Dekonjestan, burun tıkanıklıklarını gidermek için kullanılan geniş bir ilaç sınıfıdır. Birçok farklı ilacı içeren bu sınıf ilaçlar genellikle, nazal yollardaki sümükdokulardaki şişlikleri azaltarak çalışırlar. Bu ajanlar genellikle burundan veya ağızdan (oral) verilerek kullanılırlar. Oral dekonjestanlara örnek olarak psilistin ve fenilefrin verilebilir.
İlaç ya da em, canlı hücre üzerinde oluşturduğu etki ile bir hastalığın tanısını, iyileştirilmesi veya semptomlarının azaltılması amacıyla tedavisini veya bu hastalıktan korunmayı mümkün kılan, canlılara değişik uygulama yöntemleri ile verilen doğal, yarı sentetik veya sentetik kimyasal preparatlardır. İlaçların tüketimi inhalasyon, enjeksiyon, sigara içme, yutma, derideki bir yama yoluyla emilim, fitil veya dil altında çözünme yoluyla olabilir. Ticari ilaçlar ilaç firmaları tarafından üretilir ve genellikle patentlidir. Etken maddesinin patent süresi dolmuş ve birden çok firmanın üretebildiği ilaçlara ise jenerik ilaçlar denir. İlaçlar uygulama yoluna, kimyasal özelliklerine ve etkilediği biyolojik sistemlere göre sınırlandırılabilir. Daha güvenilir ve geniş kullanım alanına sahip sınıflandırma sistemi ise Anatomical Therapeutic Chemical Classification Systemdir.
İntravenöz tedavi veya Damar içi tedavi, herhangi bir sıvı, ilaç veya besin kaynağının doğrudan kişinin damarına uygulayan tıbbi bir tekniktir. Damar içi tedavi özellikle rehidrasyon veya bireyin akli denge kaybı gibi herhangi bir sebepten ötürü, ağızdan sıvı veya yiyecek alamaması durumunda sıkça kullanılan bir yöntemdir. Ayrıyeten elektrolit dengesizliğini düzeltmek veya ilaç, kan bağışı ve elektrolit gibi tedavileri uygulamak için de kullanılabilir.
Kalsiyum kanal blokörleri damar düz kas hücresine Ca++ girişini engelleyerek kalsiyumun düz kas hücresinde oluşturduğu konstrüksiyonu (kasılmayı) engellemek için kullanılır. Verapamil ve diltiazem kalp ve damar düz kası kalsiyum kanallarını bloke ederken 1-4 dihidropridin grubu sadece düz kasta etki gösterir. Böylece oluşan damar genişlemesi kan basıncını düşürür ve kalbin iş yükü azalır. Verapamil ve diltiazem kalpte AV iletimini yavaşlatarak kalbin iş yükünü azaltırlar.
Enjeksiyon veya iğne yapma, vücutta damar, doku, kanal veya boşluk içine genellikle enjektör ve şırınga aracılığıyla sıvı veya ilaç verme işlemidir. Sindirim sistemi yolu dışında, parenteral yolla uygulanır. Hastane ve evde uygulanabilir.
Subkütan enjeksiyon (SC), "deri altı enjeksiyon" olarak da bilinmektedir. Parenteral yol ile ilaç uygulama metotlarından biri olan subkütan enjeksiyon, dermis tabakası altındaki gevşek bağ dokusuna içerisine ilaç verme yöntemidir. Subkütan doku, dermis ve kas tabakası arasında yer almaktadır. Deri altı dokusu kan damarları açısından zengin olmadığından ilaç emilimi intra müsküler enjeksiyona göre daha yavaş, intra dermal ve oral yoldan daha hızlıdır. İlaç emilimi kapiller yolu ile olmaktadır. Yavaş ve düzenli emilimi istenilen birçok ilaç bu yolla uygulanır. Subkütan enjeksiyonda dokunun özelliğine bağlı olarak bazı noktaların göz önünde bulundurulması gerekir. Bu özellikler şunlardır:
- Subkütan dokuda ağrı reseptörleri daha fazladır. Bu nedenle hasta veya yaralılar için zorlayıcı bir enjeksiyondur. Bir ml'den fazla verilen ilaçlar ağrıya neden olmakla beraber, emilemediğinden doku altında birikerek sert, ağrılı apselerin oluşumuna sebebiyet vermektedir. Zorunlu durumlarda en fazla 2 ml ilaç verilebilir.
- Subkütan doku, aynı zamanda irritan solüsyonlara karşı da duyarlıdır. Subkütan yolla izotonik, hipotonik ve irritan olmayan, suda eriyebilen ilaçlar az miktarda verilmelidir. Bu ilaçlar, yağ ve bağ dokusundan iyi emilir. İrritan, yapışkan ve hipertonik ilaçlar, kimyasal etkileri nedeni ile cilt altı dokusunu tahriş ederek ilaç emilimini engeller. Böylece steril apse oluşturur. Bu apseler, doku nekrozuna neden olabilmektedir. Ayrıca ilacın deri altı dokuya verildiğinden emin olunmalıdır. Şayet ilaç yanlışlıkla kas dokusuna verilirse ilacın emilimi istenilenden daha hızlı olur. Bundan dolayı kas içine uygulama yalnızca dolaşımı yeterli olan hastalarda uygulanmaktadır. Bu nedenle enjeksiyon için seçilen iğnenin uzunluğu ve dokuya giriş açısı da önemlidir.
- Heparin gibi ilaçların SC enjeksiyon yöntemi ile uygulanması sırasında hava kilidi tekniği uygulanır. Heparin uygulamalarında hava kilidi tekniği kullanırken iğne açısı 90° olmalıdır. Kan kontrolü için enjektörün pistonu geri çekilmemeli ve enjeksiyon bitiminden sonra masaj yapılmamalıdır.
Kalsiyum kanal blokörü zehirlenmesi, kalsiyum kanal blokörleri olarak bilinen ilaçların yanlışlıkla ya da bilerek çok fazla miktarda alınmasıdır. Bu aşırı miktarda alım çoğunlukla kalp atış hızının yavaşlamasına (brakardi) ve düşük tansiyona (hipotansiyon) yol açar. Bu durum, kalbin tamamen durmasına kadar ilerleyebilir. Diğer belirtiler arasında bulantı, kusma, uyku hali ve nefes darlığı sayılabilir. Belirtiler çoğunlukla ilk altı saat içinde ortaya çıkar, ama bazı ilaç formlarında ilk 24 saat görülmeyebilir.
Ergometrin ya da ergonovin, doğum sonrası uzun süreli vajinal kanamalardan kaynaklanan rahim kasılmaları için kullanılan bir ilaçtır. Ağız yoluyla, bir kas içine enjeksiyon yoluyla veya bir damara enjeksiyon yoluyla kullanılabilir. Ağızdan alındığında 15 dakika içinde etki göstermeye başlar ancak enjeksiyonla kullanıldığında etkisi daha hızlı başlar. Etkisi 45 ila 180 dakika sürer.
Hidralazin, yüksek tansiyon ve kalp yetmezliğini tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Ağız yoluyla veya damar içine enjeksiyon yoluyla verilir. Etkiler genellikle 15 dakika civarında başlar ve altı saate kadar sürer.
Klonidin, yüksek tansiyon, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, ilaç yoksunluğu, menopozal kızarma, ishal ve diğer hastalıkların tedavisinde kullanılan bir α2-adrenerjik agonist ilaçtır. Ağız yoluyla, enjeksiyonla veya cilt bandı olarak kullanılır. Etki başlangıcı tipik olarak bir saat içindedir ve kan basıncı üzerindeki etkileri sekiz saate kadar sürer.
Sotalol, anormal kalp ritimlerini tedavi etmek ve önlemek için kullanılan bir ilaçtır. Potansiyel olarak ciddi yan etkiler nedeniyle yalnızca önemli anormal kalp ritimleri olanlarda önerilir. Kanıtlar, uzun süreli kullanımda ölüm riskinin azalmasını desteklemez. Ağız yoluyla veya damar içine enjeksiyon yoluyla alınır.
Furosemid, kalp yetmezliği, karaciğer skarlaşması veya böbrek hastalığına bağlı sıvı birikimini tedavi etmek için kullanılan bir kıvrım diüretiği ilacıdır. Yüksek tansiyon tedavisinde de kullanılabilir. Damar içine enjeksiyon yoluyla veya ağızdan alınabilir. Ağızdan alındığında tipik olarak bir saat içinde, intravenöz olarak ise beş dakika içinde etki etmeye başlar.
Dihidromorfinon olarak da bilinen hidromorfon, orta ila şiddetli ağrıyı tedavi etmek için kullanılan bir opioiddir. Tipik olarak, uzun süreli kullanım sadece kansere bağlı ağrı için önerilir. Ağız yoluyla veya damar, kas veya deri altına enjeksiyon yoluyla kullanılabilir. Etkiler genellikle yarım saat içinde başlar ve beş saate kadar sürer.
Vasotec markası altında satılan Enalapril, yüksek tansiyon, diyabetik böbrek hastalığı ve kalp yetmezliğini tedavi etmek için kullanılan bir ACE inhibitörü ilaçtır. Kalp yetmezliği için genellikle furosemid gibi bir diüretik ile birlikte kullanılır. Ağız yoluyla veya damar içine enjeksiyon yoluyla verilir. Etkilerin başlangıcı, ağızdan alındığında tipik olarak bir saat içindedir ve etki bir güne kadar sürer.
Torsemid olarak da bilinen torasemid, kalp yetmezliği, böbrek hastalığı ve karaciğer hastalığı ve yüksek tansiyon nedeniyle oluşan aşırı sıvı yükünü tedavi etmek için kullanılan idrar söktürücü bir ilaçtır. Yüksek tansiyon için daha az tercih edilen bir tedavi yöntemidir. Ağız yoluyla veya damar içine enjeksiyon yoluyla alınır.
Proklorperazin, mide bulantısı, migren ve anksiyeteyi tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Anksiyete için daha az tercih edilen bir ilaçtır. Ağız yoluyla, makattan, damara enjeksiyonla veya kas içine enjeksiyon yoluyla alınabilir.
Ketorolak, ağrıyı tedavi etmek için kullanılan nonsteroid antiinflamatuar bir ilaçtır (NSAID). Özellikle orta ila şiddetli ağrı için önerilir. Önerilen tedavi süresi altı günden azdır. Ağız yoluyla, burun yoluyla, damar veya kas içine enjeksiyon yoluyla ve göz damlası olarak kullanılır. Etkiler bir saat içinde başlar ve sekiz saate kadar sürer.
Verapamil, yüksek tansiyon, anjina ve supraventriküler taşikardi tedavisinde kullanılan bir kalsiyum kanal blokörü ilaçtır. Ayrıca migren ve küme baş ağrılarının önlenmesi için de kullanılabilir. Ağız yoluyla veya damar içine enjeksiyonla verilir.
Bumetanid, şişlik ve yüksek tansiyonu tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Bu, kalp yetmezliği, karaciğer yetmezliği veya böbrek problemlerinin bir sonucu olarak şişmeyi içerir. Diğer ilaçlar işe yaramadığında şişlik için işe yarayabilir. Yüksek tansiyon için tercih edilen bir tedavi değildir. Ağız yoluyla veya damar veya kas içine enjeksiyonla alınır. Etkiler genellikle bir saat içinde başlar ve yaklaşık altı saat sürer.
Atenolol, öncelikle yüksek tansiyon ve kalple ilişkili göğüs ağrısını tedavi etmek için kullanılan bir beta bloker ilaçtır. Ancak atenolol, yüksek tansiyonu olanlarda ölüm oranını iyileştirmiyor gibi görünüyor. Diğer kullanımlar arasında migrenlerin önlenmesi ve bazı düzensiz kalp atışlarının tedavisi yer alır. Ağız yoluyla veya intravenöz enjeksiyonla alınır. Ayrıca diğer tansiyon ilaçlarıyla birlikte de kullanılabilir.
