İçeriğe atla

Dinocerata

Dinocerata
Yaşadığı dönem aralığı: 56,8-40,4 myö
Klarkforkiyen-Chadronian[1] 
Uintatherium
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Klad:Ungulata
Takım:Dinocerata
Marsh, 1872
Cinsler

Dinoceratanlar ("korkunç boynuzlular"), tahmini vücut ağırlığı 175 kg ile 4.5 ton arasında değişen, tüm arkaik Paleosen-Eosen otoburlarının en büyüklerini içeren bir toynaklı takımı.[2]

Bu kısa ömürlü grubun en eski fosil kaydı, Çin ve Kuzey Amerika'nın en son Paleosen'inden Prodinoceros'tur. Gruptaki canlılardan hiçbiri Orta Eosen'in ötesinde hayatta kalmadı. Dinoceratanlar genel olarak ağır yapılı olmasına rağmen, Prodinoceros grup için nispeten küçüktü ve Avrupa'da olmasa da Kuzey Amerika ve Asya'da orta Eosen'de yaşamış devasa Uintatherium gibi daha sonraki üyelere özgü kafatasının kemikli çıkıntılarından yoksundu. Dinoceratanların diş yapısı, üst kesici dişleri küçültme ve sonunda kaybetme, ancak üst köpek dişini tutma ve büyütme eğilimi gösterir. Küçük azı dişleri molarize olmuştur, yanak dişleri iyi gelişmiş ve karakteristik bilophodont formuna sahiptir.[2]

Sistematik ve Yaşam şekli

Eobasileus, Charles R. Knight

Çok yakın zamana kadar, dinoceratanların, bir dizi belirsiz postkraniyal karaktere dayanan bir görüş olan, filler, kır sıçanları ve deniz inekleri oluşan paenungulate grubuyla ilişkili toynaklılar olduğuna inanılıyordu. Bununla birlikte Lucas (1993), yalnızca Güney Amerika'nın Eoseni'nden bilinen takım olan Pyrotheria ile kardeş grup ilişkisini tartışmıştır. Azı dişlerinde bir takım ayrıntılı benzerlikler not eder. Dinoceratanlar, özellikle de daha gelişmiş uintathereler, gergedan benzeri bir yaşam tarzına sahip formlarda geziniyor olmalıdır. Üst kesici dişlerin kaybı, hareketli bir hortumun mevcut olduğunu düşündürür. Görünüşe göre benzersiz bir şekilde evrimleşmiş bu tür formların neden bu kadar erken yok olmaları gerektiği gizemlidir çünkü belirgin doğrudan rakipleri yoktu.[2]

Taksonomi

Lucas ve Schoch (1985), Dinoceratanların Xenungulata ile kardeş grup olduğu öne sürdüler.[3]

  • Mir takım Uintatheriomorpha
    • Takım Xenungulata
    • Takım Dinocerata
      • Familya Prodinoceratidae
        • Prodinoceras
      • Familya Uintatheriidae
        • Alt familya Gobiatheriinae
        • Gobiatherium
        • Alt familya Uintatheriinae
          • Oymak Bathyopsini
            • Bathyopsis
          • Oymak Uintatheriini

Paleobiyoloji Veritabanı'ndan alınmış sınıflandırma:[1]

  • Takım †Dinocerata
    • Ditetrodon
    • Megaceratops
    • Prodinoceratidae
      • †Probathyopsis
      • †Prodinoceras
    • Uintatheriidae
      • Ganatherium
        • Alt familya †Gobiatheriinae
          • Houyanotherium
          • Jiaoluotherium
          • Mongolotherium
          • Phenaceras
          • Pyrodon
        • Alt familya †Uintatheriinae
          • †Bathyopsis
          • †Eobasileus
          • †Tetheopsis
          • †Uintatherium

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Notlar

  1. ^ a b "Dinocerata". paleobiodb.org. 6 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 
  2. ^ a b c The Origin and Evolution of Mammals. By T S Kemp (2005) sf. 240-241
  3. ^ Schoch & Lucas (Ocak 1985). "The phylogeny and classification of the Dinocerata (Mammalia, Eutheria)". (PDF). 6 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 

Bibliyografya

Kemp, T. S. (2005). The origin and evolution of mammals. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-154517-7. OCLC 232311794. 9 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Miacidae</span> etçillerin doğrudan atalarını içeren parafiletik grup

Miacidae veya Miacoidea, ilk olarak geç Paleosen'de Çin ve ABD'de ortaya çıkan, Eosen döneminde Avrasya ve Kuzey Amerika'da yayılan bazal carnivoraform memeli grubudur. Etçiller, kuzey yarım kürede, karışık atalardan gelen et yiyiciler olan miacoidlerden evrimleştiler.

<span class="mw-page-title-main">Çift toynaklılar</span> memeli takımı

Çift toynaklılar, memelilerin eteneliler (Placentalia) infra sınıfına ait bir takım. Takım, su aygırları, domuzlar, pekariler, geyikler, koyun ve keçiler gibi karasal canlıların yanında balinaları da içerir. Yaklaşık 270 adet karada yaşayan çift toynaklı türü mevcuttur. Bunlardan özellikle boynuzlugiller familyasına ait türler, insanlar için ticari açıdan çok önemlidir. Çift toynaklılar, günümüzün en başarılı otçul kara canlılarındanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Tek toynaklılar</span> memeli takımı

Tek toynaklılar ya da tek parmaklılar, memeliler (Mammalia) sınıfından otobur hayvanları barındıran bir takımdır. Ayaklarında genelde tek sayıda toynağı bulunan bu takımdaki hayvanlar büyük ve çok büyük hayvanlar olarak nitelenebilir. Çift toynaklılar takımının geviş getiren hayvanlarının aksine tek toynaklılar bitki selülozunu midede değil bağırsaklarda sindirir. Atgiller, gergedanlar ve tapirler mevcut tek toynaklılardır.

<span class="mw-page-title-main">Australidelphia</span>

Australidelphia, keseliler alt sınıfının iki üst takımından birisi. Diğer üst takım Ameridelphia, Chiloé keseli sıçanı dışında bütün Amerika'da yaşayan keselileri içine alırken Australidelphia bütün Avustralya'da, Yeni Gine'de ve civarındaki adalarda yaşayan keselileri içine almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Toynaklılar</span> memeli kladı

Toynaklılar, memelilerin Ferungulata grubundan, pençelerini toynak biçiminde geliştirmiş bir memeli üst takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Phenacodontidae</span> ilkel toynaklıları içeren bir familya

Phenacodontidae, Paleosen ila Eosen devreleri arasında Kuzey Amerika ve Avrupa'da yaşamış erken toynaklıları içeren bir familya. Phenacodontidler, geleneksel olarak çöp sepeti taksonu olan "condylarthra"ya yerleştirilirler. Ancak tek toynaklılarla ilişkili olduklarını gösteren bazı çalışmalar yayımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hyopsodontidae</span> tarih öncesi toynaklı familyası

Hyopsodontidae, Paleosen ila geç Eosen dönemleri arasında genel olarak Avrasya ve Amerika'da yaşamış erken tek toynaklıları içeren bir familya.

<span class="mw-page-title-main">Dichobunidae</span> bazal çift toynaklı familyası

Dichobunidae, Eosen ila Oligosen dönemleri arasında, Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'da yaşamış çift toynaklıları içeren bir familya.

<span class="mw-page-title-main">Xenungulata</span>

Xenungulata, Geç Paleosen'den Erken Eosen'e kadar Güney Amerika'da yaşamış bir ilkel toynaklı takımıdır. Grubun fosilleri Brezilya, Arjantin, Peru, ve Kolombiya'daki yataklardan bilinmektedir. Bu esrarengiz grubun en bilinen üyesi, yaşayan Afrika fillerine benzer bir yürüyüşe sahip tapir benzeri bir hayvan olan Carodnia cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Omomyidae</span> bazal primat familyası

Omomyidae, Eosen döneminde yaklaşık 55 ila 34 milyon yıl önce yaşamış bir erken primat grubudur. Fosil omomyidler Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da bulunur ve onu holarktik kıtaları kapsayan bir coğrafi dağılıma sahip iki Eosen primat grubundan biri yapar, diğeri ise adapidlerdir. Omomyidae ve Adapidae'nin ilk temsilcileri, Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da Eosen'in başında aniden ortaya çıkar ve bilinen en eski taç primatlarıdır.

<i>Chalicotherium</i> soyu tükenmiş yarı-bipedal tek toynaklı

Chalicotherium, Perissodactyla takımından ve Chalicotheriidae familyasından soyu tükenmiş bir memeli cinsi. Cinsin, Avrupa ve Asya'dan, Orta Miyosen'den Messiniyen döneme kadar, yaklaşık 9 milyon yaşadığı bilinmektedir.

<i>Anomodontia</i> otçul terapsid kladı

Anomodontlar (Anomodontia), çeşitli kriterlere göre therapsidlerin en başarılı grubu, Permiyen döneminin son derece uzmanlaşmış otçul canlılarıydı. 40'tan fazla cins ile oldukça fazla takson içerirler ve bu sayı özellikle Rus ve Çin materyallerinin tanımlarından dolayı düzenli olarak artmaktadır. Geç Permiyen döneminde, bunlar, meydana geldikleri tüm fosil taşıyan bölgelerde en çok sayıda bireysel therapsid örneğiydiler ve karasal ekosistemde bol, genellikle sürüler halinde yaşayan birincil tüketiciler olarak, günümüzün toynaklı memelileriyle karşılaştırılabilir bir ekolojik rol işgal etmiş olmalılar. Antarktika ve Avustralya da dahil olmak üzere tüm kıtalarda henüz bulunan tek therapsidler – soylarının devamı olanlar hariç – olarak dünya çapında bir dağılıma sahiptiler.

<i>Sparassodonta</i>

Sparassodonta, bazıları büyük kedigillerle yakınsak evrime uğramış Güney Amerika'nın özel etobur keselilerini içeren, tamamen soyu tükenmiş bir memeli takımıdır.

<i>Embrithopoda</i> soyu tükenmiş memeli takımı

Embrithopoda, en çok Fayum'dan ünlü Geç Eosen'de yaşamış Arsinoitherium ile bilinen paenungulate takımı. Arsinoitherium, kafatası bir çift devasa boynuzla donatılmış, iri, gergedan büyüklüğünde bir hayvandı, ne dişleri ne de büyümüş köpek dişleri mevcuttu ve yanak dişleri bilophodont ve hipsodont formdaydı. Romanya ve orta Türkiye'de daha eski ve daha ilkel, boynuzsuz embrithopodların dişleri bulunmuştur.

<i>Basilosaurus</i> arkaik balina cinsi

Basilosaurus, küçük arka ayaklara sahip bir Orta Eosen arkaik balinasıdır. Modern balinalarınki gibi küçük pelvis, omur sütununa olan bağlantısını kaybetmiştir. Ön ayakları da küçüktür ve sadece dalgalı yüzmenin kontrolünde işlev görebilirdi. Bu yüzden, Basilosaurus, bir balina kuyruğuna sahip olmalıdır ve kendisi ile birlikte modern deniz memelilerinin hareket tarzı nihayet evrimleşmişti. Basilosaurus fosilleri; ABD, Fas, Pakistan, Ürdün, Tunus ve Mısır'da bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Gorgonopsia</span> etçil terapsid kladı

Gorgonopsiyenler (Gorgonopsia), Geç Permiyen'in baskın etçil terapsit grubu. Permiyen'de, kesit olarak oval olan ve tırtıklı bir arka kenar taşıyan büyük ölçüde genişlemiş üst ve alt köpek dişleri tarafından av üzerinde beslenmeye uyum sağlamış, nispeten nadir, küçük etoburlar olarak ortaya çıkarlar. Bununla birlikte, Geç Permiyen'in geri kalanında, gorgonopsiyenler baskın karasal etoburlardı ve aynı zamanda çağdaş Rus yataklarında da bulunurlar. Şimdiye kadar Güney Afrika ve Rusya dışında tamamen bilinmiyorlar ve diğer son Permiyen terapsit gruplarının aksine, tek bir gorgonopsiyenin bile Triyas'ın sonuna kadar hayatta kaldığı bilinmiyor.

<i>Dimetrodon</i> tarih öncesi sinapsid cinsi

Dimetrodon, Permiyen döneminde yaşamış bir bazal sinapsid. Dimetrodon yeryüzünün ilk kara yırtıcılarından biriydi ve güçlü bir çenesi, hançer gibi dişleri olan uzun ve dar bir kafatasına sahipti.

<i>Meridiungulata</i> Güney Amerikaya özgü soyu tükenmiş toynaklı grubu

Meridiungulata ya da Güney Amerika Toynaklıları, 60 milyon yıl öncesinden (Paleosen) Pleistosen sonlarına kadar Güney Amerika ve Antarktika'da yaşamış memeli kladı. Günümüzde gruptan 280 cins bilinmektedir, bunlardan en iyi bilinenleri deve benzeri Macrauchenia ve su aygırı benzeri Toxodon'dur. Her iki cinsin fosilleri ilk olarak Charles Darwin tarafından, Beagle'a yaptığı yolculuk sırasında toplandı.

<span class="mw-page-title-main">Litopterna</span> Güney Amerikaya özgü toynaklı grubu

Litopterna, Paleosen ila Pleyistosen devirleri arasında Güney Amerika ve Antarktika'da yaşamış toynaklı grubu. En iyi bilinen örneği Macrauchenia'dır.

<span class="mw-page-title-main">Laurasiatheria</span> memeli üst takımı

Laurasiatheria, Eulipotyphla takımı ile Scrotifera kladını içeren bir plasentalı memeliler üst takımıdır. Kardeş grubu Euarchontoglires ile birlikte Boreoeutheria magna takımını oluşturur. Laurasiatheria taksonu içinde sınıflandırılan hayvanların benzer gen dizilimlerine dayanarak keşfedildi. Grubu birleştirmek için ortak anatomik özellikler henüz ortaya konmadı. Laurasiatheria kladı DNA dizilim analizleri ve retrotranspozon varlık/yokluk verilerine göre temellendirildi. Üst takım, Pangea bölünmeye başladıktan sonra Gondvana'dan ayrılan Lavrasya süperkıtasında ortaya çıktı. En son ortak atasının yaklaşık olarak 76 ila 90 milyon yıl önce soyunun ayrıldığı varsayılmaktadır.