Diokletian sonrası Roma eyaletleri listesi

Diokletian Sonrası Roma Eyaletleri Listesi tablo halinde Roma İmparatorluğunun bölgesel idari yapısının Roma İmparatoru Diokletian'ın MS 395 yılında gerçekleştirdiği idari reformlar sonrasındaki gelişimi hakkında başlıca önemli bilgiler içermektedir. O yılda Roma İmparatorluğu Batı ve Doğu Roma İmparatorluğu olmak üzere ikiye ayrımıştır. Roma İmparatorluğu'nun Diokletian'ın idari reformlarına kadar idari yapıda meydana gelen gelişmeleri Diokletian'a Kadar Roma Eyaletleri Listesi'nde verilmektedir. Verilerin çokluğu ve daha kolay anlaşılabilmesi için bu tür bir ayrım yaparak derlenmeleri gerekliydi.

İmparator Diokletian'un idari reformu kapsamında, o zamanda kadarki mevcut 46 eyaletten, 85 tane, çoğunlukla daha küçük birim oluşturulmuştur. Bu birimler, bir tanesi hariç (Alpes Graiae ve Alpes Poeninae eyaletlerinin Alpes Graiae et Poeninae eyaletine birleştirilmesi) bölünme sonucu meydana getirilmiştir. Sınırlarda önemli ölçüde değişiklik de yapılmamıştır (istisna: Gallia Narbonensis ve Alpes Cottiae eyaletlerine ait toprakların katıldığı Alpes Maritimae eyaleti). Bu reformların beraberinde getirdiği daha önemli bir gelişme ise, o zamana kadar herhangi bir eyalete ait olmama önceliğine sahip olan İtalya yarımadasının sekiz birime bölümnesiydi. Daha sonraki bir reformda ise bu şekilde oluşturulan 93 eyaletin sayısı 119'a yükseltildi ve bu sefer de yeni eyalet yapısı öncelikle bölünmelerin yanı sıra sadece bir tane birleşme sonucu (Numidia Cirtensis ve Numidia Militiane eyaletlerinin Numidia eyaletine dönüştürülmesi) elde edilmişti.

Eyalet sayısının bu kadar yüksek oranda çoğalması, yetki sıralamasında yeni bir hiyerarşik düzeyin oluşturulması gereğini beraberinde getirmişti. Bu ihtiyaç eyaletlerin gruplar halinde Dioecesis (piskoposluk) çatısı altında toplayarak yanıt verilmişti. İmparator I. Konstantin altında ise, askeri görevlerinden azledilen pretoryan valilerini sivil görevlerle görevlendirdiğinde, bir hiyerarşik düzey daha ilave edildi.

Bu şekilde Roma İmparatorluğu 4. yüzyılın sonunda aşağıdaki yönetim yapısına kavuşmuştur:

• 1. Seviye: İmparator
• 2. Seviye: Eyaletler

Praefectus praetorio per Orientem

Praefectus praetorio Illyrici, Italiae et Africae

Praefectus praetorio Galliarum

• 3. Seviye: Dioecesis'ler (Piskoposluklar)
• 4. Seviye: Vilayetler

395 yılında gerçekleşen bölünme, valileri doğrudan etkilemişti, çünkü "Illyricum, Italia et Africa" eyaletinin bölünmesi gerekiyordu. Bölünme sonrası Praefectus praetorio Galliarum (Galya Eyaleti) ve Praefectus praetorio Italiae et Africae (İtalya ve Afrika Eyaleti) Batı Roma İmparatorluğu'na ait, Praefectus praetorio per Orientem (Doğu Eyaleti) ve Praefectus praetorio Illyrici (Adria/Balkan Eyaleti) Doğu Roma İmparatorluğu'na aitti.

Diokletian'ın reformu sonrası on iki piskoposluktan oluşan yeni bir yönetim yapısı ortaya çıkmıştı. Bunlar:

Roma İmparatorluğu (bölünme öncesi)

Dioecesis Orientis (Doğu Piskoposluğu - 13 Eyalet)

Dioecesis Pontica (Pontus Piskoposluğu - 8 Eyalet)

Dioecesis Asiana (Asya Piskoposluğu - 6 Eyalet)

Dioecesis Thraciae (Trakya Piskoposluğu - 6 Eyalet)

Dioecesis Moesiae (Mosya (Bulgaristan/Sırbistan Piskoposluğu - 10 Eyalet)

Dioecesis Pannoniarum (7 Eyalet)

Dioecesis Italiae (İtalya Piskoposluğu - 13 Eyalet)

Dioecesis Africae (Afrika Piskoposluğu - 6 Eyalet)

Dioecesis Britanniae (Britanya Piskoposluğu - 4 Eyalet)

Dioecesis Galliae (Galya Piskoposluğu - 8 Eyalet)

Dioecesis Viennensis (Viyana Piskoposluğu - 5 Eyalet)

Dioecesis Hispaniae (İspanya Piskoposluğu (İber Yarımadası) - 7 Eyalet)

İmparatorluk bölündüğünde yönetim yapısı 4 eyalet, 15 dioecesis (piskoposluk) ve 119 vilayetle aşağıdaki gibiydi:

Doğu Roma İmparatorluğu

Prafectus praetorio per Orientem (Doğu Eyaleti)

Dioecesis Aegypti (Mısır Piskoposluğu - 6 vilayet)

Dioecesis Orientis (Doğu Piskoposluğu - 15 vilayet)

Dioecesis Pontica (Pontus Piskoposluğu - 13 vilayet)

Dioecesis Asiana (Asya Piskoposluğu - 9 vilayet)

Dioecesis Thraciae (Trakya Piskoposluğu - 6 vilayet)

Praefectus praetorio Illyricum (Batı Balkan/Adria Eyaleti)

Dioecesis Macedoniae (Makedonya Piskoposluğu - 7 vilayet)

Dioecesis Daciarum (Daçya (Romanya) Piskoposluğu - 5 vilayet)

Batı Roma İmparatorluğu

Praefectus praetorio Italia et Africa (İtalya ve Afrika Eyaleti)

Dioecesis Pannoniarum (13 vilayet)

Dioecesis Italiae Annonariae (Kuzey İtalya Piskoposluğu - 7 vilayet)

Dioecesis Italiae Suburbicariae (Güney İtalya Piskoposluğu - 10 vilayet)

Dioecesis Africae (Afrika Piskoposluğu - 6 vilayet)

Praefectus praetorio Galliarum (Galya Eyaleti)

Dioecesis Britanniae (Britanya Piskoposluğu - 4 vilayet)

Dioecesis Galliae (Galya Piskoposluğu - 10 vilayet)

Dioecesis Septem Provinciarum (7 vilayet)

Dioecesis Hispaniae (İspanya (İberiya Yarımadası) Piskoposluğu - 7 vilayet)

Değişiklikler: "Orientis" Piskoposluğu "Orientis" ve "Aegypti" Piskoposluklarına, "Moesiae" Piskoposluğu, "Macedoniae" ve "Daciarum" Piskoposluklarına ve "Italia" Piskoposluğu, "Italia Annonariae" ve "Italia Suburbicariae" Piskoposluklarına bölünmüştü; "Viennensis" Piskoposluğunun adı ise "Septem Provinciae" olarak değiştirilmişti.