İçeriğe atla

Diran Kelekyan

Diran Kelekyan
Doğum1 Ocak 1862(1862-01-01)
Kayseri, Osmanlı imparatorluğu
Ölüm1 Ocak 1915 (53 yaşında)
Çankırı, Osmanlı imparatorluğu
MeslekYazar, Gazeteci, Tarihçi
MilliyetErmeni
VatandaşlıkOsmanlı Ermenileri

Diran Kelekyan (Ermenice: Տիրան Քէլէկեան, 1862 - 1915), Osmanlı Ermenisi gazeteci, yazar ve siyaset tarihçisidir.

Hayatı

1862 yılında Kayseri'de Sarraf Kirkor Kelekyan Efendi'nin oğlu olarak dünyaya geldi.[1] 1880 yılında ticaret mektebinde okumak üzere Marsilya'ya gönderildi. Dönüşünde gazeteci ve avukat oldu. Ermeni harfli Türkçe yayımlanan Manzume-i Efkâr gazetesinin muharrirliğinde bulundu, Ermeni harfli Türkçe haftalık Cihan gazetesini bir yıl süreyle yayımladı ve aynı zamanda Hamid Vehbi'nin Saadet gazetesinin önce mütercimi, sonra başyazarı oldu. Tarîk Sabah, Cerîde-i Şarkiyye gazetelerinde yazarlık, başyazarlık yaptıktan sonra 1904 yılında Londra'ya kaçtı. 1908 yılında Meşrutiyetin İlanı üzerine İstanbul'a döndü.[1] Bir yandan Sabah gazetesi siyasi başmuharriri olarak çalıştı ve diğer yandan 1909 ile 1914 arasında Mekteb-i Harbiye ve Mekteb-i Mülkiye gibi okullarda tarih-i siyasi muallimi olarak çalıştı.[2] 24 Nisan 1915 tarihinde tutuklanıp Çankırı'ya gönderildi.[3][4][5][6] Bir grup asker eşliğinde mahkemeye çıkarılmak üzere yola koyulduğu 20 Ekim 1915 günü Kızılırmak üstündeki Çokgöz Köprüsü'nde öldürüldü.[7] Ancak Ali Çankaya kendisinin 1 Eylül 1918 tarihinde öldüğünü ileri sürmektedir.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c Ali Çankaya, Yeni Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye şeref kitabı), Ankara Üniversitesi. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları,s. 966.
  2. ^ Ali Birinci, Tarihin Alacakaranlığında: Meşâhir-i Meçhûleden Birkaç Zât, Cilt 2, Dergâh Yayınları, 2010, s. 651.
  3. ^ Hür, Ayşe. "24 Nisan 1915'te 'aslında' ne oldu". taraf. 14 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013. 
  4. ^ http://www.soykirim.heval.info/index.php/component/content/article/78-soykirimla-ilgili-yazilar/83-ara-sarafian-24-nisan-1915te-ne-oldu[]
  5. ^ Kévorkian, Raymond H. (2010). The Armenian genocide : a complete history. Londra: I. B. Tauris. s. 529. ISBN 9781848855618. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013. 
  6. ^ Sevag, Grigoris Balakian ; translated by Peter Balakian with Aris (2010). Armenian Golgotha : a memoir of the Armenian genocide, 1915-1918 (1. Vintage Books ed. bas.). New York: Vintage Books. s. 444. ISBN 9781400096770. 
  7. ^ Zarakolu, Ragıp. "Ölüme giden sürgün". 1 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Taner Akçam</span> Alman akademisyen, sosyolog, yazar

Altuğ Taner Akçam, Türk tarihçi ve sosyolog.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Kırımı</span> Osmanlı İmparatorluğunda ikamet eden Ermenilerin savaş boyunca göçe zorlanması ve sistematik katli

Ermeni Kırımı, 1915 Olayları/Ermeni Tehciri veya Ermeni Soykırımı, Osmanlı hükûmetinin Ermenilere karşı gerçekleştirdiği sürgün ve katliamlardır. Etnik temizliğin sonucunda ölen Ermenilerin sayısı tartışmalıdır; sayı, çeşitli araştırmacılara göre 600.000 ile 1,5 milyon arasında değişiklik gösterir. 1914 yılında Osmanlı topraklarında yaşayan Ermeni nüfusu yapılan farklı tahminler mevcuttur. Osmanlı resmî kayıtlarına göre 1.2 milyon ile Ermeni Patrikhanesi'ne göre 1 milyon 914 bin 620 Ermeni yaşamaktaydı. 1922 sayımlarına göre ise 817 bin Ermeni 'mülteci' olarak Osmanlı topraklarını terk etmiş, 95 bin Ermeni ise din değiştirerek Türkiye topraklarında yaşamaya devam etmiştir. Bu tahminlere göre Osmanlı topraklarında bulunan 900 bin hayatta kalmışken, 300 bin ile 1 milyon arasında Ermeni hayatını kaybetmiştir. Olayların başlangıç tarihi çoğunlukla 250 Ermeni aydının ve komite liderinin Osmanlı yöneticileri tarafından İstanbul'dan Ankara'ya sürüldüğü ve birçoğunun öldürüldüğü 24 Nisan 1915 ile ilişkilendirilmektedir. Ermeni Kırımı, sağlıklı erkek nüfusun toptan öldürülmesi ya da askere alınarak zorla çalıştırılması ve sonrasında kadın, çocuk ve yaşlılarla birlikte ölüm yürüyüşü koşullarında Suriye Çölü'ne sürülmesi gibi olaylarla birlikte I. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında iki aşamada gerçekleşti. Osmanlı askerlerinin koruması eşliğinde yaşadıkları yerlerden sürülen Ermeniler; sürgün sırasında yiyecek ve su sıkıntısı yaşadı; ayrıca çeşitli raporlara göre zaman zaman soygun ve katliamlara maruz kaldı. Ülke genelindeki Ermeni diasporası, genel anlamda Ermenilerin Doğu Anadolu'dan sürülme işleminin doğrudan bir sonucu olarak ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Aram Andonyan</span>

Aram Andonyan, Ermeni gazeteci, tarihçi ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Rupen Zartaryan</span>

Rupen Zartaryan Osmanlı Ermenisi yazar, eğitimci ve siyasi aktivist. 1915 Ermeni Kırımı sırasında öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">24 Nisan 1915'te Ermeni aydınların sürgünü</span>

Ermeni aydınların sürgünü veya diğer adıyla Kızıl Pazar, Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı içerisinde iken başkent İstanbul'daki Ermeni toplumunun önde gelen insanları tutuklaması ve tehcir etmesidir. Tutuklular, 24 Nisan 1915 tarihinde Dahiliye Nazırı Talat Paşa'nın emriyle Ankara yakınlarındaki iki merkeze taşındı. 27 Mayıs 1915 tarihinde Tehcir Kanunu'nun kabulü ile birlikte daha sonra sürdürülen bu aydınların çoğu öldürüldü. 24 Nisan, Ermeni tehcirinin başlangıç günü olarak kabul edilmekte ve Ermenistan'da ve Ermeni toplulukları tarafından "Ermeni Soykırımını Anma Günü" olarak anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rupen Sevag</span>

Rupen Sevag veya Rupen Çilingiryan, Osmanlı Ermenisi hekim, şair ve nesir yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Ohannes Vartkes Efendi</span>

Ohannes Vartkes Efendi veya Vartkes Serengülyan Osmanlı Ermenisi siyasetçi ve aktivist. Meclis-i Mebûsan Erzurum milletvekiliydi. Ermeni Kırımı sırasında öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Dağavaryan Nazret Efendi</span>

Dagavaryan Nazret Efendi veya Nazaret Çadırcıyan Uzman doktor, tarihçi, Osmanlı meclisi Sivas Mebusu, merkezi ABD'de bulunan Ermeni Hayırseverler Genel Birliği kurucularından. Sivas'ın seçkin Ermeni ailelerinden Çadırcıyan ailesine mensuptu. 7 yaşında İstanbul'a geldi ve eğitimine Surp Pırgiç Okulunda başladı. Dağavaryan tıp, din ve tarihi üzerine bilimsel çalışmalar bir yazarıdır. 20. Yüzyıl başlarında Dzağig yayın çevresi içindeydi. Ermeni Kırımı sırasında, tutuklanıp öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Şavarş Krisyan</span>

Şavarş Krisyan, Sporcu, yazar, gazeteci, eğitimci ve Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk spor dergisi editörü.

<span class="mw-page-title-main">Keğam Parseğyan</span>

Keğam Parseğyan, Osmanlı Ermenisi yazarı, köşe yazarı, öğretmen, editör ve gazeteci.

Garabed Paşayan Han veya Paşayan Karabet Efendi Osmanlı hekimi ve 1912 Nisan-Ağustos Osmanlı Meclis-i Mebusanı Sivas üyesi.

<span class="mw-page-title-main">Harutün Şahrigyan</span>

Harutün Şahrigyan, Ermeni bir politikacı, asker, avukat ve yazardır. Atom (Ատոմ) veya Nitra (Նիթրա) takma adlarıyla daha iyi bilinir, Ermeni Devrimci Federasyonu'nda (EDF) önemli bir role sahipti ve aynı zamanda Ermeni Millet Meclisi üyesi, bir avukat ve Ermeni Sorunu hakkında yayınların yazarıdır. Ermeni kırımı kurbanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nemrud Mustafa Paşa</span>

Nemrut veya Nemrut Mustafa Paşa olarak da tanınan Mustafa Yamulki, Kürt asker, 1919-1920 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu'nda askeri mahkeme başkanı, Kürdistan Krallığı'nda eğitim bakanı ve gazeteci.

<span class="mw-page-title-main">Yenovk Şahen</span> Ermeni aktör

Yenovk Şahen Yepranosyan, Ermeni aktör ve tiyatro oyuncusu. 1915 Ermeni Kırımı sırasında sürgün edildiği Ankara Ayaş'ta öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Soykırımı'nın inkârı</span> Ermenilere soykırım yapılmadığı iddiasını savunan tez

Ermeni Soykırımı'nın inkârı, Ermeni Kırımı'nın soykırım olarak tanımlanamayacağını savunan veya iddiaların bilimsel yollarla, belgelerle açıklanması gerektiğini savunan tezdir. Ermeni Soykırımı'nın inkârı, bazı ülkelerde tamamen yasaklanmışken bazı ülkelerde soykırım olduğunu ifade etmek hoş karşılanmamaktadır. Pek çok kaynakta ölen insanların sayısı soykırım olduğuna kanıt olarak gösterilmektedir. Ancak bazı araştırmacılara göre de bir soykırım söz konusu değildir. Bu yaklaşımda olanlar, zamanın hükûmetinin bir Ermeni Tehciri gerçekleştirdiğini, olumsuz şartlardan dolayı birçok insanın öldüğünü söylemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de el konulan Ermeni mülkleri</span>

Türkiye'de Ermeni mülklerine el konulması, ülkenin Ermeni topluluğuna ait varlıklara, mülklere ve topraklara yönelik Osmanlı hükûmetleri tarafından başlatılan ve Türkiye hükûmetleri tarafından devam ettirilen el koyma olayı. 1890'ların ortalarında Hamidiye katliamları sırasında ilk örnekleri görüldü ve Ermeni Kırımı sırasında zirveye ulaştı. Daha sonra 1955'teki 6-7 Eylül Olayları'na ve 1974'teki yeni girişimlere kadar devamlı bir şekilde sürdü. Ermeni Kırımı sırasında yaşanan el koymaların çoğu, Ermenilerin Suriye Çölü dahil olmak üzere çeşitli yerlere zorunlu göç ettirilmesinin ardından hükûmetin Ermenilerin mal varlıklarını "terk ettiğini" söylemesiyle yapıldı. Ermenilerin hemen hemen tüm mülklerine el konularak yerel Müslüman nüfusa dağıtıldı. 1974'te çıkan bir kararla birlikte ulusal güvenlik gerekçe gösterilerek 1936'da getirilen mülk beyan etme ve tapuya kayıt ettirme zorunluluğu sonrasında Ermeniler tarafından edinilen mal varlıklarına el konuldu.

Ermeni Soykırımı anıtları listesi, Ermeni Kırımı sırasında hayatını kaybedenlerin anısına yapılmış anıtlar.

Ermeni Kırımı kurbanları listesi, Ermeni Kırımı sırasında hayatını kaybedenlerden oluşan bir listedir.

<span class="mw-page-title-main">1919-1920 İstanbul yargılamaları</span>

1919-1920 İstanbul yargılamaları, I. Dünya Savaşı sonrasında, Mondros Mütarekesi'nden kısa bir süre sonra Osmanlı İmparatorluğu'nun askerî mahkemelerinde görülen davalardır. İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC) lider kadrosu ve seçilmiş bazı eski yetkililer, anayasayı ihlal etme, savaş zamanında vurgunculuk ile hem Ermenilerin hem de Rumların katledilmesi gibi çeşitli suçlamalarla itham edildi. Mahkeme, katliamların organizatörleri olarak görülen Enver Paşa, Talât Paşa ve Cemal Paşa ile diğerlerini ölüm cezasına mahkûm eden bir karara vardı.

<span class="mw-page-title-main">Tovmas Nazarbekyan</span> Ermeni general

Tovmas Nazarbekyan (Ermenice: Թովմաս Նազարբէկեան, 4 Nisan 1855 - 19 Şubat 1931, aynı zamanda Foma Nazarbekov, Rus Kafkas Ordusunda bir Ermeni generaldi ve daha sonra Birinci Ermenistan Cumhuriyeti'nin başkomutanlığına terfi etti.