İçeriğe atla

Dimetil sülfoksit

DMSO'nun kimyasal formülü.

Dimetil sülfoksit (DMSO) formülü (CH
3)
2SO olan organokükürt bileşiğidir. Renksiz ve sıvı hâlde olan bileşik önemli bir polar çözücüdür. Cilde kolayca nüfuz eder, ağızda sarımsak gibi bir tat bırakır.

Rus bilim insanı Alexander Zaytsev, tarafından 1866 yılında keşfedilmiş ve 1867 yılında özellikleri rapor edilmiştir. Dimetil sülfoksit kraft hamurundan elde edilir ve dimetil sülfürün bir yan ürünüdür. Dimetil sülfürün oksijen ya da azot dioksit ile oksidasyonu DMSO'yu verir.[1]

Uygulamalar

Çözücü

DMSO'nun damıtılması, daha düşük bir kaynama noktasına ulaşmak için kısmi bir vakum gerektirir.

DMSO, polar bir çözücü olup, dimetilformamid, dimetilasetamitd, N-metil-2-pirrolidon ve HMPA gibi maddelerden daha az toksik bir yapıya sahiptir.

DMSO kimyasal reaksiyonlarda çözücü tuz olarak ve özellikle de Finkelstein reaksiyonları ve diğer nükleofilik yerdeğiştirme içeren kimyasal reaksiyonlar için çözücü olarak kullanılmaktadır.

İlaç

DMSO, 1963 yılından itibaren ilaç olarak kullanılmaya başlanmıştır. Oregon Üniversitesi'nden Stanley Jacob, DMSO'nun bileşikleri ciltten biyolojik sisteme zararsız olarak taşıdığını keşfettti. İlaç olarak ağırlıkla lokal ağrı kesici olarak kullanılmaya başlandı. Bölgesel uygulamalarda anti-enflamatuar ve antioksidan olarak kullanılmaya başlandı.[]. Çünkü DMSO ciltten verilen bileşiklerin emilimini artırmakta, sadece cilletten değil tırnaklardan da nüfuz etmektedir.[2] Kanser ve enfeksiyon dışındaki inflamatuvar durumlarda semptomlar çok şiddetli ise veya konvansiyonel tedavilere cevap vermiyorsa DMSO önerilebilir.

Hayvan çalışmaları, omurilik yaralanmasından sonraki bir saat içinde DMSO tedavisinin tam felci önleyebileceğini göstermiştir.

Güvenlik

DMSO kendi başına toksisitesi düşük bir maddedir.[3]

9 Eylül 1965'te, the Wall Street Journal bilek burkulması için DMSO kullanan bir İrlandalı kadının ölümü üzerine yapılan biyopsi sonucu ölümü ile DMSO kullanımı arasında bir ilişkiye rastlanmadığını açıklamıştır.[4] DMSO'nun klinik araştırmalarda kullanımı National Academy of Sciences'ın (NAS) 1972'deki bileşen hakkındaki olumlu görüşlerini yayınlayana kadar durduruldu.[5] 1978'de FDA, ABD'de DMSO'nun mesane iltihabında dokuların tedavisinde kullanımını onayladı. 2007'de FDA beyin dokusunda travmatik beyin hasarında şişmenin azaltılması için DMSO'nun klinik çalışmalarda kullanımını onayladı. DMSO'nu gelişmekte olan farelerin beyinlerinde dejenerasyon yaratabileceği açıklanmıştır.[6] Bazı tedaviler sırasında DMSO kullanımına maruz kalan çocuklarda 0,3 mL/kg'lik doz aşıldığında nörotksisite tespit edilebilir.

DMSO ile çalışmada eldiven kullanımı önemli olup, kalın kavuçuk eldiven tavsiye edilmektedir. Laboratuvarlarda ağırlıkla kullanılan nitril eldivenlerin DMSO'ya maruz kaldığında hızla çözündüğü görülmüştür.[7] DMSO çözünmüş maddeleri hızla ciltten vücuda taşıdığından dikkatli olunması gerekmektedir. Örneğin sodyum siyanür ile temas halinde DMSO çok hızlı şekilde zehirleme yapabilir.

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Dimetil sülfoksit ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  1. ^ Kathrin-Maria Roy “Sulfones and Sulfoxides” Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry 2002, Wiley-VCH, Weinheim. DOI:10.1002/14356007.a25_487
  2. ^ "Dimethyl Sulfoxide in Treatment of Inflammatory Genitourinary Disorders". www.dmso.org. 6 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2024. 
  3. ^ Vignes, Robert (Ağustos 20–24, 2000). "Dimethyl Sulfoxide (DMSO) - A "New" Clean, Unique, Superior Solvent" (PDF). American Chemical Society Annual Meeting. 24 Ağustos 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2010. 
  4. ^ Carley W. (9 Eylül 1965). "DMSO May Have Caused Death of Woman, Makers of 'Wonder' Drug Warn Doctors". Wall Street Journal. New York, NY. 
  5. ^ http://www.fda.gov/ForIndustry/ImportProgram/ImportAlerts/ucm162294.htm []
  6. ^ Hanslick JL, Lau K, Noguchi KK, Olney JW, Zorumski CF, Mennerick S, Farber NB. (Nisan 2009). "Dimethyl sulfoxide (DMSO) produces widespread apoptosis in the developing central nervous system". Neurobiology of Disease. 34 (1). ss. 1-10. doi:10.1016/j.nbd.2008.11.006. PMC 2682536 $2. PMID 19100327. 
  7. ^ "Chemical Hygiene Plan" (PDF). Cornell University. Ekim 1999. 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Nisan 2010. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hidrojen</span> sembolü H ve atom numarası 1 olan kimyasal element

Hidrojen, sembolü H, atom numarası 1 olan kimyasal bir element. Standart sıcaklık ve basınç altında renksiz, kokusuz, metalik olmayan, tatsız, oldukça yanıcı ve H2 olarak bulunan bir diatomik gazdır. 1,00794 g/mol'lük atomik kütlesi ile tüm elementler arasında en hafif olanıdır. Periyodik cetvelin sol üst köşesinde yer alır. Hidrojenin adı, Yunancada "su oluşturan" anlamına gelen ὑδρογόνο'dan (idrogono) kelimesinden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Antibiyotik</span> bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde ve önlenmesinde kullanılan ilaç

Antibiyotik, bakterilere karşı aktif olan bir tür antimikrobiyal maddedir. Bakteriyel enfeksiyonlarla savaşmak için en önemli antibakteriyel ajan türüdür ve antibiyotik ilaçlar bu tür enfeksiyonların tedavisinde ve önlenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bakterileri öldürebilir ya da büyümelerini engelleyebilirler. Sınırlı sayıda antibiyotik de antiprotozoal aktiviteye sahiptir. Antibiyotikler soğuk algınlığı veya gribe neden olan virüsler gibi virüslere karşı etkili değildir; virüslerin büyümesini engelleyen ilaçlar antibiyotik yerine antiviral ilaçlar veya antiviraller olarak adlandırılır. Mantarlara karşı da etkili değildirler; mantarların büyümesini engelleyen ilaçlara antifungal ilaçlar denir.

<span class="mw-page-title-main">Seçici serotonin geri alım inhibitörü</span> Antidepresan ilaç sınıfı

Seçici serotonin geri alım inhibitörleri majör depresif bozukluk, anksiyete bozuklukları ve diğer psikolojik bozuklukların tedavisinde antidepresan olarak kullanılan bir ilaç grubudur. Yan etkilerinin az olması, etkinlikleri ve tolere edilebilirlikleri nedeniyle sıklıkla depresyon ve diğer birçok psikiyatrik bozukluk için birinci basamak ilaçlar olarak kullanılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Gabapentin</span>

Gabapentin [1-(aminometil), siklohekzanasetik asit; patent adı: Neurontin®], epilepsi tedavisinde GABA molekülünün taklidi olarak kullanılan bileşiktir.

<span class="mw-page-title-main">Aseton</span>

Aseton, propanon ya da dimetil keton, (CH3)2CO formüllü organik kimyasal bileşiktir. Keskin, yanıcı, zehirli olmayan renksiz bir sıvıdır. Çözücü olarak çokça kullanılır. Kapalı formülü C3H6O olarak gösterilir. Su, etanol ve dietil eterle her oranda karışır. Odunun kuru kuruya damıtılmasından, asetat tuzlarının ısıtılmasından ve teknikte izopropil alkolün bakır katalizörlerinden 250 °C'de dehidrojenasyonundan elde edilir. Yağ, boya, kauçuk ve diğer maddelerin çözücüsü olarak kullanılır. Ayrıca izopropil alkol, izopren, kloroform, bromoform, iyodoform ve poli(metil metakrilat) (PMMA) gibi ürünlerin elde edilişinde öncü madde olarak kullanılır. İnsan vücudunda, normal metabolizma ürünü olarak yüksek miktarlarda üretilip atılır.

<span class="mw-page-title-main">Japon yapıştırıcısı</span> bir tür yapıştırıcı

Siyanoakrilat veya Türkçedeki yaygın adıyla Japon yapıştırıcı; tek bileşenli, çözücü (solvent) içermeyen, çabuk kuruyan, ısı direnci yüksek olan, az bir miktarla yapışma sağlayan, çok küçük boşluklara bile nüfuz eden bir yapıştırıcı. Siyanoakrilat, endüstriyel kullanımda genellikle CA olarak kısaltılır.

<span class="mw-page-title-main">Asetik asit</span> kimyasal bileşik

Asetik asit veya etanoik asit CH3COOH formüllü bir organik asittir, sirkeye ekşi tadını ve keskin kokusunu vermesiyle bilinir. Bu yüzden halk arasında sirke ruhu veya sirke asidi şeklinde de adlandırılır. Karboksilik asitlerin en küçüklerindendir (en küçük olan formik asittir). Doğada karbonhidratların yükseltgenmesiyle oluşur. Sanayide asetik asit hem biyolojik yolla hem de sentetik yolla imal edilir. Tuz ve esterine asetat denir. Suda tamamen çözünür.

<span class="mw-page-title-main">Anksiyolitik</span> anksiyete tedavisinde kullanılan ilaçlar

Anksiyolitik anksiyeteyi azaltan ilaçlara verilen isimdir. Anksiyolitik ilaçlar, anksiyete bozukluklarına bağlı psikolojik ve fiziksel semptomların tedavisinde kullanılmaktadır.

ATryn, ABD’nin Massachusetts eyaletinde yer alan GTC Biotherapeutics isimli bir şirketin ürettiği antikoagülan antitrombin’in marka ismidir.

<span class="mw-page-title-main">İzopropil alkol</span>

İzopropil alkol (IUPAC ismi: propan-2-ol), CH3CH(OH)CH3 (bazen i-PrOH şeklinde de temsil edilir) kimyasal formülüne sahip organik bileşik. Renksiz ve yanıcıdır. Güçlü bir kokusu vardır. Alkol karbon atomunun diğer iki karbon atomuna ve propil grubunun hidroksil grubuna bağlı olduğu bu bileşik -bazen (CH3)2CHOH şeklinde de gösterilir- ikincil alkolün en basit örneğidir. 1-propanol'ün yapısal izomeridir. Evsel ve endüstriyel alanda çeşitli kullanımları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Adapalen</span> kimyasal bileşik

Adapalen, özellikle hafif-orta derecede aknenin tedavisinde kullanılan üçüncü jenerasyon topikal retinoiddir. Ayrıca keratoz pilarisinin yanı sıra diğer cilt hastalıklarının tedavisinde de reçetesiz olarak kullanılır. Komedonların baskın olduğu akne vakalarına karşı etkilidir.

<span class="mw-page-title-main">Alitretinoin</span> kimyasal bileşik

Alitretinoin veya 9-cis-retinoik asit, A vitamini vitameridir. Ayrıca, ilaç olarak Ligand Pharmaceuticals tarafından geliştirilen bir antineoplastik (anti-kanser) ajan olarak kullanılır. Birinci nesil retinoiddir. Ligand firması, 1999 yılının şubat ayında alitretinoin için Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) onayı aldı.

<span class="mw-page-title-main">Nitro bileşiği</span>

Nitro bileşikleri, bir veya daha fazla nitro fonksiyonel grubu (−NO2) içeren organik bileşiklerdir. Nitro grubu, dünya çapında kullanılan en yaygın eksplosoforlardan (bileşiği patlayıcı madde yapan fonksiyonel grup) biridir. Nitro grubuda güçlü bir elektron çeken gruptur. Bu özellik nedeniyle, nitro grubuna alfa (bitişik) olan C-H bağları asidik olabilir. Aynı nedenden dolayı, aromatik bileşiklerde nitro grubunun varlığı elektrofilik aromatik sübstitüsyonu yavaşlatsa da nükleofilik aromatik sübstitüsyonu kolaylaştırır. Nitro grupları, doğada nadiren bulunur ve nitrik asit ile başlayan nitrolama reaksiyonları tarafından neredeyse her zaman üretilir.

<span class="mw-page-title-main">Atmosferik basınçta kimyasal iyonizasyon</span>

Atmosferik basınçta kimyasal iyonizasyon (Atmospheric pressure chemical ionization-APCI), atmosferik basınçta (105 Pa) gaz fazı iyon molekülü reaksiyonlarını kullanan kütle spektrometrisinde kullanılan bir iyonizasyon yöntemidir. Yaygın olarak yüksek performanslı sıvı kromatografisi (high performance liquid chromatography-HPLC) ile kombine edilir. APCI, birincil iyonların bir çözücü sprey üzerinde üretildiği kimyasal iyonizasyona benzer bir yumuşak iyonizasyon yöntemidir. APCI'nin ana kullanımı, 1500 Da'dan daha düşük moleküler ağırlığa sahip polar ve nispeten daha az polar termal olarak kararlı bileşikler içindir.

Duloksetin; majör depresif bozukluk, yaygın anksiyete bozukluğu, fibromiyalji ve nöropatik ağrıyı tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Ağız yoluyla alınır. Yaygın yan etkiler arasında ağız kuruluğu, mide bulantısı, yorgunluk hissi, baş dönmesi, ajitasyon, cinsel sorunlar ve terlemede artış bulunur. Şiddetli yan etkiler arasında intihar riski, serotonin sendromu, mani ve karaciğer sorunları sayılabilir. Kullanımı durdurulursa antidepresan yoksunluk sendromu ortaya çıkabilir. Hamileliğin ilerleyen dönemlerinde kullanımın bebeğe zarar verebileceğine dair endişeler vardır. Bir serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörüdür.Nasıl çalıştığı tam olarak net değildir. Duloksetin, 2004 yılında Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği'nde tıbbi kullanım için onaylanmıştır. Jenerik bir ilaç olarak mevcuttur. 2017'de, on altı milyondan fazla reçeteyle Amerika Birleşik Devletleri'nde en sık reçete edilen 46. ilaç olmuştur.

Tadalafil erektil disfonksiyon (ED), iyi huylu prostat hiperplazisi (BPH) ve pulmoner arteriyel hipertansiyonu tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Ağızdan alınır. Etkisi genellikle yarım saat içinde başlar ve süre 36 saat kadardır.

Nitrometan, bazen basitçe "nitro" olarak adlandırılan ve kimyasal formülü CH3NO2 olan bir organik bileşiktir. En basit organik nitro bileşiğidir. Ekstraksiyonlar, reaksiyon ortamı ve temizleme solventi gibi çeşitli endüstriyel uygulamalarda çözücü olarak yaygın bir şekilde kullanılan polar bir sıvıdır. Organik sentezde bir ara ürün olarak pestisit, patlayıcı, lif ve kaplama üretiminde yaygın olarak kullanılır. Nitrometan çeşitli Tap Fuel kalkış yarışı gibi motor sporlarında ve Radyo-kontrollü uçaklarda, tel kumanda kontrollü ve serbest uçuş model uçaklardaki minyatür içten yanmalı motorlarda yakıt katkı maddesi olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Dulaglutit</span>

Dulaglutit, diyet ve egzersiz ile birlikte tip 2 diyabet hastalığının tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. ABD'de majör olumsuz kardiyovasküler durumları azaltması için kardiyovasküler hastalığı veya çoklu kardiyovaskülar risk faktörüne sahip tip 2 diyabet hastası yetişkinlerde kullanılmasına onay verilmiştir. Haftada bir kullanılması gereken bir enjeksiyondur.

Sülfolan (ayrıca tetrametilen sülfon), (CH2)4SO2 formülüne sahip bir siklik sülfon olan bir organosülfür bileşiğidir. Kimya endüstrisinde ekstraktif damıtma ve kimyasal reaksiyonlar için çözücü olarak yaygın olarak kullanılan renksiz bir sıvıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hekzaklorobütadien</span>

Hekzaklorobütadien, C
4Cl
6 formülüne sahip, klorlu alifatik bir diendir. Oda sıcaklığında terebentin benzeri bir kokuya sahip, renksiz bir sıvıdır. En yaygını diğer klorlu bileşikler için çözücü olarak kullanılması olmak üzere özel uygulamaları bulunur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.