabul görmektedir. Bu çerçevede tanı kategorileri duygudurum veya duygulanım bozuklukları, yaygın gelişimsel bozukluklar, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, duygusal ve davranışsal bozukluklar, obsesif kompulsif bozukluk, psikopatik bozukluklar, kaygı bozuklukları, psikotik bozukluklar, sanrısal bozukluk, yeme bozuklukları ve kişilik bozukluklarını içerebilir.
Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı veya Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, zihinsel hastalıklar için bir tanı ölçütüdür. Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayımlanır. İlk defa 1952'de yayımlanmıştır. Son baskısı Mart 2022'de yayımlanan DSM-5-TR'dir. 2000 yılından bu yana kullanılmakta olan bir önceki baskı DSM-IV-TR'ye göre en belirgin değişiklikler Şizofreni ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu bölümlerinde yapılmıştır. Ayrıca DSM-5'te "Eksen Sistemi" kaldırılmıştır.
DSM şu anlamlara gelebilir:
- Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı veya DSM, son baskısı DSM-V olan zihinsel hastalıklar için tanı ölçütü el kitapçığı
- Darüsselam, Tanzanya'da bir şehir
- Dirty Sexy Money, ABD yapımı TV dizisi
- Des Moines, Iowa Eyâleti'nin en büyük şehri ve aynı zamanda başkenti
- Dokuz Sekiz Müzik, Aralık 2002'den bu yana faaliyet gösteren Türk müzik şirketi.
Amerikan Psikiyatri Birliği, ABD'deki en önemli, dünya çapında en nüfuzlu psikiyatr ve stajyer psikiyatrı derneği. Amerikan Psikiyatri Birliği, aynı şekilde (APA) kısaltılan Amerikan Psikoloji Birliği ile karıştırılmamalıdır. Derneğin yaklaşık 36.000 üyesi vardır. Bunların çoğu ABD vatandaşı olmakla birlikte diğer milletlerden üyeler de vardır. APA, başta Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı (DSM) olmak üzere çeşitli bülten ve dergiler yayınlamaktadır.
Katatoni, psikomotor belirtilerle karakterize bir klinik tablo. İlk kez 1874 yılında, Karl Ludwig Kahlbaum tarafından tanımlanmıştır. Psikiyatrik bozukluklar dışında başka çeşitli tıbbi nedenlerle de ortaya çıkabilir.
Mevsimsel duygulanım bozukluğu, yılın çoğu boyunca normal ruh sağlığı olan kişilerin kış veya yaz aylarında ya da yıldan yıla değişerek ilkbahar veya sonbahar aylarında depresif belirtiler göstermesi ile karakterize bir duygudurum bozukluğudur. Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı'na (DSM-IV) göre mevsimsel duygulanım bozukluğu kendi başına bir duygudurum bozukluğu değil; "majör depresyon için belirleyici" olarak kabul edilir.
Hiperseksüalite, cinsel dürtüleri çok artmış ya da cinsel aktivitesi son derece sık veya aniden beliren kişileri nitelendirmek için kullanılan terimdir. Hiperseksüaliteye bazı tıbbi durum ve uygulamalar neden olabilmesine rağmen, çoğu durumda nedeni bilinmemektedir. Bipolar bozukluklar gibi ruhsal sağlık sorunları hiperseksüalitenin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Ayrıca alkol ve bazı ilaçlar kişilerdeki sosyal ve cinsel çekingenlikleri etkileyebilir. Bir dizi hiperseksüaliteyi açıklamak veya tedavi etmek amacıyla bazı teorik modeller kullanılmıştır. Özellikle popüler medyada en yaygın olan kanı, bu kişilerin cinsel bağımlı olduklarına dair yaklaşımdır fakat bu kanı üzerinde seksolojistler herhangi bir görüş birliğinde bulunmamaktadır. Bu durum için yapılan açıklamalar genel olarak, eylemin kompulsif davranışlar ve dürtüsel davranış modelleri olduğu yönündeki teorileri içerir.
Sağ kalma suçluluğu bir kişi travmatik bir olaydan sağ çıkarak yanlış bir şey yaptığını düşündüğünde ortaya çıkan zihinsel bir durumdur, genellikle kişi kendini suçlu hisseder.
Cinsiyet disforisi (CD), bir kişinin cinsiyet kimliği ile doğduğu cinsiyet arasındaki uyumsuzluk nedeniyle hissettiği sıkıntı. Cinsiyet disforisi olan insanlar tipik olarak trans olmaktadır. Teşhis etiketi cinsel kimlik bozukluğu (CKB), DSM-5'in yayımlandığı 2013 yılına kadar kullanılmış, daha sonrasında ise durum, bozukluk terimi ile ilişkili sosyal stigmayı gidermek için yeniden adlandırılmıştır.
Kişilik patolojisi, bir kişinin adaptasyonunu olumsuz yönde etkileyen biliş, duygu ve davranışları ifade eder. Psikiyatri ve klinik psikolojide, adaptif kararlılık, uyumsuz davranışın kısır döngüsü ve stres altındaki duygusal dengesizlik olarak karakterize edilir. Amerika Birleşik Devletleri'nde ve diğer yerlerde kişilik bozuklukları, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı Axis II'de kategorik olarak teşhis edilir.
Disgrafi, öncelikle el yazısı olmak üzere yazma yeteneğinde ve tutarlılıkta eksikliktir. Disgrafi, özel bir öğrenme güçlüğü ve aynı zamanda bir transkripsiyon engelidir; bu, bozulmuş el yazısı, ortografik kodlama ve parmak dizilimi (yazmak için gerekli kasların hareketi) ile ilişkili bir yazma bozukluğu olduğu anlamına gelir. Genellikle konuşma bozukluğu, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) veya gelişimsel koordinasyon bozukluğu (DCD) gibi diğer öğrenme güçlükleriyle örtüşür. DSM-IV Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı'nda, disgrafi, kişinin zekası ve yaşına uygun eğitim ile ölçülen yaşı göz önüne alındığında, yazma becerilerinin beklenenin altında olması durumunda, yazılı anlatım kategorisinde bir öğrenme güçlüğü olarak tanımlanır. DSM, yazmanın yalnızca yazma ile ilgili motor becerilere atıfta bulunup bulunmadığı veya ayrıca ortografik beceriler ve heceleme içerip içermediği konusunda net değildir.
Mental bozuklukların sınıflandırılması aynı zamanda psikiyatrik nozoloji veya psikiyatrik taksonomi olarak da bilinir. Şu anda zihinsel bozuklukları sınıflandırmak için yaygın olarak kurulmuş iki sistem vardır:
- Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından hazırlanan onuncu Uluslararası Hastalık Sınıflandırmasının (ICD-10) V. Bölümü;
- Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) tarafından hazırlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5).
Delüzyonel parazitoz, bireylerin parazitler veya böcekler gibi canlı veya cansız patojenlerle istila edildiğine dair sürekli bir inanca sahip oldukları bir zihinsel bozukluktur. Genellikle, cilt üzerinde veya altında sürünen böceklere benzeyen bir his olan dokunsal halüsinasyonları bildirirler.
Kokain bağımlılığı, kokain kullanımının bırakılması üzerine yoksunluk semptomlarıyla karakterize nörolojik bir hastalıktır. Aynı zamanda sıklıkla, önemli zararlara ve olumsuz sonuçlara rağmen kokain ve/veya crack'in ısrarla kullanılmasıyla karakterize edilen biyopsikososyal bir bozukluk olarak kabul edilir. Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, sorunlu kokain kullanımını "Uyarıcı kullanım bozukluğu" olarak sınıflandırır. Uluslararası Hastalık Sınıflandırması, "Kokain kullanımına bağlı bozukluklar" başlığı altında bir sınıflandırma (tanı) olarak "Kokain bağımlılığı"nı içerir.
Dürtü kontrol bozukluğu (ICD), dürtüsellik ile karakterize edilen bir psikiyatrik bozukluklar sınıfıdır. Maddeyle ilişkili bozukluklar, davranışsal bağımlılıklar, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, otizm spektrum bozukluğu, fetal alkol spektrum bozuklukları, antisosyal kişilik bozukluğu, borderline kişilik bozukluğu ve bazı duygudurum bozuklukları dahil olmak üzere pek çok psikiyatrik bozukluk dürtüsellik özelliği taşır.
Çocuklukta cinsiyet disforisi olarak da bilinen çocuklarda cinsiyet disforisi, kendilerine atanan cinsiyet ile cinsiyet kimliği arasındaki uyumsuzluk nedeniyle önemli düzeyde hoşnutsuzluk yaşayan çocuklara yönelik resmi bir tanıdır. Çocuklarda cinsiyet kimliği bozukluğu (GIDC) olarak adlandırılan hastalık 2013 yılında DSM-5'in yayınlanmasıyla birlikte çocuklarda cinsiyet disforisi olarak yeniden adlandırıldı. Bozukluk terimiyle ilişkili damgalamayı ortadan kaldırmak için isim yeniden adlandırıldı.
Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) tarafından yayınlanan taksonomik ve tanısal içerikleri olan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı'nın 2013 yılında güncellenmiş halidir. 2022 yılında revize edilmiş başka bir versiyon (DSM-5-TR) yayımlandı. Amerika Birleşik Devletleri'nde DSM, psikiyatrik teşhisler için başvurulan başlıca kitaplardan biridir. Ancak, bazı ruh sağlığı çalışanları tedavi planlamasında DSM-5'e güvenmeme nedeni olarak ICD'nin ruhsal bozukluk teşhislerinin dünya çapında kullanılıyor olmasını ve bilimsel çalışmaların ruhsal sağlık müdahalelerinin gerçek dünya etkilerini belirlemek için sıklıkla DSM-5 kriterlerindeki değişikliklerden ziyade semptom ölçeği puanlarındaki değişiklikleri kullandığını öne sürmüştür. DSM-5, diğer tüm DSM'ler arasında başlığında Roma rakamı yerine Arap rakamı kullanan tek kitap ve tek belge versiyonudur.
Çin Ruhsal Bozukluk Sınıflandırması, Çin'de zihinsel bozuklukların teşhisi için kullanılan klinik bir kılavuzdur. Kılavuzun üçüncü versiyonu CCMD-3 Çince ve İngilizce olarak yazılmıştır.
