İçeriğe atla

Dimetil tereftalat

Dimetil tereftalat
Structural formula of dimethyl terephthalate
İsimleri
IUPAC adı
Dimetil benzen-1,4-dikarboksilat
Diğer isimleri:
Dimetil Tereftalat

1,4-benzendikarboksilik asit dimetil ester

Dimethyl 4-phthalate

Dimetil p-ftalat

Di-Me tereftalat

Metil 4-karbometoksibenzoat

Metil-p-(metoksikarbonil)benzoat

Metil tereftalat, di-

Tereftalik asit dimetil ester (2:1)
Tanımlayıcılar
CAS Numarası
3D model (JSmol)
Kısaltmalar DMT
1107185
ChEBI
ChemSpider
ECHA InfoCard100.004.011 Edit this at Wikidata
Avrupa topluluk numarası
  • 204-411-8
MeSHDimethyl+4-phthalate
RTECS numarası
  • WZ1225000
UNII
CompTox Dashboard ABD Çevre Koruma Ajansı
InChI
  • InChI=1S/C10H10O4/c1-13-9(11)7-3-5-8(6-4-7)10(12)14-2/h3-6H,1-2H3 checkY
    Key: WOZVHXUHUFLZGK-UHFFFAOYSA-N checkY
  • InChI=1/C10H10O4/c1-13-9(11)7-3-5-8(6-4-7)10(12)14-2/h3-6H,1-2H3
    Key: WOZVHXUHUFLZGK-UHFFFAOYSA-N
SMILES
  • COC(=O)C1=CC=C(C=C1)C(=O)OC
  • O=C(OC)c1ccc(cc1)C(=O)OC
Özellikler
Kimyasal formülü
C10H10O4
Molar kütlesi194.186 g·mol−1
Görünüm Kristal Beyaz
Yoğunluk1.2 g/cm3, ?
Erime noktası142 °C (288 °F; 415 K)
Kaynama noktası 288 °C (550 °F; 561 K)
Asitlik (pKa) -7.21
Bazlık (pKb) -6.60
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir. (at 25 °C [77 °F], 100 kPa).
checkY verify (what is checkY☒N ?)

Dimetil tereftalat (DMT) , C6H4 (COOCH3)2 formülüne sahip organik bir bileşiktir. Tereftalik asit ve metanolden oluşan diesterdir. Damıtılabilir renksiz bir sıvı vermek üzere eriyen beyaz bir katıdır.[1]

Üretimi

Dimetil tereftalat (DMT) çeşitli yollarla üretilmiştir. Geleneksel olarak ve hâlâ ticari değeri olan tereftalik asidin doğrudan esterifikasyonudur. Alternatif olarak, metil p-toluat (PT) yoluyla p-ksilenden oksidasyon ve metil-esterifikasyon aşamalarının değiştirilmesiyle hazırlanabilir.[1]

Kullanım alanları

DMT, polietilen tereftalat (PET), politrimetilen tereftalat (PTT) ve polibütilen tereftalat (PBT) dâhil olmak üzere poliesterlerin üretiminde kullanılır. Yapısal olarak DMT, 1 ve 4 pozisyonlarında metil karboksilat (-CO2CH3) grupları ile ikame edilmiş bir benzen halkasından oluşur. DMT uçucu olduğundan, PET'in (örneğin plastik şişelerden) geri dönüştürülmesine yönelik bazı planlarda bir ara maddedir.

DMT'nin hidrojenasyonu, yararlı bir monomer olan diol siklohekzandimetanol'ü verir.

Kaynakça

  1. ^ a b Richard J. Sheehan "Terephthalic Acid, Dimethyl Terephthalate, and Isophthalic Acid" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH, Weinheim, 2005.DOI:10.1002/14356007.a26_193 Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Ullmann" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Halüsinasyon</span>

Halüsinasyon veya varsanı, bir duyu organını uyaran hiçbir nesne veya uyarıcı olmaksızın, kişinin sadece kendisinin duyabildiği, görebildiği, dokunabildiği ve koklayabildiği, gerçek olmayan duyuların algılanmasına veya sanıların alınmasına verilen isimdir. Halüsinasyonlar, benzer fenomenlerden ayrı tanımlanmaktadır. Örneğin rüya görmek uyanık olma hali barındırmaz; psödohalüsinasyonda istemsiz duyusal algıların gerçek olmadığı kişi tarafından bilinir; yanılsamalar saptırılmış ve yanlış yorumlanmış gerçek duyusal algılar barındırır; zihinsel imge kişinin istemi kontrolü altındadır gibi. Ruh hastalıklarında sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Beş duyunun da varsanısı olabilir; görme, işitme, dokunma, koklama ve tat duyusu. Halüsinasyonlarda kişi, bir hastalığının olduğunu bilmeden, gördüğü, işittiği ve hissettiğine bütünüyle inanır. Gözlerinde bozukluk olan kişide veya migrende görülen ışık parıltıları varsanı içine girmez. Bunlarda hasta, olayın nedenini bilmektedir.

Kimyada, sülfür terimi -2 yükseltgenme seviyesinde kükürt içeren kimyasal bileşiklerin birkaç tipi için kullanılır.

Salisilik asit, karboksil grubunun fenoldeki OH grubuna orto pozisyonunda olduğu bir bileşiktir. C6H4 (OH)CO2H kimyasal formülüne sahiptir. Salisilik asit renksiz ve kristal yapıda olan bir beta hidroksi asittir (BHA). Bu asit "2-hidroksibenzoik asit" olarak da bilinir ve suda çok az çözünmektedir. Beyaz söğüt ve keklik üzümü yapraklarının kabuğundan elde edilir. Bir anti-enflamatuar ajan olarak doğrudan aktiviteye sahip olmakla birlikte pul pul dökülmeyi teşvik etme yeteneği nedeniyle topikal bir antibakteriyel ajan görevi görmektedir. Organik yapıdaki bu asit, organik asit sentezinde kullanılmasının yanı sıra bitkisel hormon olarak da kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Polietilen tereftalat</span>

Polietilen tereftalat [bazen poli(etilen tereftalat) olarak da yazılır.] Eskiden PETP veya PET-P olarak veya genellikle en yaygın PET veya PETE olarak kısaltılan polyester ailesi reçinelerinden bir termoplastik polimer reçinedir. Genelde giysiler için elyaflarda, sıvılar ve gıdalar için kaplarda, üretim için termoformda ve mühendislik reçineleri için cam elyafla birlikte kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Polyester</span>

Poliester, ana zincirlerinin her tekrar biriminde ester işlevsel grup içeren polimerlerin bir kategorisidir.

<span class="mw-page-title-main">Ester</span>

Kimyada esterler, bir hidroksil grubundaki hidrojen atomunun bir organik grup (bu metinde R' olarak gösterilecektir) ile yer değiştirmiş olduğu organik bileşiklerdir. Hidrojenin bir H+ iyonu olarak ayrışabileceği -OH grubu olan bu tür asitlere oksijen asidi denir.

<span class="mw-page-title-main">Asetik asit</span> kimyasal bileşik

Asetik asit veya etanoik asit CH3COOH formüllü bir organik asittir, sirkeye ekşi tadını ve keskin kokusunu vermesiyle bilinir. Bu yüzden halk arasında sirke ruhu veya sirke asidi şeklinde de adlandırılır. Karboksilik asitlerin en küçüklerindendir (en küçük olan formik asittir). Doğada karbonhidratların yükseltgenmesiyle oluşur. Sanayide asetik asit hem biyolojik yolla hem de sentetik yolla imal edilir. Tuz ve esterine asetat denir. Suda tamamen çözünür.

Plastik türlerinin kısaltmaları

<span class="mw-page-title-main">Dimetil sülfoksit</span>

Dimetil sülfoksit (DMSO) formülü (CH
3
)
2
SO
olan organokükürt bileşiğidir. Renksiz ve sıvı hâlde olan bileşik önemli bir polar çözücüdür. Cilde kolayca nüfuz eder, ağızda sarımsak gibi bir tat bırakır.

<span class="mw-page-title-main">Metil asetat</span>

MeOAc, asetik asit metil esteri ya da metil etanoat olarak da bilinen Metil asetat, formülü CH3COOCH3 olan karboksilli bir esterdir. Karakteristik olarak, bazı tutkallar ve oje çıkarıcıların hoş kokusunu anımsatan yanıcı bir sıvıdır. Metil asetat, zayıf polar ve lipofilik özellikte olduğundan bazen bir solvent olarak kullanılmaktadır. Ancak yakın akrabası olan etil asetat daha az toksik ve suda daha az çözündüğünden dolayı çok daha yaygın kullanılan bir çözücüdür. Metil asetat, oda sıcaklığındaki su içerisinde %25 kadar bir çözünürlüğe sahiptir. Yüksek sıcaklıktaki suda, çözünürlüğü çok daha yüksektir. Metil asetat kuvvetli sulu bazlar ya da sulu asitlerin mevcudiyetinde kararlı değildir.

Dimetil eter (metoksimetan olarak da bilinir) C2H6O formülüne sahip renksiz, zehirsiz ve yanıcı bir gazdır. Etanolün tek izomeridir. Bir oksijene iki metil grubunun bağlanmasından oluştuğundan, en basit yapılı eter olarak tanımlanmaktadır. Yakıt ve soğutucu olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nitrozilsülfürik asit</span> Kimyasal bileşik

Nitrozilsülfürik asit, NOHSO4 formülüne sahip bir kimyasal bileşiktir. Endüstriyel olarak kaprolaktam üretiminde kullanılan renksiz bir katıdır. Daha önce sülfürik asit üretmek için öncü oda işleminin bir parçasıydı. Bileşik, sülfürik asit ve nitröz asidin karışık anhidritidir.

Ideonella sakaiensis, Ideonella ve comamonadaceae familyasından plastik poliyi(etilen tereftalat) (PET) tek bir karbon ve enerji kaynağı olarak parçalayıp tüketebilen bir bakteridir. Bakteri başlangıçta sakai, Japonya'daki bir plastik şişe geri dönüşüm tesisinin dışında alınan bir tortu örneğinden izole edildi.

Asetamid, CH3CONH2 kimyasal formüllü bir organik bileşiktir. Asetik asitten türemiş en küçük amiddir. Plastikleştirici ve endüstriyel solvent olarak kullanımları bulunur. İlişiği olan N,N-Dimetilasetamid bileşiği daha fazla kullanılır, lakin asetamidden üretilmez. Asetamid, aseton ve üre arasında görülebilir; asetonda karbonilin iki tarafında metil (CH3) varken ürede iki adet amid grubu bulunur.

4-Nitrobenzoik asit C6H4(NO2)CO2H formül üne sahip bir organik bileşiktir. Soluk sarı renkli bir katıdır. Anestezik prokain ve folik asitin öncül maddesi olan 4-nitrobenzoil klorür kimyasal bileşiğinin öncül maddesidir. Aynı zamanda, 4-aminobenzoik asit kimyasal bileşiğinin öncül maddesidir.

Polietilen tereftalattan yapılan şişeler geri dönüştürülebilir, yeni şişeler ve kaplar, termoform paketleme, çemberleme bandı ve ayrıca halı ve giyim gibi elyaf uygulamalarında da kullanılır. Pek çok ülkede PET plastikleri genellikle kabın altında bulunan evrensel geri dönüşüm sembolü içinde reçine tanımlama kodu numarası "1" ile kodlanır. Ulusal PET Konteyner Kaynakları Birliği (NAPCOR) PET'i şu şekilde tanımlar: "Referans verilen polietilen tereftalat öğeleri tereftalik asit ve mono etilen glikolden türetilir; burada tereftalik asit ve mono etilen glikol reaksiyona girer Polimeri oluşturmak için reaksiyona giren monomer kütlesinin en az yüzde 90'ını oluşturur ve numuneyi ısıtırken 10°C/dakika hızında ısıtıldığında ASTM D3418, 10.1 yöntemindeki ikinci termal tarama sırasında tanımlandığı gibi 225°C ile 255°C arasında bir erime tepe sıcaklığı sergilemelidir"

Oleik asit, çeşitli hayvansal ve bitkisel yağlarda doğal olarak bulunan bir yağ asididir. Kokusuz, renksiz bir yağdır, ancak ticari numuneleri sarımsı renkte olabilir. Oleik asit kimyasal olarak, tekli doymamış omega-9 yağ asidi olarak sınıflandırılır ve 18:1 cis-9 lipit numarası ile gösterilir. Formülü şu şekildedir: CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH. Oleik asit ismi yağ anlamına gelen Latince oleum kelimesinden türemiştir. Doğada en yaygın bulunan yağ asididir. Oleik asidin tuzları ve esterleri oleatlar olarak adlandırılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Tereftalik asit</span>

Tereftalik asit C6H4(CO2H)2 formülüne sahip organik bileşiktir. Bu beyaz renkli kimyasal günlük hayatta pet plastiği ile karşılaşılan bir kimyasaldır.

<span class="mw-page-title-main">Emtia plastikleri</span>

Emtia plastikleri veya emtia polimerleri, paketleme, gıda kapları ve hem tek kullanımlık ürünler hem de dayanıklı mallar dahil olmak üzere ev ürünleri gibi uygulamalar için yüksek hacimlerde üretilen plastiklerdir. Mühendislik plastiklerinin aksine, emtia plastiklerini üretmek ucuzdur ve nispeten zayıf mekanik özellikler sergiler. Polietilen (PE), polipropilen (PP), polistiren (PS), polivinil klorür (PVC), poli(metil metakrilat) (PMMA) ve polietilen tereftalat (PET) çok kullanılan emtia plastikleridir. Ticari plastiklerden üretilen ürünler arasında tek kullanımlık tabaklar, tek kullanımlık bardaklar, fotoğrafik ve manyetik bant, giyim, yeniden kullanılabilir çantalar, tıbbi tepsiler ve tohum tepsileri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Mühendislik plastiği</span> genellikle mekanik parçalar yapmak için kullanılan plastikler

Mühendislik plastikleri, yaygın olarak kullanılan emtia plastiklerinden daha iyi mekanik veya ısıl özelliklere sahip bir plastik malzeme grubudur.