İçeriğe atla

Diriye Emirliği

Suudi Arabistan
‘Imāra ad-Dir‘iyya
Arapçaإمارة الدرعية
Diriye Emirliği
1744-1818
Suudi Arabistan bayrağı
Diriye Emirliği Bayrağı
BaşkentDiriye
Yaygın dil(ler)Arapça
HükûmetMonarşi
İmam 
• 1744–1765
Muhammed bin Suud
• 1765–1803
Abdulaziz bin Muhammed bin Suud
• 1803–1814
Suud bin Abdulaziz bin Muhammed
• 1814–1818
Abdullah bin Suud
Tarihçe 
• Kuruluşu
1744
• Dağılışı
1818
Öncüller
Ardıllar
Mısır Eyaleti
Necid Emirliği

Diriye Emirliği[1] veya İlk Suûdi Devleti, 1744 yılında (Hicrî 1157) kuruldu. Şeyh Muhammed bin Abdülvahhab, Diriye'ye yerleştiğinde Diriye Prensi Muhammed bin Suud Vahhabî'nin dâvâsını desteklemeye ve benimsemeye hazırdı.

Suudi Arabistan Krallığı'nın Kraliyet ailesi ve onun müttefikleri Arabistan'da egemen devlet olmak için ayaklandılar. İlkin Necd'i zaptettiler. Daha sonra etkilerini Kuveyt'in doğu kıyısından aşağı Umman sınırına kadar genişlettiler. Suûdiler daha sonra doğuya yönelerek sınırlarını Asir'in tepelerine kadar teşmîl ettiler.

Daha sonra Vahhâbî kuvvetleri Irak ve Suriye vilâyetlerine de hücum etmeye başladı. 1801'de bu taarruzlar Şiîlerin kutsal mekânı Kerbelâ'yı yağmalamalarıyla doruğa çıktı. 1802 yılında Vahhâbîler İslâm'in iki kutsal şehri Mekke ve Medine'yi de elde ederek Hicaz bölgesinin kontrolünü ele geçirdi. Özellikle bu son olaylar Osmanlı İmparatorluğu'nun prestijini sarsacak nitelikteydi, zîrâ Osmanlı Devleti bu iki kutsal şehir üzerinde 1517'den beri hükümranlığını kesintisiz sürdürmekteydi.

Bu iki şehrin de düşmesiyle Osmanlı Devleti harekete geçti. Dönemin padişahı II. Mahmud, Vahhâbîleri tahrip etme görevini Mısır Vâlîsi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'ya verdi. Mehmet Ali Paşa, oğlu Tosun Paşa komutasındaki güçlü bir piyade ordusunu deniz yoluyla Hicaz'a gönderdi.

İlk aşamada 1813'te Mekke, Medine ve Cidde zaptedildi. Mehmet Ali Paşa, gerekli hazırlıklar tamamlandıktan sonra diğer oğlu İbrahim Paşa komutasındaki ordusunu Arabistan'ın kalbi olan Necid'e sevk etti.

İbrahim Paşa, rotası üzerindeki bütün şehirleri fethetti ve 1817 Aralık ayında Suûdi başkenti Diriye'ye ulaşarak kenti kuşattı. Birkaç aylık kuşatmadan sonra kent teslim oldu. İbrahim Paşa fethedilen başkenti yerle bir etti, daha sonra pek çok Suud ve Abdülvahhab kabile üyesini gemilerle Mısır'a ve İstanbul'a gönderdi. Son Suûdi İmamı Abdullah bin Suud, daha sonra Osmanlı başkenti İstanbul'da îdam edildi. Kesik başı Boğaz'ın sularına atıldı. Böylece İlk Suûdi Devleti târihe karıştı. Fakat Vahhabilik ve Suud kabilesinin geride kalanları 1824'te daha zayıf olan Necid Emirliği'ni kurdularsa da bu devlet de Osmanlıların müttefîki El Reşid Devleti tarafından 1891 yılında ortadan kaldırıldı. 1902'de kurulan üçüncü devlet olan Suudi Arabistan ise bugün hâlâ devam etmektedir.

Diriye Emirliği hükümdarları

  • İmam Muhammed bin Suud 1725-1745 (Diriye emiri), 1744-1765 (Suûdi devleti İmamı)
  • İmam Abdülaziz bin Muhammed bin Suud 1765-1803
  • İmam Suud bin Abdülaziz bin Muhammed (Suud el-Kebîr) 1803-1814
  • İmam Abdullah bin Suud 1814-1818

Notlar

  • İmamın buradaki anlamı İslâm toplumundaki politik önder olup cemaate âit olan dini önder değildir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 37, sayfa: 585

İlgili Araştırma Makaleleri

Vehhabîlik ya da Vahhabizm, İslam'a bağlı Sünni-Hanbelî mezhebinin bir altkolu olan ve 18'inci asırda Muhammed bin Abdülvehhâb tarafından başlatılmış fikir akımıdır. Muhammed bin Abdülvehhâb kendi düşüncelerini Kur'an ve Hadislerde olmayan her şeyin reddi, esas İslam'a dönüş olarak tanımlar. Abdülvehhâb'ın etkilendiği İbn Teymiyye ve Ahmed bin Hanbel gibi İslam alimlerinin düşüncelerinin ve şirk olarak görülen şeylere karşı duruşlarının etkisi Vehhabîlik akımında baskındır. Vahhabi(zm) terimi Abdülvehhâb'ın şahsı tarafından kullanılmadı, hatta bazı taraftarları "Selefî" terimini kullanmayı tercih ederek "Vahhabi" kullanımını reddederler. Bunun bir sebebi ise Muhammed bin Abdülvehhâb'ın yeni bir İslam yorumu getirmediği ve esas İslam'ı, Ahmed bin Hanbel'i takip ederek tekrar canlandırdığı düşüncesidir. Vehhabîlik tanımlamasını nadir olarak benimseyen Vehhabîler olsa da, sıklıkla bu mezhepte olmayanlar tarafından onları tanımlama amacıyla kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Medine</span> Suudi Arabistanda bir şehir

Medine, resmî adıyla Medine-i Münevvere veya eski adıyla Yesrib, bugünkü Suudi Arabistan'ın Hicaz bölgesinde, Mekke'nin kuzeyinde yer alan şehir.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan</span> Orta Doğuda yer alan bir ülke

Suudi Arabistan veya Suudistan ya da resmî adıyla Suudi Arabistan Krallığı, Arap Yarımadası'nda bulunan en büyük ülkedir. Kuzeybatı'da Ürdün, kuzey ve kuzeydoğu'da Irak, doğuda Kuveyt, Katar, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri, güneydoğuda Umman, güneyde Yemen, kuzeydoğusunda Basra Körfezi ve batısında Kızıldeniz ile çevrilidir. Buraya iki kutsal caminin arazisi de denir; çünkü İslam'a göre iki kutsal şehir olan Mekke ve Medine bu ülkededir. Suudi Arabistan, Orta Doğu'daki bütün körfez ülkelerinde olduğu gibi hızla gelişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Riyad</span> Suudi Arabistanın başkenti

Riyad, Suudi Arabistan'ın başkenti ve en büyük şehridir. Şehir aynı zamanda Riyad Bölgesi'nin merkezi olup Arap Yarımadası'nın ortasında yer almaktadır ve 6 milyon nüfusa sahiptir. Şehir Merkez adı verilen 8 adet belediyeden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Kavalalı İbrahim Paşa</span> Mısırlı general ve Mısır ve Sudan valisi (1789-1848)

Kavalalı İbrahim Paşa, kazandığı askeri başarılarla Mısır'da Kavalalı yönetiminin yerleşmesinde önemli rol oynayan Mısır valisi.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan bayrağı</span> Ulusal bayrak

Suudi Arabistan Bayrağı, Suudi Arabistan'ın 15 Mart 1973'ten beri kullandığı resmî devlet bayrağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mekke Şerifliği</span> 1517-1917 yılları arasında var olmuş özerk bölge

Mekke Şerifliği ya da Hicaz Şerifliği, Osmanlı döneminde Arap Yarımadasının batı kısmında yer alan, Mekke ve Medine şehirlerini kapsayan Hicaz bölgesinin yönetimine verilen isimdi. Mekke Şerifliği geleneksel olarak İslam Peygamberi Muhammed'in torunu Hasan bin Ali'nin soyundan gelen şerifler tarafından yönetilirdi.

<span class="mw-page-title-main">Baki Mezarlığı</span>

Baki Mezarlığı veya Cennetü'l-Baki, Suudi Arabistan'ın Medine şehrinde bulunan bir mezarlıktır. Müslümanların Medine’deki ilk mezarlığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı-Suudi Savaşları</span> Mısır eyaleti birlikleri ile Diriye Emirliği arasındaki savaş

Osmanlı-Suudi Savaşları, 1811-1818 Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa komutası altındaki birlikler ile, Diriye Emirliği ordusu arasında yapılan savaş.

<span class="mw-page-title-main">Necid Sultanlığı</span>

Necid Sultanlığı Necid ve Ahsa Emirliği'nin devamıdır, bu emirlik Cebel Şammar Emirliği başkenti Hail şehri ve bölgesini ele geçirip bu emirliği'de son verince emirlik Necid Sultanlığı adını aldı. 1921-1926 yılları arasında Arabistan'da hüküm sürdü. Kurucusu Abdülaziz el-Suud'dur. Başkenti Riyad'dır. Şimdiki Suudi Arabistan'ın temelini oluşturan devletlerden biri bu sultanlıktı. Ülkede monarşi yönetimi uygulanmaktaydı. Beş yıl yaşayan bu devlet, 1925 yılında Hicaz Krallığı'nı da ele geçirip bu krallığa da son verip Hicaz ile birleşerek, Hicaz ve Necid Krallığı adını aldı. Zaman içinde bu krallık da büyüyüp İbn Suud'ca El-Ahsa ve Katif'teki zaten kendisine bağlı dominyonların, Hicaz ve Necid Krallıkları'nın artık tek bir isimde tamamen birleştiğini ilan edilip Suudi Arabistan'ı meydana getirecektir.

<span class="mw-page-title-main">Suud Hanedanı</span> Suudi Arabistanı yöneten aile

Suud Ailesi, Suudiler veya Suud Hanedanı, Suudi Arabistan'ın kraliyet ailesi. Hanedan ilk Suudi Devleti olarak bilinen Diriye Emirliği'nin (1744-1818) kurucusu Muhammed bin Suud'un torunları ve kardeşlerinden oluşur, ancak ailenin egemen grubunu öncelikle Suudi Arabistan'ın modern kurucusu İbn Suud'un torunları oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Necid Emirliği</span>

Necid Emirliği veya İkinci Suudi Devleti 19. yüzyılın başları ile sonlarında, 1818 ve 1891 yılları arasında var olan ikinci Suudi devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Katif</span>

Katif, Suudi Arabistan'ın Doğu Bölgesi'nde bulunan bir şehirdir. Şehir, Basra Körfezi'nin kıyısında yer almaktadır. Şehrin nüfusu 2010 itibarı ile 524,182'dir.

<span class="mw-page-title-main">İbn Suud</span> Suudi Arabistanın kurucusu ve ilk kralı

Abdülaziz bin Abdurrahman bin Faysal Âl-i Suud veya bilinen adıyla İbn Suud, Suudi Arabistan'nın kurucusu ve ilk kralı. Abdurrahman bin Faysal ile Sare bint Ahmed es-Sudeyri'nin oğlu olarak Riyad'ın yüksek taraflarındaki Necid bölgesinde doğan Abdülaziz 1953'te Taif kentinde öldü.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı Arabistanı</span>

Osmanlı Arabistanı, Arap Yarımadası'nın 1517-1918 yılları arasında Osmanlılar tarafından yönetildiği dönemdir. Osmanlı'nın bu bölgedeki kontrol gücü, 4 asır boyunca devlet otoritesinin gücüyle orantılı olarak değişmiştir.

Suudi Arabistan'ın birleşmesi 1902 ve 1932 yılları arasında İbni Suud'un liderliğinde günümüzdeki Suudi Arabistan Krallığının Arap Yarımadasında bulunan çeşitli kabile, emirlik ve krallıklarla birlikte Arap Yarımadasının büyük bir kısmını ele geçirdiği askeri ve politik süreç.

Muhammed bin Suud Âl-i Mukrin, Suud Hanedanı'nın kurucusu Suud bin Muhammed'in oğlu, Diriye Emirliği'nin emiri.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah bin Suud</span>

Abdullah bin Suud, Osmanlı İmparatorluğu tarafından idam edilen Suudî-Vehhabî emiri.

<span class="mw-page-title-main">Hicaz Krallığı</span> Orta Doğuda Hicaz bölgesinde hüküm sürmüş bir devlet

Hicaz Haşimi Krallığı, Orta Doğu'da Hicaz bölgesinde Haşimi Hanedanlığı tarafından yönetilmiş bir devletti. Arap İsyanı esnasında Mekke Şerifi Hüseyin'in Osmanlı ordusunu Arabistan Yarımadası'ndan sürmek için Britanya İmparatorluğu güçleri ile ittifak içinde mücadele etmesi sonrasında Osmanlı İmparatorluğu I. Dünya Savaşı'nda Britanya İmparatorluğu'na yenilerek, bölgeyi tamamen kaybetmiş ve Hicaz millî bağımsızlığını kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan tarihi</span>

Suudi Arabistan tarihi, Arabistan coğrafyası ve Suudi ailesinin tarihidir. Arabistan antik dönemlerden beri Arap kabilleleri varlık göstermiştir. Dinler tarihi açısındanda önemli bir yere sahiptir. İslami hanedanlıkların birçoğu Arabistan coğrafyasında varlık göstermiştir.